Warsztaty

dla Rodziców

Owocowe napoje

dr inż. Marta Jeruszka-Bielak

Centrum Komunikacji Społecznej

Warszawa, 26 kwietnia 2015 r.

Woda powinna stanowić podstawowy napój wypijany

w ciągu dnia, nie tylko przez dzieci i młodzież. Jednakże

owocowe napoje przygotowane samodzielnie, z udziałem

owoców świeżych lub mrożonych, mogą stanowić

alternatywę dla kupnych napojów owocowych, zwłaszcza

jeśli zostaną podane w atrakcyjny sposób, np. w kolorowych

bidonach. Dodatek warzyw zwiększy jeszcze ich wartość

odżywczą. Stanowią też doskonałą formę podania owoców

i warzyw dzieciom, które nie przepadają za tymi produktami.

Zaangażowanie dzieci w wybieranie składników, mycie

i krojenie owoców i warzyw, a wreszcie np. zmiksowanie ich

w blenderze, może zwiększyć akceptację nowych produktów

i smaków, a w konsekwencji zwiększyć także spożycie

(warzyw) i owoców, stanowiących podstawę diety.

Wprowadzenie

Do przygotowywania owocowych napojów, w tym różnego

rodzaju koktajli można wykorzystywać bardzo wiele

surowców, starając się wybierać świeże owoce sezonowe

lub owoce mrożone.

Szczególnie cenne ze względu na właściwości odżywcze

i walory zdrowotne są owoce jagodowe, w tym jagody,

jeżyny, porzeczki, maliny, żurawina. Więcej informacji

o owocach (i warzywach) znajduje się w prezentacji

„Wiosenne śniadanie”.

Bazę koktajli może stanowić woda, napoje mleczne lub

zastępujące mleko (np. w przypadku alergii na białka mleka

krowiego).

Owocowe napoje – koktajle

Koktajle mleczne są szczególnie cenne dla dzieci

i młodzieży, gdyż dodatkowo zwiększają spożycie

produktów mlecznych, który również jest zbyt mało w ich

diecie.

Do koktajli warto wykorzystywać napoje fermentowane, czyli

mleko ukwaszone, kefir, jogurt, maślankę, a zwłaszcza

biojogurty, mleka i maślanki acidofilne. Są one bogate nie

tylko w wapń, witaminę B2, ale mają korzystną dla zdrowia

mikroflorę oraz wyższą strawność i przyswajalność

składników odżywczych. Coraz więcej z nich wzbogacanych

jest w różne składniki odżywcze, głównie w wapń i witaminę

D.

Więcej informacji można znaleźć w prezentacji „Śniadania

mleczne i bezmleczne”.

Owocowe napoje – koktajle mleczne

Owocowe napoje na bazie zimnej wody lub schłodzonego

naparu herbacianego (lemoniady) będą się świetnie

nadawały na upalne dni. Można dodać do nich również

świeże zioła, np. miętę czy melisę.

Odpowiednio komponując składniki, zachowując

równowagę pomiędzy słodkimi i kwaśnymi/gorzkimi

owocami można uzyskać atrakcyjne i smaczne dla dzieci

napoje, bez dodatku cukru, miodu, itp.

Z kolei w okresie jesienno-zimowym warto przygotowywać

rozgrzewające owocowe napoje, z dodatkiem przypraw, tj.

imbir czy goździki. Można wtedy dodać czasem również

miód (ale nie do gorącego napoju).

Owocowe napoje – na zimno i ciepło

Warto dodawać również warzywa, tj. jarmuż, szpinak, seler

naciowy, zieloną natkę pietruszki. Można zaczynać od

niedużego dodatku takich warzyw, aby stopniowo zwiększać

ich udział w koktajlu.

W przypadku dzieci o dużej aktywności fizycznej, czy

„niejadków” można również wzbogacić koktajl poprzez

dodanie orzechów, np. włoskich, pestek, np. słonecznika,

czy produktu zbożowego, np. siemienia lnianego, płatków

owsianych.

Gęste koktajle owocowo-warzywne, szczególnie

przygotowane z udziałem napoju mlecznego są dobrą

propozycją na II śniadanie lub uzupełnieniem I śniadania.

Owocowe napoje

– co warto jeszcze do nich dodać?

Koktajle owocowe (również z dodatkiem warzyw) najlepiej

jest wypić bezpośrednio po przygotowaniu. Można je

również przechować szczelnie zamknięte w lodówce, ale po

2-3 gadzinach na ogół są już mniej atrakcyjne sensorycznie

– m.in. gorzej smakują i wyglądają.

Przetrzymywanie koktajli w temperaturze pokojowej,

z dostępem do światła i tlenu powoduje zmniejszenie ich

wartości odżywczej, przede wszystkim rozkład różnych

witamin (C, z grupy B, beta-karotenu), które są wrażliwe

na czynniki środowiskowe.

Owocowe napoje – przechowywanie

Gotowe napoje owocowe,

co się w nich kryje?

Na rynku dostępnych jest bardzo wiele napojów

„owocowych”. Dobrze jest mieć nawyk (oraz wyrobić go

u dzieci) czytania informacji na etykietach produktów. Jeśli

chcemy kupić napój, to najlepiej, żeby to był sok tzw.

przecierowy, jednodniowy, lepiej oczywiście z dodatkiem

warzyw. Na kolejnym slajdzie zamieszczono krótką

charakterystykę soków, nektarów i napojów. Są jeszcze

napoje o smaku owocowym, np. powszechnie nazywane

„wody owocowe”, które mogą nie mieć żadnego dodatku

soku owocowego lub bardzo niewielki (np. 1%). Soki

owocowo-warzywne lub tylko warzywne mogą mieć

dodatek cukru i/lub soli. Do soków owocowych może być

niewielki dodatek cukru do tzw. korekcji smaku kwaśnego.

