· Web viewZałącznik nr 2 – szczegółowe treści kształcenia. MODUŁ I . PROBLEMY ZDROWOTNE,...

Człowiek – najlepsza inwestycjaProjekt „Wykwalifikowane kadry Caritas Opole.”

współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Załącznik nr 2 – szczegółowe treści kształcenia

MODUŁ I PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE OSÓB PRZEWLEKLE CHORYCH

Treści szczegółowe

1. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z cukrzycą – planowanie i sprawowanie opiekia) obserwacja chorego na cukrzycę

cukrzyca jako zespół zaburzeń metabolicznych warunkowanych genetycznie lub nabytych, klasyfikacja cukrzycy (insulinozależność – typ I i typ II, cukrzyca wtórna, cukrzyca ciężarnych) objawy cukrzycy (polydypsja, polyuria, polyfagia, odwodnienie, hiperglikemia i cukromocz, osłabienie, zaburzenia widzenia,

zaburzenia funkcji skóry i błon śluzowych), kierunki monitorowania stanu zdrowia chorego na cukrzycę

- obserwacja objawów chorobowych- pomiary poziomu glukozy (badanie krwi i moczu)- pomiary poziomu acetonu w moczu- systematyczna kontrola funkcjonowania układu krążenia (RR, tętno),- kontrola funkcjonalności układu nerwowego(funkcje nerwów obwodowych i czucia),- ocena funkcjonowania układu moczowego (poziom diurezy, zmiany w moczu),- monitorowanie zmian w dnie oka,

Biuro Projektu:ul. Szpitalna 7a, 45-010 Opole

[email protected], www.mediator.pl

Człowiek – najlepsza inwestycjaProjekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole.”


- kontrola stanu skóry w kierunku wczesnego wychwycenia zmian (np. stopa cukrzycowa)

b) specyfika przebiegu choroby u osób w różnym wieku i kondycji zdrowotnej cukrzyca wieku dziecięcego, cukrzyca wieku młodzieńczego cukrzyca u osób w starszym wieku,

epidemiologia i diagnostyka cukrzycy u osób w starszym wieku mechanizm rozwoju cukrzycy w wieku starszym - czynniki diabetogenne w grupie osób w starszym wieku

(zwiększona masa tkanki tłuszczowej, narastająca insulinoodporność, brak aktywności fizycznej, obniżony udział węglowodanów w diecie, upośledzona funkcja nerek, hipoglikemia (indukowana często przez leki moczopędne), zwiększona aktywność układu współczulnego, leki diabetogenne)

przebieg cukrzycy w starszym wieku specjalne problemy u starszych chorych z cukrzycą

○ nietolerancja glukozy – nieprawidłowa glikemia na czczo, ○ szczególne problemy w przypadku leczenia insuliną osób starszych: zaburzenia widzenia, upośledzona

sprawność manualna, zaburzenia czucia, dostęp do miejsc wstrzyknięcia, możliwość kontroli glikemii, orientacja i konieczność pomocy osób trzecich,

wpływ cukrzycy na przebieg innych chorób (choroby wirusowe i bakteryjne u chorego z cukrzycą – antybiotykoterapia, choroby układu pokarmowego u chorego z cukrzycą, choroby układu krążenia u chorego z cukrzycą, choroby układu moczowego u chorego z cukrzycą, choroby układu oddechowego u chorego z cukrzycą)

Biuro Projektu:Mediator Group S.A.

ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 [email protected], www.mediator.pl



c) udział pielęgniarki w zapobieganiu wczesnym powikłaniom cukrzycowym, związanym szczególnie z: leczeniem farmakologicznym cukrzycy, postępowaniem dietetycznym, aktywnością ruchową hipoglikemia jako zespół objawów wywołanych obniżeniem stężenia glukozy we krwi

- objawy „małej” i „dużej” hipoglikemii- doraźne postępowanie w przypadku wystąpienia objawów hipoglikemii- śpiączka hipoglikemiczna – postępowanie - kierunki działań profilaktycznych

o świadoma staranność w stosowaniu leków i innych zaleceń leczniczych (zapobieganie nocnej hipoglikemii, zapobieganie hipoglikemii wynikającej z dużego wysiłku fizycznego),

o tryb życia (racjonalne planowanie zajęć, przestrzeganie diety i rozkładu posiłków głównych i uzupełniających ),o edukacja dotycząca postępowania w hipoglikemii osób z otoczenia osoby chorej na cukrzycę

hiperglikemia jako zespół objawów wywołanych podwyższeniem stężenia glukozy we krwi- objawy „małej” i „dużej” hiperglikemii- doraźne postępowanie w przypadku wystąpienia objawów hiperglikemii,- kierunki działań profilaktycznych

o działania edukacyjne,o samokontrola osoby chorej na cukrzycę,o regularność w stosowaniu leków i innych zaleceń lekarskich,o racjonalny tryb życia





o specyficzne postępowanie w przypadku infekcji (zasady zwiększania dawki insuliny, zagrożenie śpiączką ketonową)d) zapobieganie późnym powikłaniom cukrzycowym - specjalistyczne badania profilaktyczne, monitorowanie procesu

leczenia i pielęgnacji, profilaktyka urazów, infekcji uszkodzenie wzroku

- jaskra, - retinopatia cukrzycowa, - zaćma,

○ monitorowanie częstotliwości badania dna oka,○ monitorowanie poziomu kontroli cukrzycy

zmiany w układzie krążenia - nadciśnienie tętnicze,- choroba niedokrwienna serca,- miażdżyca naczyń kończyn dolnych

○ monitorowanie stanu układu krążenia – regularne pomiary RR oraz tętna○ wykluczenie używek (tytoń),○ dieta przeciwmiażdżycowa,○ racjonalny poziom wysiłku fizycznego,○ prawidłowa masa ciała

uszkodzenie nerek – nefropatia cukrzycowa, regulacja poziomu cukru we krwi (utrzymywanie poziomu prawidłowego)





zmiany w układzie nerwowym- polineuropatia cukrzycowa,- udar mózgu

○ regularne badania neurologiczne○ regulacja poziomu cukru we krwi (utrzymywanie poziomu prawidłowego)

zespół stopy cukrzycowej pielęgnacja stóp (codzienna, szczególnie dokładna), dobór skarpet i obuwia, wykluczenie używek (tytoń), racjonalny poziom wysiłku fizycznego,

e) znaczenie rehabilitacji u chorych z powikłaniami cukrzycowymi masaż i ćwiczenia lecznicze stosowane w rehabilitacji powikłań cukrzycowych wskazania do stosowania działań rehabilitacyjnych

mikroangiopatie i makroangiopatie - owrzodzenia, martwica tkanek i zgorzel uszkodzenia nerwów, układu naczyniowego oraz aparatu mięśniowo-więzadłowego i kostnego wynikające z wahań poziomu

glukozy we krwi nieodwracalne powikłania wynikające ze stosowania wstrzyknięć insuliny

terapeutyczne oddziaływanie masażem – zasady uwzględnienie poziomu cukru we krwi,





zakaz masowania miejsca, w które przez ostatnie dwa dni podawana była insulina, ułożenie wygodne (tak aby masowane mięśnie były rozluźnione), ruchy masujące zgodne z przebiegiem naczyń krwionośnych i mięśni na kończynach (od części najdalej położonych

w kierunku serca), masowanie tylko obnażonych części ciała, zakaz masowania węzłów chłonnych, masaż nie powinien sprawiać bólu, gradacja siły wykonywanego masażu (od głaskania do ucisku) masaż jednej części ciała – od 5 do 10 minut, seria powinna zawierać 10 zabiegów, rany i owrzodzenia są bezwzględnym przeciwwskazaniem do masażu,

techniki masażu technika głaskania technika rozcierania technika ugniatania technika oklepywania technika wstrząsania

techniki stosowane w automasażu ćwiczenia stosowane w rehabilitacji powikłań cukrzycy – indywidualizacja doboru efekty stosowania działań rehabilitacyjnych w poprawie stanu zdrowia osób dotkniętych powikłaniami cukrzycy

f) samoopieka i samopielęgnacja w cukrzycy





gotowość chorego do samoopieki i samopielegnacji, samokontrola jako podstawa oceny stanu metabolicznego cele samokontroli (zapewnienie skuteczności w leczeniu cukrzycy, zapobieganie hipo- i hiperglikemii, obserwacja wpływu diety

na poziom cukru w moczu, samodzielna modyfikacja (w mikrozakresie) dawkowania insuliny) podstawowe elementy samokontroli (dieta, wysiłek fizyczny, eliminacja używek, autodiagnostyka, samodzielne wstrzykiwanie

insuliny, pomiar RR i tętna, pielęgnacja stóp, kontrola masy ciała, bieżąca analiza wyników samoopieki) oznaczanie poziomu glukozy i ciał ketonowych w moczu i we krwi

suche testy (np. glukotest, ketotest, clinitest, clinistix, ketostix) fotometry odbiciowe – posługiwanie się glukometrem i innymi urządzeniami do oznaczania stężenia glukozy we krwi

g) edukacja chorego na cukrzycę; przygotowanie rodziny lub opiekunów do sprawowania opieki nad chorym w warunkach domowych sfery oddziaływań edukacyjnych (wiedza, postawa, motywacja, zachowanie) wzmacnianie motywacji do ochrony, obszary edukacji w cukrzycy

istota i typy cukrzycy, mechanizm działania insuliny, obliczanie dawek, metody i techniki wykonywania wstrzyknięć, powikłania insulinoterapii, doustne leki przeciwcukrzycowe, zasady leczenia dietetycznego, hipoglikemia i hiperglikemia – objawy, postępowanie i zapobieganie, profilaktyka późnych powikłań cukrzycy,





zasady prowadzenia samokontroli, czynniki destabilizacji cukrzycy – dieta, znaczenie i rodzaj wysiłku fizycznego, higiena pielęgnacja skóry (w szczególności stóp), postępowanie w przypadku współwystępowania innych chorób (np. przeziębienia, niestrawności) i stanów szczególnych (np.

ciąża) postępowanie w sytuacjach społecznych – np. praca, podróż, przyjęcie, terminologia diabetologiczna.

metodyka prowadzenia edukacji zdrowotnej w cukrzycy – rozmowa, doradztwo interwencyjne, słowo pisane.

h) rola pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych chorego na cukrzycę podłoże problemów psychologicznych osoby chorej na cukrzycę

reakcje psychoemocjonalne na rozpoznanie choroby (bunt, agresja, rezygnacja targowanie się, adaptacja) zależność reakcji od płci i wieku chorego postawa osoby chorej wobec własnej choroby (akceptacja, lęk, zaprzeczenie, wina) kształtowanie aktywnej postawy chorego wobec cukrzycy

problemy społeczne chorego na cukrzycę problemy tkwiące w rodzinie, ograniczenie aktywności spowodowane chorobą (aktywność zawodowa, prawo jazdy, podróże, życie towarzyskie) karta identyfikacyjna diabetyka

działania pielęgniarki ukierunkowane na rozwiązywanie problemów psychologicznych i społecznych osoby chorej na cukrzycę: edukacja zdrowotna pacjenta w zakresie choroby i jej powikłań,





wyuczenie pacjenta (lub kogoś z jego otoczenia) instrumentalnych czynności związanych z samokontrolą – „pacjent autonomiczny”o oznaczanie poziomu cukru i acetonu w moczu,o oznaczanie poziomu cukru we krwi za pomocą glukometra,o pomiar RR i tętna,o obserwacja zmian skórnych

wyuczenie pacjenta (lub kogoś z jego otoczenia) instrumentalnych czynności związanych z podawaniem insuliny, doradztwo bieżące, kształtowanie poczucia bezpieczeństwa, przeciwdziałanie osamotnieniu w chorobie, utrzymanie dobrego kontaktu z chorym – łagodzenie napięć i lęków, wsparcie psychiczne w sytuacjach kryzysowych, ukierunkowanie pacjenta na samodzielność i samoakceptację

2. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z amputowaną kończyną: a) wskazania do amputacji

bezwzględne (martwica ,zgorzel kończyny , urazy kończyn, nowotwory złośliwe, stany zapalne kości i szpiku, zespół zmiażdżenia,

względne (oparzenia, skrajne zniekształcenia, wady wrodzone, przykurcze)b) rodzaje operacji odjęcia kończyny (kończyn)

metoda konwencjonalna metoda osteomioplastyczna (amputacja fizjologiczna)





c) rola pielęgniarki w opiece nad chorym oczekującym na amputację kończyny przygotowanie psychiczne do zabiegu operacyjnego i życia z niepełnosprawnością,

częsty kontakt z pacjentem przygotowywanym do amputacji, obniżanie poziomu lęku, zachęta do pozytywnego myślenia zapoznanie chorego z programem usprawniania po amputacji, uświadomienie celowości ćwiczeń i aktywnego włączenia się chorego w proces usprawniania, zapewnienie warunków dla kontaktu chorego z osobami po przebytej amputacji, którzy pozytywnie przeszli okres wstępnej

adaptacji do niepełnosprawności (posługują się protezami, prezentują postawę samoakceptacji)

d) opieka nad chorym we wczesnym okresie po amputacji kończyny: zwalczanie bólu, łagodzenie lęku i niepokoju chorego, przygotowanie rodziny do udzielenia wsparcia i pomocy walka z bólem

doznanie fantomowe (niebolesne) amputowanej części ciała ból fantomowy,

○ metody psychologiczne (m.in. relaksacja), ○ leczenie środowiskowe (np. obserwacja powiązania natężenia bólu z prowadzonym trybem życia, odżywiania itd.), ○ fizykoterapia i leczenie farmakologiczne (narkotyczne leki przeciwbólowe wraz z lekami przeciwdepresyjnymi,

neuroleptyki, b-blokery○ jonizacja z zastosowaniem leków przeciwbólowych

ból kikuta (pozostałej po amputacji części ciała) ○ farmakoterapia,○ laseroterapia,





