HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

1. kafli

Efnisheimurinn

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Flokkun efna

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Hreint efni - efnablanda

Efni er hreint ef hægt er að skrifa formúlu þess, t.d. vatn, H2O eða vetni - H

Efnablöndur er svo blanda margra efna, t.d. djús, mjólk ofl.

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Frumefni

Eru byggingareiningar alls efnis í heiminum. Eiga tákn; Einn stóran staf eða einn stóran

staf og einn lítinn. H – vetni Cl - klór

Er raðað í töflu sem nefnist lotukerfi

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Efnasambönd

Efnasamband er efni sem er samsett úr ákveðnum frumefnum í ákveðnum hlutföllum.

t.d. matarsalt NaCl eða vatn H2O Hlutföll frumefna í öllum efnasamböndum eru

föst. Nefnist það Lögmálið um föst hlutföll

frumefna í efnasamböndum

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Efnaformúlur

Efnasamband hefur fasta samsetningu og þar af leiðandi ákveðna formúlu.

H20 - vatn

C6H12O6 - glúkósi

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Hamskipti

Hamur efnis er þrennskonar loftkenndur hamur (lofthamur) fljótandi hamur (vökvahamur) fastur hamur (storkuhamur)

Ís er fast efni vatn er vökvi vatnsgufa er loft

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Hamskipti frh.

Þegar efni fara úr einum ham í annan, er talað um hamskipti

fast efni -> vökvi = bráðnun vökvi -> lofti = gufun loft -> vökva = þétting vökvi -> föstu efni = storknun

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Táknin s, l og g

Þegar við þurfum að vera viss um í hvaða ham efnið er þegar við erum að vinna með það setjum við tákn hamsins í sviga fyrir aftan formúlu efnisins.

s = solid (fast efni) l = liquid (vökvi) g = gas ( loftkennt) H2O(l) er því vatn meðan H2O(s) er ís.

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Efnajöfnur

Hægt er að tákna efnabreytingar með efnajöfnum.

T.d. er bráðnun íss lýst á eftirfarandi hátt:

H2O(s) → H2O(l)

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Bræðslumark og suðumark

Bræðslumark er hitastigið þar sem ákveðið efni fer úr föstum ham í vökvaham.

Suðumark er hitastigið þar sem ákveðið efni fer úr vökvaham í loftkenndan ham.

Bræðslumark vatns er .......... Suðumark vatns er...............

0°C

100°C

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Tafla 1.3 bls. 14

Tafla 1.4 Bræðslu- og suðumark nokkurra efna.Efni Bræðslumark

(°C)Suðumark (°C)

vetni - 259 - 253

etanól - 117 78,5

vatn 0 100

járn 1535 2750

kvikasilfur - 39 357

volfram 3407 5555

HlíðaskóliHelga Snæbjörnsdóttir

Efnabreytingar

Þrír flokkar efnabreytinga hamskipti – efni skiptir um

ham leysingar – efni leyst upp í

vökva efnahvörf – eitt efni breytist

í annað efni