06_Wiesław Wernic_ŁAPACZ Z SACRAMENTO

Indeks: 00143/2014/01/W_06

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci.

Grudzie 2013

Prawa autorskie

nale do autora, autorw ilustracji,

Wydawnictwa CZYTELNIK,

ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i

prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa. Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o

naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich

rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.

Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym

podobne bez zgody autora edycji zabronione.

Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia

zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.

Przez Gry i Prerie Tom 6 Wiesaw Wernic APACZ Z SACRAMENTO


7

Spis rozdziaw

Stary traper str. 9 Pocztek pocztku str. 22 Nieznajomi str. 38 Prba ratunki str. 51 Spotkanie str. 65 Old Gun str. 76 Znowu samotny str. 90 Jeszcze jedno spotkanie str. 103 Napad str. 120 Czarny Jack str. 141 W Wichita Falls str. 160 Noc w jarze str. 182



8

Przyjaciel Denisa str. 194 Celia Canning str. 208 Ranek w Dawn str. 224 Droga powrotna str. 237 Tak si zakoczyo str. 245 A wreszcie spad deszcz str. 259 Nota edytorska str. 273



9

I

S t a r y t r a p e r

Huk oguszy go na kilka sekund, a bysk prawie olepi.

Znajdowa si przecie w pmrocznej cianinie grskiej, w ktrej kady

dwik zwielokrotniao gromowe echo.

Gdy oszoomienie mino, zda sobie spraw z oczywistego teraz

faktu: strzelono tu nad jego gow, a owoc tej palby spoczywa teraz na

skalnym rumowisku, kilka krokw przed nim zocisto-brzowy kuguar,

czyli puma. Zwierz run w chwili, w ktrej podrywa si do skoku. Gdyby

zdy...

Irvin oczami wyobrani ujrza siebie lecego tak samo

nieruchomo jak Betsy, gniada klacz z biaymi atami na karku i kbach.

Ju po wszystkim.

Odwrci si raptownie, usyszawszy te sowa.

Ju po wszystkim, synu...

Po wszystkim... powtrzy jak automat.

Jeszcze chwila, a zwariuj pomyla. Poczu w nogach

niepokojce drenie, wic usiad na najbliszym gazie. I nagle cae ciao

ogarna gwatowna fala saboci. Z trudem powstrzyma wybuch

histerycznego miechu. Bro, wyliznwszy mu si z doni, cicho stukna o

ziemi. Z wysikiem unis gow, by wreszcie przyjrze si

nieoczekiwanemu wybawcy.



10

Tamten sta nie opodal, z rkami opartymi na dugiej lufie

dwururki, w jakim dziwnym stroju, pomitym, pofadowanym na wysokiej

i chudej postaci.

Dzikuj powiedzia Irvin starajc si ukry drenie gosu.

Nie bardzo mu si to udao wobec klski tak nieoczekiwanej, tak

katastrofalnej.

Dopiero teraz

zauway brod bia jak nieg i wsy tej samej barwy. Nad wsami

twarz spalona grskim socem i wiatrem rozlegych przestrzeni, pokryta

siatk drobniutkich zmarszczek. Niebieskie, wyblake oczy spoglday

troch badawczo, troch kpico. Nie mg znie tego wzroku, wic

dwign si ciko i podszed do Betsy. Zwierz leao pord krzepncej

krwi.

Betsy... Betsy... wyszepta. Co teraz bdzie?...

Pochyli si i pocz zdejmowa uprz. Chrzszczay rzemienie,

pobrzkiway byszczce jak srebro strzemiona. Kiedy odwrci si,

zobaczy, e siwowosy traper bo chyba to by traper klczy nad

zocistym futrem pumy, z noem w rku. Ostrze migotao w blasku soca.

Niewiele teraz warta ta skra... zacz i zaraz dorzuci

ochrypym gosem: Nie ma tu jakiego konia? Musz mie konia...

Tu s tylko gry, synu usysza. Tylko gry i doliny, skay,

lasy i... drapieniki. Nic wicej. Powdrujesz na wasnych nogach, ale



11

najpierw odpoczniesz u mnie. Nie odmwisz, prawda? Przyda ci si taki

odpoczynek, sdz...

Nie odpowiedzia. Zwali na jeden stos rzemienie i siodo, ktrego

ciar wyda mu si teraz nie do uniesienia. Po c zreszt dwiga, gdy nie

ma wierzchowca? Siad na tym skrzypicym stosie i ukry twarz w doniach.

Nie mgby mi pomc, synu?

Mimo woli umiechn si.

Pomog odpar krtko. Z zadowoleniem stwierdzi, e gos

jego brzmi ju normalnie.

Nie mia wielkiej wprawy w ciganiu skr. Starzec od razu to

zauway, ale tylko co mrukn do siebie, a potem wypowiada zwize

polecenia: Mocniej trzymaj!... Teraz cignij, synu... dosy.

Mdy odr bucha mu prosto w twarz, wic kiedy wreszcie (jake

dugo to trwao) futro, podobne do zwiotczaego worka, spoczo na

ssiednim gazie, zerwa si z klczek i odszed kilka krokw, aby wcign

w puca podmuch rzewego wiatru, tak cudownie pachncego grskim

lasem. Nie dane mu byo jednak dugo odpoczywa.

Idziemy, synu.

A co bdzie z Betsy? spyta.

Betsy? Ach... tak nazywa si twj ko. C? Spjrz w niebo.

Unis gow. Wysoko, wysoko ponad turniami, na niebieskim tle

wrd niewielkich biaych chmurek dwa czarne, ruchome punkty zataczay

koa. Po chwili przyczy si do nich punkt trzeci. Zniay si coraz

bardziej, a dojrza sylwetki potnych ptakw.

Spy mrukn siwowosy traper. Chodmy.

Nie!

Skoczy ku usypisku drobnych kamieni spywajcych niby

nieruchomy strumyk ze lebu przekrelajcego strom cian. Pocz



12

zgarnia wir na lece szcztki konia, gorczkowo, popiesznie, nie baczc,

e poczynaj mu krwawi donie. Zasypa Betsy tym wirem to praca na

dugie godziny. Poczu nagle szarpnicie tak mocne, e o mao nie upad.

Oszalelicie! wrzasn.

Odpowiedzi by grzmot gos starowieckiej dwururki. Dopiero

po nim nastpiy sowa:

Popatrz, czowieku. Niewiele brakowao, a spoczby obok

swej Betsy.

Spojrza. Na szarym piargu lea ksztat dugi a wski,

czerwonorudy. Kula prawie go przepoowia tu przy nasadzie trjktnej,

zotawej gowy.

Poczu krople potu na czole. Zbyt wiele wrae jak na tak krtki

okres czasu.

Miedzianogowa1 wyjani traper. Sporo tu mij, pamitaj

o tym.

Drugi raz uratowalicie mi ycie...

Ale nie wiem, czy udaoby si to za trzecim razem, wic chod!

Caa energia nagle go opucia. Zarzuci siodo na plecy i poczapa

jak automat za przewodnikiem. Posuwali si pocztkowo skalistym

wwozem, pniej skrcili raptownie w miejscu, w ktrym pionowa ciana

przechodzia w agodn pochyo. Wspinali si powoli, uwanie, bo

chwilami paskie gazy przypominay tafl lodow, tak wygadziy je

wiosenne wody. Stopy nie znajdoway oparcia, donie nie miay czego si

chwyci. Idcemu mogo si wydawa, i pochyo nie ma koca, e siga

wiszcych nad odleg grani obokw. Tak dotarli do poprzecznie

biegncej cieki. Za ni dwigaa si szara turnia, niedostpna ani dla

czowieka, ani dla zwierzcia. Jaki czas szli t ciek, a skaa rozstpia

si, jakby przerbana gigantycznym toporem. Zagbili si w jej przeom i

ruszyli dalej po piargach, jakby w mrocznym tunelu. Na koniec soneczny 1 Miedzianogowa (Copperhead) mija jadowita, siga 76 cm dugoci.



13

blask pad im pod nogi. Znikny skay, cieka zgina w zielonoci grskiej

hali. Przybyszowi wydaa si wielk, chocia w rzeczywistoci bya maym

spachciem urodzajnego gruntu otoczonego zbatym wiecem gr. Po

przeciwlegej stronie, u podna niedostpnego zbocza wznosi si ksztat

dziwaczny, ni to chatka, ni szaas. Szpiczastym dachem przypomina

namiot, prostymi cianami dom.

Jestemy na miejscu stwierdzi siwowosy traper. Ot, i

moje rancho!

Przeszli przez czk, a wwczas wdrowiec zauway drugi,

jeszcze dziwniejszy budynek: bez okien, z dachem poziomym, na ktrym

bujnie roso zielsko. Drzwi skaday si z drewnianej ramy, w ktr

woono nierwno poprzycinane belki. eby wej, naleao te szczapy,

jedn po drugiej, powyjmowa.

Bysk nadziei przemkn mu przez gow.

Macie konia? zapyta podnieconym gosem.

Konia? Nie. Co znacznie lepszego w tych grach, mua. Pilnuj

go jak oka w gowie. Widzisz to zamknicie? Dugo rozmylaem, ale takich

drzwi nie wyami nawet puma i niedwied. Chod.

Stanli przed dziwaczn chatk. Pocignite wrota skrzypny

zgrzytliwie, z wntrza buchna fala chodnego powietrza.

Sprzedajcie mua albo... poyczcie.

Siwowosy jakby nie usysza. Popchn lekko gocia w gb

mrocznego wntrza, wprost za st wbity w glinian polep tu obok

legowiska penego futer o nastroszonych wosach.

Witaj w moich progach. Nazywam si Abraham Lamb i jestem

rzeczywicie agodny jak baranek.2 Siadaj, chopcze.

Irvin. Vincent Irvin mrukn przybysz.

Westman? Nie wygldasz na to. Raczej... farmer. 2Lamb (ang) baranek, jagni.



14

Macie bystry wzrok.

adna sztuka. Im rzadziej oglda si ludzi, tym atwiej

odgadn ich zawd, a ja od szeciu miesicy nie widziaem adnego

dwunoga. A do wczoraj. Dwjka urwisw, eby nie powiedzie gorzej.

Irvin drgn i spojrza pytajco:

Kto to by?

Nie przedstawili si. Godny jeste?

Czy ktry z nich nie by rudy jak marchew?

Dobrze okrelie. Jeden rudy, drugi czarny jak kruk. Jeli to

twoi przyjaciele, porad im, aby nie zagldali do cudzych stajni. Mieli konie

zmczone, ale to nie powd, by kra muy-

Ukradli?

Gdzie tam! Wydaje mi si, e jednego lekko zraniem, ale nie

mogem sprawdzi. Uciekali do szybko.

Lamb, poyczcie mi swego mua!

Ho, ho! Co za nieoczekiwana propozycja! Jake to sobie

wyobraasz? Abraham Lamb daje nieznajomemu swego jedynego mua! A

co ja poczn bez zwierzcia?

Zwrc, przysigam...

Daj spokj... Skd ty waciwie jeste?

Z Teksasu.

Tu jest take Teksas, jeli si nie myl. Te gry zw si

Sacramento.3 Chyba wiesz o tym?

Wiem.

No wic... skd przybywasz?

3 Nie myli z miastem Sacramento, stolic Kalifornii.



15

Z pnocnego Teksasu.

Wcale nieza wycieczka. Dookoa pustyni.

Nie. Jechaem przez Llano4...

Lubisz niebezpieczne przejadki?

To nie ja. To oni. Co za piekielny teren. Nigdy jeszcze czego

podobnego nie ogldaem.

Kiedy to mwi, stan mu przed oczami kraj paski i bezludny,

znaczony gdzieniegdzie kpami kaktusw. Szarymi od kurzu, o kolcach

jakby z elaza. Ujrza wysokie i nagie niby supy telegrafu pnie jukki, a na

ich czubach sterczca twarde, wskie i dugie, ostre jak sztylety licie. W

grze soce, w dole ani krzty cienia.

Ryzykowae, chopie. Widziaem ja koci ludzkie na piaskach

Llano. Niejeden raz. Moge atwo zabdzi.

