DO HISTORII DLA KLASY ÓSMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Zeszyt ćwiczeń

8

Atlas Od starożytności do współczesności to nieoceniona pomoc w nauce historii w klasach 5–8 szkoły podstawowej. Ułatwia kształcenie ważnej umiejętności przedmiotowej – lokalizacji czasowo- -przestrzennej wydarzeń historycznych z dziejów Polski, Europy i świata.

Atlas historyczny

Około 200 czytelnych map, które prezentują najważniejsze wydarzenia i zjawiska polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturalne.

Oś czasu pozwala umiejscowić dane wydarzenia w określonym momencie historycznym, wspierając rozwój umiejętności związanych z posługiwaniem się chronologią.

Dodatkowe informacje w postaci danych statystycznych, zdjęć, rysunków i schematów.

Katarzyna PanimaszElżbieta Paprocka

Krzysztof Jurek

DO HISTORIIDLA KLASY ÓSMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

8

Zeszyt ćwiczeń

Zeszyt ćwiczeń jest skorelowany z podręcznikiem do historii dla klasy ósmej szkoły podstawowej Wczoraj i dziś dopuszczonym do użytku szkolnego i wpisanym do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania historii w klasie ósmej.

Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 877/5/2018

Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują.

Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej

w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować

część publikacji jedynie na własny użytek.

Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2018ISBN 978-83-267-3322-2

Redakcja merytoryczna: Krzysztof Mrozowski, Arkadiusz Wasilewski. Współpraca redakcyjna: Michał Błaut. Redakcja językowa: Aleksandra Bednarska.

Projekt okładki: Maciej Galiński, Aleksandra Szpunar, Paulina Tomaszewska. Projekt graficzny: Aleksandra Szpunar.

Ilustracje: Krzysztof Mrawiński, Elżbieta Buczkowska, Ewa Sowulewska, Rafał Buczkowski. Nadzór artystyczny: Kaia Juszczak.

Realizacja projektu graficznego: Piotr Michniewicz, Mateusz Wysiecki.Mapy: Zespół kartograficzny NE.

Fotoedycja: Magdalena Dzwonkowska, Paulina Łukaszewska.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów:

Agencja Gazeta/Michał Łepecki s. 94; BE&W: Alamy/Mirrorpix/Trinity Mirror s. 62 (Nowy Jork), Alamy/VintageCorner s. 20 (Hiroszima), bpk s. 12, The Granger Collection s. 14, 47, 52, 53, 56, 58, 63, 67, ullstein bild s. 49 (mur), ullstein bild/Gadewoltz s. 49 (Peter Fechter), ullstein bild/Voller Ernst s. 20 (Armia Czerwona), World History Archive s. 66; BUW/Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej s. 29 (karykatura); East News: s. 79 (Żądamy chleba), AFP s. 62 (Londyn), AKG Images s. 63, AP s. 9, Fotolink/AP s. 37 (żołnierze w okopach), 62 (Sztokholm), Laski Diffusion/Max Ehlert s. 23, Rex Features/Tamara Beckwith s. 109 (Nowy Jork), SIPA/Setboun s. 101, Sovfoto/UIG s. 50, Tomasz Myśluk s. 110 (Kwaśniewski), Wojtek Laski s. 110 (Wałęsa); Forum: FoKa s. 70 (repatrianci), ITAR-TASS/Mihail Pochuyev s. 109 (Kijów), Leszek Kasprzak s. 92 (druga Japonia), 102, Łukasz Głowala s. 113 (euroentuzjaści), Piotr Mecik s. 76, 85, TopFoto s. 20 (Hitler); Gallo Images Poland/Getty Images: Anadolu Agency/Dursun Aydemir s. 104, Bettmann s. 79 (Fiat, tłum na ulicy), Popperfoto s. 23, Staff/David Silverman s. 109 (Banksy), ullstein bild s. 22; Instytut Pamięci Narodowej s. 39; Karta: s. 92 (WRONa), 98, 100, Instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie (okładka), s. 27, 29 (Pawiak), 37 (umundurowanie żołnierzy), Instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie/Kronika 15 Wi-leńskiego Batalionu Strzelców „Wilków”, tom III s. 43; Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” s. 90; PAP: Andrzej Kossobudzki-Orłowski s. 101, CAF s. 77, Damazy Kwiatkowski s. 110 (Mazowiecki), EPA s. 109 (Londyn), 113 (Irak), Itar-Tass s. 79 (Precz z dyktaturą), Janusz Mazur s. 112, Jerzy Baranowski s. 69, Radek Pietruszka s. 120 (Unia Wolności), Stanisław Gawliński s. 87 (wiec); Poczta Polska s. 87 (znaczki); Polona s. 30, 32, 33, 75; Reporter: Andrzej Iwańczuk s. 120 (KLD, Porozumienie Centrum), Maciej Podsiadlik s. 113 (eurosceptycy), Marek Domiński s. 13, MSF s. 110 (Kaczyński); www.straty.pl s. 25; Zakład Narodowy im. Ossolińskich s. 70 (plakat).

Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w podręczniku. Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.

Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawawww.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl, tel. 801 88 10 10

Druk i oprawa: DRUK-SERWIS Sp. z o.o. Ciechanów

SPIS TREŚCI II WOJNA ŚWIATOWA1. Napaść na Polskę � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 42. Podbój Europy przez Hitlera i Stalina � � � � � � � � � � � � � � � � 6 • Tajemnice minionego wieku – Dlaczego

Niemcy nie zdobyli Anglii? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 83. Wojna III Rzeszy z ZSRS � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 104. Polityka okupacyjna III Rzeszy � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 125. Wojna poza Europą � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 146. Droga do zwycięstwa � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 167. Koniec II wojny światowej � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 18

Podsumowanie rozdziału I � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 20

POLACY PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ

1. Dwie okupacje � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 242. Władze polskie na uchodźstwie � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 263. Polskie Państwo Podziemne � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 28 • Tajemnice minionego wieku – Akcje

polskiego ruchu oporu � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 304. Społeczeństwo polskie pod okupacją � � � � � � � � � � � � 325. Akcja „Burza” i powstanie warszawskie � � � � � � � � � 346. Polacy w koalicji antyhitlerowskiej � � � � � � � � � � � � � � � � � � 367. Sprawa polska pod koniec wojny � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 38

Podsumowanie rozdziału II � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 40

ŚWIAT PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ1. Powojenny podział świata � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 442. Początek zimnej wojny � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 46 • Tajemnice minionego wieku –

Mur berliński � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 483. Za żelazną kurtyną � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 504. Daleki Wschód po II wojnie światowej � � � � � � � � � � � 525. Rozpad systemu kolonialnego � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 546. Konflikt na Bliskim Wschodzie � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 567. Zimna wojna i wyścig zbrojeń � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 588. Droga ku wspólnej Europie � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 609. Przemiany społeczne i kulturowe w drugiej

połowie XX wieku � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 62Podsumowanie rozdziału III � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 64

I

II

III

POLSKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ1. Początki władzy komunistów w Polsce � � � � � � � � � � � 68 • Tajemnice minionego wieku – Jak Polacy

zasiedlali Ziemie Odzyskane? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 702. Opór społeczny wobec komunizmu � � � � � � � � � � � � � � � 723. Powojenna odbudowa � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 744. Polska w czasach stalinizmu � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 765. Polski Październik � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 786. PRL w latach 1956–1970 � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 807. Polska w latach 70� XX wieku � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 82

Podsumowanie rozdziału IV � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 84

UPADEK KOMUNIZMU1. Początki opozycji demokratycznej w Polsce 882. Powstanie „Solidarności” � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 903. Stan wojenny i schyłek PRL � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 92 • Tajemnice minionego wieku –

Jak Pomarańczowa Alternatywa walczyła z komunizmem? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 94

4. Rozpad bloku wschodniego � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 965. Początek III Rzeczypospolitej � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 98

Podsumowanie rozdziału V � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 100

POLSKA I ŚWIAT W NOWEJ EPOCE1. Europa po rozpadzie ZSRS � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 104 • Tajemnice minionego wieku – Terroryzm

czeczeński � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1062. Konflikty na świecie po 1989 roku � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1083. Polska w latach 90� XX wieku � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1104. Polska w NATO i UE � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1125. Świat w erze globalizacji � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1146. Wyzwania współczesnego świata � � � � � � � � � � � � � � � � � � 116

Podsumowanie rozdziału VI � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 118

IV

V

VI

4

1 Napaść na Polskę

Na dobry początek

Ułóż w porządku chronologicznym podane wydarzenia z okresu tzw. kampanii wrześniowej, wstawiając w kratki numery od 1 do 6. Rozpocznij od wydarzenia, które miało miejsce najwcześniej.

rozpoczęcie bitwy nad Bzurą

kapitulacja Poczty Polskiej w Gdańsku

atak Armii Czerwonej na Polskę

wkroczenie Niemców do Warszawy

ewakuacja władz polskich do Rumunii

zakończenie bitwy pod Kockiem

I. II wojna światowa

1

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.2

a) Podaj dzień, miesiąc i rok wydarzenia, o którym mowa w podkreślonym fragmencie tekstu.

b) Dokończ zdania. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Opisane w tekście decyzje rządu ZSRS realizowały ustaleniaA. paktu reńskiego.B. paktu antykominternowskiego.