2)charakter kontaktu z pacjentem po amputacji – wsparcie, oferta pomocy, empatia3)obniżanie poziomu lęku i niepokoju – racjonalna ocena stanu chorego, propozycje rozwiązania problemów pacjenta,4)kontakt z rodziną pacjenta po amputacji

edukacja w zakresie potrzeb i problemów chorego po amputacji, problem akceptacji niepełnosprawności, przygotowanie usprawnień ułatwiających funkcjonowanie w domu chorego, wsparcie w działaniach na rzecz chorego po amputacji

e) zapobieganie powikłaniom poamputacyjnym: pielęgnacja rany pooperacyjnej, zapobieganie obrzękowi i uszkodzeniom skóry kończyny amputowanej, hartowanie i kształtowanie kikuta kończyny amputowanej, dieta chorego z amputowaną kończyną pielęgnacja rany pooperacyjnej

fazy gojenia rany ○ faza zapalenia (od 1 do 4 doby)○ faza proliferacyjna (od 3 do 10 doby)○ faza dojrzewania (od 8 doby do kilku miesięcy)

czynniki wpływające na proces gojenia się ran:○ ogólny stan chorego,○ dieta i nawodnienie,○ pielęgnacja,○ narażenie na zakażenia,





opatrunek○ materiał opatrunkowy ( tradycyjny, opatrunki nowej generacji)○ zasady wykonywania opatrunków – standard ○ technika wykonania opatrunku na ranie,

kontrola skóry – obserwacja rany pooperacyjnej (przed i po zagojeniu rany pooperacyjnej) prawidłowe ułożenie kikuta

zabezpieczenie przed przykurczami, zabezpieczenie przed nieprawidłowym ustawieniem kończyny (np. końsko-szpotawym w przypadku stopy, przed

odwiedzenie w przypadku amputacji powyżej stawu łokciowego)

działania kształtujące kikut po amputacji – bandażowanie kikuta: cel bandażowania, zasady bandażowania, dobór bandaża, technika bandażowania,

hartowanie kikuta technika obciążania na powierzchniach o różnej twardości, masaż przy użyciu gąbki, kąpiele w ciepłej i zimnej wodzie, masaże wodne.

f) usprawnianie chorych z amputowaną kończyną: wzmacnianie funkcji kończyn zdrowych oraz mięśni o szczególnym





znaczeniu pomocniczym, nauka chodzenia, padania – zapewnienie bezpiecznych warunków w otoczeniu chorego, oprzyrządowanie pomocnicze amputowanej kończyny, usprawnianie przy przeciwwskazaniach do protezowania usprawnianie kikuta:

utrzymywanie pełnego zakresu ruchów w stawach, poprawa siły mięśniowej, wyrabianie czucia powierzchniowego i głębokiego

usprawnianie przy protezowaniu wzmocnienie siły mięśniowej (ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia oporowe) ćwiczenia czucia powierzchniowego i głębokiego (dotyk, ułożenie kończyn w przestrzeni) nauka zakładania i zdejmowania protezy, nauka chodu w protezie – w przypadku amputacji kończyny (kończyn) dolnej (zastosowanie poręczy, drabinek, kul), nauka posługiwania się protezowaną kończyną - w przypadku amputacji kończyny (kończyn) górnej, ćwiczenia upadania i równoważne.

usprawnianie przy przeciwwskazaniach do protezownia ćwiczenia podnoszące sprawność kończyn zdrowych, nauka korzystania z wózka – przesiadanie z wózka na łóżko, na krzesło, przechodzenia z wózka do wanny, nauka chodu przy pomocy kul w przypadku amputacji kończyny (kończyn) dolnej nauka wykorzystania kończyn zdrowych przy samoobsłudze, nauka układania kikuta – zapobieganie przykurczom.

ćwiczenia podnoszące kondycję, korygujące postawę, oddechowe,





g) zaopatrzenie ortopedyczne chorych po amputacjach kończyn: przygotowanie kikuta do zaopatrzenia, rodzaje protez kończyny górnej i kończyny dolnej, obsługa protezy – nakładanie, zdejmowanie, konserwacja, kontrola skóry, protezy kończyny górnej

amputacje w obrębie przedramieniao ręka bierna,o ręka mechaniczna,o ręka elektromechanicznao ręka bioelektryczna,o końcówki chwytne,○ protezowanie kikutów przedramienia i ramienia, (proteza kosmetyczna, proteza czynnościowa)○ zawieszenia protez kończyn górnych

protezy kończyny dolnej proteza tymczasowa proteza definitywna (ostateczna) protezy stopy protezy goleni protezy uda protezy przy wyłuszczeniu w stawie biodrowym protezowanie dzieci protezowanie osób starszych

pielęgnacja i kontrola skóry narażonej na kontakt z protezą





formowanie protez - wąż protetyczny dziany, zastosowanie pończochy kikutowej pomoce lokomocyjne

laski, trójnogi, czwórnogi kule balkoniki pomoce do pionizacji wózki inwalidzkie manipulatory samochody dla osób niepełnosprawnych

zasady konserwacji i higieny protez

h) edukacja chorego i jego rodziny lub opiekunów; przygotowanie do samodzielnego sprawowania opieki i pielęgnacji, edukacja chorego w zakresie modyfikacji zachowań warunkowanych stanem po zabiegu operacyjnym, włączenie rodziny do aktywnego uczestnictwa w procesie usprawniania i pielęgnacji

problem akceptacji niepełnosprawności, instruktaż w zakresie pomocy choremu w obsłudze protezy doradztwo bieżące

grupy wsparcia niepełnosprawnych ruchowo, organizacje pozarządowe niepełnosprawnych, reorientacja zawodowa i powrót do pracy,





sport niepełnosprawnych

i) udział pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych chorych po amputacjach kończyn (poczucie straty, brak akceptacji, izolacja, apatia, depresja) problemy psychologiczne,

fazy reakcji psychicznych po amputacji kończyn (ostra, przewlekła – charakterystyka), uwarunkowania siły odczuć psychicznych związanych z amputacją (wiek, płeć, świadomość chorego) poczucie osamotnienia, depresja i agresja, samoakceptacja, lęk

problemy społeczne, zaburzenie dotychczasowego porządku ról w najbliższym otoczeniu, praca zawodowa – zmiana zawodu lub przystosowanie – następstwa (ogólne pogorszenie warunków – trudności

przystosowawcze, zmiana statusu ekonomicznego na gorszy), bariery wynikające z niepełnosprawności (poruszanie się na wózku inwalidzkim, poruszanie się o kulach)

zakres roli pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych pacjentów po amputacjach kończyn pomoc w uzyskaniu równowagi psychicznej

o nawiązanie i utrzymanie pozytywnego i efektywnego kontaktu z chorym (rozmowa, aktywne słuchanie)o zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i akceptacji, zapobieganie poczuciu osamotnienia (aktywne doradztwo,

współpraca z rodziną chorego),





○ pomoc w powrocie do funkcji społecznych (kontakt z grupami wsparcia i organizacjami zrzeszającymi osoby niepełnosprawne, pomoc w uzyskaniu sprzętu ortopedycznego).

3. Planowanie i realizacja indywidualnej opieki pielęgniarskiej nad chorym ze stwardnieniem rozsianym - problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne: a. obserwacja, różnicowanie i interpretacja objawów chorobowych

epidemiologia SM (uwarunkowania zachorowalności, częstość występowania) demineralizacja w układzie nerwowym i jej skutki, charakterystyka rzutowego przebiegu choroby, postacie SM

mózgowo-rdzeniowa (niedowład spastyczny kończyny, niedowład połowiczy, niedowłady kończyn, zaburzenia funkcji zwieraczy, ataksja, zaburzenia mowy, zaburzenia widzenia),

rdzeniowa (niedowład spastyczny kończyn, zaburzenia funkcji zwieraczy), móżdżkowa (ataksja, zaburzenia mowy)

objawy SM i ich obserwacja zapalenie pozagałkowe nerwu wzrokowego (ze stopniowym zanikiem nerwu), podwójne widzenie, oczopląs – porażenie nerwów ruchowych gałek ocznych, drżenie zamiarowe, zaburzenia artykulacji – dyzartaria, brak odruchów brzusznych,





parestezje, niedowłady kończyn, zaburzenia w oddawaniu moczu

b. zapobieganie zaostrzeniu się choroby (nawrotom) eliminacja lub ograniczenie czynników zaostrzających SM

obniżanie napięcia psychicznego i stresu (relaksacja, racjonalizacja sytuacji), zapobieganie infekcjom, przeciwdziałanie unieruchomieniu oraz urazom fizycznym, regulacja wykonywanego wysiłku fizycznego, unikanie upałów i przegrzewania ciała, gorących kąpieli i oziębienia, przeciwdziałanie zmęczeniu fizycznemu i wyczerpaniu psychicznemu unikanie błędów dietetycznych (stosowanie diety z ograniczeniem pokarmów tłustych, ciężkostrawnych, kawy i alkoholu),

c. zapewnienie bezpiecznych warunków w otoczeniu chorego (ochrona przed urazem, wypadkiem) elementy otoczenia stanowiące zagrożenie dla chorego na SM, likwidacja barier – uchwyty, poręcze, podnośniki pojęcie „bezpiecznego domu” i udogodnienia, sprawność chorego a umeblowanie pomieszczeń, w których przebywa (zasady dobierania i montażu sprzętów), stała obserwacja postępu choroby (np. stan sprawności wzroku) i stosowanie dodatkowych zabezpieczeń,





d. podejmowanie działań zapobiegających powikłaniom ze strony poszczególnych układów i narządów oraz usprawnianie ich funkcji: narządu ruchu (przykurcze, zaburzenia koordynacji ruchów, współruchy patologiczne), narządu mowy (dyzartrie), narządu wzroku (niedowidzenie) zapobieganie powikłaniom ze strony narządu ruchu, usprawnianie

nauczenie chorego koordynacji ruchów przez zastąpienie automatycznej kontroli nad ruchami, kontrolą świadomą wywieraną przez wyższe mózgowe ośrodki kontroli jako cel działań pielęgniarskich,

zastosowanie ćwiczeń Frenkela - zastąpienie zaburzonego czucia głębokiego poprzez analizator wzroku (kolejne ruchy są ściśle określone , stosowanie ustalonych reguł)

ćwiczenia rozluźniające i oddechowe oraz fizykoterapia stosowana w celu zmniejszenia napięcia spastycznego mięśni, ćwiczenia równoważne, hipoterapia, hydroterapia w celu utrzymania stabilności tułowia i koordynacji ruchowej oraz

stabilności kończyn dolnych, ćwiczenia stawów dla utrzymania zakresów ruchu w stawach ćwiczenia z zastosowaniem obciążenia w celu utrzymania siły mięśniowej,

zapobieganie powikłaniom ze strony narządu mowy, usprawnianie wczesne przejawy dyzartrii (zaburzenia fonacji, oddechu, zaburzenia napięcia mięśniowego, współruchy, zaburzenia

płynności mowy) nadmierne ślinienie zaburzenia połykania (dysfagia) jako problem towarzyszący gimnastyka usprawniająca narząd mowy





○ ćwiczenia warg,○ ćwiczenia języka,○ ćwiczenia żuchwy,○ ćwiczenia ortofoniczne

zakres współpracy z neurologiem i logopedą zapobieganie powikłaniom ze strony narządu wzroku, usprawnianie

ćwiczenie wymuszonych (świadomych) ruchów gałek ocznych, fototerapia, laseroterapia

motywacyjna funkcja stosowania ćwiczeń rehabilitacyjnych

e. monitorowanie funkcji układu wydalania oraz podejmowanie działań interwencyjnych celem przywrócenia prawidłowego wydalania: zapobieganie biegunkom i zaparciom, zapobiegania nietrzymaniu i zatrzymaniu moczu zasady stosowania leków zmniejszających ogólne napięcie i spastyczność mięśni (np. baklofen) oraz poprawiających

sprawność działania pęcherza moczowego (np. oksybutynina). leczenie zaparć (laktuloza) i nagłych rozluźnień stolca (loperamid), ćwiczenia ukierunkowane na wzmocnienie tłoczni brzusznej, statyczne ćwiczenia zwieraczy, postępowanie dietetyczne (charakterystyka diety lekkiej stosowanej w SM, regularność posiłków) zapobieganie infekcjom pęcherza moczowego

systematyczna kontrola ilości dostarczanych płynów (zwiększenie podaży o 1 l. w stosunku do przeciętnego





zapotrzebowania), dokładne wypróżnianie pęcherza moczowego, dbałość o kwaśny odczyn moczu (profilaktyczne przyjmowanie kwasu askorbinowego w małych dawkach)

f. dobór i wykorzystanie specjalistycznego sprzętu medycznego specjalistyczny sprzęt medyczny wspomagający poruszanie się chorego (balkonik, kule, wózek inwalidzki, transporter

schodowy), sprzęt stosowany w hydroterapii

wanny do masażu podwodnego, wanny do zabiegów wodno-prądowych, wanny do kąpieli w suchym CO2, wanny czterokomorowe, wanny motylkowe, agregaty do masażu podwodnego, zestaw fango okłady parafinowo-borowinowe fango, kuchnia parafinowa, wanny do masażu wirowego kończyn,

sprzęt zapobiegający odleżynom (materace przeciwodleżynowe, podkłady, poduszki) sprzęt używany do kinezyterapii (fotele, schody, leżanki, schodki, rotory, kabiny do ćwiczeń)





g. aktywizacja życiowa chorych ze stwardnieniem rozsianym formy aktywizacji życiowej

domy dziennego pobytu, ergoterapia:

○ warsztaty terapii zajęciowej,○ zakłady pracy chronionej,

stowarzyszenia i grupy wsparcia, rodzina – postawy rodziny wobec chorego na SM oraz postawa chorego wobec rodziny, praca zawodowa,

inwalidztwo i renta, przystosowanie zawodowe do podjęcia pracy – zakres możliwości chorego, rehabilitacyjna funkcja aktywności zawodowej,

kontakty społeczne – przeciwdziałanie izolacji i osamotnieniu chorego na SM utrzymanie stosunków towarzyskich, prowokowanie okazji do zawierania nowych kontaktów,

h. przygotowanie rodziny lub opiekunów do sprawowania opieki nad chorym (rozpoznawanie niepokojących symptomów choroby, udzielanie pomocy w sytuacjach nagłych, zapewnienie bezpieczeństwa, systematyczne ćwiczenia usprawniające) ocena wydolności opiekuńczej rodziny, edukacja – cel, zakres, treść, metodyka edukacji do sprawowania opieki nad chorym





4. Organizacja indywidualnej opieki pielęgniarskiej nad chorym po przebytym udarze mózgu - problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne:a) ocena wydolności psychofizycznej chorego we wczesnym okresie po udarze mózgu: ocena funkcji układu krążenia i

oddychania, ocena stanu świadomości etiopatogeneza udaru mózgu

udary niedokrwienne (ok.80%) ○ spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)○ spowodowane zmianami w małych tętnicach mózgowych (ok.20%)○ spowodowane zatorem (ok.30%)

udary krwotoczne (ok.20%) ○ krwotoki śrómózgowe (ok.15%)○ krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)

udar mózgu jako stan nagły objawy

nagłe wystąpienie niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała nagłe wystąpienie "znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała nagłe wystąpienie zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w wypowiadaniu się nagłe wystąpienie zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach nagłe wystąpienie zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy nagłe wystąpienie silnego bólu głowy bez znanej przyczyny





stopniowy rozwój objawów, zależność nasilenia objawów od etiologii udaru, klasyfikacja udarów mózgu ze względu na przebieg kliniczny niedokrwienia mózgu (czas trwania objawów):

przejściowy atak niedokrwienny (ang. TIA, Transient Ischemic Attack) - objawy ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu trwające poniżej 24 godzin.

