09 Budowa zdania - · PDF fileDas ist kein Audi, sondern ein Porsche. W zdaniach tej grupy...

3
IX BUDOWA ZDANIA Zdania dzielimy na pojedyncze i z∏o˝one. 1. Zdania pojedyncze Wyró˝niamy zdania pojedyncze oznajmujàce, pytajàce, a tak˝e rozkazujàce (porównaj I.4). 1.1. Zdanie oznajmujàce W zdaniu oznajmujàcym zawsze na drugim miejscu stawiamy czasownik, przy czym nie liczymy pojedynczych wyrazów, lecz wyra˝enia, których nie mo˝na podzieliç: Ich spiele gerne Tennis. In der Schule lernen wir Deutsch und Englisch. Wyra˝enie in der Schule jest niepodzielne, dlatego mówimy, ˝e czasownik lernen znajdu- je si´ w powy˝szym zdaniu, zgodnie z regu∏à, na drugim miejscu. 1.2. Zdania pytajàce 1.2.1. Zdania pytajàce inwersyjne to tzw. zdania rozstrzygajàce, które w j´zyku polskim najcz´Êciej rozpoczynamy od s∏ówka „czy?”. W j´zyku niemieckim „czy?” nie wyst´puje, a py- tanie tworzymy przestawiajàc czasownik na pierwsze miejsce: (Czy) idziesz do kina? – Gehst du ins Kino? 1.2.2. Zdania pytajàce z W–Wörter zaczynajà si´ zawsze od zaimka pytajàcego lub wyra˝enia z zaimkiem pytajàcym (porównaj IV.3.), po którym stawiamy czasownik: Was machst du? Was für ein Auto hast du gekauft? 2. Zdania z∏o˝one Zdania z∏o˝one dzielimy na wspó∏rz´dnie i podrz´dnie z∏o˝one. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one dzieli si´ z kolei na zdania o szyku prostym i przestawnym. Przynale˝noÊç do danej grupy zale˝y wy∏àcznie od zastosowanego spójnika i nie ma zwiàzku z podzia∏em zdaƒ z∏o˝onych w j´zyku polskim. Ka˝dy typ zdania z∏o˝onego charakteryzuje si´ okreÊlonym miejscem cza- sownika. 2.1. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one 2.1.1. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one o szyku prostym tworzà spójniki: und (i,a), aber (ale, lecz), oder (lub, albo; w zdaniach pytajàcych: czy), denn (poniewa˝) oraz sondern (lecz – ∏àczy zda- nia, z których pierwsze jest zaprzeczone, a drugie stanowi jego alternatyw´: co zamiast?): Ich gehe nicht ins Kino, sondern ins Theater. Das ist kein Audi, sondern ein Porsche. W zdaniach tej grupy ∏àczymy dwa zdania pojedyncze, nie zmieniajàc ich szyku: Wir fahren in die Schule, denn wir wollen Deutsch lernen. Gehst du ins Theater oder fährst du in die Oper? 09 Budowa zdania 1 21.04.2006, 13:00:25

Transcript of 09 Budowa zdania - · PDF fileDas ist kein Audi, sondern ein Porsche. W zdaniach tej grupy...

Page 1: 09 Budowa zdania - · PDF fileDas ist kein Audi, sondern ein Porsche. W zdaniach tej grupy ∏àczymy dwa zdania pojedyncze, nie zmieniajàc ich szyku: Wir fahren in die Schule,

IX BUDOWA ZDANIA

Zdania dzielimy na pojedyncze i z∏o˝one.

1. Zdania pojedyncze

Wyró˝niamy zdania pojedyncze oznajmujàce, pytajàce, a tak˝e rozkazujàce (porównaj I.4).

1.1. Zdanie oznajmujàce W zdaniu oznajmujàcym zawsze na drugim miejscu stawiamy czasownik, przy czym nie

liczymy pojedynczych wyrazów, lecz wyra˝enia, których nie mo˝na podzieliç:Ich spiele gerne Tennis.In der Schule lernen wir Deutsch und Englisch.Wyra˝enie in der Schule jest niepodzielne, dlatego mówimy, ˝e czasownik lernen znajdu-

je si´ w powy˝szym zdaniu, zgodnie z regu∏à, na drugim miejscu.

1.2. Zdania pytajàce1.2.1. Zdania pytajàce inwersyjne to tzw. zdania rozstrzygajàce, które w j´zyku polskim

najcz´Êciej rozpoczynamy od s∏ówka „czy?”. W j´zyku niemieckim „czy?” nie wyst´puje, a py-tanie tworzymy przestawiajàc czasownik na pierwsze miejsce:

(Czy) idziesz do kina? – Gehst du ins Kino?1.2.2. Zdania pytajàce z W–Wörter zaczynajà si´ zawsze od zaimka pytajàcego lub wyra˝enia

z zaimkiem pytajàcym (porównaj IV.3.), po którym stawiamy czasownik:Was machst du?Was für ein Auto hast du gekauft?

2. Zdania z∏o˝one

Zdania z∏o˝one dzielimy na wspó∏rz´dnie i podrz´dnie z∏o˝one. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one dzieli si´ z kolei na zdania o szyku prostym i przestawnym. Przynale˝noÊç do danej grupy zale˝y wy∏àcznie od zastosowanego spójnika i nie ma zwiàzku z podzia∏em zdaƒ z∏o˝onych w j´zyku polskim. Ka˝dy typ zdania z∏o˝onego charakteryzuje si´ okreÊlonym miejscem cza-sownika.