C. paktu Ribbentrop–Mołotow.D. układu z Rapallo.

Konsekwencją wykonania decyzji opisanej w tekście było ustanowienie granicy międzyA. Polską a Niemcami.B. Niemcami a ZSRS.

C. ZSRS a Polską.D. ZSRS a Słowacją.

Nota Wiaczesława Mołotowa doręczona polskiemu ambasadorowi w Moskwie

Wojna niemiecko-polska ujawniła wewnętrzne bankructwo państwa polskiego. [...] Warszawa, jako stolica Polski, już nie istnieje. Rząd polski uległ rozkładowi i nie okazuje przejawów życia. [...] Dlatego też rząd radziecki nie może [...] pozostać obojętny na fakt, że zamieszkująca terytorium Polski pokrewna ludność ukraińskiego i białoru-skiego pochodzenia jest bezbronna i została pozostawiona własnemu losowi. Rząd radziecki polecił [...] Naczelnemu Dowództwu Armii Czerwonej, aby nakazało wojskom przekroczyć granicę i wziąć pod swoją opiekę życie i mienie ludności Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi.

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H8XMMK

5

II wojna światowa

c) Oceń uzasadnienie decyzji przedstawione przez władze sowieckie. Uwzględnij sytuację panującą ówcześnie w Polsce.

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia.3

Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych.

4

M o r z e B a łt y c k i e

L I T W A

P O L S K A

ZS

RS

PrusyWschodnie

WMGN

IE

MC

Y

S Ł O W A C J A

W Ę G R Y

R U M U N I A

(do Niemiec)

Białystok

Pińsk

Grodno

Stanisławów

MińskWilnoKOWNO

Kłajpeda

Królewiec

Koszalin

HelGdynia

ToruńBydgoszcz

PoznańWARSZAWA

Kock

Łuck

ŁódźLublin

WieluńWrocław

Kraków

Gliwice Katowice

Kielce

Lwów

Tarnopol

Wizna

Wisła

Bug

Dniestr

Prypeć

Niemen

Odra

Warta

Dźwina

0 100 km

a) Zaznacz kolorem czerwonym gra-nicę niemiecko-sowiecką ustanowio-ną po zajęciu Polski zgodnie z poro-zumieniem z 28 września 1939 r.

b) Wpisz w puste kratki na mapie li-tery odpowiadające miejscowościom, których dotyczą poniższe opisy.

C. Mieścił się tam polski garnizon, który pod dowództwem kontradmirała Józefa Unruga bronił się przed Niemcami do 2 października 1939 r.

D. Podczas obrony tego miasta m.in. cywile stawili zacięty opór nacierającej Armii Czerwonej, za co w odwecie Sowieci rozstrzelali kilkuset wziętych do niewoli Polaków.

A. W pobliżu tej miejscowości rozegrała się bitwa nazywana „polskimi Termopilami”.

B. W tym mieście znajdowała się niemiecka radiostacja, którą wykorzystano do prowokacji służb niemieckich.

Wojna błyskawiczna przeciw Polsce rozpoczęła się jednoczesnym atakiem oddziałów Wehrmachtu na całej długości granicy polsko-niemieckiej. P F

Polski plan obrony przed atakiem niemieckim zakładał rozlokowanie wojsk na linii rzek Narew–Bug–Wisła–San. P F

W obronie polskiej granicy wschodniej uczestniczyły nieliczne oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza oraz ludność cywilna większych miast, np. Wilna i Grodna. P F

Mimo wypowiedzenia Hitlerowi wojny Francja i Wielka Brytania nie podjęły w 1939 r. żadnych zaczepnych działań zbrojnych przeciw Niemcom. P F

granice państw z 31 VIII 1939 r.Wolne Miasto GdańskWMG

6

2 Podbój Europy przez Hitlera i Stalina

Na dobry początek

Dopisz do wymienionych poniżej wydarzeń z czasów II wojny światowej nazwy krajów, w których miały one miejsce.

• bitwa o Narwik – • utworzenie rządu w Vichy –

• ewakuacja Dunkierki – • przełamanie linii Mannerheima –

1

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H8GWBV

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia.2

M o r z e Śr

ód

z i e m n e

M o r z e

N o r w e s k i e

M o r z e

Pó łnocne

M o r z e Bał t

yc

ki e

Mo r z e C z a r n e

OC

EA

N

AT

LA

NT

YC

KI

(br.)

(br.)

(wł.)

(br.)

(fr.)

(wł.)

Kijów

Wilno

Kowno

Ryga

MińskGdańsk

Warszawa

MOSKWA

Oslo

SZTOKHOLMTallinn

HELSINKI

SOFIA

BUKARESZT

ANKARA

Belgrad

Tirana

ZAGRZEB

RZYM

BERNO BUDAPESZT

BRATYSŁAWAWiedeń

Praga

Kopenhaga

BERLIN

Paryż

LONDYN

Bruksela

Luksemburg

Amsterdam

VICHY

MADRYTLIZBONA

DUBLIN

Ateny

Sardynia

KretaCypr

Malta

Korsyka

W-y Owcze

Sycylia Dodekanez

Gibraltar

Dniepr

Duna j

Wisł

a

Loara

Ren

Tag

0 500 km

Europa w dniu 22 czerwca 1941 r.

granice państw przed 31 VIII 1939 r.państwa osi i ich sojusznicy oraz obszaryprzez nich okupowane ZSRS i tereny pod sowiecką okupacją

7

II wojna światowa

Przyporządkuj wymienionym poniżej postaciom właściwe informacje, które ich dotyczą.

A. Vidkun Quisling B. Philippe Pétain C. Charles de Gaulle D. Winston Churchill

1. Marszałek, który podpisał kapitulację Francji, a następnie stanął na czele współpracują-cego z Niemcami rządu w Vichy.

2. Przywódca norweskiej partii faszystowskiej, który po ataku III Rzeszy na Norwegię kolaborował z Niemcami.

3. Generał, który nie pogodził się z kapitulacją Francji i stanął na czele armii francuskiej walczącej po stronie aliantów oraz Komitetu Wolnej Francji.

4. Generał, dowódca wojsk włoskich, które w 1940 r. bez poinformowania Niemców zaatakowały Grecję.

5. Premier brytyjski, który odrzucił pokojowe propozycje III Rzeszy i skutecznie obronił swoje państwo przed desantem niemieckim.

A. B. C. D.

3

Zapoznaj się z tekstem źródłowym. Następnie rozstrzygnij, czy przedstawione cele polityki brytyjskiej były konsekwentnie realizowane również po kapitulacji Francji w czerwcu 1940 r. Uzasadnij odpowiedź.

4

a) Zamaluj na mapie właściwe obszary Europy zgodnie z załączoną legendą.

b) Wpisz w puste kratki na mapie numery od 1 do 6, odpowiadające chronologicz-nej kolejności zbrojnego zajmowania danych obszarów przez III Rzeszę w latach 1940−1941.

Przemówienie Winstona Churchilla, 13 maja 1940 r.