udar niedokrwienny z objawami odwracalnymi (ang. RIND, Reversible Ischemic Neurological Deficit) - objawy zaburzeń czynności mózgu trwające powyżej 24 godzin, wycofujące się przed upływem 21 dni.

dokonany udar niedokrwienny - objawy trwałego zaburzenia funkcji mózgu. udar postępujący - narastające objawy zaburzeń funkcji mózgu spowodowane przyczynami naczyniowymi.

zależność objawów od poziomu uszkodzenia, uszkodzenie kory mózgowej uszkodzenie torebki wewnętrznej uszkodzenie pnia mózgu uszkodzenie rdzenia przedłużonego

ocena stanu chorego wg skali Barthel, indeks skali Barthel i jego interpretacja ukierunkowana na planowanie opieki, ocena funkcji układu oddechowego i układu krążenia chorego we wczesnym okresie po udarze mózgu kontrola glikemii ( hiperglikemia jako odpowiedź stresowa organizmu i jej wpływ na rokowanie w udarze mózgu – zwiększenie

obszaru zawału tkanki mózgowej, związek hipoglikemii z nasilaniem się objawów neurologicznych w udarze niedokrwiennym ), podwyższona ciepłota (negatywny wpływ na rokowanie w udarze mózgu, obniżanie ciepłoty ciała)

elementy oceny stanu świadomości po udarze mózgu





ocena zaburzeń świadomości z zastosowaniem skali Glasgow,

b) obserwacja i ocena objawów patologicznych ze strony układu nerwowego (niedowłady i porażenia, drgawki, odruchy patologiczne, zaburzenia czucia, zawroty głowy, zaburzenia mowy) ocena stopnia niesprawności po zakończeniu pierwszej fazy leczenia udaru mózgu – ustalenie indywidualnego planu

rehabilitacji ocena zaburzeń funkcji intelektualnych, w tym funkcji poznawczych oraz afazji, agnozji, apraksji, zaburzeń nastroju,

zaburzeń czucia i zaburzeń widzenia nasilenie zaburzeń czucia (powierzchniowego i głębokiego) nasilenie niedowładów i porażeń ruchowych, występowanie i nasilenie drgawek, stan napięcia mięśniowego (skurcz spastyczny – różnicowanie)

występowanie ataksji i hipertaksji – ocena stopnia upośledzenia koordynacji ruchów dowolnych , ocena odruchów patologiczne (badanie odruchu Babińskiego, badanie odruchu Rossolimo) występowanie zaburzeń równowagi - próba Romberga, chód hemiparetyczny, zawroty głowy, zaburzenia mowy (dyzartria, anartria – różnicowanie) występowanie padaczki,

c) obserwacja i ocena innych towarzyszących objawów





zaburzenia rytmu serca hipotonia ortostatyczna i jej objawy

zawroty głowy, zaburzenia równowagi, mroczki przed oczami, ból wieńcowy, tzw. ból wieszakowy - ból karku w pozycji stojącej,

nudności i wymioty, zaburzenia wydalania

zaparcia, biegunki zaburzenia w oddawaniu moczu (nietrzymanie moczu, brak mikcji)

d) zapobieganie powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia: ból wzgórzowy, przykurcze, odleżyny, odparzenia i stany zapalne skóry, błon śluzowych, infekcje, zakrzepowe zapalenie żył ułożenie chorego – pozycje, stosowanie podpórek i wałków, materac przeciwodleżynowy zapobieganie zapaleniu płuc (zachłystowemu – aspiracja treści pokarmowych do dróg oddechowych z powodu zaburzonego

połykania, zastoinowemu – unieruchomienie, słaba wentylacja) żywienie przez zgłębnik (do momentu wystąpienia prawidłowego połykania (sprawdzanie przez podawanie małych ilości

wody) i prawidłowego, spontanicznego oczyszczania drzewa oskrzelowego) częsta zmiana pozycji chorego – zapobieganie zarówno zapaleniu płuc jak i odleżynom,

wczesna rehabilitacja ruchowa jako metoda zapobiegania zapaleniu płuc, odleżynom oraz zakrzepicy żył głębokich ćwiczenia bierne,





ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia czynne (bez obciążenia, wolne, oporowe – stopniowanie) pionizacja chorego,

postępowanie terapeutyczne metodą NDT - Bobath, koncepcja metody NDT – Bobath - nauka ruchu poprzez sensomotoryczne (czuciowo-ruchowe) doświadczenia,

realizowane przez: o skórę, która przekazuje czucie bólu, ucisku i temperatury, o aparat ruchowy, który przekazuje informacje dotyczące poczucia równowagi, o proprioreceptory stawów i mięśni,

zasady organizacji otoczenia chorego, zasady układania pacjenta w łóżku , zasady wykonywania czynności pielęgnacyjnych (wykonywanie czynności od strony porażonej – prowokacja samodzielnych

działań pacjenta) oklepywanie, zapobieganie niedoborom białkowym, witaminowym i anemii - stosowanie żywienia dojelitowego w sytuacji zaburzeń

połykania, prowadzenie bilansu wodnego, zapobieganie infekcjom dróg moczowych

zakwaszanie moczu, przy braku przeciwwskazań – wczesne usunięcie cewnika z pęcherza moczowego.





e) zaopatrzenie ortopedyczne, leczniczo-rehabilitacyjne (stabilizatory, podciągi, łuski) i pomocnicze dla osób po przebytym udarze mózgu ortezy i ich rodzaje (stabilizatory, podciągi, łuski), materac przeciwodleżynowy, przyrządy do ćwiczeń usprawniających, sprzęt ułatwiający samodzielne poruszanie się (kule, wózki, balkoniki) pomoce do terapii zajęciowej, środki higieniczne i sanitarne

f) problemy psychospołeczne chorych po udarze mózgu – rola pielęgniarki w readaptacji chorych do warunków codziennego życia problemy wynikające z następstw udaru mózgu i ich wpływ na relacje w rodzinie chorego – zaburzenia emocjonalne, zmienność

nastroju, obniżenie sprawności intelektualnej, niepełnosprawność ruchowa różnego stopnia, zaburzenia mowy, zaburzenia wzroku

postawy rodziny wobec chorego po udarze mózgu i ich kształtowanie, przebudowa ról w rodzinie, zachwianie relacji małżeńskich, odbiór „nietypowych” zachowań chorego, organizacja opieki rodziny nad chorym, status materialny rodziny i jego destabilizacja





organizacja przystosowania otoczenia chorego do jego możliwości w zakresie poruszania się i samoobsługi likwidacja barier architektonicznych, zastosowanie zasad tworzenia „bezpiecznego domu”, zastosowanie urządzeń ułatwiających pielęgnację chorego lub jego samoobsługę,

readaptacja zawodowa inwalidztwo i renta, powrót do pracy (lub zmiana wykonywanego do tej pory zawodu)

rehabilitacja środowiskowa – usprawnianie chorego w miejscu zamieszkania, pomoc instytucjonalna (domy dziennego pobytu)

g) edukacja chorego, jego rodziny i bliskich w zakresie samoopieki i pielęgnacji w warunkach domowych cel prowadzenia edukacji chorego w stosunku do celu edukowania jego rodziny czynniki warunkujące dobór treści i metod edukacji chorego po udarze mózgu:

obniżenie poziomu sprawności procesów poznawczych (uwaga, spostrzeganie, myślenie, pamięć) obniżona percepcja zmysłowa (słuch, wzrok)

ocena możliwości opiekuńczych i rehabilitacyjnych rodziny chorego, skład rodziny i wiek jej członków, poziom wiedzy na temat opieki nad chorym po udarze mózgu posiadanej przez rodzinę, poziom motywacji do pełnienia opieki, zasobność materialna rodziny jako czynnik warunkujący możliwość zakupu sprzętu i materiałów służących opiece i

rehabilitacji,





zakres (treść) edukacji podawanie (przyjmowanie) leków, dieta chorego po udrze mózgu, pielęgnowanie chorego (higiena, karmienie, ułożenie w łóżku, stosowanie udogodnień, zapobieganie odleżynom i

zakrzepicy) tryb życia chorego po udrze mózgu (korelacja aktywności, wypoczynku i snu), działania usprawniające – nauka i stosowanie ćwiczeń zaleconych przez rehabilitanta i logopedę, „domowa” ergoterapia.

5. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z chorobą ośrodkowego układu nerwowego na przykładzie uszkodzenia rdzenia kręgowego – planowanie i sprawowanie opieki:a) obserwacja, ocena i monitorowanie objawów ze strony układu nerwowego: niedowłady i porażenia – rodzaje, zakres,

różnicowanie; zaburzenia czucia – rodzaje, zakres; zaburzenia wydalania (nietrzymanie moczu, pęcherz neurogenny, nietrzymanie kału); powikłania wynikające z długotrwałego unieruchomienia; zaburzenia połykania; zaburzenia funkcji seksualnych porażenia i niedowłady

całkowite - np. wszystkich kończyn (tetraplegia), połowicze (hemiplegia) - np. lewa połowa ciała, poprzeczne - poniżej uszkodzenia rdzenia kręgowego np. obie kończyny dolne (paraplegia) przebiegające

najczęściej z porażeniem zwieraczy pęcherza i odbytnicy, opuszkowe i rzekomoopuszkowe - dotyczy mięśni gardła, krtani i języka, ograniczone - (monoplegia) dotyczy tylko jednej kończyny,





odruchy odruchy powierzchowne, odruchy głębokie, odruchy trzewne,

czucie jako zdolność odbierania przez organizm różnego typu wrażeń zmysłowych, zaburzenia czucia mechanizm czucia rodzaje czucia:

○ czucie powierzchniowe, ○ czucie teleceptywne, ○ czucie głębokie (proprioceptywne), ○ czucie trzewne (interoceptywne),

podział czucia ze względu na precyzję w odczuwaniu bodźców zaburzenia czucia (spowodowane uszkodzeniem nerwów obwodowych, korzeni tylnych rdzenia kręgowego albo

określonych dróg nerwowych wstępujących) ○ zaburzenia czucia o charakterze ubytkowym,○ zaburzenia czucia o charakterze podrażnienia

całkowite i częściowe uszkodzenie rdzenia kręgowego (różnicowanie objawowe) pojęcie „szoku rdzenia” i jego objawy (stan całkowitego zniesienia czynności dowolnej, jak i wszystkich bez wyjątku

odruchów poniżej poprzecznego przecięcia rdzenia) klasyfikacja skutków w zależności od lokalizacji uszkodzenia rdzenia kręgowego

uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym





uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym uszkodzenie neuronu ruchowego ośrodkowego (rogi i korzenie przednie rdzenia kręgowego) uszkodzenie obwodowego neuronu ruchowego

powikłania związane z samym uszkodzeniem rdzenia kręgowego oraz wynikające z długotrwałego unieruchomienia infekcje dróg oddechowych, odleżyny, przykurcze stawowe, skostnienia okołostawowe, spastyczność, zaparcia, hipotonia ortostatyczna, dysrefleksja

autonomiczna jako skutki długotrwałego unieruchomienia, powikłania urologiczne wynikające z zaburzeń wydalania (stałe, długotrwałe cewnikowanie) – infekcje dróg moczowych,

kamica układu moczowego, zapalenie najądrzy, ropnie okołocewkowe, odleżyny w cewce moczowej

b) współczesne metody leczenia uszkodzeń rdzenia kręgowego (zachowawcze i operacyjne) zakres opieki nad chorym z uszkodzenia rdzenia kręgowego (lub z podejrzeniem o uszkodzenie rdzenia kręgowego):

opieka okołowypadkowa (wstępna, prowadzona przez zespół wypadkowy pogotowia ratunkowego, opieka w izbie przyjęć szpitala przyjmującego chorego do wstępnej diagnostyki i kwalifikującego do odpowiedniego

leczenia, opieka specjalistyczna realizowana przez ośrodek leczniczy zajmujący się leczeniem urazów kręgosłupa, opieka późna realizująca założenia kompleksowej rehabilitacji, jako procesu mającego na celu pełną adaptację

chorego, a zwłaszcza osoby niepełnosprawnej do życia w społeczeństwie i rodzinie postulaty leczenia urazów kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego:

przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych i utrzymanie stabilizacji kręgosłupa w uszkodzonym odcinku,





ochrona nie uszkodzonych funkcji układu nerwowego, przywrócenie uszkodzonych funkcji neurologicznych, zapewnienie pacjentowi w czasie leczenia komfortu i bezpieczeństwa, zapewnienie warunków do realizacji kompleksowej wczesnej rehabilitacji

lecznicze postępowanie zachowawcze intensywne leczenie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne - znacząca rola kortykosteroidów w leczeniu przeciwobrzękowym -

methyloprednizolon - stosowany we wczesnym okresie pourazowym w dużych dawkach; preparat Solu-Medrol (metylprednisolon), zasady stosowania (czas), użycie pompy infuzyjnej,

odbarczenie kanału kręgowego, ochrona struktur nerwowych przed mechanicznym uciskiem i dbałość o ich prawidłowe ukrwienie jako priorytet postępowania leczniczego,

terapia ruchowa jako element profilaktyki przeciwzatorowej; stosowanie antykoagulantów obniżających ryzyko zatorów (zwłaszcza płuc) - zmniejszenie ryzyka śmiertelności (heparyna niskocząsteczkowa)

unikanie powikłań urologicznych - pęcherz wiotki (autonomiczny) zaopatrywanie poprzez wszczepianie sztucznych zwieraczy, dających pełną kontrolę w oddawaniu moczu, próby elektrostymulacji pęcherzowo-zwieraczowej

kompleksowa i wczesna rehabilitacja wczesne działania usprawniające (rozpoczęcie leczenia usprawniającego chorych po uszkodzeniu kręgosłupa w

odcinku piersiowym lub lędźwiowym w pierwszych dniach po urazie), gimnastyka lecznicza ćwiczenia oddechowe (cel: zapobieganie zaleganiom wydzieliny w drzewie oskrzelowym, ochrona przed

zmianami zapalnymi w oskrzelach i tkance płucnej, utrzymanie ruchomości klatki piersiowej, kompensacyjne wzmocnienie przepony, wykorzystanie czynnych pomocniczych mięśni oddechowych)





oklepywanie klatki piersiowej, oraz (zgodnie z zaleceniem) odsysanie ssakiem wydzieliny z górnych dróg oddechowych

inhalacje dróg oskrzelowych oraz stosowanie leków mukolitycznych (wziewnie, domięśniowo i doustnie), (cel: ułatwienie odkrztuszania)

opieka przeciwodleżynowa ćwiczenia przyłóżkowe, bierne ćwiczenia czynne wspomagane, wolne ćwiczenia izometryczne, pionizacja czynna pionizacja z odpowiednim osprzętowaniem walka z lękiem towarzyszącym osobom porażonym