Nie mogem. Trop by wiey i wid prosto ku Pecos.5

Gonisz przyjaci?

cigam ludzi, ktrzy wanie tdy uciekali. Tych dwu: rudego i

czarnego. Pewno nie wiecie, co oni zmajstrowali.

Na pewno zgodzi si siwowosy. Ale mnie przestay

obchodzi wasze ludzkie spory. Tu si liczy tylko niedwied, kozica,

antylopa i jeszcze to, czy soce wieci, czy pada deszcz.

Nie pojmuj, jak tak mona y mrukn Irvin i wzruszy

ramionami. Ci dwaj, ktrzy wam chcieli ukra mua, maj na sumieniu

co wicej. Rozesano za nimi listy gocze. Od szeryfa do szeryfa, jak wiat

dugi i szeroki.

Abraham Lamb rozemia si cicho: 4 Llano Estacado (hiszp.) lub Staked Palin (ang.) Pustynia Palikowa, bezwodny obszar o pow. 130 tys. km-, rozciga si na terenach stanw; Teksas i Nowy Meksyk, midzy rzekami Canadian i Pecos. Jest to paskowy wysokoci 1000-1500 m. Nazw jego niektrzy wywodz od palikw wbijanych w piasek dla wyznaczania drg, inni od pni rosncej tam gdzieniegdzie jukki, przypominajcych pale. 5 Rzeka stanowica pnocn granic Llano Estaccado.



16

Tu nie dotary.

Ale ludzie potrafi dotrze wszdzie, nawet w to pustkowie. Jak

ja, jak tamci dwaj. A dziwne, e poprzestali tylko na prbie kradziey, bo

mogli si wzi za was...

Wwczas i ty by nie y, mj synu. Najpierw puma, pniej

mija. Jak na jednego kiepskiego strzelca... to zbyt wiele. Daj spokj

ciganiu. Oni nie maj nic do stracenia, a ty drugi raz si nie urodzisz.

Odszed w kt mrocznej izdebki i co tam przewraca wrd

naczy, bo Irvin sysza pobrzkiwanie.

Masz powiedzia po chwili i wsun mu do rki twardy i

wielki jak talerz podpomyk, na ktrym lea kawa misa. Sprbuj.

Irvin poczu ostry zapach zi. Piecze miaa smak nieznany.

Nigdy czego podobnego nie jadem wyzna szczerze

zdumiony.

Takie niedobre?

Takie wspaniae! Jak to przyrzdzacie? .

Trzeba zna si na rolinach. Upiec poldwic potrafi byle

partoa, ale przyprawi j to dopiero sztuka.

Irvin jad powoli i rozmyla, ale jako leniwie. Strata

wierzchowca pozbawia go energii. Albo po prostu by bardzo zmczony. A

gdyby tak si zabra mua? Moe podstpem? Nie zna si na podstpach.

Nie by traperem, chytrym jak tropione zwierzta, ani zwiadowc

skradajcym si po tropach czerwonoskrych, ani kowbojem pilnujcym

stad przed dwunonymi i czworononymi napastnikami. By tylko

rolnikiem.

Nie strzelam le rzek bez zwizku, byle co powiedzie.

Ujrzaem strumie, wic zeskoczyem z konia, eby si ochodzi. Puma

zbliya si tak cicho...



17

One zawsze nadchodz cicho.

I dopiero jak usyszaem kwik Betsy...

Widziaem wszystko. Mao ng nie pogubiem zbiegajc z gry.

Popenie duy bd rzuciwszy bro daleko od siebie.

Byem tak zmczony, e nie zwaaem na nic westchn

gboko. Kiedy skoczyam do strzelby, puma znajdowaa si tak blisko, e

wydao mi si niemoliwoci spudowa. Wic nawet nie celowaem...

I to by bd drugi. Naleao sekund odczeka, konia ju nic nie

mogo uratowa. Pamitaj o tym na przyszo, zwaszcza jak bdziesz

wdrowa piechot. I omijaj Llano. Przejechae, ale nie przejdziesz.

Nie mam zamiaru. Llano wcale mi nie po drodze. Przecie ja ich

musz dogna! wykrzykn. Przepraszam zmitygowa si. Strzepa

okruszyny ze spodni. Dzikuj. To byo wymienite.

Ciesz si. Ci ludzie musieli mie z tob na pieku. Chyba si nie

myl. Napadli? Okradli?

Nic podobnego. Nie zabrali mi nawet guzika od spodni.

Czyby by szeryfem?

I to nie...

Siwowosy pokrci gow.

Gadasz wielce tajemniczo, ale to twoja sprawa. Na piechot

nigdy ich nie dogonisz.

Poyczcie mi mua. Na tydzie.

Ani na jeden dzie. C bym pocz bez zwierzcia? I skd

mog wiedzie, jak daleko pragniesz pojecha?

Musz ich zapa przed granic meksykask. Tydzie mi

starczy. Jeli si spni, wszystko na nic.



18

Powiadasz, e musisz. Co to za mus? spojrza na Irvina

przenikliwie: Tylko nie myl, e mua zabierzesz si. Tamci take

prbowali...

Przybysz pochyli gow, poczu, e krew mu napywa do twarzy.

Ten starzec dobrze czyta w cudzych mylach.

Nie ukradn odpar chocia... o tym mylaem wyzna

szczerze.

Wierz. Powiedz: po co ich cigasz? Czy jeste ich

towarzyszem? A moe i za tob rozesano listy gocze? Chodmy na k.

Wyszed pierwszy z nieodstpn dwururk w garci. Pooy si

na trawie.

Siadaj rozkaza.

Pachniao zioami. Z okolicznych wysoczyzn spada wiatr niosc

wo lenej ywicy. Dokoa gono buczay trzmiele.

Prawda, jak tu przyjemnie?

Nie wytrzymabym nawet tygodnia w tej samotni.

Taka to rado y wrd ludzi? Nie wygldasz na

szczliwego. Szczliwcy nie goni po wwozach Sacramento.

To prawda mrukn w odpowiedzi. Ale dotychczas yem

w gromadzie.

Po co ich cigasz?

Cigle pytacie. Co was to obchodzi?

Nic a nic. Mnie interesuje tylko mu. Rozumiesz?

Jako nie...

Lubi ludziom pomaga, chocia od nich uciekam. Coraz dalej i

dalej. Wdruj a znad Missisipi. A tu ju chyba zostan. Rolnik mnie nie

przepdzi, zota i srebra nie ma w tych grach.



19

Irvinowi ta paplanina wydaa si cakiem niepotrzebna, ale

sucha nie przerywajc widocznie siwy samotnik musi si wygada. On

sam nie czu chci do zwierze, mimo e przez tyle dni wdrowa tylko w

towarzystwie Betsy. Betsy... ley teraz martwa za skaln cian. I co dalej?

Pieszy marsz? A moe Lamb zdecyduje si jednak poyczy mua?

Czy tamci mieli konia jucznego? zapyta niespodziewanie dla

samego siebie.

Tamci? Ach, masz na myli moich wczorajszych goci. A jake,

mieli. Wszystkie trzy zwierzta piekielnie zmordowane. Dlatego prbowali

zamieni.

Nie mwili, dokd jad?

Traper rozemia si cicho:

Nikt u mnie nie zostawia swego adresu, a ja si o nic nikogo nie

pytam. Bo i po co? Sam powiadae, e kieruj si ku granicy Meksyku.

Mog si myli.

Chyba si nie mylisz. Lamb podnis si i wycigajc rk

powiedzia: Tam wanie ley Meksyk. Jeli prosto jecha t steczk, na

ktr trafie, dojedziesz do El Paso6 nad Rio Grande, a po drugiej stronie

masz Ciudad Juarez. Ju w Meksyku. Ale droga nieatwa. Mona si zapcha

w jaki diabelski kt i zabka na amen. Trzeba uwaa na ciek, jecha

ostronie. Jeli ci, ktrych gonisz, nie znaj tego przejcia...

Nie wiem, czy znaj, czy nie przerwa mu Irvin ale na

pewno nie wiedz, e ich cigam.

Jak to?

To taka dziwna historia, dugo o niej gada. Gdybym mia

wierzchowca...

Ale nie masz. Tym lepiej dla ciebie. Sdz, e tamci s gorsi od

pumy. 6 El Paso graniczna miejscowo Stanw, pooona nad rzek Rio Grande del Norte.



20

Irvin zerwa si z ziemi i krzykn:

C moecie wiedzie?! Tylko ja znam prawd.

To czemu j przede mn ukrywasz? Boisz si? Wstydzisz?

A dacie mua?

Do niczego ci nie zmuszam, synu. I niczego nie obiecuj.

Irvin usiad. Ju si uspokoi. Podkuli nogi, wspar gow na

rkach.

Nie ma innej rady szepn. Powiem wam. Ukradbym

mua, ale nie potrafi. Wic musz opowiedzie.

Szczery jeste. To dobrze o tobie wiadczy...

Irvin tylko machn rk.

Bd si streszcza zacz. Duga to opowie, ale jako

sobie z ni poradz...

Starzec skin gow.

Histori spotkania na odludziu, w sercu gr Sacramento,

opowiedzia mi po latach, po bardzo wielu latach, sam Vincent Irvin.

Wwczas ju nie farmer, ale szeryf Fort Benton maego miasteczka

lecego blisko granicy Stanw i Kanady. Ptora tysica mil od chatki

siwego trapera, ktry nosi dziwne nazwisko (a moe przezwisko) Lamb.

Co wydarzyo si przed opisanym spotkaniem, co nastpio

pniej o tym dowiedziaem si nie tylko z ust Irvina. Bardzo mi pomg

w zaspokojeniu ciekawoci Karol Gordon, ongi modziutki westman,

pniej farmer, jeszcze pniej traper, a w kocu mj serdeczny

przyjaciel.



21

Tak oto narodzia si a raczej zostaa odtworzona opowie

o czowieku, ktry straci wszystko, lecz nie zgubi (jak wielu innych w

podobnej sytuacji) swej yciowej cieki.

Nieco w tej historii dodaem od siebie, aby sprawa staa si

bardziej zrozumiaa. Musiaem si wczu w sytuacj, o ktrych Irvin mwi

pgbkiem byy zbyt przykre dla niego, chocia tak ju odlege w czasie.

Wreszcie rzecz ca gdy ju zostaa utrwalona na papierze

odczytaem (z pewnym strachem) obu gwnym bohaterom. Przyznali

zgodnie, i to, co napisaem, nie mija si z prawd. To mi wystarczyo.



22

I I

P o c z t e k p o c z t k u

Noc bya duszna i parna. Karol kad si wic spa z nadziej w

sercu. Wszystko zapowiadao burz. Kiedy zasypia, wydao mu si, nawet,

e syszy dalekie grzmoty nadcigajcej nawanicy. Wczesnym witem

wyskoczy na dwr peen radosnego oczekiwania. Spodziewa si ujrze

dokoa czarne kaue i nie wysche jeszcze boto.

Ranek by przyjemnie chodny, soce dopiero czerwonym

rbkiem wyjrzao ponad horyzont, ale dokoa, przed domem i dalej, leaa

ta sama co wczoraj paszczyzna zeschnitej w skorup ziemi, spkanej w

malutkie przepacie i kaniony. Od studni, wznoszcej si midzy stajni a

domem, przyczapa chudy wyrostek w rozpitej koszuli, z piersi spalon

na brz i z twarz jeszcze ciemniejsz.

Napoie konia?

Chopak brzkn metalowym wiadrem.

Same boto powiedzia. Nic si nie da nabra.

Id do Irvinw. Tam chyba jeszcze co znajdziesz. We dwa

wiadra. Tylko nie rb haasu, pewnie jeszcze pi.

Spojrza w niebo, ktre powoli zmieniao barw. Ustpowaa

szaro, bkit stawa si coraz bardziej intensywny. Karol westchn.

Zapowiada si dzie taki sam, jak wszystkie poprzednie tej wiosny: suchy i

gorcy.



23

Ani jednej chmurki mrukn do siebie. Ani jednej chmurki

powtrzy i zawrci do chaty. Wzi may kubeczek, z osmolonego

czajnika nala nieco wody i stanwszy przed lustrem pocz si goli.