Mam do zaofiarowania jedynie krew, znój, łzy i pot. Mamy przed sobą najcięższą próbę. Przed nami wiele, wiele długich miesięcy walki i cierpień. Pytacie mnie o politykę. Odpowiadam: prowadzić wojnę na morzu, lądzie i w powietrzu z całą mocą i siłą, którą może obdarować nas Bóg; prowadzić wojnę przeciw potwornej tyranii, której mrocznej, tragicznej listy zbrodni nic nie przewyższa. To nasza polityka. Pytacie mnie o cel. Mogę powiedzieć jednym słowem: zwycięstwo – zwycięstwo za wszel-ką cenę, zwycięstwo mimo terroru, zwycięstwo, choćby droga do niego była długa i ciężka – bo bez zwycięstwa nie ma przetrwania.

8

Dlaczego Niemcy nie zdobyli Anglii?Połącz nazwy i skróty z właściwymi wyjaśnieniami ich znaczenia.1

Wyjaśnij na podstawie tekstu źródłowego, co wyróżniało bitwę o Anglię spośród innych wcześniejszych ważnych bitew w historii świata.

2

Dokończ poniższe zdania. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Walki w czasie bitwy o Anglię w 1940 r. trwałyA. niecałe trzy tygodnie.B. około dwóch miesięcy.

C. ponad 100 dni.D. niemal pół roku.

Największy nalot na Wielką Brytanię, w którym wzięło udział około 1000 niemieckich samolotów, nastąpiłA. 10 lipca. B. 15 września. C. 31 października. D. 14 listopada.

3

• brytyjski myśliwiec odznaczający się szybkością i zwrotnością

• niemiecki plan inwazji na Wyspy Brytyjskie

• brytyjska marynarka wojenna

• brytyjskie siły powietrzne

• niemiecki samolot będący na wyposażeniu armii III Rzeszy

Royal Navy •

Messerschmitt •

RAF •

Spitfire •

Niemcy w tej ofensywie nowej broni nie wymyślili; [...] rzucili się wypróbowanym syste-mem: lotnictwem. [...] Od dnia 8 sierpnia począwszy roje zbrojnych maszyn napływały [...] W pierwszym dniu przybyło ich trzysta, kilka dni później – już sześćset. Rozgorzała bitwa [...] trwająca pełne dwa miesiące, bitwa jedna z najdziwniejszych w dziejach ludzkości, a zarazem jedna z donioślejszych. Najdziwniejsza, bo rozgrywała się wyłącznie w powietrzu, którego broniło kilkaset [...] myśliwców przed nawałą kilku tysięcy wroga.

9

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i fotografią, a następnie wykonaj polecenia.4

a) Wyjaśnij, co chciał osiągnąć Hitler bombardowaniem Londynu.

b) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie 1., 2. lub 3.

Zamieszczona fotografia świadczy o tym, że metoda Hitlera przyjęta wobec społeczeństwa brytyjskiego była

Właściciel sklepu w Londynie po nocnym bom-bardowaniu umieszcza napis „Business as usual” [z ang. „Biznes jak co dzień”], 18 września 1940 r.

Niemieckie naloty na Londyn zniszczyły lub uszkodziły 1 mln budynków, w tym 30 proc. powierzchni [...] [miasta]. Zginęło w nich 40 tys. mieszkańców. Mimo to nazistom nie udało się złamać londyńczyków i historycy mogą pisać, że miasto przeżyło ten czas zgodnie z hasłem „business as usual”. [...]Hitler jeszcze przed wojną uważał, że wystarczy zagrożenie bombardowaniami, by skłonić przeciwników do ostrożności i nieangażowania się w walkę. Najlepszą metodą miały być naloty na miasta, a najważniejszym celem Londyn. Oczekiwano, że nieustan-ne nękanie Londynu przekona Anglików, iż lepiej zostać sojusznikiem Tysiącletniej Rzeszy niż z nią walczyć. [...] Metoda była jednak marna, bo trudno było lubić kogoś, kto burzy nasz dom, i raczej oczekiwano, by temu komuś oddać [...].

A. nieskuteczna,ponieważ mieszkańcy Londynu

1. wpadli w panikę z powodu wielu strat i ofiar.

2. starali się prowadzić życie bez zmian mimo ciągłych ataków.

B. skuteczna,3. przestali pracować i większość czasu spędzali

w schronach w obawie przed nalotami.

10

3 Wojna III Rzeszy z ZSRS

Na dobry początek

Uporządkuj chronologicznie wydarzenia dotyczące wojny III Rzeszy z ZSRS. Wpisz właściwą literę w odpowiednie miejsce na osi czasu.

1

Zapoznaj się z ilustracją. Następnie wyjaśnij, w jaki sposób autor skomentował wydarzenie z okresu II wojny światowej, do którego odwołuje się karykatura.

2

Przyporządkuj przedstawione w tabeli skutki do właściwych wydarzeń. Wybierz je spośród określeń oznaczonych literami A–D. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybrane wydarzenia.

3

A. zakończenie bitwy o Moskwę B. koniec oblężenia LeningraduC. początek walk o Stalingrad

D. rozpoczęcie planu „Barbarossa” E. początek niemieckiej ofensywy

na Kaukaz

A. kapitulacja Niemców pod StalingrademB. kontratak Sowietów pod Moskwą

C. oblężenie LeningraduD. zawarcie sojuszu ZSRS z aliantami

Wydarzenia SkutkiA B C D zagraniczne dostawy sprzętu wojskowego dla ZSRS

A B C D śmierć głodowa blisko 1 mln osób

A B C D pierwsza porażka wojsk III Rzeszy na lądzie

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H818QG

11

II wojna światowa

Wykonaj polecenia na podstawie tekstu źródłowego.4

a) Dokończ poniższe zdania na podstawie tekstu źródłowego. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Wspomniany w tekście wybór mniejszego zła dotyczył konieczności opowiedzenia się mieszkańców Europy Środkowej i Wschodniej po stronieA. Polski albo Ukrainy.B. ZSRS albo III Rzeszy.C. USA albo ZSRS.D. III Rzeszy albo Polski.

b) Wyjaśnij, dlaczego wiele środowisk litewskich, białoruskich i ukraińskich zdecydowało się na podjęcie współpracy z III Rzeszą.

Historyk Grzegorz Motyka o postawie narodów wschodnich wobec III Rzeszy

Mieszkańcy Europy Środkowej i Wschodniej znajdowali się pomiędzy dwoma totalitary-zmami, niejednokrotnie stając w sytuacji wyboru mniejszego zła. Dlatego wiele środo-wisk – przede wszystkim ukraińskich, litewskich, białoruskich – podejmując współpracę z III Rzeszą, kierowało się motywacją najpierw patriotyczną, a ewentualnie dopiero później ideologiczną. Co więcej, niejednokrotnie do samego końca żywiono złudzenia co do Niemiec, uważano popełniane zbrodnie za „błędy i wypaczenia” systemu, a nie jego immanentną [tzn. nieodłączną] cechę. Tę naiwną postawę widać we wspomnieniach Kosty Pankiwśkiego, jednego z czołowych ukraińskich przedstawicieli nurtu opowiada-jącego się za współpracą z III Rzeszą: „ze zdziwieniem patrzyliśmy na to, co robią Niemcy, nie rozumiejąc ich poczynań. Ale pomimo tego, jakby ktoś nam wówczas powiedział, że [...] H[ans] Frank, człowiek z prawniczym wykształceniem [...] zapisze w swoim dzienniku słowa: »Jak wygramy wojnę [...] to można będzie z Polaków i Ukraińców zrobić siekane mięso«, to nie uwierzylibyśmy mu, uznalibyśmy takie słowa za wypowiedź złośliwą, antyniemiecką propagandę”.

12

4 Polityka okupacyjna III Rzeszy

Na dobry początek

Dokończ poniższe zdania. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Jeden z niemieckich nazistowskich obozów zagłady istniał w latach II wojny światowej wA. Ponarach. B. Treblince. C. Dachau. D. Odessie.

Zgodnie z nazistowską ideologią Niemcy uznawali za podludzi A. Skandynawów i Rosjan.B. Żydów i Aryjczyków.