leczenie operacyjne – stosowane w sytuacji ucisków kostnych, odbarczanie rdzenia, korzeni, naczyń krwionośnych oraz stabilizacja kręgosłupa (w odcinku uszkodzonym), wczesne uruchamianie chorego, wczesna rehabilitacja

c) zaopatrzenie ortopedyczne i ortotyczne chorych z uszkodzeniem rdzenia kręgowego: zasady stosowania wyciągu, zastosowanie opatrunków gipsowych, gorsetów, protezy kończyny górnej i kończyny dolnej (dobór, obsługa, wykorzystanie) gorset Jevetta – działanie według zasady trzech punktów podparcia Andrego kołnierz z kampolitu – zastosowanie w uszkodzeniach dotyczących odcinka szyjnego, parapodium statyczne i dynamiczne zastosowanie szyn CPM do rehabilitacji ruchowej – skorygowany anatomicznie i prawidłowy zakres ruchów, regulacja tempa





wykonywanego ruchu zgięcia bądź wyprostu, regulacja zakresu ruchu, możliwość stosowania pauz w trakcie wykonywanych ćwiczeń, powtarzalność ćwiczeń,

aparaty stabilizujące całe kończyny dolne – czynna pionizacja chorych z objawami całkowitego uszkodzenia rdzenia kręgowego w przypadkach porażeń z poziomu D8-D9, próba nauki chodzenia krokiem kangurowym – osoby młode, dobrze przygotowane kondycyjnie, bez dodatkowych obciążeń chorobowych,

aparaty stabilizujące stopy i stawy kolanowe np. teleskopowe aparaty stabilizujące "LETOR", aparaty ParaWalker, "Walkabout" i inne ortozy typu RGO, ARGO – czynna pionizacja oraz nauka chodzenia paraplegików z

wysokim uszkodzeniem rdzenia kręgowego, samodzielne poruszanie się z pomocą balkonika, kul w odpowiednich stabilizatorach kończyn dolnych ( możliwe przy urazach

rdzenia poniżej Th12), elektrostymulacja (FES - functional electrical stimulation) – stymulacja mięśni czworogłowych ud,

d) problemy psychologiczne i społeczne chorych (poczucie straty, brak akceptacji, uzależnienie, lęk, izolacja) cechy osobowości przedwypadkowej ułatwiające lub utrudniające samoakceptację, adaptację, przystosowanie do

inwalidztwa i funkcjonowanie społeczne osób niepełnosprawnych cechy utrudniające cechy ułatwiające

adaptacja psychiczna jako odnalezienie własnego miejsca w życiu po urazie (przepracowanie systemu wartości, zmiana ról i celów życiowych, uświadomienie nieodwracalności zaistniałego stanu po urazie)

stopnie akceptacji kalectwa i jej ocena (wg J. Łozowskiego)





brak akceptacji akceptacja wymuszona akceptacja najkorzystniejsza akceptacja nadmierna

społeczne bariery adaptacji wynikające z określonych stosunków społecznych, kulturowych i cywilizacyjnych postawy społeczne wobec zagadnienia inwalidztwa i inwalidów niedocenianie umiejętności, wiedzy i zaangażowania osób niepełnosprawnych

6. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z chorobami narządu ruchu – na przykładzie reumatoidalnego zapalenia stawów – specyfika opieki:a) obserwacja, ocena i monitorowanie objawów chorobowych: bóle i obrzęki stawów, zniekształcenia, nadwichnięcia,

przykurcze, przebieg procesu chorobowego – okresy zaostrzeń i remisji (wycofania się objawów), destrukcja stawów i tkanek stawowych –

postępujący proces zapalny błony maziowej, początkowy okres choroby (symptomy i ich rozpoznawanie) – zmęczenie, bóle mięśni i stawów, stany podgorączkowe, sztywność poranna stawów i mięśni, rozrost maziówki w obrębie nadgarstków z następowym mrowieniem i drętwieniem pierwszych trzech palców

diagnostyka badania laboratoryjne: przyspieszone opadanie krwinek czerwonych, zwiększona liczba krwinek białych w osadzie,

zwiększona liczba płytek krwi, (niekiedy obecność białka w moczu), dodatnie wyniki odczynów Waalera-Rosego i latesowego w surowicy krwi (ujawnienie po kilku miesiącach choroby), przeciwciała przeciwjądrowe

badanie palpacyjne – wyczuwalny obrzęk i bolesność stawów z ograniczeniem ruchomości, zmiany w RTG w późniejszym okresie choroby





bóle i obrzęki stawów obserwacja i ocena nasilenia bólu i obrzęków, lokalizowanie bólu i obrzęków, charakterystyka czasu występowania bólu i obrzęków, związek bólu z ruchem, związek obrzęków z ruchem.

zniekształcenia, nadwichnięcia , przykurcze zniekształcenia w stawach rąk – przerosty , podwichnięcia, ulnaryzacje (odgięcie palców w stronę łokciową) zniekształcenia w stawach drobnych stóp – podwichnięcia (tzw. palce młoteczkowate), halluksy (krzywe paluchy) i modzele

(zgrubienia naskórka), stopa płasko-koślawa, zmiany zapalne w stawach kolanowych – koślawość i przykurcze, torbiel Bakera deformacje stawów międzypaliczkowych, przykurcze i wysięki w stawach łokciowych guzki reumatoidalne (w tkance podskórnej, w narządach wewnętrznych – np. w płucach, nerkach, sercu), zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa (postęp choroby) – bóle, uczucie sztywności, podwichnięcia stawów kręgosłupa (w

konsekwencji - uszkodzenia rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych) ocena wydolności chorych z RZS wg skali 4-stopniowej, powikłania reumatoidalnego zapalenia stawów: wysiękowe zapalenie opłucnej, zmiany zapalne w osierdziu i wsierdziu,

zapalenie mięśnia sercowego, niedokrwistość związaną głównie z niedoborem żelaza, wtórna skrobiawicę nerek, rumień dłoniowy, zapalenie nadtwardówki.

b) nowoczesne metody leczenia chorób reumatycznych: leczenie farmakologiczne, leczenie metodami fizycznymi





(masaż, balneoterapia, apiterapia, diadynamika i diatermia krótkofalowa, jonoforeza, ultradźwięki, pola magnetyczne) i inne, specjalistyczne leczenie operacyjne, leczenie farmakologiczne - niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi oraz lekami modyfikującymi proces zapalny

(sulfasalazyna, sole złota, D-penicylamina, glikokortykosterydy, leki przeciwmalaryczne, leki immunosupresyjne), zabiegi operacyjne o charakterze profilaktyczno-leczniczym i korekcyjno-rekonstrukcyjnym, postępowanie niefarmakologiczne

balneoterapia, terapia zajęciowa, kinezyterapia połączona z wyuczeniem chorego ćwiczeń wzmacniających mięśnie okołostawowe, światłolecznictwo, okłady parafinowe, krioterapia (miejscowa, ogólna) fizykoterapia – diadynamika i diatermia krótkofalowa, jonoforeza masaże, psychoterapia ukierunkowana na obniżanie poziomu stresu

c) udział pielęgniarki w rehabilitacji chorych: zapobieganie powikłaniom (prawidłowe ułożenie kończyn, dobór i systematyka ćwiczeń usprawniających), zaopatrzenie ortopedyczne, ortotyczne i pomocnicze chorych (dobór, wykorzystanie), aktywizacja chorych w wykonywaniu czynności codziennych – przygotowanie chorego do samoobsługi, przygotowanie rodziny do czynnego współuczestnictwa w rehabilitacji; cele rehabilitacji:





zapobieganie wtórnym skutkom schorzenia ( zniekształcenia, przykurcze, zaniki mięśniowe, niedowłady, obniżona sprawność precyzyjna)

wytworzenie mechanizmów kompensacyjnych w dalszym etapie choroby utrzymanie samoobsługi chorego na poziomie, który determinuje postęp choroby

zasady prowadzenia ćwiczeń: tempo, obciążenie i częstotliwość ćwiczeń – zależność od dynamiki choroby systematyczność jako warunek prawidłowo prowadzonego usprawniania brak ostrej reakcji bólowej na prowadzone ćwiczenia prowadzenie ćwiczeń po okresie porannej sztywności stawów

zakres i cele działań leczniczych i usprawniających w poszczególnych okresach choroby działanie przeciwbólowe, profilaktyka przykurczów, patologicznego ustawienia kończyn, zapobieganie powikłaniom

ze strony układu oddechowego jako podstawowe kierunki opieki nad chorym z RZS postępowanie w okresie ostrym:

○ pozycje ułożeniowe – zapobieganie patologicznym ustawieniom stawów kończyn○ zaopatrzenie ortopedyczne - profilaktyka patologicznego ułożenia kończyn (łuska, longeta)○ ćwiczenia oddechowe ○ wprowadzanie ćwiczeń biernych w miarę ustępowania objawów ostrych,○ wprowadzanie ćwiczeń czynno- biernych z przejściem stopniowym do ćwiczeń samowspomaganych ○ przeciwwskazanie do ćwiczeń izometrycznych – uzasadnićenie,

postępowanie w okresie podostrym i remisji:○ likwidowanie przykurczów, zwiększanie zakresu ruchomości w stawach poprzez ułożenia kończyn, zaopatrzenie





ortopedyczne,○ ćwiczenia samowspomagane, relaksacja poizometryczna. ○ ćwiczenia zwiększające sprawność rąk - terapia manualna, ergoterapia, indywidualne ćwiczenia rąk○ ćwiczenia izometryczne○ wspomaganie usprawniania poprzez fizykoterapię i masaż

edukacja chorego edukacja rodziny chorego do czynnego współuczestnictwa w rehabilitacji

7. Planowanie i sprawowanie opieki pielęgniarskiej nad chorym z chorobą nowotworową o niepomyślnym rokowaniu (na przykładzie choroby nowotworowej krwi, mózgu, piersi i narządów płciowych, żołądka, płuc, jelit i innych) - problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne:a. obserwacja, ocena i monitorowanie objawów chorobowych: bólu przewlekłego, objawów towarzyszących (drgawki,

nudności, wymioty, kurcze jelit, zaparcia, biegunki, stany zapalne skóry i błon śluzowych, duszność, utrudnienia w wydalaniu, bezsenność i innych) ból jako priorytetowy problem chorego – definicja bólu wg IASP,

podstawy anatomiczne, patofizjologiczne i biochemiczne powstawania i przewodzenia bólu; układy modulowania bólu; układ opioidowy; procesy leżące u podstaw bólu zapalnego i neuropatycznego; sensytyzacja obwodowa i ośrodkowa; rola receptorów NMDA.

zasady "czasowe" podziału: przewlekły i ostry, ciągły, okresowy, napadowy, przebijający, incydentalny; ostry i





przewlekły ból nowotworowy; ból związany ze zniedołężnieniem, z terapią przeciwnowotworową, nie nowotworowy; ból nocyceptywny -receptorowy a neuropatyczny - charakterystyka, podział, epidemiologia, zasady rozpoznawania i oceny (skale natężenia, mapa bólu); taksonomia bólu,

odczuwanie bólu; ból a cierpienie; czynniki wpływające na odczuwanie bólu. ból a zachowanie się chorego i opiekujących się. zasady leczenia bólu nowotworowego wg WHO; drabina analgetyczna; dawkowanie i drogi podawania leków; zasady stosowania opioidów (TRAMAL), stosowanie plastrów z fentanylem

(DUROGESIC), infuzory do podawania leków; kompatybilność leków zmieszanych w strzykawce; ocena skuteczności leczenia; objawy niepożądane – zapobieganie i leczenie; zasady monitorowania terapii.

objawy ze strony układu oddechowego zespoły objawów charakterystycznych dla nowotworów płuc. duszność: przyczyny, postępowanie w odwracalnych przyczynach duszności, postępowanie objawowe, rola

opioidow, sedacji, tlenoterapia. chrypka. kaszel, krwioplucie, terminalne zapalenie płuc, rzężenia przedśmiertne,

objawy ze strony układu pokarmowego suchość, bóle, zmiany patologiczne w jamie ustnej (stany zapalne, grzybica, owrzodzenia nowotworowe). ślinotok.

zaburzenia smaku. nudności, wymioty. czkawka, dyspepsja, zespół uciśniętego żołądka, wzdęcia brzucha, oligofagia, dysfagia. niedrożność przewodu pokarmowego - gardła, przełyku, żołądka, jelit - postępowanie zachowawcze i chirurgiczne,

zasady kwalifikacji do zabiegu operacyjnego, zaparcie stolca, zaczopowanie kałem, biegunka, nietrzymanie stolca, świąd odbytu, wydzielina z odbytu, bolesne





kurcze odbytu, krwawienia z przewodu pokarmowego, zespoły objawów charakterystycznych dla nowotworów podstawy czaszki, guzów pozaotrzewnowych, przerzuty do wątroby, zwężenie dróg żółciowych, żółtaczka, encefalopatia wątrobowa odwodnienie - wskazania do przetoczenia płynów. wodobrzusze - leczenie zachowawcze, wskazania do nakłucia jamy otrzewnej, zespolenie otrzewnowo-żylne, zespół wyniszczenia nowotworowego - patofizjologia, skutki dla pacjenta i jego bliskich, postępowanie, problemy związane z żywieniem terminalnie chorych; problemy żywienia u chorych z nowotworami twarzoczaszki i

szyi; niedobory witamin w stanach terminalnych. objawy ze strony układu moczowo-płciowego

częstomocz i bolesne parcie na mocz, bolesne skurcze pęcherza moczowego, nietrzymanie moczu, trudności w oddawaniu moczu, niedrożność cewki moczowej i/lub moczowodów, krwawienia z dróg moczowych,

niewydolność nerek u chorego z nieuleczalną chorobą, wskazania do założenia cewnika, przetoki nadłonowej, przetoki miedniczkowej, stentu do moczowodów, opieka nad

chorym z cewnikiem dopęcherzowym, leczenie stanów zapalnych pęcherza i dróg moczowych u chorych w terminalnej fazie choroby, świąd sromu, upławy, krwotoki z dróg rodnych. przetoki pomiędzy drogami rodnymi a układem pokarmowym i

moczowym. zapobieganie krwawieniu miesięcznemu u kobiet w stanach terminalnych, obrzęk prącia i moszny.