Wolno, metodycznie. Nic go nie naglio. Nie byo nic do roboty w polu.

Skawalona gleba nie poddawaa si ani motyce, ani opacie. Ostrze puga,

gdy z trudem wbio si w ziemi, odwalao tylko zesche bryy, twarde jak

kamienie. Jaki sens rzuca ziarno w tak rol?

Chyba naley std wia powiedzia cierajc palcem mydo z

lnicego ostrza brzytwy. Ale powiedziawszy to, zdziwi si sam sobie.

Nigdy dotd nie zawitaa mu w gowie taka myl. Odkd osiad w tych

stronach. To znaczy zastanowi si chwil przed picioma, nie, przed

czterema laty. Wanie wwczas przyby tu z gromad innych, w czasie gdy

zielony step cign si milami od nowiutkich jeszcze, kolejowych torw

hen, zdawaoby si, w nieskoczono. Ziemia bya tania, prawie za darmo.

Towarzystwo kolejowe otrzymao olbrzymie obszary pooone po obu

stronach elaznego szlaku i starao si cign przyszych pasaerw i

producentw podw rolnych, ktre miaa transportowa.

Tak narodzia si osada w poudniowo-zachodnim Teksasie7 w

roku gonego na ca Ameryk powstania Dakotw, zwanych Siouxami,

pud wodz Sitting Bulla8. Chocia walki te nie toczyy si na terenie

Teksasu, lecz znacznie dalej na pnoc, w rejonie Czarnych Gr, na

pograniczu Montany i Poudniowej Dakoty, ich zakoczenie wydao si

niektrym pocztkiem ery wiecznego pokoju.

Osada powstaa z... niczego. Najpierw przybysze mieszkali w

prymitywnych ziemiankach o cianach skleconych z grubej darni. W takich

samych budowlach gniedziy si konie i krowy. Nikt nie oczekiwa zreszt

wygodnego ycia i nikt nie myla zaczyna od wygd. Mieszkao si byle

jak, jado byle co, maksimum energii powicajc ziemi. Wczesn wiosn

ostrza pugw po raz pierwszy w dziejach tej krainy zagbiy si w tward

7 Teksas drugi co do wielkoci stan Ameryki Pn. Ponad 692 tys. km, Prawa stanowe uzyska ju w 1845 r.

cudowniejsz okazaa si ta ziemia. 8 Sitting Bull wdz plemienia Dakotw (Siouxw), przywdca powstania. W 1876 r. rozbi oddziay generaa

Custera w bitwie nad rzeczk Little Bighorn.



24

gleb. Cika to bya orka i dosownie potem ludzkim zroszona. Za to

jesieni!

Cudowne byo wtedy lato: w miar suche, w miar mokre. Ale

jeszcze Pszenica obrodzia, dajc kosy wielkie i cikie, jakich nigdy

przedtem nie widzieli przybysze ze wschodu. A kolby kukurydzy

przypominay jak zauway ktry z osiedlecw pkate flaszki

whisky.

Potem nadszed drugi rok, rwnie wspaniay. I trzeci, nie

ustpujcy dwom poprzednim. Farmerskie wozy, zaadowane plonami,

cigny dugim szeregiem do kolejowego przystanku odlegego std o

cztery mile. Kupcy pacili gotwk, farmerzy zbierali w swych kuferkach

brzczce i szeleszczce pienidze, towarzystwo kolejowe odbijao sobie na

transporcie warto za bezcen odstpionych gruntw. Wtedy nadano

osadzie nazw i wybrano szeryfa. Przedtem nikt na takie gupstwa nie mia

czasu. Miejscowo nazwano przy zgodnym aplauzie wszystkich

mieszkacw Green Field, ale z tych dwu sw utworzono natychmiast

jedno: Greenfield9. Nazwa bya jak najbardziej odpowiednia. Okoliczne pola

kadej wiosny pokryway si zieleniejc runi modych sieww. Przez te

kilka lat zmieniao si wszystko. Ze wzrostem zamonoci rosy potrzeby.

Pkate mieszki farmerw sprawiy, e w Greenfield powsta pierwszy

saloon, luksusowo wyposaony jak na tutejsze warunki. Prawie w tym

samym czasie otworzono duy skad, oferujcy nabywcy rozmaite towary,

od pugw a po bielizn damsk. Kt to dawniej o takiej rozpucie

myla? W przeciwiestwie do saloonu, stanowicego wasno Brian

Fullera (rodem z dalekiego Kansas City nad Missouri), skad by

wynalazkiem jakiej kompanii handlowej ze znacznie bliszego Houston

nad Zatok Meksykask. Zarzdza nim agent majcy do pomocy on

Mulatk i dwoje niedorostkw o nieokrelonej barwie skry. Agent nazywa

si zabawny zbieg okolicznoci! bardzo podobnie do waciciela

saloonu, a mianowicie: Fulk Bryan. Stanowioby to na pewno okazj do

9 Green field (ang.) zielone pole.



25

nieporozumie10 gdyby nie fakt, e nazwisk tych uywano potocznie bardzo

rzadko, wystarczay: saloon i skad.

Przez pierwsze miesice

istnienia obu handlowych placwek

Brian Fuller obrotami bi na gow

Fulk Bryana. Wyposzczeni farmerzy

musieli odbi sobie lata niedosytu,

mimo e saloon nie udziela kredytu,

a skad wrcz przeciwnie przy

wikszych zakupach rozkada

naleno na raty. Gdy jednak

odpowiednia suma gotwki zostaa

przepita, atrakcyjno nowych

narzdzi rolniczych i nowych strojw

odniosa decydujcy sukces. Do

przegranej saloonu przyczynia si

rwnie niespodziewana konkurencja w postaci tak zwanej drug-story,

jednej z tych zdumiewajcych placwek handlowych, znanych chyba tylko

w Ameryce. S to sklepy stanowice co poredniego midzy aptek,

drogeri a barem. Naby w nich mona lekarstwo, pachnce mydo,

cukierki, ale rwnie... wypi koktejl z piorunujcej mieszaniny

wysokoprocentowych trunkw. Te ostatnie cieszyy si w Greenfield duym

powodzeniem, pki nie przestay by nowoci.

Jednoczenie z powstawaniem placwek handlowych zmieniao

si oblicze osiedla. Znikay budy-ziemianki. Pojawiay si domki, ba, nawet

wille z werandkami i kolumienkami powielane wzory drewnianej

architektury miasteczek dalekiego wschodu Ameryki. Wzrastaa zamono

i nie sprawdzay si przepowiednie pesymistw, e Teksas jest krajem

wycznie uprawy baweny, a nie zboa, i e wszelkie prby zmiany

charakteru podw rolnych zakoczy si musz klsk gospodarcz.

Wanie pszenica staa si rdem rozwoju Greenfield. Wszystko jej tutaj

sprzyjao. W pobliu nie istniay gospodarstwa hodowlane, nie przepdzano

10 Brian (imi) i Bryan (nazwisko) wymawiaj si identycznie.



26

tdy wielkich stad byda tratujcych zasiewy, co stawao si przyczyn

zatargw (niekiedy koczcych si krwawo) midzy rolnikami a

gromadami pdzikich kowbojw strzegcych byda. Tradycyjne ju szlaki

przepdu, o ustalonych nazwach: Zachodni i Chisholm biegy na wschd

i na zachd od Greenfield. Cae szczcie.

Ludzi w okolicy nie byo

wiele, mimo e ziemie Teksasu

zamieszkiwao ju prawie 700

tysicy biaych i Murzynw, nie liczc

plemion indiaskich. C to jednak

znaczyo wobec 267 tysicy mil

kwadratowych11 powierzchni? Tak

wic Greenfield leao na uboczu od

niebezpieczestw grocych osadzie

ze strony zwierzt i ze strony

wczgw. Zapowied klski

przysza niespodziewanie, zupenie

nieoczekiwanie przez farmerw.

Zdawao im si, e poznali ju

doskonale klimat i nabyli

umiejtnoci przepowiadania pogody nie tylko na najblisze dni, ale na

tygodnie, na miesice. A nastaa wiosna, prawie bezdeszczowa. Sieww

dokonano, pniej jednak gleba stwardniaa na kamie. Ani jedno ziarno

nie zakiekowao. Przez dugie miesice nie spada z pogodnego nieba

nawet kropla deszczu. Sytuacj poprawiy burze topniejcego natychmiast

gradu. Niestety, wydarzyo si to dopiero w poowie teksaskiej zimy, przy

temperaturze 32 stopni12. Ziemia nieco rozmika, ale nie poprawi si

humor farmerom. Wprawdzie nie popadli w rozpacz. Nadal mieli w swych

spichrzach peno dorodnego ziarna, ktrego nie pozbyli si zgodnie z

tradycj zapobiegliwego i przewidujcego gospodarzenia, przekazan im

jeszcze przez ojcw we wschodnich stanach. Gdy jednak podobna sytuacja

meteorologiczna powtrzya si w roku nastpnym, troska o jutro zaciya

11

Dokadnie 267 333 mil, co rwna si ok. 692 tys. km. 12 Mowa o termometrze Fahrenheita. 32 stopnie F to 0 stopni Celsjusza.



27

nad umysami mieszkacw Greenfield. Skamieniaa gleba nie nadawaa si

do uprawy. Otaczajce osad dalekie przestrzenie prerii zmieniy sw

barw. Z zielonych stay si brudnobrzowe. Szumice trawy przeobraziy

si w twardy jak kamie pokrowiec skotunionych, wbitych w ziemi

uschych odyg. Skoczya si wiea pasza. Trzeba byo powybija krowy i

owce. Oszczdzano tylko koni. Na suszy wyszy one najlepiej, otrzymujc

teraz zamiast siana cenn kukurydz i jeszcze cenniejsze ziarno pszeniczne.

Ale c poczliby farmerzy bez koni, gdyby wreszcie spady strumienie

wody na bezpodn ziemi?

Sygnaem gospodarczego kryzysu staa si likwidacja drug-

story. Nastpia bez adnej zapowiedzi, z dnia na dzie. Ktrego ranka

mieszkacy Greenfield ujrzeli drzwi i okna sklepu na gucho zamknite, ale

dopiero w kilka godzin pniej osiedle obiega wie o wyjedzie

waciciela i pomocnika. Do kolejowego przystanku odwiz ich na swym

wozie stary Abel Meredith. Opowiada pniej, e bagay mieli niewiele.

Wygldao wic na to, e powrc, kiedy si czasy poprawi. Klska suszy

skonia ludzi do oszczdnoci, drug-story straci klientel na dugo przed

likwidacj.

Zawiadomiony o wydarzeniu szeryf przyby natychmiast pod

domek, raczej barak z werandk, w ktrym mieci si sklep. Stwierdzi, e

wszystkie okna zabito deskami, a na drzwiach zawieszono potnych

rozmiarw kdk. Fakt nie ulega wtpliwoci. Odtd szeryf codziennie

odwiedza opuszczony budynek, moe w nadziei, e ujrzy go na nowo

zamieszkaym przez dotychczasowych uytkownikw, a moe dlatego, e

pragn skontrolowa stan okien i drzwi. Wewntrz przecie musiay si

znajdowa towary. Tak zreszt powszechnie sdzono, ale nikomu nie

przyszo do gowy asi si na te skarby. Greenfield przez lata mogo

suy za przykad najbardziej spokojnego osiedla ze wszystkich

najbardziej spokojnych osiedli caego wiata.

Likwidacja (raczej: samolikwidacja) drug-story nie bya przecie

tragedi. Tragedia narodzia si wtedy, gdy mieszkacom Greenfield

poczo brakowa jedzenia, poczo brakowa pszenicy i pienidzy. Gdyby

nie Fulk Bryan, ktry okaza si czowiekiem dobrego serca i chyba dobrym



28

kalkulatorem, poowa ludnoci przymieraaby godem. Oto Fulk Bryan

rozszerzy kredyt, chocia nie odwoono ju ziarna do kolejowych

wagonw. Wrcz przeciwnie: transportowano mk, kukurydz i szereg

innych artykuw spoywczych ze stacji do osady. W ten sposb

przetrwano jako tako okres zimy. Wszyscy farmerzy zaduyli si u Bryana

po czubek nosa. Ale nie byo wyjcia z tej sytuacji, chyba ucieczka w inne

strony kraju. Wwczas nikt tego jeszcze nie pragn.