C. Żydów, Romów i Słowian.D. Francuzów i Brytyjczyków.

1

Oceń na podstawie tekstu źródłowego, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych.

2

Opisz na podstawie fotografii i wiedzy z dostępnych źródeł warunki w barakach, w których przebywali więźniowie niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych.

3

Celem podjętego przez nazistów Holokaustu było wyniszczenie ludności żydowskiej. P F

Poza natychmiastowym mordowaniem m.in. w komorach gazowych naziści uśmiercali Żydów także poprzez zmuszanie ich do pracy ponad ludzkie siły. P F

Podczas budowy sieci dróg Niemcy wykorzystywali przymusowych robotników. P F

Protokół z konferencji w Wannsee, 20 stycznia 1942 r.

Żydzi mają być użyci jako siła robocza na terytoriach wschodnich. [...] Podczas przesie-dlania mają być użyci do budowy dróg, co w sposób znaczny wyeliminuje większą ich część. Ci, którym uda się przeżyć, [...] muszą być traktowani w wiadomy sposób. [...] W trakcie praktycznej realizacji ostatecznego rozwiązania zostanie Europa przeszuka-na z Zachodu na Wschód.

Więźniowie obozu Auschwitz w dniu wyzwolenia 27 stycznia 1945 r.

Korzystamz informacji

docwiczenia.pl Kod: H8RTQS

13

II wojna światowa

Uzupełnij tabelę przedstawiającą różnicę między niemieckimi nazistowskimi obozami koncentracyjnymi a obozami zagłady. Przyporządkuj do każdego opisu właściwe uzupełnienie spośród oznaczonych literami A–C.

4

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i fotografią, a następnie wykonaj polecenia.5

4.1. A. zmuszani biciem B. opłacani i zatrudniani C. codziennie dowożeni z okolic obozu4.2. A. osądzenia B. śmierci C. uwolnienia 4.3. A. zwykle pół roku B. najczęściej kilka lat C. niemal od razu 4.4. A. grzebano B. spalano C. wystawiano

Ustawa [izraelska] opisuje Sprawiedliwych wśród Narodów Świata jako tych, którzy nie tylko ocalili Żydów, lecz także narazili w tym celu swoje życie. Stało się to podsta-wowym kryterium do nadania tytułu.

Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Niemiecki nazistowski obóz zagłady

Więźniowie przebywali w skrajnie złych

warunkach i byli 4.1. do ciężkiej pracy

ponad ludzkie siły. Bardzo często prowadziło

to po kilku miesiącach do ich 4.2. .

Uśmiercano w nich ludzi 4.3. po

przybyciu. Wykorzystywano w tym celu

m.in. komory gazowe, a zwłoki więźniów

4.4. w krematoriach lub na stosach.

Medal wręczany osobom, którym żydowski instytut pamięci Yad Vashem nadaje tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Tłumaczenie napisu z hebrajskiego:

Ktokolwiek ratuje jedno życie, ten jakby cały świat ratował.

a) Wyjaśnij, w jaki sposób twórca przedsta-wionego medalu nawiązał do Holokaustu.

b) Wymień dwie osoby, które swoją postawą wobec Holokaustu zasłużyły na uhonoro-wanie tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

14

1

Zapoznaj się z karykaturami, a następnie przyporządkuj ilustracje do właściwego opisu. Wpisz właściwe numery do tabeli.

3

Dokończ poniższe zdania. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Konwoje pływające na Atlantyku były najbardziej narażone na ataki U-Bootów należących doA. Włoch. B. Japonii. C. ZSRS. D. III Rzeszy.

Amerykanom udało się w 1942 r. przełamać japońską ofensywę na Pacyfiku dzięki wykorzystaniuA. lotniskowców.B. pancerników.

C. okrętów podwodnych.D. oddziałów desantowych.

2

• obrona Tobruku •

• bitwa pod El Alamein •

• bitwa na Morzu Koralowym •

• Niemcy

• Włochy

• Japonia

• Rumunia

Wielka Brytania •

Stany Zjednoczone •

Związek Sowiecki •

Polska •

1. 2.

Opis ilustracji Nr ilustracji

Rysunek zamieszczony w prasie amerykańskiej pod tytułem Wschodzące słońce nad Midway.

Karykatura opublikowana w prasie niemieckiej krótko po japońskim ataku na Pearl Harbor pod tytułem Słońce wschodzi.

Franklin Delano Roosevelt

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H8RN36

5 Wojna poza Europą

Na dobry początek

Połącz nazwy państw z wydarzeniami II wojny światowej, w których ich wojska wzięły udział. Od niektórych państw może wychodzić kilka połączeń.

15

II wojna światowa

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.4

Przyporządkuj przedstawione w tabeli wydarzenia do ich właściwych skutków. Wybierz je spośród określeń oznaczonych literami A–D. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybrany skutek.

5

A. przejście Japonii do działań defensywnych na Pacyfiku B. włączenie się Stanów Zjednoczonych do II wojny światowejC. zatrzymanie marszu wojsk niemieckich w kierunku Kanału SueskiegoD. kapitulacja wojsk państw osi w Afryce Północnej

Wydarzenia Skutkiatak na Pearl Harbor A B C Doperacja „Torch” A B C Dbitwa o Midway A B C D

Umowa międzynarodowa z okresu II wojny światowej

Rządy Niemiec, Włoch i Japonii zgodziły się na to, co następuje:Art. 1. Japonia uznaje i respektuje przywództwo Niemiec i Włoch w ustanawianiu nowego ładu w Europie.Art. 2. Niemcy i Włochy uznają i respektują przywództwo Japonii w ustanawianiu nowego ładu w Wielkiej Azji Wschodniej.Art. 3. Niemcy, Włochy i Japonia zgadzają się współpracować ze sobą w swych dąże-niach [...]. Zobowiązują się one następnie pomagać sobie wszystkimi środkami politycz-nymi, gospodarczymi i wojskowymi, jeżeli jedno z trzech umawiających się Mocarstw zostanie zaatakowane przez mocarstwo nie biorące obecnie udziału w wojnie w Europie lub w konflikcie chińsko-japońskim.

a) Napisz nazwę, którą określa się przedstawioną umowę, oraz rok, w którym ją zawarto.

b) Opisz, jak zgodnie z zacytowaną umową miał wyglądać podział stref wpływów na świecie.

c) Rozstrzygnij, czy strony zawartego sojuszu wykonały swoje zobowiązania po ataku na Pearl Harbor. Uzasadnij odpowiedź.

16

6 Droga do zwycięstwa

Na dobry początek

Przyporządkuj wymienionym pojęciom ich właściwe wyjaśnienia.

A. Lend-Lease Act B. Karta atlantycka C. Wielka Koalicja

1. Zawarte w 1941 r. porozumienie między USA i Wielką Brytanią, następnie rozszerzone o kilkadziesiąt państw, które określało odbudowę powojennego świata na zasadach demokratycznych.

2. Spotkanie przedstawicieli USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS w 1943 r., podczas którego ustalono zasady funkcjonowania powojennego świata i podział stref wpływów.

3. Ustawa amerykańskiego Kongresu z 1940 r., która umożliwiała udzielanie pomocy finansowej oraz przekazywanie sprzętu wojskowego Brytyjczykom, a później Sowietom.

4. Blok krajów skupiony wokół USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS, które podjęły współpracę wojskową w celu doprowadzenia do bezwarunkowej kapitulacji hitlerowskich Niemiec i ich sojuszników.

A. B. C.

1

Spośród poniższych wydarzeń oznaczonych literami A–D wybierz wydarzenie chrono-logicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia.

2

A. operacja „Market Garden” B. bitwa pod Falaise

C. desant aliantów na Sycylię D. bitwa pod Monte Cassino

Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C DWydarzenie chronologicznie ostatnie A B C D

Przyporządkuj przedstawione w tabeli wydarzenia do ich właściwych skutków. Wybierz je spośród określeń oznaczonych literami A–D. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybrany skutek.