objawy hematologiczne niedokrwistość, ostra, przewlekła,





krwawienie powierzchowne, krwawienie z dróg rodnych, odbytu, dróg moczowych - postępowanie zachowawcze, przetaczanie krwi i preparatów krwiopochodnych - wskazania i dylematy etyczne, zapobieganie zakrzepicy, leczenie przeciwzakrzepowe i leczenie powikłań zakrzepowo-zatorowych,

objawy ze strony układu kostno-stawowego objawy ze strony układu kostno-stawowego związane z procesem nowotworowym. przerzuty do kości, złamania

patologiczne - leczenie zachowawcze i chirurgiczne, objawy związane z nie nowotworowymi chorobami układu kostno-stawowego (zapalnymi, zwyrodnieniowymi), z

długotrwałym unieruchomieniem. objawy ze strony skóry i tkanki podskórnej

świąd, potliwość, owrzodzenia nowotworowe, guzy grzybiaste, owrzodzenia odleżynowe, przetoki, przykre zapachy, zespoły / objawy paraneoplastyczne,

obrzęk limfatyczny - obrzęk limfatyczny w terminalnym okresie choroby i u chorych rokujących długie przeżycie - patofizjologia, diagnostyka, postępowanie (dbałość o skórę, ćwiczenia, masaż, stosowanie "rękawów" uciskowych).

pielęgnacja chorych z nowotworami twarzoczaszki i szyi. objawy neuropsychiczne

zaburzenia snu, nadmierna senność, bezsenność, zmęczenie, osłabienie, lęki, niepokój, przygnębienie, nastrój depresyjny, samobójstwo u chorych w terminalnej fazie choroby. depresja - trudności w diagnostyce, szpitalna skala lęku i depresji, leczenie farmakologiczne,

zaburzenia świadomości (delirium, splątanie), zaburzenia zachowania (gniew, agresja), otępienie, objawy towarzyszące guzom pierwotnym i przerzutowym mózgu, powikłania neurologiczne w przebiegu chorób nowotworowych (drgawki, niedowłady, porażenia, zespoły





neurologiczne i bólowe),

zespół kompresji rdzenia - zagrażający, dokonany - znaczenie szybkiej diagnostyki i szybkiego wdrożenia leczenia,

b. współczesne metody leczenia chorób nowotworowych na wybranych przykładach: chemioterapia, radioterapia (radykalna, wspomagająca, paliatywna), leczenie operacyjne, terapia komplementarna, metody zwalczania bólów nowotworowych (zawarte w poprzednim podpunkcie), objawy niepożądane jako uboczne skutki leczenia (oparzenia, nudności, wymioty, biegunki, wypadanie włosów, wyczerpanie, zaburzenia odporności, zmiany nastroju i innych) oraz ich eliminacja chemioterapia

leki przeciwnowotworowe – cytostatyki (leki alkilujące, antymetabolity, antybiotyki, alkaloidy roślinne) rodzaje chemiotrapii

o leczenie samodzielne (cel: zniszczenie ogniska nowotworowego)o leczenie skojarzone z radykalną operacją w postaci chemioterapii uzupełniającej (cel: zniszczenie pozostałych ognisk

nowotworowych) o leczenie paliatywne (cel: poprawienie jakości życia chorego)

klasyfikacja nowotworów w zależności od wrażliwości nowotworów na leczenie cytostatykami uboczne skutki chemioterapii

o wywoływane przez leki alkalizujące o wywoływane przez antymetabolity





o wywoływane przez antybiotyki o wywoływane przez alkaloidy roślinne

radioterapia rodzaje radioterapii:

○ brachyterapia ○ telegammaterapia ○ radioterapia metaboliczna

sposoby stosowania radioterapii ze względu na cel:○ leczenie radykalne○ leczenie paliatywne

powikłania po radioterapii ○ osobnicza wrażliwość chorego na promieniowanie jonizujące○ najczęściej występujące powikłania wczesne

popromienne zapalenie skóry, popromienne zapalenie błon śluzowych; paradentoza, zapalenie płuc, popromienne zapalenia przełyku, żołądka, jelit,

○ późne powikłania radioterapii złuszczanie naskórka, depigmentacja skóry,





złamania patologiczne, porażenia nerwów, trwała anemia (ze skłonnością do atypii krwi) zwężenia narządów przewodzących (moczowody, jelita, przełyk)

○ ostry odczyn ogólny jako stan zagrażający życiu (zespół popromienny) – objawy: senność, splątanie, nudności, wymioty, ból uogólniony, osłabienie, okresowy brak kontaktu słownego

leczenie chirurgiczne terapia komplementarna

rehabilitacja, masaż, aromatoterapia, muzykoterapia, terapia zajęciowa, kreatywna. rola ośrodka opieki dziennej.

hormonoterapia nowotwory hormonozależne: rak piersi, rak trzonu macicy, rak jajnika, rak gruczołu krokowego, rak tarczycy, rodzaje terapii hormonalnej

○ terapia ablacyjna ○ terapia addytywna

c. zasady bezpieczeństwa chorych i personelu medycznego przy stosowaniu różnych metod terapii





bezpieczeństwo personelu medycznego a radioterapia zasady dotyczące pomieszczenia do przygotowywania leków cytostatycznych

istotne warunki wydzielenia pomieszczenia do przygotowywania leków cytostatycznych, wyposażenie środki ochrony indywidualnej

zasady ochrony osobistej osób przygotowujących i podających leki cytostatyczne szczegółowe zasady postępowania przy przygotowywaniu i podawaniu leków cytostatycznych – instrukcja podstawy prawne stosowanych zasad:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przygotowywaniu, podawaniu i przechowywaniu leków cytostatycznych w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 1996, Nr 80, poz. 376 z późn. zm.),

USTAWA z dnia 29 listopada 2000 r. (z późniejszymi zmianami) – Prawo atomowe

d. problemy psychospołeczne chorych (apatia, depresja, bezradność, lęk, brak samoakceptacji, agresja, poczucie zagrożenia, samotność, uzależnienie i innne)- skale miar psychometrycznych, łagodzenie napięcia emocjonalnego i stresu, pomoc rodzinie chorego w terminalnej fazie choroby jakość życia

definicja, badania jakości życia w onkologii, trudności w ocenie jakości życia w fazie terminalnej,

umiejętność komunikowania się w opiece paliatywnej





komunikowanie się z chorym, opiekunami i jego rodziną (ze zwróceniem szczególnej uwagi na porozumiewanie się z dziećmi, młodocianymi i osobami w podeszłym wieku), w zespole wielodyscyplinarnym, z personelem medycznym spoza zespołu.

komunikowanie werbalne i niewerbalne. przekazywanie informacji, przekazywanie prawdy o chorobie i rokowaniu (niepomyślnych informacji) choremu,

rodzinie. umiejętność słuchania. zachowania chorego, rodziny ,personelu; "trudny chory", "trudna" rodzina; komunikowanie się z chorym /

rodziną w agresji. trudne pytania (jak długo jeszcze?, dlaczego ja?, dlaczego musze cierpieć?, czy ja umieram?)

zmiany wyglądu i zniedołężnienie, problemy seksualne w terminalnej fazie choroby wpływ niekorzystnych zmian wyglądu, utraty atrakcyjności, inwalidztwa na samopoczucie chorych, ocena stopnia zniedołężnienia; trudności w zaspakajaniu potrzeb (w tym seksualnych); następstwa

psychosocjalne; sposoby radzenia sobie ze strony chorego i osób bliskich; możliwości i ograniczenia w udzielaniu wsparcia profesjonalnego i nieprofesjonalnego,

reakcje i potrzeby psychiczne chorych i ich rodzin, zasady zaspakajania potrzeb psychicznych wpływ choroby nowotworowej na sytuację życiową chorego i rodziny, ocena stanu psychicznego chorego; reakcje emocjonalne chorych na zagrożenie spowodowane nieuleczalną

chorobą i zbliżającą się śmiercią (Kubler-Ross, Buckman), mechanizmy obronne (A.Freud), rodzina jako naturalna grupa wsparcia, typy relacji rodzinnych, problemy w porozumiewaniu się i ich

następstwa, osamotnienie chorego,





wsparcie psychologiczne chorego i jego bliskich, znaczenie empatii i umiejętności komunikowania się, możliwości oraz ograniczenia pielęgniarki w udzielaniu pomocy psychologicznej, umiejętność znajdowania innych źródeł wsparcia chorego i rodziny,

potrzeby socjalne chorych i ich rodzin, zasady udzielania pomocy w tym zakresie rozpoznawanie sytuacji rodzinnej i socjalnej przy pomocy genogramu. najważniejsze problemy socjalne chorych i ich rodzin: dostęp do zrozumiałej informacji, problemy opiekuńcze

w świetle aktualnej sytuacji socjalno-prawnej, osoba samotna, chory w rodzinie patologicznej, chory w rodzinie z nieletnimi dziećmi,

prawne i instytucjonalne możliwości wsparcia i pomocy, podstawowe akty prawne dotyczące praw pacjenta i jego rodziny oraz praw człowieka umierającego, wybrane zagadnienia dotyczące pomocy społecznej (zakres świadczeń socjalnych, zasady kierowania do

domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych). cierpienia duchowe, egzystencjalne, potrzeby religijne, opieka duchowa

istota duchowości - powszechne wartości duchowe: piękno, prawda, dobro. religijność - jeden z wymiarów duchowości. cierpienia duchowe człowieka umierającego, ich rozpoznawanie. sposoby niesienia pomocy duchowej - rola kapłana, lekarza, pielęgniarki i innych członków

wielodyscyplinarnego zespołu. opieka duchowa w innych kulturach.

opieka paliatywna nad chorymi w ostatnich dniach życia i ich rodzinami przygotowanie do śmierci i umierania - trudności w komunikowaniu się z chorym i rodziną, przekazywaniu





informacji o kończącym się życiu; nasilenie objawów somatycznych; cierpienie psychiczne i duchowe. planowanie życia w obliczu zbliżającej się śmierci, porządkowanie spraw doczesnych. zmęczenie chorego i rodziny. trudności w pielęgnacji i leczeniu. rozpoznawanie stanu przedagonalnego i agonii. Zasady opieki i leczenia, ciągłość opieki i nadzoru; wsparcie

umierającego i jego bliskich; rozpoznawanie reakcji członków rodziny (z uwzględnieniem dzieci, młodocianych i osób w podeszłym wieku) przy umierającym i reagowanie na nie; umieranie w domu i w szpitalu; godne umieranie,

lekarz, pielęgniarka, kapelan, wolontariusz przy chorym umierającym, stwierdzenie zgonu; przekazywanie informacji rodzinie; reagowanie na odczucia osób osieroconych, wyrażanie

współczucia, wsparcie, zorganizowanie pomocy dla rodziny, szacunek dla ciała, toaleta pośmiertna, przechowywanie zwłok, pożegnanie, pochówek (formalności, rodzaje,

obrzędy), proces żalu po stracie, żałoba i opieka nad osieroconymi. przebieg żałoby – faza wstrząsu, faza sprzeciwu, faza tęsknoty, faza dezorganizacji, faza reorientacji, czynniki mające wpływ na przeżywanie żałoby, odmienności w sposobie przeżywania żałoby w zależności od

płci i wieku, wpływ żałoby na różne sfery życiowe. rola wsparcia profesjonalnego indywidualnego i grupowego oraz nieprofesjonalnych grup wsparcia.

zasady prowadzenia dokumentacji, monitorowanie oraz ocena jakości prowadzonej opieki paliatywnej

e. organizacja opieki paliatywnej i hospicyjnej w Polsce i na świecie





charakterystyka form opieki paliatywnej i hospicyjnej na świecie i w Polsce (poradnia opieki paliatywnej / hospicyjnej, zespół domowej opieki paliatywnej / hospicyjnej, zespół interwencyjny, stacjonarny oddział opieki paliatywnej / hospicjum stacjonarne, poradnia opieki nad rodzinami chorych i osieroconymi, poradnia leczenia obrzęku limfatycznego, dzienny ośrodek opieki paliatywnej / hospicyjnej, szpitalny zespół wspierający opieki paliatywnej, zespół opieki paliatywnej dla dzieci i młodocianych).

świadczenia zdrowotne w zakresie medycyny paliatywnej, zasady tworzenia hospicjum / zespołu opieki paliatywnej, Krajowa Rada Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej przy MMinistrze Zdrowia, rola konsultantów wojewódzkich i konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny paliatywnej w nadzorowaniu i

doradztwie merytorycznym, rola organizacji i stowarzyszeń w organizowaniu opieki paliatywnej i hospicyjnej na świecie i w Polsce (WHO, EAPC -

International Association of Hospice and Palliative Care, Ogólnopolskie Forum Ruchu Hospicyjnego, Towarzystwo Przyjaciół Chorych Hospicjum, Polskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej, ECEPT - Eastern and Central Europe Palliative care Taskforce, Fundacje),

pozyskiwanie środków na opiekę paliatywną / hospicyjną, zespół interdyscyplinarny w opiece paliatywnej - cel, organizacja, formy pracy; rola lekarza, pielęgniarki, psychologa,

pracownika socjalnego, rehabilitanta i terapeuty zajęciowego, kapelana, wolontariuszy.

f. „Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych” – założenia zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory

utrwalanie tendencji do ograniczenia palenia tytoniu,





upowszechnienie zasad zdrowego żywienia - powinno się to zwłaszcza przyczynić do ograniczenia zachorowań na nowotwory złośliwe przewodu pokarmowego i piersi

poznanie i ograniczenie narażeń rakotwórczych zwłaszcza w środowisku pracy i środowisku komunalnym osiągnięcie średnich europejskich standardów w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów oraz poprawy

dostępności do najbardziej skutecznych metod leczenia - zwłaszcza skojarzonego oraz w zakresie jakości opieki nad chorymi na nowotwory zaawansowane,

stworzenie warunków do wykorzystania dla potrzeb praktyki onkologicznej, postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju nowotworów złośliwych, wdrażanie i upowszechnianie nowych metod - zwłaszcza molekularnych i immunologicznych - umożliwiających: przewidywanie zagrożenia chorobą nowotworową, zwiększenie odsetka wczesnych rozpoznań nowotworów złośliwych, przewidywanie odpowiedzi na różne metody leczenia jako podstawy do optymalizacji terapii, rozwój skuteczniejszych metod leczenia nowotworów.

istotny uzupełniający cel Programu – poprawa jakości danych o stopniu zaawansowania w czasie podjęcia leczenia i jego skuteczności w różnych regionach Kraju - jako podstawa do sterowania interwencjami

strategiczne kierunki dalszych działań w Polsce

g. „Program Rozwoju Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej w Polsce” – założenia tworzenie nowych jednostek pozwalających na szerokie udostępnienie opieki paliatywnej w całym kraju zapewnienie ciągłości opieki, właściwa jakość opieki paliatywnej (zgodnie ze standardami opracowanymi przez KROPIH),





realizacja narodowego programu leczenia bólu nowotworowego. ogólnopolski ośrodek edukacji do opieki paliatywnej (w tym hospicyjnej) – Hospicjum Palium.