Waciciel saloonu bezkredytowy Brian Fuller postanowi

naladowa Fulk Bryana. Uzna, e lepiej handlowa na kredyt ni wcale.

Ludzie nie wiecili groszem, za to saloon coraz czciej wieci pustk.

Zamknicie drug-story nie przysporzyo klienteli saloonowi. Co prawda i

otwarcie kredytu nie zapenio przestronnej sali obery tumem

rozkrzyczanych farmerw. Jednake w sobotnie wieczory i pne

niedzielne popoudnia cigaa tu garstka desperatw uwaajc, e nic im

nie pomoe ani nie zaszkodzi, czy dug bdzie wikszy, czy mniejszy o kilka

dolarw. Byli to przewanie ludzie modzi i samotni, gotowi jeli sytuacja

nie ulegnie poprawie pierwsi czmychn z Greenfield, zostawiajc na

asce losu ziemi, budynki i sprzt gospodarski. Bo nawet nikt nie marzy,

e znalazby si nabywca ich nieruchomoci. Tak wic w saloonie weselono

si, jak kto jeszcze potrafi, a kiedy gospodarz zamyka lokal na noc,

spnieni wdrowcy, wracajc do domowych pieleszy, zadzierali gowy, by

ujrze na niebie upragnione chmury. Niestety, wieciy gwiazdy. Bardzo

jasno, przeraliwie ostro, beznadziejnie...

Karol Gordon, chocia samotny jak kaktus na pustyni, nie

odwiedza ju od dawna saloonu. By w ogle nieco dziwnym czowiekiem.

W malekim Greenfield, w ktrym ludzie zdyli dobrze si pozna i

poinformowa wzajemnie o wszystkim, co przeyli, a take o swych planach

na przyszo o przeszoci Karola Gordona nikt nic pewnego nie

wiedzia. Szeptano, e nawet jeli kiedykolwiek zajmowa si upraw roli, to

ju dawno zdy o tym zapomnie. Jednak wystarczyo tylko przyjrze si

obmawianemu, aby dostrzec oczywisty nonsens tego twierdzenia. Gordon

by zbyt mody. Moe nigdy nie ora i nie sia?... Mwiono nie wiadomo

na jakiej podstawie e Gordon jeszcze jako chopak wczy si po

Dzikim Zachodzie, wprawia w strzelaniu do futerkowej zwierzyny i tylko



29

dlatego zerwa z zawodem, e zniechci go do tamtych stron tragiczny

koniec wyprawy generaa Custera w roku 1876, kiedy to w walce z

Dakotami Sitting Bulla zgin i genera, i cay oddzia kawalerii, ktrym

dowodzi13. Zoliwi dodawali, e nie wiadomo, po ktrej stronie bra udzia

w walce: biaych czy czerwonych. W tamtych czasach, gdy dobrze

pamitano krwaw histori, ktra si rozegraa nad brzegami mao

przedtem znanej rzeczki, postawienie publicznego zarzutu

wspuczestniczenia w masakrze biaych byo spraw niebezpieczn albo

dla pomawianego o taki postpek, albo dla pomawiajcego. Poniewa

jednak farmerzy z Greenfield naleeli do kategorii ludzi spokojnych, nie

znoszcych burd i awantur nikt gono nie powtarza plotki.

Na uprawie roli Karol Gordon istotnie niewiele si zna. Bdc

jednak zdolnym naladowc i chtnym suchaczem, po kilku latach nauczy

si korzysta z rad dowiadczonych rolnikw. Najwicej pomg mu bliski

ssiad, Vincent Irvin, mody farmer, ktry sprzeda swe podupadajce

gospodarstwo w Pnocnej Karolinie i wraz z on powdrowa na

poudniowy zachd szuka szczcia.

Tak to wszystko wygldao a do pamitnego ranka, w ktrym

Gordon stwierdzi, e i w jego studni, wykopanej przed domem, nie ma ani

kropli wody. Wtedy po raz pierwszy pomyla o opuszczeniu Greenfield.

Hallo, boss!14 zawoa z gbi sieni ciemnowosy chopak.

Jest woda!

wietnie. Przynie tutaj i nalej do miski.

Nie bdzie si pan my na dworze? Zanosi si na upa.

Wielka mi nowina. Od tygodnia pieczemy si ywcem. Nalej do

miski i id napoi konia.

13

Bya to bitwa nad rzeczk Little Bighorn w dn. 26 czerwca 1876. Pado w niej 276 onierzy i oficerw sidmego puku kawalerii. 14 Boss mona przetumaczy: szef.



30

Usysza brzk wiadra, plusk wody, potem oddalajce si kroki.

Skoczy golenie, przeszed do sionki i zacz si my w duej blaszance,

penej wody. Woda bya zimna. Od razu poczu si lepiej.

Co pocz z Robertem? rozwaa w dalszym cigu projekt

opuszczenia Greenfield. Bra go z sob na niepewne? A jeli nie bdzie

chcia? Zostawi samego?...

Zreflektowa si nagle: Po co mam std ucieka, do licha? Co mi

do gowy strzelio? Wszystko przez t parn noc. Przecie to nie ma sensu.

Zapytam Roberta, co o tym sdzi... Nie, nie bd pyta. Chopak si

przestraszy.

Z Robertem spotka si zupenie przypadkowo przed laty, gdy

przyczy si do karawany ludzi, wozw i byda, cigncej ku

poudniowemu zachodowi. Zdarzyo si to niedaleko Abilene, w Kansas,

gdzie koczy si wielki szlak przepdu byda, zwany Szlakiem Chisholm,

wiodcy z poudnia a do Rio Grande. Robert wanie przewdrowa ten

szlak jako jeden z kowbojw i znajdowa si u kresu si. Wyglda tak, jakby

mu pozostao tylko par godzin ycia. Gordon zainteresowa si

chopakiem, po krtkiej rozmowie Robert zosta umieszczony, jako

dodatkowy pasaer, w jednym z farmerskich wozw. Pniej, na ziemiach

przyszego Greenfield, okaza si nieocenionym pomocnikiem wieo

upieczonego farmera. Gordon dowiedzia si o nim tylko tyle, e nazywa si

Dreer. Chopak by skryty i nigdy nie mwi za wiele. By moe, i fakt ten

zjedna Robertowi przychylno Gordona, ktry nie znosi plotkarzy i

gaduw.

Znowu metalicznie zabrzczao wiadro. Robert pojawi si w

jasnym prostokcie drzwi.

Jeszcze raz id po wod zakomunikowa.

Dobrze, ale zostaw troch dla Irvina.

Rozleg si cichy miech:

Nie zabraknie, bo w doku...



31

Rzeczywicie, posiado Irvina leaa we wklniciu gruntu i

podziemne rda musiay sobie torowa tam drog.

Gordon wytar si szorstkim rcznikiem, przywdzia koszul i

zajrza pod palenisko kuchennego pieca. Nie potrzebowa rozgrzebywa

wczorajszego popiou, ju tli si may ogienek rozniecony przez Roberta.

Dorzuci kilka patykw, a potem zaj si przyrzdzaniem jajecznicy na

boczku i przygotowa pszenne suchary (wszystko dziki kredytowi Fulk

Bryana).

Sysza ju pan, szefie?

Nie wrzeszcz. Wejd i powiedz, o co chodzi.

Chopak ukaza swe zaczerwienione oblicze.

Spotkaem starego Abla. Gada, e Hamm Harris i Jim Perry

znikli tej nocy.

Plotka.

Abel wie na pewno. Chodzi do nich.

Gordonowi zrobio si jako przykro. Ci dwaj ludzie siedzieli w

Greenfield od samego pocztku. A teraz... zwiali. Mogo to si sta sygnaem

do masowej ucieczki. Zreszt...

Oni byli mocno zadueni u Bryana powiedzia pgosem.

Chopak rozemia si.

Nie widz powodu do radoci. Jak tak dalej pjdzie, Bryan

zamknie kredyt. Wwczas nie bdzie innego wyjcia... Chciaby std

wyjecha?

Nie.

Wic widzisz, e nie ma si z czego cieszy. Moe to jednak

nieprawda? Co wicej syszae?

Pan Irvin ju wsta.



32

adna nowina.

Powiedzia, e wemie konia, strzelb i pjdzie polowa.

Z kolei rozemia si Gordon.

Te ma pomysy? W cigu kilku lat potrafilimy wystraszy

std wszystkie zwierzaki.

Pan Irvin mwi, e teraz zaczn cign na pnoc bizony.

Bizony! Wielki Boe! Ju ja mu wybij to z gowy. Przecie on

nigdy nie polowa na bizony! No, id zdecydowa si nagle. Jakby

zaczo pada...

Chopak zachichota:

... to zaraz postawi naparstek, eby naapa deszczwki.

Gordon wcisn na gow podniszczony kapelusz i wyszed na

szerok drog, tward i spkan w grube rysy tak jak caa ziemia dokoa.

Zatrzyma si w miejscu, gdzie droga spadaa agodnie ku nizinie

przypominajcej ksztatem gigantyczn misk. W rodku tej miski wznosiy

si zabudowania otoczone pokrgiem wysokich drzew. Nad kominem

najwikszego z domostw pia si ku beznadziejnie czystemu niebu wska

nitka dymu. Zwiastowaa pogod, przeklt pogod.

Gordon westchn i przyspieszy kroku. Skrci w prawo, min

furtk w pocie, ktry otacza Irvina co uwaano za luksus nawet w

zamonym dotd Greenfield potem studni z korytem do pojenia byda.

Zajrza w otwr. Gboko, gboko widniao odbicie nieba. Znak, e jest

jeszcze woda.

Halo, Karolu! Chcesz si utopi?

Wanie. Dlatego kawa bizoniej pieczeni we. Jutro moe by

ju za pno. U mnie studnia wyscha.

Ale ta nie wyschnie. Mierzyem wczoraj, nic a nic nie ubywa.

Gdzie tu jest rdo. Na szczcie. Co nowego, Karolu?



33

Gordon umiechn si do wysokiego, szczupego mczyzny o

spalonej na brz twarzy, niebieskich oczach i jasnych wosach. Gdyby nie

twoja studnia, nie mgbym si dzi umy. Nie wiem, jak sobie radz inni...

Nie jest tak le. Tu w dole wszyscy maj wod.

Suchaj, Vincent, mwi mi Robert, e si wybierasz na

polowanie. Czy to prawda? Mylaem o tym. Widzisz... moje dugi u

Bryana wci rosn. Z przeraajc szybkoci.

Mnie rwnie zbrzydo solone miso, ale trudno domaga si

czego lepszego w takiej sytuacji... machn rk Gordon.

Wanie odpowiedzia podnoszc gow -bardzo by si

przyda. A skr mona sprzeda.

Kto tu kupi?

Moe Bryan.

Wybij sobie z gowy bizonie miso. Bdzie teraz chude i ylaste,

jeli w ogle bdzie.

Opowiadae o bizonich szlakach, czy tak trudno je odnale?

Szlaki bizonie istniej, ale...

Midzy kolumienkami ganku ukazaa si kobieca gowa.

Melodyjny gos zawoa:

Jak si masz, Karolu! Nie odchodcie, zaraz przygotuj

niadanie.

Znika w gbi budynku.

Ale co? podj przerwan rozmow Irvin.

To, e bizony szukaj dla swego marszu terenw obfitujcych

w pasz i w wod. Doprawdy nie wiem, gdzie takich szuka. A jeli chodzi o

inne zwierzta, zdylimy przeposzy wszystkie powe czworonogi.



34

Nawet antylopy si std wyniosy. Raz tylko jeden daleko, daleko std

widziaem pieski preriowe.15

Nie kpij.

Ani mi to w gowie. Jestem pewien, e bizony take zmieniy

swj szlak.

Ostatecznie deszcze musz gdzie pada.