3

A. dotarcie Armii Czerwonej do linii Wisły

B. odwrót armii niemieckiej na froncie wschodnim

C. przekroczenie przez aliantów Renu i opanowanie Zagłębia Ruhry

D. otwarcie przez aliantów frontu zachodniego we Francji

Wydarzenia Skutkibitwa na Łuku Kurskim A B C Doperacja „Bagration” A B C Doperacja „Overlord” A B C D

Obejrzyj film

docwiczenia.pl Kod: H8NZ7A

17

II wojna światowa

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenia.5

a) Zamaluj na mapie kolorem zielonym obszar Europy zajmowany na przełomie 1943 i 1944 r. przez siły Wielkiej Koalicji.

b) Podkreśl nazwy co najmniej trzech współczesnych stolic państw, do których wkroczyły wojska Wielkiej Koalicji w 1944 r.

Wstaw znak „x” w kratki obok decyzji podjętych podczas konferencji w Teheranie.

uderzenie głównych wojsk alianckich na Bałkany

otwarcie przez Wielką Koalicję drugiego frontu w Normandii

zgoda na powojenny podział Europy na strefy wpływów: Sowietów i aliantów zachodnich

odebranie po wojnie Niemcom terytoriów zajętych przez Hitlera

zatrzymanie wojsk sowieckich po wybuchu powstania warszawskiego

udzielenie przez aliantów zachodnich poparcia komunistycznej partyzantce w Jugosławii

4

Mo r z e C z a r n e

M o r z e Śr

ód

z i e m n e

M o r z e Bał t

yc

ki e

M o r z e

P ó ł n o c n e

M o r z e

N o r w e s k i e

OC

EA

N

AT

LA

NT

YC

KI

(br.)

(br.)(br.)

(fr.)

(wł.)

(wł.)

WILNO

RYGA

TALLINN

MIŃSK

MOSKWA

KIJÓW

HELSINKI

SZTOKHOLM

OSLO

KOPENHAGA

BERLINAMSTERDAM

BRUKSELA

PARYŻ LUKSEMBURG

LONDYN

DUBLIN

WARSZAWA

PRAGA

BUDAPESZT

BRATYSŁAWAWIEDEŃ

ZAGRZEB

BERNO

BELGRAD

TIRANARZYM

BUKARESZT

SOFIAANKARA

ATENY

MADRYTLIZBONA

Sardynia

KretaCypr

Malta

Korsyka

W-y Owcze

Szetlandy

Sycylia Dodekanez

Gibraltar

Dniepr

W

ołga

Tag

Ren

Łaba

Loara

Dunaj

0 600 km

granice państw w 1943 r.granice innelinie frontów z lat 1943–1945wybrane stolice współczesnych państwOSLO

18

7 Koniec II wojny światowej

Na dobry początek

Wskaż, które z podanych wydarzeń było przyczyną, a które skutkiem ataku atomowego na Hiroszimę i Nagasaki w 1945 r. W tabeli zaznacz właściwe litery – „P” oznacza przyczynę, a „S” – skutek.

1

Zapoznaj się z ilustracją. Następnie określ, do jakiego postanowienia konferencji jałtańskiej nawiązał autor karykatury. Uzasadnij odpowiedź.

2

Zapoznaj się z fragmentem dokumentu. Następnie uzupełnij poniższy tekst. Przypo-rządkuj do każdego zdania właściwe uzupełnienie spośród oznaczonych literami A–C.

3

podpisanie aktu kapitulacji Japonii na pancerniku „Missouri” P Ssilny opór Japończyków w walkach o Iwo Jimę i Okinawę P S

My, niżej podpisani, działający z upoważnienia naczelnego dowództwa niemieckich sił zbrojnych, poddajemy niniejszym bezwarunkowo naczelnemu dowódcy alianckich sił ekspedycyjnych oraz naczelnemu dowódcy armii radzieckiej wszystkie siły zbrojne lądowe, morskie i powietrzne, znajdujące się obecnie pod niemieckimi rozkazami.

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H8FRE8

19

II wojna światowa

Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Szereg, w którym uporządkowano chronologicznie wydarzenia z 1945 r., to: A. ofensywa Armii Czerwonej znad Wisły, operacja berlińska,

przełamanie Wału Pomorskiego.B. ofensywa Armii Czerwonej znad Wisły, przełamanie Wału Pomorskiego,

operacja berlińska.C. przełamanie Wału Pomorskiego, ofensywa Armii Czerwonej znad Wisły,

operacja berlińska.D. ofensywa Armii Czerwonej znad Wisły, przełamanie Wału Pomorskiego,

operacja berlińska.

4

1. Ostatnie z państw osi, które prowadziło dalszą wojnę po kapitulacji Włoch i Niemiec.2. Japońscy lotnicy, którzy dokonywali samobójczych ataków na okręty amerykańskie

w końcowym etapie wojny.3. Rzeka przepływająca przez Niemcy, która zgodnie z ustaleniami miała stać się linią

spotkania zwycięskich sił aliantów zachodnich i Armii Czerwonej.4. Zatoka znajdująca się w pobliżu Filipin, gdzie rozegrała się w 1944 r. bitwa morska,

której rezultatem było zniszczenie floty japońskiej, a następnie zajęcie Manili przez Amerykanów.

5. Nazwisko generała, który dowodził siłami amerykańskimi walczącymi przeciw Japończykom w wojnie na Pacyfiku.

Cytowany powyżej tekst to fragment aktu kapitulacji podpisanego w 3.1. . Stało się

to w 3.2. . W imieniu dowództwa niemieckiego podpisał go 3.3. .

3.1. A. Reims B. Moskwie C. Berlinie3.2. A. dniu 7 maja 1945 r. B. nocy z 8 na 9 maja 1945 r. C. dniu 2 września 1945 r.3.3. A. Wilhelm Keitel B. Alfred Jodl C. Adolf Hitler

Hasło:

Wyjaśnienie:

Rozwiąż krzyżówkę. Następnie wyjaśnij, co wydarzyło się w miejscu wskazanym w haśle.

5

1�

2�

3�

4�

5�

20

Podsumowanie rozdziału ISprawdź, czy potrafisz

1 Dokończ poniższe zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Szereg, w którym uporządkowano chronologicznie wydarzenia z okresu wojny obronnej Polski w 1939 r., to:A. kapitulacja Westerplatte, bitwa nad Bzurą, bitwa pod Kockiem, kapitulacja Warszawy.B. bitwa nad Bzurą, kapitulacja Warszawy, bitwa pod Kockiem, kapitulacja Westerplatte.C. bitwa pod Kockiem, kapitulacja Warszawy, kapitulacja Westerplatte, bitwa nad Bzurą.D. kapitulacja Westerplatte, bitwa nad Bzurą, kapitulacja Warszawy, bitwa pod Kockiem.

Fotografie do zadania 2�

Berlin Paryż Hiroszima

A B C

Spośród przedstawionych na fotografiach wydarzeń oznaczonych literami A–C wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia.

2

Połącz postacie z właściwymi informacjami, które ich dotyczą.3

Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B CWydarzenie chronologicznie ostatnie A B C

• Zastosował taktykę żabich skoków podczas walk na Pacyfiku.

• Dowodził armią, która rozbiła Afrika Korps i opanowała Libię.

• Stał na czele wojsk alianckich podczas inwazji w Normandii.

• Polecił opracować niemiecki Generalny Plan Wschód.

• Wystawiał „ochronne paszporty” Żydom z Węgier.

Dwight Eisenhower •

Raoul Wallenberg •

Bernard Montgomery •

Douglas MacArthur •

Jak rozwiązać to zadanie?

docwiczenia.pl Kod: H8VPHK

21

Test powtórzeniowy

Mapa do zadań 4� – 6�

Mapa przedstawia front wschodni w drugiej połowie 6.1. . Widoczna sytuacja była

rezultatem realizacji planu ofensywy o kryptonimie 6.2. . Jeszcze w tym samym

roku Armia Czerwona zdołała przejść do kontrataku i odrzuciła Niemców na zachód

o 100–200 km od 6.3. .

6.1. A. 1941 r. B. 1942 r. C. 1944 r.6.2. A. „Overlord”. B. „Bagration”. C. „Barbarossa”.6.3. A. Leningradu. B. Moskwy. C. Kijowa.