MODUŁ II





PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE LUDZI STARSZYCH

Treści szczegółowe1. Współczesne poglądy naukowe na proces starzenia się:

starzenie się w płaszczyźnie psychologicznej, starzenie się w płaszczyźnie społeczno – socjalnej, starzenie demograficzne:

starzenie osobnicze i populacyjne, tendencje zmian demograficznych w populacji, średnia i maksymalna długość życia, dalsze przeciętne trwanie życia, konsekwencje i prognozy starzenia demograficznego,

starzenie normalne, pomyślne i przyspieszone, teoria upośledzonej syntezy białek na poziomie molekularnym, teoria genetyczna Leonarda Hayflicka – trwanie życia jako realizacja programu genetycznego:

program unikania starości, program obrony przed starością – „supergen życia” (immunologiczna teoria starzenia się), program mechanizmów samobójczych,





telomerowa teoria starzenia się (cytogerontologia): środowiskowa (wolnorodnikowa) teoria starzenia się – znaczenie odżywiania dla funkcjonowania człowieka, zespoły przedwczesnego starzenia się – uwarunkowania, istota, konsekwencje zdrowotne.

2. Czynniki determinujące starość człowieka: uwarunkowania środowiskowe, uwarunkowania społeczne, uwarunkowania psychiczne, uwarunkowania biologiczne, znaczenie autonomii (niezależności życiowej) dla funkcjonowania człowieka starego, czynniki hamujące proces starzenia się:

3. Zmiany inwolucyjne a zmiany chorobowe w organizmie starszego człowieka: rodzaje zmian starczych narządów i układów:

zmiana sylwetki, tremor starczy (drżenie) jako granica fizjologicznych zmian inwolucyjnych i patologii, zmiany skórne (nasilenie rogowacenia i złuszczania naskórka, cienkość i kruchość skóry – niebezpieczne konsekwencje

urazów i skaleczeń, skłonność do miejscowych odbarwień, zanik naczyń i gruczołów potowych, świąd starczy), zmiany w narządzie wzroku – zmniejszenie elastyczności soczewki, spadek zdolności przystosowania się do ciemności, starcze upośledzenie słuchu, zmiany inwolucyjne układu nerwowego – łagodne niedobory przekaźników nerwowych jako ryzyko wystąpienia otępienia,





sprawność intelektualna w wieku starczym, upośledzenie zapamiętywania, zachowanie pamięci zdarzeń odległych, starzenie się układu immunologicznego, zmiany psychiczne związane z procesem starzenia się.

upośledzenie mechanizmów przystosowawczych jako przyczyna zaburzeń czynnościowych pracy narządów i układów: mała wrażliwość układu krążenia na stymulację adrenergiczną, upośledzenie neurotransmisji cholinergicznej, opóźnienie wydzielania insuliny odpowiedzi na bodziec pokarmowy, osłabienie wykorzystania insuliny przez komórki docelowe, upośledzenie termoregulacji, pogorszenie możliwości przystosowawczych narządu wzroku do ciemności i widzenia na odległość,

skutki zaburzeń adaptacji w wieku starczym: skłonność do zaburzeń homeostazy, skłonność do niewydolności narządowej, skłonność do występowania geriatrycznego zespołu jatrogennego, skłonność do autoimmunizacji,

starość a choroba: współistnienie zmian inwolucyjnych, chorób przewlekłych, następstw przebytych urazów, chorób, operacji, skutków

dotychczasowego leczenia, wpływu czynników psychospołecznych i warunków życia, odmienność przebiegu chorób – monotonność obrazu klinicznego, skłonność do zaburzeń homeostazy, nikła manifestacja

zakażenia, słaba stymulacja adrenergiczna,





występowanie objawów klinicznych u osób starszych niezależnie od przyczyn – ze strony układu krążenia, pokarmowego, nerwowego,

częste bezpośrednie przyczyny nagłego załamania się stanu zdrowia osoby starszej, wiek metrykalny i wiek czynnościowy, najczęściej popełniane błędy w opiece i leczeniu osób starszych – błędy w diagnostyce, wyborze metody leczenia,

przedwczesne rokowanie zarówno dobre, jak i złe4. Problemy zdrowotne osób starszych – specyfika przebiegu wybranych chorób przewlekłych – różnicowanie, leczenie,

pielęgnowanie:a) układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa,

niewydolność naczyń wieńcowych serca): nadciśnienie tętnicze:

wpływ starzenia się organizmu na występowanie nadciśnienia tętniczego, fizjologiczne wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w wieku podeszłym, nadciśnienie rzekome – zastosowanie „manewru Oslera”, postacie kliniczne nadciśnienia: samoistne, wtórne, starcze nadciśnienie miażdżycowe (izolowane nadciśnienie skurczowe), nietypowe sytuacje przebiegające z nadciśnieniem: poposiłkowe i ortostatyczne spadki, nadciśnienie „białego fartucha”,

przygotowanie chorego z nadciśnieniem w wieku podeszłym do zabiegu operacyjnego, izolowane nadciśnienie skurczowe – etiopatogeneza, przebieg kliniczny, diagnostyka, leczenie, rokowanie, powikłania:

o serce w nadciśnieniu tętniczym,o naczynia krwionośne – budowa i funkcje,





o mózgowe konsekwencje nadciśnienia,o nerki w przebiegu nadciśnienia tętniczego,

typ nadciśnienia a częstotliwość zgonów w wieku podeszłym, podstawowe zasady opieki nad chorym w wieku podeszłym z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym;

o dobór leków, systematyczność leczenia,o dostępność i cena leków stosowanych w nadciśnieniu – a efekty leczenia,o działania niepożądane leków przeciwnadciśnieniowych, o monitorowanie wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w warunkach domowych,o znaczenie diety w leczeniu nadciśnienia,o znaczenie aktywności ruchowej dla efektywności leczenia nadciśnienia,o znaczenie snu i wypoczynku,o umiejętność łagodzenia napięć, frustracji jako czynnik warunkujący skuteczność leczenia farmakologicznego,o rola pielęgniarki w kształtowaniu świadomości zdrowotnej chorego w wieku podeszłym w leczeniu nadciśnienia,

niewydolność krążenia: etiopatogeneza niewydolności krążenia w wieku podeszłym, (niewydolność serca, niewydolność naczyń obwodowych, utrata

dużej ilości krwi), postacie niewydolności krążenia:

o niewydolność lewokomorowao niewydolność prawokomorowao niewydolność ostra i przewlekła





klasyfikacja NYHA (New York Heart Association):○ I stopień – prawidłowa wydolność fizyczna○ II stopień – objawy niewydolności krążenia przy umiarkowanym wysiłku fizycznym,○ III stopień – objawy występują przy niewielkim wysiłku; dochodzi do znacznego ograniczenia sprawności fizycznej

pacjenta,○ IV stopień – objawy występują nawet w spoczynku; wydolność fizyczna chorego jest bardzo upośledzona,

wybór metody leczenia niewydolności krążenia w wieku podeszłym, zasady podawania leków u osób starszych (dawkowanie glikozydów nasercowych), kierunki opieki pielęgniarskiej w przewlekłej niewydolności lewokomorowej:

○ obserwacja wydolności oddechowej (duszność wysiłkowa, spoczynkowa, pozycyjna, napadowo-nocna) – metody postępowania w sytuacjach nagłych,

○ działania farmakologiczne,○ ułożenie i pozycja ciała chorego,○ zapewnienie mikroklimatu pomieszczenia,○ zasady stosowania tlenoterapii,○ łagodzenie dolegliwości wynikających z bezsenności, ○ oszczędzający tryb życia,○ monitorowanie stanu ogólnego i wydolności fizycznej chorego,

kierunki opieki pielęgniarskiej w przewlekłej niewydolności prawokomorowej:○ monitorowanie objawów: znamiona zastoju w układzie żylnym na obwodzie - sinica, powiększenie wątroby, obrzęki

kończyn dolnych, wtórne dolegliwości ze strony układu pokarmowego – nudności, wzdęcia, zaparcia, biegunki, przesięki





do jamy brzusznej,○ metody postępowania objawowego,○ kontrola ciśnienia tętniczego, ○ opieka nad chorym w zespole płucno-sercowym jako szczególnej postaci przewlekłej niewydolności prawokomorowej,○ postępowanie w sytuacjach pogorszenia stanu zdrowia,○ ukierunkowanie samoobserwacji chorego,

zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca: przyczyny zaburzeń przewodnictwa w mięśniu sercowym; rodzaje zaburzeń (istota, przebieg i rokowanie):

○ przyspieszenie rytmu zatokowego ( w tym polekowe),○ zwolnienie rytmu zatokowego,○ skurcze dodatkowe nadkomorowe, komorowe,○ częstoskurcz napadowy nadkomorowy, komorowy (niebezpieczeństwa),○ migotanie przedsionków,○ blok przedsionkowo-komorowy,

badania diagnostyczne stosowane w różnicowaniu zaburzeń rytmu i przewodnictwa serca – osłuchiwanie, EKG, EKG metodą Holtera, echokardiografia, oznaczenie stężenia elektrolitów we krwi, pomiar hormonów tarczycy i innych, badania biochemiczne krwi, wywiad,

sposoby zapobiegania zaburzeniom przewodnictwa:○ prawidłowe leczenie chorób będących przyczyną zaburzeń rytmu serca,○ właściwe dawkowanie leków,





○ kontrola poziomu potasu we krwi,○ świadomy i aktywny udział chorego i/lub rodziny w leczeniu,○ ograniczenie lub wyeliminowanie używek

częstoskurcz komorowy:○ działania farmakologiczne,○ kardiowersja (ograniczenia wynikające z wydolności chorego wyznaczonej zmianami inwolucyjnymi i innymi

patologicznymi),○ wszczepienie elektronicznego rozrusznika serca – wskazania,

opieka pielęgniarska nad chorym w wieku podeszłym z zaburzeniami przewodnictwa:○ zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa,○ monitorowanie leczenia farmakologicznego,○ edukacja chorego (istota i przebieg choroby, systematyczność leczenia, kontrola parametrów – tętno, wskazówki

dietetyczne, relaksacja i wypoczynek),○ profilaktyka powikłań – działania uświadamiające wobec chorego i/lub rodziny,

znaczenie systemu zabezpieczenia alarmującego u chorych w wieku starczym z zaburzeniami przewodnictwa (elektroniczne urządzenia sygnalizacyjne całodobowe) dla efektywności opieki medycznej,

powikłania zaburzeń przewodnictwa – utrata przytomności, udar niedokrwienny mózgu, ostra niewydolność krążenia, zatrzymanie akcji serca – śmierć,

niewydolność naczyń wieńcowych serca: cechy „serca starczego”, częstotliwość występowania choroby niedokrwiennej w wieku podeszłym,





symptomatologia choroby niedokrwiennej serca w wieku podeszłym: diagnostyka schorzenia, znaczenie nałogu tytoniowego u chorych w wieku podeszłym, zawał serca u ludzi starych:

○ symptomatologia,○ leczenie i rokowanie,○ rehabilitacja chorego po przebytym zawale serca,○ edukacja zdrowotna chorego i rodziny,

kierunki opieki pielęgniarskiej nad chorym po przebytym zawale mięśnia sercowego:○ monitorowanie stanu chorego,○ usprawnianie chorego (wczesne i późne),○ profilaktyka powikłań (zapalenie i obrzęk płuc, zakrzepica naczyń, niewydolność lewokomorowa serca),○ kierunki edukacji zdrowotnej chorego i rodziny.

b) układu oddechowego (zapalenie płuc, rozedma płuc): zapalenie płuc:

etiologia, rodzaje zapalenia płuc:

○ szpitalne i pozaszpitalne,○ bakteryjne, wirusowe,

przebieg kliniczny (objawy)





powikłania – rodzaje, profilaktyka, aspekty opieki pielęgniarskiej:

○ diagnoza pielęgniarska w zapaleniu płuc,○ planowanie i realizacja opieki pielęgniarskiej,○ monitorowanie stanu chorego,○ łagodzenie objawów (głównie kaszlu) – gimnastyka oddechowa, drenaż ułożeniowy stosownie do zaleceń, wysokie

ułożenie, oklepywanie pleców, zapewnienie mikroklimatu pomieszczenia,○ uświadomienie chorego o możliwościach łagodzenia dolegliwości,○ zachęcenie chorego do aktywności ruchowej adekwatnie do jego stanu i możliwości zdrowotnych,○ znaczenie kaszlu efektywnego w terapii zapalenia płuc – edukacyjna rola pielęgniarki,

rozedma płuc: najczęstsze przyczyny rozedmy płuc obraz kliniczny schorzenia, zespół BAE (rozedma płuc jako triada objawów klinicznych) – bronchitis, astma, emphysema, rozedma zastępcza w przebiegu zwłóknień płuc – przyczyny, objawy, postępowanie, aspekty opieki pielęgniarskiej wobec chorego z rozedmą płuc:

○ łagodzenie lub likwidacja duszności,○ opanowanie kaszlu,○ oszczędzający tryb życia,○ unikanie zanieczyszczonych pomieszczeń (substancje chemiczne, dym tytoniowy, wysoka wilgotność, alergeny),○ aktywność ruchowa chorego – możliwości i ograniczenia,





○ wysokie ułożenie w czasie snu, ○ zwalczanie lęku i niepokoju chorego,

○ edukacja chorego w zakresie samoobserwacji, unikania sytuacji wyzwalających nasilenie objawów, współuczestnictwa w procesie leczenia, systematyczności w przyjmowaniu leków.

c) narządu ruchu (osteoporoza): czynniki ryzyka osteoporozy: patomechanizm choroby – obrót kostny, zmniejszanie masy i gęstości kości głównie u kobiet, diagnostyka – densytometria, ilościowa ultrasonografie, absorpcjometria radiograficzna, ilościowa tomografia komputerowa, objawy choroby:

bóle stawów i kości głównie obręczy biodrowej, obniżanie się wzrostu, „wdowi garb”, złamania kości – przedramię, trzony kręgów, szyjka kości udowej,

leczenie, profilaktyka osteoporozy:

zwiększenie podaży wapnia w diecie u kobiet z obciążonym wywiadem rodzinnym, modyfikacja stylu życia – zakaż palenia tytoniu, eliminacja kawy i alkoholu, aerobik, lekka gimnastyka, hormonalna terapia zastępcza u kobiet w okresie premenopauzalnym, podawanie bifosfonianów jako zamienników estrogenów,





kierunki działań edukacyjnych w opiece pielęgniarskiej nad chorym z osteoporozą w wieku podeszłym – zalecenia: uświadomienie chorego w aspekcie istoty i przebiegu schorzenia, ukierunkowanie samoobserwacji, modyfikacja diety, eliminacja używek, zakaz intensywnego uprawiania sportu, zwiększenie ilości czasu spędzanego na świeżym powietrzu, warunki tzw. „bezpiecznego domu” – profilaktyka upadków, urazów i złamań, znaczenie stabilnego obuwia, uświadomienie konieczności asekuracji i ochrony chorego przed upadkiem.