I mnie si tak wydaje. Tylko gdzie? O tym nie wiemy ani ty, ani

ja. A prcz tego, Vincent, nie jeste przecie dobrym strzelcem. Z antylopami

to adna bieda, po prostu zmarnujesz nieco adunkw, a zwierzta

czmychn. Ale z bizonami, jeli na nie trafisz, moe by kopot. Zraniony byk

staje si niebezpieczny. Nie podoba mi si twj projekt.

Wybierzemy si razem.

Po to, aby ci pilnowa na kadym kroku? Nic nie wyjdzie z

takiego polowania.

W drzwiach domu ukazaa si kobieca gowa.

Chodcie...

Weszli do sporej izby, ktrej rodek zajmowa prostoktny st,

zastawiony poyskujcymi w smudze soca talerzami. Przy jednym z nich,

na wysokim stoku, siedzia chopczyk trzy-czteroletni, o rumianej buzi i

jasnej jak bawena czuprynie. Jad wanie owsiank, ale na widok

wchodzcych zerwa si:

Dzie dobry, wuju Karolu, dzie dobry, wuju Karolu!

zapiewa jak swoj wasn melodi.

Dopki nie zjesz odpar sztucznie powanym gosem Gordon

nie bd z tob rozmawia.

Siadajcie poprosia gospodyni.

15 Pieski preriowe amerykaskie wistaki.



35

Dzikuj, Becky odsun nieco talerz. Jadem ju. Ale jeli

mnie poczstujesz kubkiem dobrej kawy, na pewno nie odmwi. A nawet

nie musi by dobra. I gorsz wypij. Bryan si psuje. Miso coraz bardziej

sone. Nie uwaacie, e przydaoby si zmieni dostawc?

Irvin umiechn si, a jego ona przytakna p serio, p

artem:

Wanie, moe ty by go zastpi, Karolu? A po chwili dodaa

powanie: Nie mona narzeka na czowieka, dziki ktremu wszyscy,

jak tu jestemy, nie umieramy z godu...

Poddaj si, Becky. Nie powiem wicej zego sowa na Bryana,

chocia zdziera z nas dziesit skr.

Znowu zaczynasz? Jaki on jest, taki jest, ale wanie... jest! Nie

wyjecha.

Niewiele ryzykuje, to przecie tylko agent.

Jednak ma nie zapacone kwity wtrci si Irvin bdzie

odpowiada przed swym przedsibiorstwem.

Syszelicie, e Harris i Perry znikli tej nocy? Oni byli u Bryana

porzdnie zadueni.

No wanie! Masz, Karolu, kaw, i moe nie bdzie taka za.

Podaa Gordonowi kubek, podsuna mowi talerz z jajecznic i

siada przy malcu, ktry zaraz pocz szybciej obraca yk.

Karol spojrza na kobiet ktem oka. Becky Irvin, jego zdaniem,

nie pasowaa na on farmera. Bardzo rnia si od on innych rolnikw,

jakie spotka na swej yciowej ciece. Tamte pionierki osadnictwa

Dzikiego Zachodu byy zazwyczaj wysokie, mocno zbudowane, o silnym

gosie, a nierzadko silnej... pici. Obeznane z broni paln, jedziy konno

jak najlepszy kowboj i dosownie trzymay w garci cae gospodarstwo. A

Becky?



36

Szczupa, drobna, o gow nisza od swego maonka, niezbyt

zaradna, zdajca si ze wszystkim na decyzj Vincenta.

W kilka miesicy po przybyciu na te pustkowia urodzi im si syn.

Gordon jako najbliszy ssiad mimo woli sta si wspuczestnikiem

radoci i zmartwie rodzinnych. Bywa czstym gociem u Vincenta, ktry

nie skpi mu yczliwych, gospodarskich rad, zwaszcza w pierwszym

okresie pobytu, najtrudniejszym. Przybyli tu przecie wczesn wiosn, aby

zdy jeszcze z siewami jarymi. Ale przed tym naleao jako-tako domy

urzdzi; postawi choby prymitywne lepianki, budynki gospodarcze,

studnie, zagrody dla byda i koni. Roboty byo huk. Karol Gordon z

wdzicznoci za fachowe porady zacz pomaga Irvinom. Na orce i

siewie zna si tyle co kura na pieprzu. Za to budowniczym i kucharzem

okaza si doskonaym. Gdy wic Vincent Irvin zabra si do orki, Gordon

stan u boku pani Becky i wraz z Robertem oporzdza inwentarz,

sprowadza drzewo na opa, nosi wod dla obu gospodarstw. A przede

wszystkim wznis dwa budynki mieszkalne: dla Irvinw i dla siebie.

Pniej, gdy przyszed na wiat may Clem, Karol nadal by wiernym

pomocnikiem ssiadw. W czasie niw, sianokosw i mocki pracowa za

trzech, ale nauczy si przez to tyle, ile nie daby mu najlepszy wykadowca

najlepszej szkoy rolniczej. Wic nie uwaa czasu powiconego ssiadom

za zmarnowany.

Bdzie z ciebie znakomity farmer stwierdzi ju po kilku

miesicach Irvin. Jeszcze roczek, a poznasz tajniki gospodarki. Tylko

on musisz sobie poszuka. Bez kobiecego oka nie upilnujesz wszystkiego,

kiedy ci si gospodarstwo rozronie. A e si rozronie, to ju teraz wida.

Co za szczcie, emy si tu przenieli!

Gordon odpar na to, i na oenek ma czas, a do pomocy chopaka,

i to tak tgiego, jak Robert Dreer. Pomyla przy tym, e maestwo Irvina

nie jest znowu takim wielkim szczciem i pomoc w pracy. Po narodzinach

Clema Becky Irvin bardzo dugo nie moga wrci do si. Dopiero pn

zim zaja si gospodarstwem. Ale gdy nadesza kolejna wiosna, gdy

nadcigny tropikalne upay, Becky znw poczua si le. Karol dostrzeg

to szybciej od Vincenta i pod pozorem, e si miertelnie nudzi, pieszy z



37

pomoc Irvinowi albo osobicie, albo przysyajc Roberta. Lecz stan

zdrowia Becky Irvin wci pogarsza si.

O tym wszystkim rozmyla Karol siedzc za stoem Irvinw, pijc

kaw i stwierdzajc, e pani Becky nie zdoaa nic a nic opali si w socu,

przeciwnie: wydawaa si coraz bledsza.



38

I I I

N i e z n a j o m i

Niespodziewane przybycie Piotra zmienio nasz sytuacj.

Oczywicie, gdyby Piotr nalea do takich jednodniowych przybyszw, jak

Karol lub ja, nie mgby nam w niczym pomc. Ale on bawi w tych stronach

od kilku tygodni, a wic w mniemaniu mieszkacw osady zasugiwa na

zaufanie.

Vincent Irvin dobrze pamita dzie, w ktrym musia rozsta si

z dugorogim teksaskim woem. Nie starczao paszy na okres zimy. W kilka

miesicy pniej sprzeda jednego ze swych koni, a z kocem drugiego roku

suszy krow. Mimo e Karol odradza mu, decydujc si nawet sprzeda

wasnego konia, by odstpi cz paszy ssiadom. Ofiara nie zostaa

przyjta. ywy inwentarz obu ssiadujcych ze sob gospodarstw

zmniejszy si do liczby trzech koni, z ktrych jeden stanowi wasno

Roberta. Deszcz wreszcie spadnie, a bez zwierzt nie mona przecie

uprawia roli. Lepiej wic zaduy si u Bryana i karmi czworonogi drog

kukurydz. Tak zreszt postpowali wszyscy farmerzy Greenfield. I chyba

susznie. Szo wic pod n bydo, konie oszczdzano. Pod koniec trzeciego

roku suszy nie byo w osadzie ani krw, ani owiec, ani wi. Drb zosta

zjedzony ju wczeniej, wic gdyby nie kredyt Bryana, nie pozostaoby nic

innego, jak ucieka z osady albo... umrze z godu.

Pogrony w niewesoych mylach szed obok Gordona milczc.

Ju i drzewa poczynaj schn Karol wskaza na wte

drzewko o pokurczonych, zkych, powidych listkach. Czy caa ta



39

cz Teksasu ma si zamieni w pustyni? Dokd wtedy pjd ludzie, i tak

ju doprowadzeni do bankructwa?

Przed nimi cigno si pole, spopielaa i spkane. Dalej wida

byo domy i domki osiedla, a przed nimi tu i tam stojcych bezczynnie ludzi.

Rzecz nie do pomylenia w dawnych, normalnych dniach wiosny, gdy kady

niemal dwoi si i troi przy pracy w polu.

Dokd tak wdrujecie? zagadn ich Abel Meredith.

A tak, przed siebie, dowiedzie si, co sycha...

Czy to prawda zapyta Gordon e Harris i Perry

wyjechali?

Raczej znikli, jak mary. Jeszcze wieczorem ich widziaem, rano...

ani ladu! Pewne jest jedno: ju nie wrc. Bo i po co? Wolni s jak ptaki,

gdzie indziej sobie gniazda uwij. Nie tak, jak my stwierdzi z lekk nutk

goryczy. Ale i ty take stukn Karola w piersi kocistym palcem nie

masz nic do stracenia. O nie, ojcze, ja si std nie rusz! Chyba... doda

po chwili gdyby Bryan odmwi dalszego kredytu.

Abel Meredith spojrza na niego uwanie. By najstarszym wrd

mieszkacw osady. Kiedy w saloonie Fullera, po ktrej tam szklaneczce

(Abel nie stroni od rozgrzewajcych napojw) owiadczy zebranym, e

mgby by ojcem ich wszystkich. Od tej pory poczto go nazywa ojcem.

Najpierw dla artu, pniej z przyzwyczajenia. Meredith przyj ten zwyczaj

jako co naturalnego, nalenego jego wiekowi. Wielu zreszt wtpio, by

mg mie jak zapewnia dziewidziesit lat, bo Abel potrafi nie

tylko dobrze wypi, ale i wietnie trzyma si na siodle, a strzela do celu jak

sam szatan. Oczywicie tylko do martwego celu, gdy rzecz zadziwiajca

nikt w Greenfield nie nosi przy pasie ani wielostrzaowych coltw, ani

adnej broni palnej. Wszyscy byli spokojnymi rolnikami (poza Karolem

Gordonem i Robertem) ze wschodnich stanw, gdzie od pokole nie groziy

ludzkiemu yciu ani tomahawki czerwonoskrych, ani strzelby pdzikich

awanturnikw. A poniewa w Greenfield i w najbliszej okolicy rzecz

jeszcze dziwniejsza nie wydarzy si aden napad, nic nie zmuszao

rolnikw do obciania swych pasw, plecw czy kieszeni niepotrzebnym



40

elastwem. Strzelby, sztucery i dubeltwki, nabyte przed wyruszeniem w

dug drog na zachd, wisiay sobie spokojnie w izbach, elegancko

trzeba przyzna wyczyszczone i naoliwione. Gdy Lucasa Fawkesa

wybrano miejscowym szeryfem bardziej z poszanowania dla tradycji ni

z potrzeby (bo szeryf nic nie mia tu do roboty) by jedynym

czowiekiem w Greenfield noszcym za pasem dwa colty, ale jedynie od

parady i dla podkrelenia godnoci.

Gordon i Vincent chcieli ju odej, gdy Abel tajemniczo na nich

skin i stumionym szeptem oznajmi:

Jedyna okazja. Idcie zaraz do saloonu Fullera.

A c to za nowy kawa? zamia si gorzko Irvin.

Dlaczego ostatnia okazja? Gordon powaniej potraktowa

informacj.

Bo Brian Fuller zwija bud. Nikt jeszcze o tym nie wie, a on sam

udaje, jakby tu chcia zosta do koca wiata.

Nie do wiary mrukn Irvin. Chce straci tyle pienidzy?

Sza, nie tak gono. Fuller wida uzna, e susza nieprdko si

skoczy, wic postanowi skoczy z handlem. Jutro ju go nie zobaczycie.

No, idcie.

Poszli, bardziej zdziwieni wieci ni zmartwieni, bo z kredytu w

saloonie nie korzystali.

No tak mrukn Vincent wczoraj Harris i Parry, jutro

Fuller. Ludzie zaczynaj ucieka i innym dadz przykad.