M. C z a r n e

M. B

ał

ty

ck

ie

M. Bi

ał

e

R U M UN

I

A

W Ę G R Y

SŁOWACJA

CHORWACJA

NI

EM

C

Y

ZS

RS

SZ

WE

CJ

A

FI

NL

AN

DI

A

No

rw

eg

i a

Gubernatorstwo

Generalne

Archangielsk

MurmańskNarwik

Oulu

Ryga

TallinnLeningrad

WyborgHELSINKI

SZTOKHOLM

MińskWilno

TułaSmoleńsk

MOSKWA

Gdańsk

Kursk

Orzeł

Charków

Woroneż

KijówKraków

Lwów

BUDAPESZTWiedeńKercz

Sewastopol

Odessa

Stalingrad

Astrachań

Rostów n. Donem

Suchumi

Warszawa

Dniepr

Woł

ga

Don

Wołga

Dniestr

0 300 km

front niemiecko-sowieckigranice państwgranice inne

Podkreśl pojedynczą linią nazwy trzech państw, które w momencie przedstawionym na mapie były sojusznikami III Rzeszy.

4

Otocz kółkiem nazwy dwóch portów, do których dostarczany był sprzęt wojskowy dzięki realizacji Lend-Lease Act.

5

Uzupełnij poniższy tekst. Przy-porządkuj do każdego zdania właściwe uzupełnienie spośród oznaczonych literami A–C.

6

Przyporządkuj przedstawione w tabeli wydarzenia do ich właściwych skutków. Wybierz je spośród określeń oznaczonych literami A–D. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybrany skutek.

7

Wydarzenia Skutek7.1 bitwa o Stalingrad A B C D7.2 konferencja w Wannsee A B C D7.3 wojna zimowa A B C D

A. realizacja planu zagłady Żydów w EuropieB. zatrzymanie ofensywy Niemców na KaukazC. otwarcie drugiego frontu w Europie ZachodniejD. utrata części terytorium przez Finlandię

22

Test powtórzeniowy

Fotografia do zadania 8�

Tekst do zadania 9�

Dokończ zdanie na podstawie tekstu źródłowego. Wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie 1., 2. lub 3.

Opisane w tekście źródłowym zasady powojennego ładu na świecie pochodzą z

Prezydent Stanów Zjednoczonych i Premier p. Churchill, reprezentujący Rząd Jego Królewskiej Mości w Zjednoczonym Królestwie, spotkali się na morzu. [...] Uzgodnili oni brzmienie poniższej deklaracji wspólnej: [...]Po pierwsze, ich kraje nie dążą do żadnego rozrostu ani pod względem terytorialnym, ani pod żadnym innym względem [...];Po trzecie, szanują oni prawo wszystkich ludów do wybrania sobie rządu, pod jakim chcą żyć [...];Po szóste, spodziewają się oni, że po ostatecznym złamaniu tyranii narodowosocjali-stycznej zapanuje pokój, który da wszystkim narodom możność przebywania bezpiecznie w swych granicach [...].

A. Karty atlantyckiej,

ponieważ strony porozumienia

1. zgodziły się na powojenny podział Europy na dwie strefy wpływów: zachodnią i wschodnią.

2. zdecydowały o wspólnym wypowiedzeniu wojny państwom osi.

B.komunikatu konferencji teherańskiej, 3. uznały prawo wszystkich narodów do rządów

demokratycznych.

Wyjaśnij, co przedstawia fotografia oraz w jakim celu okupanci niemieccy tworzyli takie miejsca.

9

8

23

Test powtórzeniowy

Tekst i taśma chronologiczna do zadania 11�

Tekst i taśma chronologiczna do zadania 11�

Fotografie do zadania 10�

A B

Wschód spotyka Zachód

Spotkania żołnierzy armii sojuszniczych na końcowych etapach zwycięskich kampanii.

Uzupełnij tabelę właściwymi odpowiedziami.

Pytanie Fotografia A Fotografia B

W którym roku zostało wykonane zdjęcie?

Do których dwóch sojuszniczych armii należeli żołnierze widoczni na fotografii?

niemieckieji

Które państwo zostało pokonane w wyniku kończących się wówczas działań zbrojnych? III Rzesza

Stosownie do uzgodnionego planu siły każdego z trzech mocarstw będą okupowały oddzielną strefę Niemiec. [...] Uzgodniono, że Francja, jeżeli tego zapragnie, będzie zaproszona do objęcia jednej strefy okupacyjnej. [...] Jesteśmy zdecydowani rozbroić i rozwiązać wszystkie niemieckie siły zbrojne; [...] ukarać sprawiedliwie i szybko zbrod-niarzy wojennych.

Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Tekst źródłowy powstał w okresie oznaczonym na taśmie chronologicznej numeremA. 1. B. 2. C. 3. D. 4.

11

ostrzelanie Westerplatte przez pancernik „Schleswig-Holstein”

ogłoszenie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej

przeprowadzenie ataku na Pearl Harbor

rozpoczęcie operacji„Lew morski”

zakończenie operacji berlińskiej

1 2 3 4

10

24

1 Dwie okupacje

Na dobry początek

Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych.

II. Polacy podczas II wojny światowej

1

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H8VV1C

Zapoznaj się z mapą, a następnie wykonaj polecenia.2

M o r z e B a łt y c k i e

WĘ G

RY

ZS

RS

R U M U NI

A

L I T W A

NI

EM

CY

S Ł O W A C J A

(od VII 1940 rep. radz.)

Poznań

Toruń

Gdańsk Wilno

WarszawaŁódź

LwówKraków

Białystok

Prypeć

Niemen

Bug

Dniestr

Odra

Wisła

San

War

ta

0 100 km

granice II Rzeczypospolitejgranice państw z 31 VIII 1939 r.inne granice

a) Zamaluj kolorem fiole-towym obszar, na którym w latach 1939–1941 funk-cjonowała tzw. granatowa policja.

b) Zamaluj kolorem brązo-wym terytorium okupowa-nej Polski, na którym języ-kiem urzędowym w latach 1939–1941 był wyłącznie niemiecki.

c) Zamaluj kolorem zie-lonym tereny, na których w 1939 r. okupant przepro-wadził sfałszowane wybory do zgromadzeń narodo-wych.

Zgodnie z tajnym protokołem paktu Ribbentrop–Mołotow granica niemiecko- -sowiecka od 28 września 1939 r. przebiegała wzdłuż Wisły. P F

Od pierwszych dni wojny Niemcy podjęli działania prowadzące do wymordowa-nia przedstawicieli polskich elit. P F

Zarówno ZSRS, jak i III Rzesza prowadziły masowe deportacje ludności polskiej. P F

Na terenach zajętych przez ZSRS utworzono getta dla Żydów. P F

25

Polacy podczas II wojny światowej

Opisz na podstawie tekstu źródłowego warunki życia panujące w getcie. Uwzględnij problemy, z którymi musieli sobie radzić jego mieszkańcy.

3

Murami odgrodzono całą część miasta, obejmującą całą część dzielnicy żydowskiej. [...] Do ghetta stłoczono wszystkich. [...] Przesiedlenie szło pod naciskiem. Kto bez przyna-glania poszedł do ghetta – mógł zabrać rzeczy. I zabierał. Potem spędzono resztę. Ale wtedy żołdactwo niemieckie podjęło rabunek – wszystkiego i u wszystkich. [...] Rabun-kom towarzyszy bicie. [...] Bicie pięścią, pałką, kolbą, rewolwerem – to ciągła i nieustan-na zabawa przedstawicieli kultury germańskiej. [...] Do ghetta nie wolno wnieść żadnej paczki. [...] Głód. Kilo chleba 8 zł, metr [100 kg] ziemniaków 70 zł, kilo masła 80 zł. Ciasnota. Gęstość zaludnienia około 17 Żydów na izbę mieszkalną. Tym 400 tysiącom ludzi mają wystarczyć racje kartkowe. Najbujniejsza fantazja nie może dać obrazu tego, co się wewnątrz tych murów dzieje. [...] Oczywiście śmiertelność ogromna. Samobójstwa ciągłe. Nerwy ludzkie nie są w stanie znieść takiego życia.