2.1. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one2.1.1. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one o szyku prostym tworzà spójniki: und (i,a), aber (ale, lecz),

oder (lub, albo; w zdaniach pytajàcych: czy), denn (poniewa˝) oraz sondern (lecz – ∏àczy zda-nia, z których pierwsze jest zaprzeczone, a drugie stanowi jego alternatyw´: co zamiast?):

Ich gehe nicht ins Kino, sondern ins Theater.Das ist kein Audi, sondern ein Porsche.W zdaniach tej grupy ∏àczymy dwa zdania pojedyncze, nie zmieniajàc ich szyku:Wir fahren in die Schule, denn wir wollen Deutsch lernen. Gehst du ins Theater oder fährst du in die Oper?

09 Budowa zdania 1 21.04.2006, 13:00:25

Page 2: 09 Budowa zdania - · PDF fileDas ist kein Audi, sondern ein Porsche. W zdaniach tej grupy ∏àczymy dwa zdania pojedyncze, nie zmieniajàc ich szyku: Wir fahren in die Schule,

2

2.1.2. Zdania wspó∏rz´dnie z∏o˝one o szyku przestawnym tworzà m. in. spójniki: deshalb (dlatego), trotzdem (mimo to), dann (potem) oraz sonst (w przeciwnym razie). W drugim zda-niu tu˝ po spójniku wyst´puje czasownik:

Ich bin krank, deshalb bleibe ich heute zu Hause.

2.2. Zdania podrz´dnie z∏o˝oneJest to bardzo obszerna grupa zdaƒ, w których najwa˝niejszymi spójnikami sà: dass (˝e), ob

(czy), weil (poniewa˝), wenn (je˝eli, jeÊli), obwohl (chocia˝), zaimki pytajàce pe∏niàce funkcj´ spójnika (W–Wörter – porównaj IV.3.), oraz zaimki wzgl´dne (der, die, das – który/a/e). W zdaniu podrz´dnym (czyli zdaniu bezpoÊrednio po spójniku) czasownik stawiamy zawsze na koƒcu:

Ich weiß nicht, ob Petra heute zu mir kommt.Wenn meine Mutter mir ein Geschenk gibt, werde ich mich sehr freuen.

åwiczenia

1. U∏ó˝ zdania z podanych elementów. Zwróç uwag´ na formy. 1. kaufen, er, ein, sein, Schwester, Bleistift E …………………………………………………………………………. 2. endlich, ?, wann, abfahren, Zug, können. der W ………………………………………………………………………… 3. sein, Arbeit, ?, du, mit, dein, zufrieden B …………………………………………………………………………. 4. geben, ich, Sie, bitten, Ei, !, zehn G …………………………………………………………………………. 5. Petra, wollen, in, ihr, besuchen, Großeltern, Sommer, Thomas, der, und P ………………………………………………………………………….

2. Wstaw w∏aÊciwy spójnik. 1. Ich wollte zu dir kommen, ……… ich hatte keine Zeit. 2. Erika ist ein bisschen krank, ……… geht sie in die Schule. 3. ……… du mir nicht hilfst, mache ich das sicher nicht korrekt. 4. Judith hat mich gefragt, ………. wir zu ihrem Geburtstag kommen wollen. 5. Er fährt nach Gelsenkirchen, ……… nicht heute, ……… erst morgen früh. 6. Weißt du, ……… die neue Chemielehrerin heißt? 7. Ich habe leider keine Zeit, ……… komme ich zu euch diese Woche nicht. 8. Zuerst müssen wir lernen, erst ……… dürfen wir ins Kino. 9. Lerne bitte fl eißiger, ……… bekommst du wieder eine Sechs! 10. Paula ist gekommen, ……… sie keine Lust hatte. 11. Kannst du mir sagen, ………. dieser Zug fährt? 12. Die Schüler sollen hier bleiben, …….. in die Klasse gehen. 13. Bastian trinkt keine Milch, ……… er mag sie nicht. 14. Heute spielen wir Fußball, ……… morgen vielleicht Volleyball. 15. Ist das der Hund, ……… in der Nacht so laut war? 16. Ich werde dieses Buch nicht lesen, ……… es sehr langweilig ist. 17. Die Halle, ……… ich schwimme, ist sehr weit weg von meiner Wohnung. 18. Hast du Ludmila gesagt, ……… sie zu langsam an ihrem Projekt arbeitet? 19. Frag mich bitte nicht, ………. ich aufstehen musste! 20. Das Bild, …… du mir gegeben hast, ist wirklich sehr schön.

09 Budowa zdania 2 21.04.2006, 13:00:30

Page 3: 09 Budowa zdania - · PDF fileDas ist kein Audi, sondern ein Porsche. W zdaniach tej grupy ∏àczymy dwa zdania pojedyncze, nie zmieniajàc ich szyku: Wir fahren in die Schule,

3

3. Po∏àcz zdania tak, by tworzy∏y logiczne zdanie z∏o˝one. 1. Ich möchte dich einladen. Ich feiere meinen Geburtstag. und 2. Ich mag ihn nicht. Ich helfe ihm. obwohl 3. Amadeus spielt nicht gern Gitarre. Er spielt lieber Klavier. sondern 4. Fahren Sie nach Kiel? Fahren Sie nach Lübeck? oder 5. Wir verstehen nicht viel. Wir sehen weiter fern. trotzdem 6. Er durfte kein neues Handy kaufen. Er sollte seine Eltern fragen. ob 7. Du kommst nicht. Ich werde traurig sein. wenn 8. Wann kommt die Tante? Ich weiß es noch nicht.

09 Budowa zdania 3 21.04.2006, 13:00:30