Nic na to nie poradzisz.

A jeli i Bryan si std wyniesie?

Wtedy i my bdziemy musieli odej... Wyjedziemy razem.

Moe Abel tylko nas nabiera?



41

Abel nie ma takiego zwyczaju. Pamitasz, Vincent, jak Abel

opowiada o szlaku przepdu byda? Nazwa go szlakiem

Goodnightloving16. Mylelimy, e z nas kpi, i ryczelimy ze miechu, a

przecie Abel mwi prawd. Sprawdziem. Taki szlak istnieje od 1866

roku. Cignie si przez nasz Teksas, od grnej Brazos do Pecos17, a stamtd

prociutko na pnoc do Denver i Cheyenne.18

Skd ty o tym wiesz?

zdziwi si Vincent.

Pojechaem kiedy na stacj razem z Bryanem odbiera towary.

Wtedy spotkaem jakiego wczg, ktry pomg nam zaadowa wz.

Kiedy ju wszyciutko zostao piknie uoone, Bryan zaprosi nas do tej

budy, tu obok przystanku. Wiesz, przecie...

Nie wiem. Przed trzema laty nie byo tam adnej budy, a od

tamtego czasu nie mam po co jedzi na stacj westchn.

16

Good night (ang.) dobranoc; loving (ang.) kochajcy. Nazwa tego szlaku pochodzi od dwu, nieco zabawnych nazwisk ludzi, ktrzy szlak wytyczyli: Goodnighta i Lovinga. 17 Rzeki przepywajce przez Teksas. Brazos wpada do Zatoki Meksykaskiej, Pecos jest dopywem rzeki Rio Grande del Norte, stanowicej w swym rodkowym i dolnym biegu granic midzy Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem. 18 Denver i Cheyenne miasta w pnocnych stanach.



42

Mniejsza z tym, do e teraz stoi buda, kilka jardw od toru, z

paskim dachem i napisem na wielkiej desce: Green Saloon.

Pilicie?

Bardzo skromnie. Bryan nigdy nie by hojny. Nasz pomocnik

zacz si wwczas chwali, e by kowbojem i pdzi bydo z Teksasu.

Przypomniaem sobie wtedy, co opowiada Abel, i zagadnem o ten

mieszny szlak. Wszystko si zgodzio. Drog przepdu przetarli Karol

Goodnight i Oliver Loving.

Tak gwarzc doszli pod zabudowania Fullera. Przed saloonem

staa grupa farmerw, a kiedy zajrzeli do wntrza, zdumia ich cisk dawno

nie ogldany na tej sali. Wycofali si przed budynek.

Wydaje si zauway Vincent e Abel nie tylko nam

zdradzi tajemnic. A moe to zmowa z Fullerem, aby mu napdzi goci?

Przecie wiesz sam, e Abel by tak nie postpi. Moe wstpimy

na piwo? Pewno ostatni raz tutaj...

Jeli Fuller rzeczywicie zwieje... Czulibymy si jak zodzieje.

On tu wrci, nie ma obawy.

Taki jeste pewien? Jeeli trafi gdzie indziej na popatniejszy

interes, machnie na wszystko rk. Zreszt, jutro si okae.

Jako i okazao si! Brian Fuller znikn, jak duch.

Prawdopodobnie opuci osad przed witem albo pno w nocy. Wszyscy

ywo komentowali ten wyjazd: jedni, ci najbardziej zadueni, artowali z

Fullera, inni martwili si szczerze, uwaajc zamknicie saloonu, w ktrym

tyle dugich zimowych wieczorw przebyli, za z prognoz na przyszo.

Tak samo t spraw uj Vincent Irvin podczas rozmowy z szeryfem,

Lucasem Fawkesem, i z ojcem Ablem.

Moe i masz racj odpar Meredith a moe nie masz.

Irvin zamia si.



43

Nie miej si, chopcze (to chopcze, niekiedy: synu byo

ulubionym zwrotem Abla, stosowanym do wszystkich mczyzn bez

wzgldu na wiek). Zbyt wiele widziaem w swym yciu, aby bawi si w

przepowiednie. Moe za przykadem Fullera pjd inni, a moe nie. Zawsze

jednak kto zostanie.

A wy, ojcze?

Wiesz, synu, e nie gospodarz. Siedz tu z Jerrym (to by syn

Mereditha), jego on i z wnukami. Pjd oni, pjd i ja.

Wszystko to bya prawda. Abel Meredith nigdy nie zajmowa si

rol, lecz polowaniem na skrki. W ostatnich latach zaprzesta wdrwek

po Grach Skalistych i osiad przy rodzime. Prawdopodobnie to on namwi

syna, aby rzuci ndzny spache gruntu w Marylandzie i ruszy na zachd.

Sowo zachd dziaao jak magnes na czowieka, ktry tyle lat na tym

Dzikim Zachodzie spdzi.

Tak wic rozmowa z Ablem nic nie wyjania, nikogo o niczym nie

przekonaa. A co sdzili inni? Sporo znalazo si takich, ktrzy ani martwili

si, ani cieszyli. Poczli co tam kalkulowa, oblicza, nie mwic o

wynikach tych oblicze nikomu. Ale wyniki wkrtce same day zna o sobie.

Wkrtce po ucieczce Fullera wyjechali nie egnajc si z nikim trzej

modzi, samotni farmerzy. W kilka tygodni pniej ucieky dwa mocie,

bezdzietne maestwa. Wida mieli nadziej, e uda im si znale

przyjemniejsze miejsce pod amerykaskim niebem. Niebo wiszce nad

Greenfield byo bezlitosne. Soce nadal spalao pola i drogi, gwiadziste

noce nie daway ochody. Wilgotne koryto rzeczki zmienio si w smug

piachu. I tylko w dole, tam gdzie znajdowao si gospodarstwo Vincenta

Irvina, lustro wody jakim cudem nie opado.

Kiedy w cigu nastpnego miesica znw ucieky dwie rodziny,

szeryf zwoa ogln narad mieszkacw Greenfield.

Moecie std odjecha wszyscy powiedzia po kilku sowach

wstpu. Kady moe odjecha powtrzy; i nikt go nie bdzie

zatrzymywa. Wic po c te ucieczki noc, w sekrecie, w tajemnicy?



44

Gos szeryfa bucza coraz dononiej. Rzecz niezwyczajna, bo

Fawkes uchodzi zawsze za czowieka spokojnego i nikt nigdy nie widzia,

by by a tak zdenerwowany.

Po co uciekaj noc, jak zodzieje? No? rozejrza si dokoa.

Nie wiecie? Ojcze Meredith, moe wyjanicie tym niewinitkom, o co

chodzi?

Siwowosy ekstraper skin gow.

Brian Fuller by winien Fulkowi Bryanowi pienidze

stwierdzi spokojnie. I... nie zapaci. Ale Fullerowi winni byli Harris i

Perry. Uciekli noc. Tak, tak, moi ludzie naty gos wy wszyscy, jak

tu stoicie, wiecie o tym bardzo dobrze. Tylko wstyd wam mwi. Czterech

nastpnych, ktrzy wyjechali, raczej uciekli jak tchrze, byo zaduonych u

Bryana po dziurki nosa. Powiedzcie, czy to nieprawda?

Rozleg si potakujcy szmer.

C jeszcze, szeryfie?

Dzikuj, ojcze. To wszystko, czego od was chciaem, ale z

innymi jeszcze nie skoczyem. Ludzie! wrzasn. Czy jestemy band

zodziei? Czy Greenfield to zbjeckie gniazdo?

Tak le nie jest zaprotestowa kto z tumu.

Kto to powiedzia? Ach, to ty, Rowlison. Twierdzisz, e nie jest

tak le? Pewnie, jeszcze nikt nie napad na skad Bryana. Dopiero go

okradziono.

Przerwa, a po chwili mwi ju spokojniejszym tonem:

Owiadczam wam, e kady moe opuci Greenfield. miao, w

biay dzie. Nie jak tchrz kluczcy w ciemnociach, Ale niech najpierw

spaci dugi, niech jako ureguluje swe pienine zobowizania. Jeli dalej

tak bdzie si dziao jak dotd, Bryan zamknie nam kredyt i sam wyjedzie. A

ja palcem nie rusz, by mu w tym przeszkodzi. Czy chcecie go zrujnowa za

to, e wszystkim pomaga? Wstyd mi za was. Wybierzcie sobie innego

szeryfa. Nie chc, eby pniej i mnie mwiono: Patrzcie! To Lukas Fawkes



45

z Greenfield, on by szeryfem tej bandy, ktra zniszczya Fulk Bryana i o

mao sama przez to z godu nie zdecha.

Czy mwi szczerze? Karol nieco w to powtpiewa, ale na

suchaczach groba rezygnacji wywara wraenie.

Bryan robi na nas dobry interes powiedzia kto pgosem,

a e akurat nastaa cisza, sowa zostay usyszane przez wszystkich,

zapewne nawet wbrew intencji mwicego. Natychmiast rozleg si szmer,

nie wiadomo: aprobaty czy sprzeciwu.

Wtedy stary traper przedosta si poprzez tum na malutki, pusty

krg, gdzie sta szeryf. Popatrzy na zgromadzonych i otar pot z czoa.

S tu midzy nami tacy zacz ktrzy chtnie zajliby

miejsce Fawkesa.

Nie! Nie! rozlegy si protesty.

Wiem ja co o tym. Dlatego powiadam, i nie znajdziecie nikogo

tak dobrego dla nas, jak wanie Lucas Fawkes. Ja si znam na ludziach.

Nastpiy stumione potakiwania.

No, wanie! Sami to dobrze rozumiecie. Przed chwil szeryf

powiedzia, e zrzeknie si stanowiska, jeli tak dalej bdziecie si

prowadzi. Syszaem, jak kto krzykn, e Fulk Bryan robi na nas interes.

Teraz wszyscy musz u niego kupowa. Pewnie! Ale komu si to nie

podoba, niech kupuje u innych. Nie ma przymusu.

Z gbi tumu buchn miech. Powiedzenie Abla uznano za art,

wprawdzie niezbyt wesoy. Kt by im sprzeda teraz ywno? W caym

Greenfield moe daoby si zebra w sumie kilka dolarw najwyej.

Meredith odczeka, a gwar ucichnie.

A teraz wam powiem: jeeli Bryan zamknie swj skad, nie

bdziecie mogli pozosta tu nawet kilku dni. Bo co tu je? Ju i trawa nie

ronie...



46

Ale zostay jeszcze kamienie! krzykn kto.

Znw tum rozweseli si nic dziwnego, zbyt rzadko miano si

ostatnio w Greenfield, aby nie pofolgowa sobie przy okazji.

ycz ci odpar Meredith aby tych kamieni zawsze mia

pod dostatkiem. Zamiast chleba.

Znowu si rozemiano.

Ale dla tych, ktrzy nie kamieniami si ywi, mam rad: jeli

Greenfield ma znowu sta si green field, a nie pustkowiem walcych si

chaup i poronitej chwastami roli, nie wolno naciga Bryana na poyczki ,

ktrych nie ma si zamiaru zwrci. Kto chce jecha niech jedzie, lecz

najpierw trzeba zwrci pienidze. Ja tu zostan. Przeyem wiele i niejeden

raz ogldaem spalone socem pola i opuszczone domy. Ale powiadam

wam, spotykaem i takie, ktrych mieszkacy przetrwali i dzi s znowu

zamonymi farmerami, nie obawiajc si suszy.

Zawarli ukad z chmurami wyrwao si komu.

Tym razem nikt si nie rozemia, przeciwnie zaraz go uciszono:

Nie przerywa!

Dowcipni i mdrala zauway Abel. Mniejsza z nim. Ot

tamci rolnicy zbudowali gbokie studnie, zmontowali pompy,

przeprowadzili przez swe pola rowy, ktre mona napeni wod. Stary to

sposb, stosowany przez dawn ludno tych ziem, jeszcze przed naszym

przybyciem. Nie zapominajcie o tym, gdy znowu spadn deszcze i

Greenfield si zazieleni.