Zapoznaj się z ilustracją, a następnie opisz, w jakim celu takie ogłoszenia były upublicz-niane przez władze niemieckie.

4

26

2 Władze polskie na uchodźstwie

Na dobry początek

Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

W czasie II wojny światowej najwyższe władze Polski przenosiły się kolejno doA. Rumunii, Francji, Wielkiej Brytanii.B. ZSRS, Francji, Wielkiej Brytanii.

C. Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji.D. Rumunii, Wielkiej Brytanii, Francji.

1

Rozwiąż dodatkowe zadaniedocwiczenia.pl Kod: H8GLR9

• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

• premier Rzeczypospolitej Polskiej

• Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych

• Przewodniczący Rady Narodowej RP

Władysław Sikorski •

Władysław Raczkiewicz •

Stanisław Mikołajczyk •

Połącz postacie z właściwymi funkcjami sprawowanymi przez nie w latach II wojny światowej. Pamiętaj, że jedna z osób pełniła dwie funkcje.

2

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.3

Fragment pamiętnika znalezionego w masowym grobie ofiar mordu

17 października: Podobno był jakiś wyższy urzędnik GPU [policja polityczna w ZSRS], który wiele obiecywał na temat polepszenia naszego tu bytu i naszych niezależności, ale przecież na to tu w Rosji i w tym ustroju nie można liczyć. [...]8 kwietnia godz. 3.30 – wyjazd ze stacji Kozielsk na zachód [...]9 kwietnia. Piąta rano. Od świtu dzień rozpoczął się szczególnie. Wyjazd karetką więzienną w celkach (straszne!). Przywieziono [nas] gdzieś do lasu, coś w rodzaju letniska. Tu szczegółowa rewizja. Zabrano [mi] zegarek, na którym była godzina 6.30 (8.30). Pytano mnie o obrączkę [...]. Zabrano ruble, pas główny, scyzoryk [...]

a) Określ, jak nazywa się zbrodnię, której ofiarą był autor pamiętnika.

b) Wyjaśnij, kto dokonał tego mordu oraz kto pierwszy ujawnił światowej opinii publicznej informację o znalezieniu masowego grobu.

Po klęsce we wrześniu 1939 r. wielu polskich żołnierzy zostało internowanych, czyli rozbrojonych iA. pozbawionych stopni wojskowych.B. wcielonych do innych armii.

C. zamkniętych w specjalnych obozach.D. zwolnionych do domów.

27

Polacy podczas II wojny światowej

Wstaw znak „x” w kratki obok wydarzeń, które doprowadziły do przywrócenia stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską i ZSRS w 1941 r.

wkroczenie wojsk niemieckich na terytorium ZSRS

działania dyplomatyczne rządu Wielkiej Brytanii

utworzenie na terytorium ZSRS armii Andersa

rezygnacja ZSRS z ziem zajętych we wrześniu 1939 r.

ujawnienie zbrodni katyńskiej przez Niemców

4

Zapoznaj się z tekstem i fotografią przedstawiającymi warunki zakwaterowania 6 Dywizji Piechoty armii Andersa, a następnie wykonaj polecenia.

5

Najprzykrzejszy jest moment, gdy po rannej pobudce wyjść trzeba spod koców i płaszczy, wkładać zmarznięte na kość buty. Innych części garderoby ubierać nie potrzeba, śpimy bowiem we wszyst-kim co mamy. Przy porannej zbiórce – smutna wiadomość. Kilku kolegów znowu nie wytrzymało nocy w namiocie przy 20-stopnio-wym mrozie i zabrano ich do szpitala. Pocieszamy się jednak, że niedługo potrwa marznięcie w namiotach [...]. Pułki budują dla siebie ziemianki, które za parę tygodni będą chroniły nas przed chłodem. [...] Na śniadanie, tak jak codziennie, wodnista zupka na kaszy i śledziach.

a) Wskaż, jakie informacje z tekstu potwier-dza przedstawiona fotografia.

b) Opisz problemy, z którymi musieli się mierzyć żołnierze w obozie.