• 100% wsadu owocowego; sok wyciśnięty bezpośrednio z owoców lub otrzymany z zagęszczonego soku owocowego poprzez odtworzenie proporcji wody i aromatu

• nie zawiera sztucznych barwników, ani aromatów; nie może być konserwowany chemicznie

SOK

• od 25 do 99% wsadu owocowego; rozcieńczony sok wodą z dodatkiem cukru, mogą być dodane słodziki

• nie zawiera sztucznych barwników, ani aromatów; nie może być konserwowany chemicznie

NEKTAR

• od 20 do 99% wsadu owocowego; zawiera określoną ilość soku, wody, cukru, kwasu cytrynowego i inne dozwolone do żywności dodatki (np. słodziki)

• może zawierać barwniki i aromaty, może być konserwowany chemicznie

NAPÓJ

owocowy i/lub

warzywny

Soki, nektary i napoje owocowe

Zawartość cukru

w napojach owocowych

Napoje owocowe lub o smaku owocowym dostępne na

rynku zawierają do 12 g cukru/100 ml produktu, co oznacza,

że dziecko wypijając 1 butelkę półlitrową takiego napoju

„wypija” nawet do 56 g cukru (średnio ok. 40-50 g cukru), co

już dwukrotnie przekracza zalecane przez WHO całodzienne

spożycie cukrów dodanych.

Jeśli nasze dziecko pije słodzony napój codziennie przez

cały rok to „wypija” ok. 18 kg cukru rocznie. W skali całej

edukacji szkolnej (np. 12 lat szkoły) ilość „wypijanego” cukru

z napojami słodzonymi osiągnie wartość 216 kg!

Według badań, napoje gazowane, energetyzujące

i owocowe są głównym źródłem cukru w diecie dzieci

i młodzieży – dostarczają ok. połowy spożytego cukru.

Eur Arch Paediatr Dent, 2013

Napoje mogą być słodzone syropem glukozowo-fruktozowym,

który może wykazywać bardziej szkodliwe działanie na

organizm niż cukier (więcej informacji zamieszczono

w prezentacji „Cukier na cenzurowanym”. Niejednokrotnie

producenci obniżają dodatek cukru/syropu glukozowo-

fruktozowego, ale jednocześnie dodają substancje słodzące,

aby utrzymać smak słodki napoju. Najczęściej jest to aspartam

i acesulfan K.

Poza tym często są konserwowane chemicznie kwasem

sorbowym lub jego solami, np. sorbinianem potasu oraz

kwasem benzoesowym lub jego solami. Substancje te mogą

mieć niekorzystny wpływ na organizm, m.in. powodować

wysypki skórne czy świąd, trudności w oddychaniu, czy

rozstrój przewodu pokarmowego.

Inne dodatki w napojach owocowych

Barwniki z tzw.

„grupy Southampton”

Do napojów owocowych czy napojów o smaku owocowym

mogą być dodawane różne barwniki, w tym barwniki

syntetyczne. Należy zwrócić szczególną uwagę na barwniki

z grupy tzw. grupy Southampton, do której należą tartrazyna

(E 102), żółcień chinolinowa (E 104), żółcień pomarańczowa

FCF (E 110), azorubina (karmoizyna) (E 122), czerwień

koszenilowa (E 124) i czerwień Allura AC (E 129), które

mogą negatywnie wpływać na funkcje poznawcze.

Zgodnie z art. 24 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego

i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.

w sprawie dodatków do żywności konieczność

zamieszczenia na etykiecie komunikatu: „może mieć

szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi

u dzieci”.

Dlatego…

wybór jest prosty,

atrakcyjny i smaczny!

Biorąc pod uwagę skład i wartość odżywczą oferowanych na

rynku napojów owocowych dobrze jest ograniczać ich

spożycie przez dzieci i młodzież do maksymalnie 2-3

napojów w miesiącu, jeśli nie jest możliwe ich całkowite

wyeliminowanie. Jeśli dziecko jest przyzwyczajone do

regularnego ich picia to lepiej jest je odzwyczajać stopniowo,

z codziennego do np. „co drugi dzień”, a potem 2 napojów

w tygodniu, itp. Takie postępowanie ma zdecydowanie

większą szansę na powodzenie, czyli akceptację dziecka niż

nagła zmiana i zakazy. Zmiany może pomóc wprowadzić

zakup atrakcyjnego bidonu na wodę, do którego dziecko

włoży kilka kawałków owoców, np. plasterki cytryny,

pomarańczy, itp. a także listki ziół – mięty czy melisy, dzięki

czemu przygotuje własna „wodę owocową”.

Piśmiennictwo

• Rozporządzenie ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30

września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie

jakości handlowej soków i nektarów owocowych (Dz. U. z dnia 14

października 2003 r., z późniejszymi zmianami);

• Silva M.M, Lidon F.C.: Food preservatives – an overview on

applications and side effects. Emirates Journal of Food and

Agriculture. 2016. 28(6): 366-373;

• Stanhope K.L.: Sugar consumption, metabolic disease and

obesity: the state of controversy. Crit. Rev. Clin. Lab. Sci., 2015,

1-16;

• Van Horn L. i wsp.: Translation and implementation of added

sugars consumption recommendations. A conference report from

the American Heart Association Added Sugars Conference 2010;

Circulation 2010, 7, 2470-2490;

• WHO: Guideline – Sugars intake for adults and children, 2015.