Ostatnie sowa zabrzmiay jak proroctwo. Nikt nie odway si ju

dowcipkowa. Lucas Fawkes ucisn do Mereditha. Meredith poklepa

szeryfa po ramieniu. Ludzie zaczli si powoli rozchodzi.

Zebranie byo tematem rozmw przez kilka nastpnych dni.

Nazajutrz w domu Irvinw rwnie komentowano wystpienie ojca Abla.

To zapobiegnie ucieczkom stwierdzi Vincent. Ludzie si

zawstydzili, a i mnie jako zrobio si raniej.



47

Rzeczywicie, przez nastpne tygodnie nikt nie opuci Greenfield.

Ani jawnie, ani potajemnie. Niestety, do domu Irvina zawitao nowe,

boleniejsze nieszczcie. Zachorowaa pani Becky. Osaba tak bardzo, e

nie moga zaj si gospodarstwem i dzieckiem. Karol Gordon raz jeszcze

okaza si wiernym przyjacielem. Nikt si nie dowiedzia, w jaki sposb

tego dokona, ale udao mu si poyczy od Bryana okrg sumk dolarw.

Pojecha do Amarillo i sprowadzi lekarza. Doktor zbada sumiennie chor.

C, prosz pana powiedzia Irvinowi choroba jest

powana i przewleka. Tutejszy klimat nie sprzyja zdrowiu paskiej ony.

Radz przenie si gdzie indziej. Tymczasem naleaoby j umieci w

szpitalu. Prosz przywie chor do Amarillo. Pod dobr opiek dojdzie do

siebie, W tej chwili to jeszcze nic gronego, ale tu przecie nie ma

warunkw, by j leczy.

Abel Meredith odwiz doktora na stacj sw starowieck bryk i

pewnie wwczas dowiedzia si o wszystkim.

Vincent Irvin nadrabia min w obecnoci ony, ale kiedy si

znalaz sam na sam z Karolem, nie ukrywa przeraenia. Wysa Becky do

Amarillo? A skd pienidze? Trzeba by niemaej sumy: na podr, na

opacenie szpitala... Obaj przyjaciele dugo nad tym radzili, wreszcie

zdecydowali si sprzeda konia. Zamiar okaza si jednak nie do wykonania,

bo jedyny czowiek, o ktrym sdzono, i posiada nieco gotwki, czyli Fulk

Bryan, odmwi kupna.

Chyba, e dostarczycie mi siana i owsa na p roku...

Karol uzna suszno tego argumentu. Prbowa wic namwi

waciciela skadu na kolejn poyczk, tym razem jednak chodzio o sum

znacznie wiksz.

Czy Fulk Bryan istotnie nie rozporzdza tak kwot, czy ba si

ryzyka trudno sprawdzi. Do, e wyrazi al, i tym razem nie moe

suy pomoc.

Irvin i Gordon udali si z kolei do szeryfa. Tam po krtkiej

naradzie doszli do wsplnego wniosku, e w Greenfield nie sposb zdoby



48

kilku setek dolarw. Wrcili wic do domu przygnbieni i przez kilka

nastpnych dni aden promyk nadziei nie rozjani czarnych myli obu

przyjaci. Niespodziewanie zdarzy si wypadek, ktry zaway na

dalszych losach Irvina i Gordona.

Ktrego wieczoru Karol usysza stukot koskich kopyt po

stwardniaej, kamienistej drodze, ktry ucich nagle przed jego domem.

Wyszed na podwrko i ujrza Roberta stojcego obok wyschej studni. Przy

nim dwu mczyzn, a par krokw dalej trzy wierzchowce, dwa

osiodane, trzeci dwiga juki.

Co takiego?

Szukaj wody powiedzia Robert.

Wod ma ssiad wyjani Karol. Zaprowadz was.

Daleko? zapyta wyszy z nieznajomych. Gos mia

dwiczny, melodyjny, a oblicze mile umiechnite.

U ssiada powtrzy Karol. Kilka krokw. Przejdziemy

piechot.

Zawrcili konie i ruszyli prowadzc je za uzdy. Na kocu czapa

Robert zaciekawiony niespodzian wizyt. Nieczsto trafiali do Greenfield

przyjezdni z dalekiego wiata.

Przed zagrod Irvina uwija si tylko may Clem w towarzystwie

dwojga dzieci ktrego z farmerw. Na widok tylu ludzi przerwali zabaw i

uciekli za naronik domu.

Robert poleci Karol popro o wiadro.

Chopak znik w sieni, a po chwili pojawi si na progu razem z

Irvinem. Wod nabierano a piciokrotnie. Dwa pierwsze wiadra posuyy

do napenienia skrzanych worw, jakie mieli ze sob przybysze.

Nie ma tu w pobliu rzeki? zagadn ten wyszy.

Robert rozemia si.



49

Wszystko spalone na popi wyjani Irvin. Wszystkie

rzeczki i strumienie dawno wyschy. Nigdzie w pobliu nie znajdziecie

wody, chyba w grach, ale to kawa drogi.

Jako damy sobie rad.

Jedziecie na noc?

To najlepsza pora. No, czas na nas.

Daleko? zdy jeszcze zapyta Karol.

Zamiast odpowiedzi nieokrelony ruch rk, ktry rwnie

dobrze mg wskazywa pnoc, poudnie, wschd lub zachd. Wskoczyli

na sioda i wkrtce znikli w tumanie kurzu.

Stali we trzech cigle jeszcze wpatrzeni w bury obok kotujcy si

nad drog.

Dziwne powiedzia Gordon.

Co masz na myli?

Wyglda na to, e przybyli z poudnia i odjechali na... poudnie.

Szukali wody.

Tak. Podejrzewam jednak, e przybyli z pnocy i okryli

Greenfield. Dlaczego? Myl, e zawrcili spostrzegszy wyschnit rzeczk.

To jednak dziwne, gdy na takim bezludziu unika si osad ludzkich, a przede

wszystkim zajazdu.

Nasz saloon i tak zamknity, Karolu.

Ale oni o tym nie mogli wiedzie. Powiadam ci, Vincent, ta

dwjka przed kim ucieka i czego si lka. Dlatego unikaj ludzi.

Irvin wzruszy ramionami:

A c to moe nas obchodzi?

Przypatrzye si ich twarzom?



50

Tak. Nie dostrzegem nic ciekawego.

A mnie si nie podobay.

To chyba nie ma adnego znaczenia machn rk Irvin i

odwrci si w stron domu: Clem, wracaj, ju na ciebie pora!



51

I V

P r b a r a t u n k u

Vincent! Jeste tam?

Gowa Irvina wynurzya si z mrocznego wntrza sionki.

To wy, ojcze? U mnie jeszcze wszyscy pi. Czy co si stao?

Abel Meredith opar si o poczerniae belki studziennej

cembrowiny.

Chod tu bliej, Vincent. Wstaem dzi wczeniej, eby nikt nie

zauway, e do ciebie id.

O co chodzi, ojcze?

Abel pocz grzeba w rozlicznych kieszeniach swej sfatygowanej

kurty.

Gdzie mi si zapodziao mrukn. A przecie musi by. O,

jest!

Wydoby jak pomit zoon kartk. Gdy j rozwin, okazaa

si sporej wielkoci, jednostronnie zadrukowanym arkuszem.

Jest powtrzy starzec. Pami mam dobr i wiem, gdzie

co trzymam.

Irvin umiechn si.



52

Nie miej si, synu. To wana sprawa. Wiesz, co to takiego?

zapyta zniajc gos do szeptu.

Farmer wzruszy ramionami.

Taki papier nazywa si listem goczym. Niejeden raz miaem z

tym do czynienia. No, popatrz. Tu na dole podpisany szeryf z Lubbock. Po

tysic dolarw nagrody za dostarczenie ywych lub martwych, ot, tu...

Popatrz. Za odzyskanie upu... dwa tysice. Rozumiesz?

Nie bardzo wyzna Irvin. Dajcie mi to, ojcze, niech sam

przeczytam.

Masz, czytaj!

Wrczy mu druk, ale dalej tumaczy, podniecony:

Widzisz? Napadli na urzd poczty w Lubbock. Dylians z

Wichita przywiz pienidze do banku. Czterdzieci tysicy. Rozumiesz,

chopie? Nie pojmuj, dlaczego nie napadli na dylians w drodze. Moe si

spnili? Dopiero jak pocztmistrz wynosi torby z pienidzmi z wozu,

skoczyli przed budynek poczty. Jak tam byo dokadnie, tego nie wiem.

Wonica zosta trafiony, pocztmistrz rwnie i zdaje si jeszcze kto.

Godzina bya ranna, przechodniw mao, wic napastnikw nikt nie mg

zatrzyma.

Vincent oderwa wzrok od zadrukowanej kartki.

O tym nic tu nie ma. Skd tak dobrze wiecie, ojcze?

Od ludzi, synu. Od ludzi.

Mona sdzi, e Greenfield ley na rojnym szlaku, a przecie

od miesicy poza tymi dwoma, co tu przedwczoraj prosili o wod, nie

widziaem nikogo obcego.

Tak, tak, i wanie o nich mi chodzi...

Mwicie bardzo zawile.



53

Jak ci si, zdaje, Vincent: skd szeryf w Lubbock dowiedzia si

nazwisk napastnikw?

Nic mi si nie zdaje.

A wic, mj chopcze, napastnicy nie zasonili twarzy, a

pocztmistrz ich zna. le to o nich wiadczy, bardzo le.

Dlaczego? zdumia si Vincent.

Dlatego, e wida mieli zamiar pomordowa wszystkich

wiadkw. Bo jak wytumaczy inaczej?

Mao mnie to obchodzi odpar Irvin zniecierpliwionym

tonem. Mam waniejsze kopoty na gowie.

Mylisz si, synu. Chyba przydaoby ci si dwa tysice dolarw?

O czym wy mwicie, nie rozumiem...

Zastanw si chwil, a zrozumiesz.

Jak to, wy uwaacie, e powinienem ruszy za nimi? Chyba

artujecie? To tyle co goni wiatr po polach. ebym ich chocia kiedy

przedtem spotka!

A spotkae, spotkae. Nawet im pozwolie konie napoi.

Co?! krzykn farmer. Wic to byli oni? Skd wiecie? To

niemoliwe.

Moliwe. Przyjrzae si im dokadnie, chopcze?

Tak.

No, to porwnaj rysopisy. Pocztmistrz zosta tylko raniony i

wszystko opisa.

Irvin znowu unis papier ku oczom. Czyta po raz drugi i bardziej

uwanie.



54

Niby si zgadza odezwa si po chwili. I kolor wosw, i z

grubsza wygld twarzy. Ten pocztmistrz to bystry chop!

Ju ci mwiem, e ich zna.

Jeli nawet... Przecie takich ludzi mog by miliony. Znaki

szczeglne pochyli gow nad arkuszem James Coffin... Przerwa

czytanie i spojrza na Abla. To chyba przezwisko. Coffin!19 Brr, a mnie

ciarki przechodz. Dobry musi by gagatek.

Czytaj dalej.

Znaki szczeglne: gboka szrama na prawej piersi,

prawdopodobnie od cicia noem. Wosy czarne. Rzeczywicie! Wystarczy

teraz nakaza ludziom, aby chodzili bez kurtek, ojcze Ablu, a w mig

znajdziemy pana Coffina!

Nie kpij. Zobacz, co dalej.

Edwin Wong. Znaki... brak rodkowego palca u lewej doni. Hm,

to ju lepiej. Wosy rude. Niele, chocia rudych mona liczy na tysice. W

sumie... tyle, co nic. Nie wr sukcesu poszukiwaczom, jeli nie znaj

osobicie obu gagatkw. Dzikuj, ojcze. Nic mi z tego westchn i odda

arkusz Ablowi.

Nie, nie, zatrzymaj sobie. I dobrze si namyl, Vincent. Z caego

Greenfield tylko ty jeden ich widziae.

Gordon ich widzia rwnie. I jego chopak. Jeli to s

oczywicie ci sami ludzie. Zamyli si chwil: Wiecie co, ojcze?

Wpadnijmy do Gordona.

Abel nie da si prosi. Ruszyli pod grk, a potem przez mostek.