122

Wykaz fragmentów tekstów źródłowych zamieszczonych w publikacji:s. 4, 15, 18, 22, 23, 46, 51 (tekst A), 67 − Wiek XX w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 198, 205–206, 229, 248, 225–226, 301–302, 308;s. 7 − W. Churchill, Krew, znój, łzy i pot. Sławne mowy, oprac. D. Cannadine, przekł. M. Zborowska, Poznań 2001, s. 115;s. 8 – A. Fiedler, Dywizjon 303, Wrocław 1996, s. 6–7;s. 9 – T. Borejza, Najdłuższa noc Londynu, 2014, [w:] http://cooltura.co.uk [dostęp: 22.12.2017];s. 11 – G. Motyka, Kolaboracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1941–1944, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 12, s. 183–184;s. 12 – R. Szuchta, P. Trojański, Holokaust. Zrozumieć dlaczego, Warszawa 2003, s. 189;s. 13 – Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Historia programu, [w:] http://www.yadvashem.org [dostęp: 29.12.2017];s. 25 – Poza murem. Żydzi w prasie polskiego podziemia 1939–1945, oprac. P. Szapiro, t. 1, nr 196, [w:] www.pozamurem.pl [dostęp: 27.03.2018];s. 26 – Pamiętniki znalezione w [...], oprac. J.K. Zawodny, Wrocław 1990, s. 98, 105;s. 27 – A. Drwęski, 5. D.P. (korespondencja własna), „Orzeł Biały. Polska walcząca na Wschodzie”, 1941, nr 1, s. 4;s. 28 – K. Utracka, Archiwum Komendy Okręgu Warszawa ZWZ-AK, 1940–1943, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 2012, 13 (64)/1 (239), nr 7: 22 sierpnia 1941. Sprawozdanie Komendanta Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ ppłk. Antoniego Chruściela „Dozorcy” za pierwsze półrocze 1941 r., s. 136;s. 31 – Obwieszczenie komendanta Policji Bezpieczeństwa i SD na Dystrykt Warszawski z 2 lutego 1944 r., [w:] www.encyklopedia.naukowy.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 33 – J. Stroop, Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!, przekł. B. Wysocka, oprac. A. Żbikowski, Warszawa 2009, s. 34;s. 33 – A. Dzierżanowska, D. Pawłoś, Polacy na robotach przymusowych w Trzeciej Rzeszy (metody rekrutacji, sposób traktowania, liczebność), [w:] Polska 1939–1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, pod red. W. Materskiego i T. Szaroty, Warszawa 2009, s. 142–143;s. 34 – Ośrodek Karta, sygn. AW_III_618.35.03.08, s. 17;s. 35 – Relacja Stanisława Wicherkiewicza, ps. „Zawieja”, [w:] www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej.html [dostęp: 26.03.2018];s. 37 – D. Kaliński, Nocne życie Szczurów Tobruku. Bojowe patrole żołnierzy Brygady Karpackiej, [w:] ciekawostkihistoryczne.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 38 – Ostatni Rozkaz Dzienny Dowódcy Armii Krajowej, „Biuletyn Informacyjny”, 19.01.1945, nr 3 (317), s. 1;s. 41 – W. Grabowski, Podziemny rząd – Delegatura Rządu RP na Kraj – Walka Cywilna Polskiego Państwa Podziemnego, „Niepodległość i Pamięć”, 2015, nr 22/1 (49), s. 148;s. 42 – Do społeczeństwa wołyńskiego [Odezwa okręgowego delegata Rządu RP na Wołyniu Kazimierza Banacha do ukraińskich i polskich mieszkańców Wołynia], [b.m.] 1943, s. 4;s. 43 – Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, „Rocznik Lubelski”, 1959, nr 2, s. 7–8, 10;s. 45 – http://www.unic.un.org.pl [dostęp: 06.02.2018];s. 48, 49 – M. Dźwigał, F. Gańczak, Mur hańby, „Biuletyn IPN Pamięć.pl”, nr 11/2014, s. 41–42;s. 51 (tekst B) – T. Leszkowicz, „Przestało bić serce wodza ludzkości...”, 2013, [w:] histmag.org [dostęp: 09.02.2018];s. 59, 63 (tekst 1 – Martin Luther King) – Wielkie mowy historii, t. 4, red. W. Władyka i in., Warszawa 2006, s. 43, 102;s. 60 – https://europa.eu/european-union/about-eu/symbols/europe-day/schuman-declaration_pl [dostęp: 21.02.2018];s. 63 (tekst 2) – B. Friedan, Mistyka kobiecości, tłum. A. Wysokińska, „Res Publica Nowa”, R. 21, nr 4 (2008), s. 145;s. 69 – Sprawozdanie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Strzelcach z akcji wyborczej w powiecie strzeleckim, 21 I 1947, [w:] wroclaw.ipn.gov.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 71 – M. Grzebałkowska, 1945. Wojna i pokój, Warszawa 2015, s. 88, 107;s. 73 – Obwieszczenie amnestii 1947 r., [w:] Polskie podziemie niepodległościowe 1944–1956. Teka edukacyjna IPN. Karty, oprac. A. Jaczyńska, S. Poleszak, Lublin 2015, nr 31;s. 73 – J. Światło, Za kulisami bezpieki i partii. Józef Światło ujawnia tajniki partii, reżymu i aparatu bezpieczeństwa, Kraków 1980, s. 30;s. 75 – Za spekulowanie zapałkami – obóz pracy, „Głos Narodu”, 27/28.04.1947, nr 99, s. 4;s. 77 – Czym był stalinizm? Dyskusja redakcyjna, rozm. M. Kula, P. Sowiński, B. Brzostek i B. Kubisz, 2011, [w:] www.mowiawieki.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 78 – Notatka w sprawie artykułów dotyczących Ministerstwa Handlu Zagranicznego zamieszczonych w „Po Prostu”, 4.06.1957, [w:] polona.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 80 – W. Bieńkowski, Motory i hamulce socjalizmu, [w:] J. Eisler, Polski rok [...], IPN – Monografie: tom 22, s. 116–117.s. 81 – P. Semka, Szczecińskie twarze. Stanisław Wądołowski: Na robotników z tankami?!, [w:] Polski grudzień 1970. Dodatek specjalny w 40. rocznicę buntu robotników i masakry w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie, „Rzeczpospolita”, 13.12.2010, s. 3;s. 83 – Ośrodek Karta, sygn. AO IV/04.02.116: Oświadczenie KSS „KOR” z 18 listopada 1977 r., s. 2; Z księgi zapisów G.U.K.P.P.iW., s. 23;s. 83 – Partia dotrzymała słowa, „Wiadomości Fabryczne. Pismo Samorządu Robotniczego Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „PZL” w Rzeszowie”, 1975, r. 24, nr 34 (8 grudnia), s. 2–3;s. 85 – A.L. Sowa, Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011, s. 159;s. 86 – Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o Planie Odbudowy Gospodarczej, Dz.U. 1947 nr 53 poz. 285, [w:] prawo.sejm.gov.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 86 – Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. 1952 nr 33 poz. 232, [w:] prawo.sejm.gov.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 86 – Ustawa z dnia 10 lutego 1976 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. 1976 nr 5 poz. 29, [w:] prawo.sejm.gov.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 86 – List 34, [w:] list34.muzeumliteratury.pl [dostęp: 27.03.2018];s. 88 – „Komunikat KOR”, nr 2, 10.10.1976, s. 1;s. 89 – Odbiór sprawozdania z wizyty papieża nadanego w Wieczorze z dziennikiem w środę 6 czerwca 1979, OBOPiSP, Warszawa 1979, s. 1–3;s. 91 – Sprawy gospodarcze w dokumentach pierwszej Solidarności. Tom I: 16 sierpnia 1980 – 30 czerwca 1981, oprac. J. Luszniewicz, A. Zawistowski, Warszawa 2014, s. 68–69;s. 93 – Kodeks okupacyjny, [w:] Teki edukacyjne IPN: Stan wojenny. Karty, oprac. B. Kopka i in., Warszawa 2002, nr 44;s. 94 – Akta operacji „Medium”, k. 2v, [w:] www.orangealternativemuseum.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 95 (tekst A) – W. „Major” Fydrych, Żywoty mężów pomarańczowych, Wrocław–Warszawa 2002, s. 147;s. 95 (tekst B) – K. Skiba, Happeningi Pomarańczowej Alternatywy – próba dokumentacji działań, praca magisterska przygotowana w Instytucie Teorii Literatury, Teatru i Filmu UŁ, Łódź 1989, s. 12–13, [w:] www.orangealternativemuseum.pl [dostęp: 27.03.2018];s. 97 – Ośrodek Karta, sygn. AO III/12K.01.22, J. Kuroń, Pierestrojka widziana znad Wisły [szkic bez daty], s. 3–4;s. 100 – G. Waligóra, Komitet Obrony Robotników, „Biuletyn IPN”, 2011, nr 4 (125), s. 42;s. 101 – Protokół porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w dniu 31 sierpnia 1980 roku w Stoczni Gdańskiej, [w:] www.wszechnica.solidarnosc.org.pl [dostęp: 27.03.2017];s. 103 – S. Plokhy, Ostatnie imperium. Historia upadku Związku Sowieckiego, tłum. Ł. Witczak, Kraków 2015;s. 105 – Rozpad ZSRR i jego konsekwencja dla Europy i świata, część IV, pod red. A. Jach i M. Kuryłowicza, Kraków 2012, s. 8;s. 111 – Dz.U. [...] nr 78 poz. 483, [w:] prawo.sejm.gov.pl [dostęp: 26.03.2018];s. 112 – ago/ tst/ ls, 23 lata temu [...], [w:] dzieje.pl [dostęp: 13.03.2018];s. 115 – Z.J. Stańczyk, Globalizacja, nierówności i wzrost gospodarczy, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, z. 6, cz. 1, 2005, s. 390, [w:] ur.edu.pl [dostęp: 13.03.2018];s. 117 – J. Jancz, M. Dublaga, Klimat barierą rozwoju globalnego Południa, s. 6–8, [w:] www.academia.edu [dostęp: 19.03.2018];s. 120 – G. Ritzer, Makdonaldyzacja społeczeństwa: wydanie na nowy wiek, tłum. L. Stawowy, Warszawa 2005, s. 22.

Zdajesz egzamin ósmoklasisty? Sięgnij po repetytoria i arkusze Nowej Ery!

JĘZYK POLSKI · MATEMATYKA · JĘZYK ANGIELSKI

REPETYTORIAZawierają niezbędną teorię, wskazówki i zadania typu egzaminacyjnego. Pomagają krok po kroku wyćwiczyć umiejętności sprawdzane na egzaminie.

ARKUSZEPozwalają oswoić się z formą egzaminu, sprawdzić poziom przygotowania i wypracować skuteczne strategie egzaminacyjne.

8

Dodatkowe materiały – oglądaj, pobieraj, drukuj.

Zeszyt ćwiczeń skorelowany z podręcznikiem Wczoraj i dziś dla klasy 8 zawiera różnorodne zadania dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów, ułatwiające utrwalenie wiedzy oraz przygotowanie do sprawdzianów.

Przygotowanie do sprawdzianów

Sprawdź, czy potrafisz zadania podsumowujące po każdym rozdziale.

Kształcenie najważniejszych umiejętności

Ćwiczenia odwołujące się do tekstów źródłowych, map czy ilustracji, pozwalające rozwijać umiejętności analizowania i intepretowania źródeł historycznych.

Rozwiążdodatkowezadaniedocwiczenia.pl Kod: H8XMMK

Zeskanuj kod QR, który znajdziesz wewnątrz zeszytu ćwiczeń, lub wpisz kod na docwiczenia.pl.

Stopniowanie trudności zadań

Na dobry początek łatwe ćwiczenia wprowadza-jące w temat lekcji.

Polecenia oznaczone gwiazdką służące do poszerzania wiedzy z danego tematu.

www.nowaera.pl historia@nowaera.pl

infolinia: 801 88 10 10, 58 721 48 00

Zainteresowanie przedmiotem

Tajemnice minionego wieku ćwiczenia dla zainteresowanych najciekawszymi zagadnieniami historycznymi.

Korzystam z informacji interesujące treści połączone z zadaniami dostępne pod kodem QR.