Po drodze minli si z Robertem gnajcym z pustymi wiadrami. Gordon

siedzia na ganeczku i mi fajk.

Co nowego? zaniepokoi si widzc Irvina o tak wczesnej

porze.

19 Coffin (ang.) trumna.



55

I wiele, i nic. Niech ci ojciec Abel opowie, ale najpierw popatrz

na to wsun mu w rk list goczy.

Gordon przeczyta pobienie:

Chyba nie zamierzacie ich ciga?

Tysic dolarw postawioby mnie na nogi odpar Vincent

ale...

Ale nie ruszysz si std. Nie moesz zostawi Becky samej. Te

pomys!

Zastanwcie si powiedzia Abel Meredith. Nikt jeszcze,

poza naszym szeryfem, o tym nie wie. A tamci nie odjechali daleko.

I powtrzy to, o czym ju rozmawia z Irvinem. Karol pokiwa

gow.

Moe to oni, moe nie oni. Historia prawie beznadziejna.

Bardzo wam jestem wdziczny, ojcze, ale aden z nas nie wplcze si w tak

awantur.

Ojciec Abel nic na to nie rzek. Poklepa jednego i drugiego po

plecach i odszed.

Siedzieli w milczeniu, obserwujc oddalajc si sylwetk starego

trapera. Pierwszy odezwa si Karol:

To jednak interesujca sprawa. Moe naleaoby sprawdzi,

kim byli ci dwaj spragnieni wdrowcy? Nie mam tu nic do roboty, po prostu

nudz si. Myl, e gdyby tak sprbowa... Przypomniabym sobie dawne

lata.

Boss odezwa si Robert zbliywszy si niepostrzeenie.

Abel si nie myli.

Patrzcie go! A ty skd wiesz?

Ojciec Abel pyta si mnie, czy ktry z tamtych ludzi nie mia...

palca u rki. I rzeczywicie, nie mia! Zauwayem, kiedy bra wiadro.



56

Trzymaj jzyk za zbami zwrci si Karol do Roberta.

Nikomu ani sowa.

Pan mnie z sob zabierze, prawda?

To i o tym ju wiesz? Nie, mj chopcze. Za bardzo ci lubi.

Zostaniesz, eby pilnowa domu, a teraz id napoi konia.

Karolu, to nie ma sensu szepn Vincent, gdy Robert znik im

z oczu.

Sam si nad tym zastanawiae.

Prawda. Mgbym umieci Becky w szpitalu.

Pomylaem o tym samym. Ty jednak... wybacz... kiepsko

strzelasz, nie znasz si na tropach, zabdzisz i wrcisz z niczym. W

najlepszym wypadku. Bo jeeli to s naprawd oni i jakim cudem by ich

dogna, mogoby by gorzej.

Przesada. Po koskich ladach nie zabdz, a co si tyczy

strzelania... Pamitasz? Dwa lata temu zajem pierwsze miejsce w

konkursie strzeleckim Greenfield.

Ale ja nie braem w nim udziau. Jeli nawet jeste wrd

farmerw najlepszym strzelcem, to jeszcze nie powd do dumy. Byle

zabijaka ma pewniejsz rk od ciebie. I lepsze oko. Wybij sobie to z gowy.

Nie pojmuj, jak Abel, zdawaoby si taki rozsdny czowiek, mg ci

podobn myl podsun? Wida si starzeje.

Po prostu zna moje kopoty.

Dlatego wysya ci na tak wtpliw wypraw? A niech go... Co

mu odpowiedziae?

e to beznadziejna sprawa.

Susznie! A teraz zmienie zdanie. Polowanie, na ktre mnie

namawiae, to dziecinna zabawka, w porwnaniu z tym...



57

Karolu przerwa gwatownie Irvin to moe ostatnia

szansa dla mnie! Coraz lepiej to dostrzegam. Nie pojmujesz?

Tylko bez paniki! Popiech to zy doradca, a strach... jeszcze

gorszy.

Wska mi jakie inne wyjcie z sytuacji.

Bdziesz je mia. Moja w tym gowa.

Uczynie dla nas wystarczajco duo. Teraz kolej na mnie.

Zrozum, od wizyty doktora ja tu miejsca sobie nie mog znale. Jeli mnie

nie pucisz, zabieram Becky i Clema i wyjedam.

Uspokj si, Vincent. W zdenerwowaniu zaczynasz gada

gupstwa. Dokd wyjedziesz, za co wyjedziesz? Zastanw si!

Irvin odetchn gboko, chwil siedzia w milczeniu, potem

podnis si z awy:

Przepraszam ci. Wszystkiemu winne gorco. Id ju, musz to

przemyle...

Gdy znikn na drodze, Karol przywoa Roberta.

Suchaj powiedzia wyglda na to, e bdziemy musieli

si rozsta. Nie rb takiej grobowej miny. To na krtko. Moe na tydzie,

moe na dwa. Przez ten czas bdziesz pomaga Irvinowi. Pani Becky jest

chora, jeli spadnie deszcz, Irvin nie da sobie rady z robot w polu.

Czy to pana ostatnie sowo, boss?

Nie ostatnie, ale najwaniejsze.

A gdybym wyruszy za panem?

Zapomnij o tym. Musielibymy si rozsta raz na zawsze. To

powana sprawa, Robercie. Nie pora na arty. Musisz trzyma jzyk za

zbami a do mego powrotu. Tylko Irvin moe wiedzie, dokd

wyruszyem, innym gadaj, e na polowanie. A teraz oczy konia i obejrzyj

mu dobrze nogi.



58

Robert pomaszerowa do stajenki, a Karol zamkn si w izbie.

Otworzy wielki drewniany kufer i z jego wntrza wydoby od dawna nie

uywany pas i dwa rewolwery, a potem zdj ze ciany swj

czternastostrzaowy winchester. Rozebra bro na czci, oczyci

starannie, uwanie zoy. Naleaoby wyprbowa, jak ta bro si spisuje

nie uywa jej od lat. Po krtkim namyle zrezygnowa jednak z zamiaru.

Huk strzaw cignby ciekawskich. Schowa wic rewolwery do skrzyni,

sztucer z powrotem umieci na gwodziu i poszed do stajni, gdzie Robert

w pocie czoa szczotkowa Karolowego buanka. Gordon obejrza konia od

pcin po kark i pokiwa smtnie gow: ko zbyt rzadko by wyprowadzany,

no i niewiele wart jest ko, ktrego uywa si i pod siodo, i do zaprzgu.

Jako to bdzie mrukn.

Co pan mwi?

Mwi, e to nie najlepszy mustang odpar artobliwie.

Zbyt czsto chodzi przed pugiem.

I ja tak myl. Robert westchn. To niech ju pan wemie

mojego. On si jeszcze nie odzwyczai od galopu.

Chopak mwi prawd. Jego ko nigdy nie by uywany do robt

w polu. Robert czsto na nim jedzi, aby wierzchowiec jak mwi nie

zasta si.

Nie bdziesz aowa?

Niech pan bierze, inaczej nie mona...

W drugim kcie stajni sta konik, ktrego bez trudu mona by

rozpozna wrd tysica innych: czarny w biae atki. Obejrzeli go

dokadnie, potem cignli sioda wiszce pod puapem i rwnie

dokadnym poddali ogldzinom.

Wieczorem Karol odwiedzi Irvina i jak najbardziej swobodnym

tonem owiadczy, e jutro o wicie wyrusza. Zaskoczya go, a nawet

zaniepokoia, reakcja przyjaciela. Irvin przyj wiadomo bez protestu,

prawie apatycznie.



59

Kazaem Robertowi mwi, e wyjechaem na polowanie. O to

samo ciebie prosz. A teraz czas na mnie, musz si dobrze wyspa.

Wyszli na drog.

Karolu, jak widzisz, nie spieram si wicej. Ale musisz mi

przyrzec, musisz mi da sowo, e jutro przed samym wyjazdem wpadniesz

do mnie.

Ruszam przed witem.

Nie szkodzi. I tak bdziesz tdy przejeda.

Ale o co chodzi? zaniepokoi si Gordon. Moe ty chcesz

ze mn jecha?

Nie. Obiecuj ci to. Wic przyrzekasz?

Gordon zdziwiony przyrzek, ale pniej nie spa p nocy

rozmylajc nad dziwnym daniem przyjaciela. Jeszcze o szarwce zerwa

si i poleci Robertowi osioda konia. Sam pogna wrd mroku do zagrody

Irvina. Na drzwiach domu, na gucho zawartych, wisiaa biaa kartka.

Zerwa j, przysun do oczu i z trudem odczyta:

Id koniecznie do szeryfa. Opiekuj si Becky i Clemem.

Powiedziaem im, e ruszam na polowanie. Nie zdrad mnie. Vincent.

W Karola jakby grom strzeli. Przeczyta kartk kilka razy, sdzc,

e go wzrok myli. Nie budzc nikogo wrci do domu. Irvin wyruszy ciga

bandytw! To jasne! Ale nie mg odjecha daleko. Wystarczy popdzi

konia, aby docign wariata (tak go Karol w mylach nazwa) i zawrci z

wariackiej wyprawy. Ale najpierw szeryf. Karol zdecydowa si i do

Fawkesa natychmiast. Kada minuta jest cenna.

Dugo omota do drzwi Lucas Fawkes mia mocny sen.

Wreszcie przebudzi si. Wyszed rozespany, z wielkim coltem w prawicy.

Sdzi, e to napad, bowiem nigdy mu si w Greenfield nie zdarzyo, aby go

cigano z ka przed witem.

Gordon! krzykn zaskoczony. Co si stao?



60

Przepraszam, szeryfie odezwa si Karol moliwie

najspokojniejszym gosem. Rzeczywicie, pora troch zbyt ranna...

Ranna! wybuchn Fawkes. Przecie to jeszcze noc.

Noc zgodzi si potulnie Karol ale na drzwiach domu

Irvina znalazem przed chwil kartk, ktrej tre mocno mnie

zaniepokoia.

Poda szeryfowi papier. Ten przetar oczy, przeczyta.

Wiem o tym stwierdzi. Wszyscy powariowali. Jeden

budzi mnie w rodku nocy, drugi w kilka godzin pniej.

Co z Irvinem?

Pojecha ciga tych bandytw.

Jak moglicie, szeryfie, zgodzi si na to?

On si mnie nie pyta o pozwolenie.

Przecie to samobjstwo! zirytowa si Karol. Musz go

dogoni.

Fawkes pokiwa gow:

Szukaj wiatru w polu. Nie dogonisz. Wyjecha przed pnoc.

Zreszt... myl, e Irvin nie dogoni tamtych. Na to najbardziej licz. Bo,

prawd mwic, Irvin to kiepski strzelec i kiepski traper.

Musz go dogoni powtrzy Gordon. Nie wiecie jeszcze,

szeryfie, e to ja wanie miaem jecha...

Hm, to by bardziej pasowao. ebym wiedzia...

Ruszam za nim natychmiast.

Nie rb tego, Gordon. Jeste nie tylko jego ssiadem, ale i jego

przyjacielem. Pani Becky nie da sobie rady bez twojej pomocy. Irvin, jak tu

by w nocy, prosi, abym ci o tym przypomnia. Prosi rwnie, by o

prawdziwym celu wyprawy nikomu nie mwi, nawet jego onie.



61

Sdz, e dognam go w cigu kilku godzin i zawrc. Do

zobaczenia, szeryfie!

Nie czeka na odpowied i pogna do swej zagrody. Straci ju

sporo cennego czasu.

Robercie powiedzia zadyszanym gosem, wskakujc na

siodo Irvin ruszy ciga bandytw. Jad za nim. Jeli go dzi dopadn,

zmusz do powrotu. Powiedz pani Becky, e pojechaem popolowa i ani

sowa wicej nikomu.

Kopyta zadudniy po stwardniaym gruncie. Pocztkowo jecha

stpa, dopiero kiedy min ostatnie gospodarstwo, zmusi konia do galopu.

Jecha prosto na poudnie, na los szczcia

06_Wiesław Wernic_ŁAPACZ Z SACRAMENTO

Documents

Transcript of 06_Wiesław Wernic_ŁAPACZ Z SACRAMENTO