d) układu pokarmowego (nieżyty żołądka i jelit, kamica dróg żółciowych, przepukliny, uchyłkowatość jelita grubego): nieżyty żołądka i jelit:

czynniki wyzwalające chorobę:○ wzmożone aktywne wydzielanie jelitowe (hormony, guzy, pasożyty jelitowe),○ hamowanie wchłaniania jelitowego (choroby zapalne jelit),○ nadmierna perystaltyka jelit (stres),○ czynnik osmotyczny (np. nadużycie środków przeczyszczających),○ bakterie, wirusy,○ niedobory enzymów trawiennych (biegunki tłuszczowe),

przebieg kliniczny:





○ ostry ○ przewlekły

diagnostyka nieżytów przewlekłych:○ wywiad,○ badanie proktologiczne,○ badanie kału (ogólne, bakteriologiczne, na obecność pasożytów),○ badanie krwi (morfologia, elektrolity, niektóre hormony),○ diagnostyka jelita grubego (rektoskopia, sigmoidoskopia, kolonoskopia),○ znaczenie wczesnej diagnostyki dla skuteczności leczenia,

kamica dróg żółciowych: przyczyny:

○ niepełne opróżnianie pęcherzyka żółciowego – zaleganie żółci,○ nieprawidłowy skład żółci,○ zakażenie przewodów wyprowadzających żółć z wątroby,

czynniki ryzyka:○ otyłość,○ płeć (kobiety)○ nadmierne spożycie alkoholu,○ dieta bogata w tłuszcz i ubogobłonnikowa,○ marskość wątroby, zaburzenia funkcji jelita cienkiego,○ skłonności dziedziczne i rodzinne,





○ gwałtowny spadek masy ciała, objawy kliniczne:

○ ból (lokalizacja, nasilenie),○ nudności, uporczywe wymioty,○ odbijanie, wzdęcia brzucha,○ niewielka gorączka,○ żółtaczka, swędzenie skóry, odbarwiony stolec – czasami,○ napad dolegliwości bólowych zwykle poprzedzony obfitym, ciężkostrawnym posiłkiem,

powikłania: zaklinowanie kamienia i zapalenie przewodu żółciowego, wodniak, ropniak pęcherzyka żółciowego, perforacja pęcherzyka, kamień w przewodzie żółciowym,

wskazówki dietetyczne:○ dieta ubogotłuszczowa,○ ograniczenie ilości przyjmowanych racji pokarmowych,○ zmniejszenie wagi o osób otyłych,○ ścisła dieta w czasie napadu bólowego,○ zachowanie aktywności ruchowej poza napadami bólu,

przepukliny: przepuklina rozworu przełykowego jako częsta dolegliwość w wieku podeszłym – istota schorzenia, czynniki ryzyka:

○ wrodzone osłabienie mięśni obręczy rozworu przełyku,○ ciężki uraz brzucha,





○ przewlekłe zaparcia,○ ciąża,○ parcie lub napinanie mięśni brzucha (dźwiganie ciężarów),○ palenie papierosów,○ wiek powyżej 50 r. ż.,○ wpływ zmian inwolucyjnych w obrębie przewodu pokarmowego na manifestację dolegliwości,

różnicowanie z rakiem przełyku i chorobą niedokrwienną serca (w tym z zawałem), objawy kliniczne:

○ palenie za mostkiem,○ gorzkie odbijania,○ trudności w połykaniu (rzadko),

zapalenie przełyku jako następstwo nieleczonej przepukliny rozworu przełykowego, powikłania: owrzodzenie przełyku, rak przełyku zalecenia w zakresie modyfikacji stylu życia osoby z przepukliną rozworu przełykowego

uchyłkowatość jelita grubego: duża częstotliwość występowania choroby – około 50% populacji osób w wieku podeszłym, lokalizacja uchyłka a objawy kliniczne (zaparcia, krwawienia, krwotoki), powikłania – zapalenie, naciek, perforacja jelita, krwotok,

edukacyjna rola pielęgniarki w opiece nad chorym z dolegliwościami gastroenterologicznymi: uświadomienie choremu i/lub rodzinie znaczenia diety w przebiegu schorzeń przewodu pokarmowego i dróg żółciowych

(ilość posiłków, objętość racji pokarmowych, obecność błonnika w diecie, eliminacja używek, kontrola masy ciała),





znaczenie aktywności ruchowej i pionizacji ciała dla funkcjonowania układu pokarmowego, znaczenie aktywności ruchowej i pionizacji ciała w profilaktyce powikłań, przestrzeganie zaleconego okresowego leczenia farmakologicznego, ukierunkowanie samoobserwacji chorego w zależności od jego możliwości i potrzeb,

e) układu moczowo-płciowego (przerost gruczołu krokowego, nietrzymanie moczu, zakażenia dróg moczowych): przerost gruczołu krokowego:

rodzaje: łagodny, nowotwór złośliwy, diagnostyka: badanie per rectum, badanie ogólne moczu, oznaczenie specyficznego antygenu sterczowego PSA, objawy:

○ konieczność nagłego oddania moczu w ciągu dnia,○ potrzeba oddania moczu w nocy,○ słabszy strumień moczu,○ parcie zmuszające do natychmiastowego oddania moczu,

rak stercza:○ objawy – początek bezobjawowy, częste oddawanie moczu, częstomocz nocny, parcie na pęcherz moczowy, krwiomocz,

dolegliwości bólowe miednicy, żeber i trzonów kręgów (przy przerzutach),○ postępowanie - leczenie : elektroresekcja przezcewkowa, adenomektomia nadłonowa, radioterapia,○ znaczenie wczesnej profilaktyki raka stercza

nieotrzymanie moczu: przyczyny pierwotne nieotrzymania moczu w starości:





○ zwiększenie lub osłabienie napięcia mięśnia wypieracza,○ zmniejszenie pojemności pęcherza moczowego,○ osłabienie neurotransmisji i neuroregulacji,○ mechaniczne przeszkody opróżniania pęcherza moczowego,

przyczyny bezpośrednie:○ bodźce psychiczne,○ zmiana pozycji, ○ kaszel, kichanie,○ podnoszenie ciężkich przedmiotów,

objawy:○ naglące parcie – pęcherz neutrogenny, niestabilny,○ niekontrolowane oddanie dużej ilości moczu,○ nietrzymanie wysiłkowe – bezwiedne oddawanie małych ilości moczu,○ wyciekanie małych ilości moczu z przepełnionego pęcherza (przy zaleganiu),

postępowanie:○ postępowanie objawowe wczesne – ćwiczenie mięśni powłok brzusznych oraz mięśni dna miednicy,○ stosowanie wkładek i pieluchomajtek jednorazowego użytku,○ leczenie farmakologiczne odkażające drogi moczowe,

zakażenia dróg moczowych: czynniki predysponujące starych ludzi do zakażeń dróg moczowych:

○ nietrzymanie i zaleganie moczu,





○ cewnik na stałe,○ niesprawność, znacznie ograniczona aktywność, obłożna choroba,○ cukrzyca,○ niedostateczna higiena,○ nietrzymanie stolca,

etiologia i patomechanizm:○ zakażenie zwykle drogą wstępującą,○ Escherichia coli, Proteus, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella,

objawy:○ bakteriuria,○ leukocyturia,○ objawy mogą być słabo wyrażone, ○ chorobę czasami stwierdza się wyłącznie przez badania laboratoryjne,

postępowanie – antybiotykoterapia, kierunki działań pielęgniarskich w opiece nad chorym w wieku podeszłym ze schorzeniami urologicznymi:

kształtowanie świadomości zdrowotnej chorych (zdrowy styl życia, profilaktyka), informacja o konieczności przestrzegania podstawowych nawyków higienicznych, głównie w przypadku chorych leżących i

bezwiednie oddających stolec, zachęcanie do aktywności ruchowej, wskazywanie kierunków samoobserwacji chorego, stosowanie wkładek jednorazowego użytku,





kontrola leczenia farmakologicznego i badań porównawczych,

f) zaburzeń neurologicznych (niewydolność naczyniowa mózgu, choroba Parkinsona): niewydolność naczyniowa mózgu:

istota choroby i obszar zmian patologicznych:○ obszar zaopatrywany przez jedna tętnicę○ może dotyczyć całego mózgu,

objawy przewlekłej niewydolności naczyniowej mózgu:○ bóle głowy,○ obniżenie nastroju,○ chwiejność emocjonalna,○ drażliwość,○ upośledzenie koncentracji,

niewydolność kręgowopodstawna – objawy:○ zaburzenia równowagi,○ niedowłady atoniczne,○ nagłe utraty świadomości,○ zaburzenia widzenia (mroczki, omamy),○ zaburzenia słuchu (osłabienie słuchu, szum, dzwonienie),○ bóle i zawroty głowy,○ osłabienie pamięci,





○ drętwienie wokół warg,○ bóle gardła,○ zaburzenia rytmu serca,○ nudności, wymioty,

udar mózgu jako najczęstsze powikłanie niewydolności naczyniowej mózgu – zagadnienia szczegółowo omówione w 4 j. m. Modułu I.

stan zatokowy (zmiany dotyczące całego mózgu) – różnicowanie z niewydolnością naczyniową i niewydolnością mózgu, leczenie przewlekłej niewydolności naczyniowej mózgu – farmakologiczne o ograniczonej skuteczności, rehabilitacja:

○ wczesne rozpoczęcie usprawniania jako warunek efektywności,○ usprawnianie somatyczne, ○ resocjalizacja,○ reintegracja,○ kompleksowość działań rehabilitacyjnych – logopeda, psycholog, terapeuta zajęciowy, rehabilitant,○ motywacja i współudział chorego w rehabilitacji,○ uświadamiająca i informacyjna rola pielęgniarki,

choroba Parkinsona: patomechanizm, istota schorzenia, patogeneza – zmniejszenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych, osłabienie obrony struktur mózgu przed

destrukcyjnym działaniem rodników tlenowych, objawy kliniczne:





○ drżenie spoczynkowe z bardzo prędkimi, do 5/s ruchami palców – „liczenie pieniędzy”,○ zwiększone napięcie mięśni, usztywnienie sylwetki, brak współruchów w czasie chodzenia,○ spowolnienie ruchowe,○ zaburzenia odruchów podstawnych i wegetatywnych,

różnicowanie w chorobie Parkinsona, postępowanie: leczenie farmakologiczne, operacyjne (nowość), opieka pielęgniarska:

○ ocena stanu chorego wg skali Webstera 0-3 pkt. (elementy oceny)○ rozpoznanie i ustalenie hierarchii problemów zdrowotnych,○ ocena możliwości chorego,○ rozpoznanie i ocena potencjału opiekuńczego rodziny,○ zaplanowanie działań pielęgniarskich i edukacyjnych stosownie do postawionej diagnozy,○ zachęcanie chorego do aktywności, kontaktów społecznych,○ pomoc w pokonywaniu trudności z chodzeniem,○ nadzorowanie leczenia farmakologicznego – przyjmowania leków przez chorego, ○ edukacja chorego w zakresie:

wykonywania zwrotów i obracania się, opanowywania drżenia rąk, pokonywania nagłego znieruchomienia, wstawania z łóżka i niskiego siedzenia, dbania o higienę (ślinienie się),





○ edukacja opiekuna chorego z chorobą Parkinsona, jakość życia w chorobie Parkinsona, karta praw osoby z chorobą Parkinsona,

g) chorób otępiennych – choroba Alzheimera: czynniki ryzyka:

wiek, czynnik genetyczny,

objawy kliniczne: zakłócenia pamięci i zdolności do myślenia, trudności w podejmowaniu decyzji, trudności w komunikowaniu się, trudności w zrozumieniu mowy, utrata umiejętności mowy, zaburzenia psychiczne (urojenia, halucynacje),

etapy choroby Alzheimera – przebieg kliniczny, zakres działań terapeutycznych:

trening intelektualnych i ruchowych zdolności, które chory jeszcze ma zachowane, wspieranie komunikacji między chorym a otoczeniem, jak najdłuższe zachowanie samodzielności chorego, zmniejszenie cierpienia chorego,





leczenie objawowe, ułatwienie opiekunom opieki i pielęgnacji, poprawa jakości życia chorego,

kryteria zastosowania opieki instytucjonalnej w przebiegu choroby Alzheimera: opieka pielęgniarska:

dostosowanie opieki pielęgniarskiej do aktualnego stanu chorego wyznaczanego stadium choroby, rozpoznanie i ocena wydolności opiekuńczej rodziny, wspieranie rodziny w opiece nad chorym, zachowanie zasad dobrej komunikacji z chorym – umiejętność słuchania, odpowiadania na pytania, wyjaśnićania,

instruowania, informowania, zastosowanie tablic orientacyjnych i znaków graficznych, opracowanie możliwego do powtarzania planu dnia, zapewnienie choremu bezpieczeństwa, unikanie bezpośredniej konfrontacji z problemami chorego, uwzględnienie wpływu choroby na seksualność chorego, dokładna i wnikliwa obserwacja chorego, zrozumienie, empatia, eliminacja bodźców wyzwalających niepokój chorego, pomoc choremu w czynnościach higienicznych, zapobieganie wypadkom, przestrzeganie zasad odżywiania, kontrolowanie czynności wydalniczych chorego, wyposażenie chorego w „identyfikator”,

zasady ułatwiające kontakt z chorym,





zapobieganie i opóźnianie możliwości wystąpienia choroby Alzheimera:

h) zaburzeń psychicznych wieku podeszłego: otępienie:

istota i patomechanizm schorzenia, rodzaje:

○ pierwotne zwyrodnieniowe – choroba Alzheimera, choroba ciał Lewyego, otępienie czołowo-skroniowe, choroba Parkinsona, choroba Huntingtona,

○ wtórne spowodowane zmianami starczymi, infekcjami, zaburzeniami metabolicznymi, czynnikami toksycznymi, kryteria diagnostyczne otępienia, zachowania komunikacyjne chorego z otępieniem, kierunki opieki pielęgniarskiej nad chorym z otępieniem:

○ aktywizacja chorego,○ obserwacja w kierunku niepożądanych objawów,○ unikanie sytuacji wyzwalających lub wzmagających niepewność chorego,○ dostosowanie wymagań do stanu chorego,○ unikanie częstych zmian,, pośpiechu,○ unikanie nadopiekuńczości ograniczającej samodzielność chorego,○ stwarzanie możliwości utrzymywania aktywności fizycznej i umysłowej,○ umożliwienie kontaktów z innymi ludźmi,○ okazywanie choremu zainteresowania, wsparcia i akceptacji,





○ monitorowanie funkcji organizmu chorego w przebiegu otępienia,○ wspieranie i edukacja rodziny z chorym w wieku podeszłym z zespołem otępiennym,

parafrenia (zespół urojeniowy): patomechanizm schorzenia, główne objawy:

○ halucynacje słuchowe,○ halucynacje wzrokowe, czuciowe, węchowe,○ poczucie inwigilacji i nastawania na życie chorego,○ duża różnorodność objawów,

różnicowanie – paranoja, schizofrenia, rokowanie, postępowanie:

○ unikanie perswazji,○ wnikliwe obserwowanie chorego,○ zapewnienie choremu bezpieczeństwa,○ dbanie o higienę ciała,○ zapewnienie warunków do odpoczynku i snu chorego,○ nadzorowanie przyjmowania leków przez chorego,○ systematyczna kontrola lekarska – ciągłość opieki,○ edukacja rodziny w zakresie opieki i postępowania chorym z parafrenią,

depresja:





epidemiologia, patomechanizm, błędy w różnicowaniu depresji. grupy objawów depresji w wieku starczym:

○ somatyczno-wegetatywne,○ psychiczne,○ zaburzenia intelektualne,○ pseudootępienie,○ zaburzenia snu,

kryteria diagnostyczne wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego:○ obniżenie nastroju,○ wyraźne zmniejszenie zainteresowań albo odczuwania przyjemności,○ zmniejszenie albo zwiększenie masy ciała,○ bezsenność lub senność,○ spowolnienie ruchowe albo niepokój,○ zmęczenie,○ poczucie mniejszej wartości albo winy,○ upośledzenie koncentracji,○ myśli o śmierci, o samobójstwie,

czynniki ryzyka wystąpienia depresji:○ czynniki psychospołeczne (poczucie winy, beznadziejności, bezradności),





○ choroby somatyczne, np. nowotwory, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,○ choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. choroba Alzheimera, Parkinsona, otępienie czołowo-skroniowe,

czynniki ryzyka samobójstwa, opieka pielęgniarska nad chorym z depresją w wieku starczym:

○ wnikliwa obserwacja chorego,○ zapewnienie choremu bezpieczeństwa i ochrona przed samouszkodzeniem (tendencje samobójcze),○ kontrola i nadzór ilości przyjmowanych leków przez chorego,○ racjonalne odżywianie chorego ○ przestrzeganie zasad dobrej komunikacji w kontakcie z chorym,○ zachęcanie chorego do aktywności, ○ łagodzenie bezsenności,○ edukacja rodziny w zakresie opieki nad chorym z depresją,

zaburzenia osobowości i zachowania: patogeneza zaburzeń, najczęstsze postacie: dziwactwo (zajęcia, decyzje), zachowania nieetyczne, niechlujstwo, złośliwość, władczość i

przekonanie o własnej nieomylności, wymuszanie świadczeń płaczem, narzekaniem, szantażem, zespół „Diogenesa” aspekt społeczny zaburzeń osobowości i zachowania u ludzi starych.

i) cukrzycy w podeszłym wieku: epidemiologia cukrzycy w wieku starczym, odrębności kliniczne cukrzycy u ludzi starych:





osłabione poczucie pragnienia (brak charakterystycznego objawu odwodnienia hiperosmotycznego), podwyższenie progu nerkowego dla glukozy (zawodność oceny glikozurii jako źródła informacji, przedłużenie procesów adaptacyjnych (skłonność do nagłych zaburzeń homeostazy, geriatryczny zespół jatrogenny0, osłabiona reaktywność układu adrenergicznego (brak charakterystycznych objawów w przypadku hipoglikemii), skłonność do niewydolności narządowej („maski” hipoglikemii), osłabienie odporności (zakażenia, często utajone, głównie dróg moczowych), wielochorobowość (zwiększone ryzyko niepowodzenia i powikłań).

Zagadnienie cukrzycy zostało wieloaspektowo rozwinięte w 1 j. m. Modułu I, w tym również cukrzyca u ludzi starych. Proponujemy w tym punkcie programu przypomnienie i uporządkowanie dotychczasowej wiedzy z tego zakresu.5. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach nagłych (stany zagrożenia życia w schorzeniach układu krążenia i układu

oddechowego, zatrucia zewnątrz- i wewnątrzpochodne, resuscytacja krążeniowo-oddechowa): stany zagrożenia życia w przebiegu chorób układu krążenia i oddechowego:

rodzaje stanów zagrożenia życia:○ krążeniowe – zawał mięśnia sercowego, zaburzenia przewodnictwa serca, dusznica bolesna, udar mózgu (w tym nagłe skoki

ciśnienia krwi),○ oddechowe – ostra niewydolność oddechowa (uraz dróg oddechowych, ciało obce, oparzenie dróg oddechowych, astma

oskrzelowa – również na tle alergicznym, choroba obturacyjna płuc) rozpoznawanie sytuacji zagrożenia życia przez pielęgniarkę – duszność i sinica jako objawy różnicowe, zastosowanie standardów opieki pielęgniarskiej w stanach zagrożenia życia chorego – standard działań ratunkowych,

tlenoterapia.





zatrucia: epidemiologia zatruć:

○ zatrucia przypadkowe,○ zatrucia zamierzone (intencjonalne) – próby samobójcze,

rodzaje trucizn:○ trucizny ogólnoustrojowe – droga wziewna, pokarmowa,○ trucizny działające miejscowo – substancje żrące i drażniące skórę, drogi oddechowe, przewód pokarmowy,

najczęstsze przyczyny zatruć u ludzi starszych, objawy zatrucia:

○ przebieg ostry lub powolny,○ zaburzenia świadomości,○ pobudzenie, agresja, halucynacje,○ zespoły urojeniowe,○ zawroty głowy, zaburzenia równowagi,○ zaburzenia mowy, zaburzenia motoryki palców,

diagnostyka: wywiad, badanie przedmiotowe – w tym neurologiczne, badanie toksykologiczne, postępowanie:

○ szybka pomoc medyczna (hospitalizacja),○ ciągła obserwacja chorego,○ eliminacja trucizny z ustroju,○ zmniejszenie toksycznego działania trucizny,





○ utrzymanie drożności dróg oddechowych,○ kontrola diurezy (diureza forsowna),○ zapobieganie zaburzeniom pracy serca,

profilaktyka:○ edukacja ekologiczna i toksykologiczna,○ bezpieczne opakowania substancji chemicznych,○ znaki ostrzegawcze na opakowaniach,○ ostrzegawcze barwienie preparatów,○ wentylacja w mieszkaniach

odtrutki:○ o działaniu antagonistycznym do trucizny,○ regenerujące,○ silnie wiążące trucizny,

resuscytacja krążeniowo-oddechowa: rozpoznawanie nagłego zatrzymania krążenia. zasady prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dorosłego.

○ sposób udrażniania dróg oddechowych i ułożenia chorego○ technika sztucznego oddychania przy użyciu aparatu AMBU○ technika masażu serca

specjalistyczne zabiegi ratujące życie – defibrylacja, stosowanie farmakoterapii resuscytacyjnej (grupy leków, preparaty, zasady stosowania),





tlenoterapia, standardy postępowania ratunkowego w jednego i dwóch ratowników,

6. Urazy i wypadki u osób starszych: upośledzenie motoryczności w starszym wieku:

hipokinezja, obniżenie reaktywności, zmiany zniekształcająco-zwyrodnieniowe stawów, osteoporoza, osłabiona siła mięśniowa,

zmiany starcze predysponujące do utraty równowagi: upośledzenie percepcji wizualnej, zmiany w aparacie błędnikowo-przedsionkowym, osłabienie ośrodkowej dyspozycji i koordynacji ruchu, upośledzeni kontroli ruchu na poziomie odruchu rdzeniowego, zaniki mięśni i zmiany w aparacie ścięgnisto-więzadłowym,

epidemiologia urazów w wieku podeszłym: złamania przezkrętarzowe i szyjki kości udowej,





przyczyny upadków w wieku starczym, charakterystyka złamań starczych:

umiejscowienie w przynasadch i nasadach oraz w kościach gąbczastych, np. w kręgach, niewspółmierna siłą urazu do rozległości uszkodzenia, opóźnienie gojenia i powstawanie definitywnej blizny kostnej, powikłania: miejscowe, narządowe i ogólnoustrojowe (zaostrzenie chorób przewlekłych, niewydolność układu płucno-

sercowego, moczowego, nasilenie psychoz inwolucyjnych i pourazowych), profilaktyka urazów i wypadków w opiece pielęgniarskiej osób starszych:

regularna kontrola stanu chorego, kontrola zażywanych środków farmakologicznych, asekuracja i pomoc w wykonywaniu czynności, zapewnienie warunków bytowych umożliwiających swobodne i bezpieczne poruszanie się, korzystanie ze sprzętu ułatwiającego poruszanie się, np. chodzik, balkonik

możliwości technicznej pomocy rehabilitacyjnej – stoły pionizacyjne, podwieszenia funkcjonalne, fotele inwalidzkie, kąciki treningu czynności w zakresie samoobsługi ,

warunki „bezpiecznego domu”, bezpieczeństwo na ulicy.

7. Problemy psychospołeczne osób starszych (osamotnienie, izolacja społeczna, poczucie zagrożenia, lęk przed zniedołężnieniem):





rodzaje problemów psychospołecznych w wieku podeszłym – osamotnienie, agresja, izolacja społeczna, poczucie zagrożenia, lęk przed zniedołężnieniem, ubóstwo, przeżywanie żałoby, depresja,

przyczyny problemów psychospołecznych ludzi starych, rodzina wobec osoby starszej:

relacje społeczne, podział ról i funkcji w rodzinie, rodzina wielopokoleniowa zamieszkująca razem, osoba starsza mieszkająca oddzielnie, jej pozycja i kontakt z rodziną, rodzina jako opiekun osoby starszej, osoba starsza pozostająca w konflikcie z rodzina (podłoże, przejawy, skutki),

kierunki opieki pielęgniarskiej w problemach psychospołecznych ludzi starych: ocena środowiska rodzinnego człowieka starego jako warunek trafnej diagnozy pielęgniarskiej i właściwego planu pielęgnacji ocena potrzeb człowieka starego i możliwości ich samodzielnego zaspokajania aktywizowanie osoby starszej do odpowiedzialności za siebie, pełnienie funkcji mediatora wobec skłóconych podopiecznych, edukacja zdrowotna osób starszych – aktywność ruchowa, samoobsługa, nawyki żywieniowe i higieniczne, komunikacja i

kontakty społeczne, edukacja rodziny w zakresie zapobiegania lub łagodzenia problemów psychospołecznych występujących w wieku podeszłym, aktywizacja chorego jako problem pielęgniarski – bariery aktywizacji: znaczne ograniczenie aktywności, dolegliwości bólowe,

ból o charakterze psychospołecznym.8. Rehabilitacja osób starszym wieku:

sfery rehabilitacji:





psychiczna, fizyczna, społeczna,

kierunki rehabilitacji stosownie do potrzeb człowieka starego: ochrona zdrowia, poczucie przynależności do określonych grup społecznych, spędzanie czasu wolnego, aktywność społeczna (bycie przydatnym), respektowanie indywidualności, wyrażanie myśli, poglądów, uczuć, itp.,

zakres rehabilitacji osób starych: usprawnianie w okresie unieruchomienia w łóżku: kinezyterapia miejscowa, stopniowa pionizacja, nauka chodzenia, kinezyterapia ogólna: ćwiczenia zespołowe ogólnousprawniające, gimnastyka poranna, spacery, fizykoterapia (w tym walka z bólem ograniczającym ruch) ergoterapia, psychoterapia,

MODUŁ IV





ORGANIZACJA SYSTEMÓW OCHRONY ZDROWIA I POMOCY SPOŁECZNEJ

Treści szczegółowe1. Organizacja systemu ochrony zdrowia:

a) główne założenia i kierunki reformy systemu ochrony zdrowia: organizacja i funkcjonowanie systemu podstawowej opieki zdrowotnej; miejsce i rola pielęgniarki w systemie podstawowej opieki zdrowotnej i jej zadania w rozpoznawaniu i realizacji potrzeb osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych; organizacja lecznictwa szpitalnego – zakres świadczeń; opieka długoterminowa – perspektywy rozwoju różnych form opieki,

b) zakład opieki zdrowotnej – organizacja, rodzaje, status prawny, finansowanie, rodzaje świadczeń zdrowotnych,c) system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego - finansowanie opieki długoterminowejd) świadczenia zdrowotne wykonywane przez pielęgniarkę – formy organizacji i finansowania, zakres i rodzaje usług

na rynku usług zdrowotnych; akty prawne regulujące funkcjonowanie opieki zdrowotnej w Polsce . (modyfikacja zgodnie ze stanem prawnym w czasie

realizacji szkolenia)

konstrukcja i hierarchia aktów prawnych regulujących funkcjonowanie opieki zdrowotnej○ ustawy jako regulacje ogólne ○ akty wykonawcze wydawane przez ministerstwo właściwe dla zdrowia (rozporządzenia, zarządzenia,

obwieszczenia) prawne podstawy funkcjonowania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej:





Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.), Ustawa z dnia 17 marca 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 202,

poz. 1956) oraz Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz. 391)

system finansowania podmiotów świadczących usługi medyczne – wiadomości ogólne system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego

○ reforma powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego– istota, cele,○ zakres współdecydowania ogółu społeczeństwa o skali nakładów na zdrowie, o zakresie dostępnych

świadczeń , skali dopłat,○ dostępność świadczeń zdrowotnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego,○ NFZ – jako dysponent środków,○ zakres świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

metody i sposoby opłacania świadczeń zdrowotnych z zakresu:○ podstawowej opieki zdrowotnej (w ramach ubezpieczenia),○ lecznictwa zamkniętego (preferencje I,II,III – różne źródła finansowania),○ ambulatoryjnego lecznictwa stacjonarnego – w ramach ubezpieczenia,○ stomatologii (ograniczone usługi w ramach ubezpieczenia, dopłacanie, pełna odpłatność),○ pomocy doraźnej,○ świadczeń zakładów leczniczo - opiekuńczych, zakładów pielęgnacyjno – opiekuńczych, hospicjów (w

zależności od stanu pacjenta może być pełna oferta w ramach ubezpieczenia lub za częściową dopłatą odbiorcy usług),





○ lecznictwa sanatoryjnego (współpłacenie w ramach ubezpieczenia lub pełna odpłatność), zalety i wady sposobów wdrażanego systemu finansowania świadczeń zdrowotnych:

○ dostępność świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego,○ dostępność a współpłacenie za usługę,○ współpłacenie a jakość usług,○ czas oczekiwania na usługi w ramach ubezpieczenia a czas oczekiwania na usługi prywatne.

perspektywa zmian w zakresie sposobów finansowania świadczeń medycznych rachunek kosztów

○ analiza ekonomiczna działalności zakładu opieki zdrowotnej. ○ podstawowe zasady rachunku kosztów w zakładach opieki zdrowotnej ○ praktyczne wykorzystanie danych o kosztach jednostkowych badań i zabiegów. ○ kalkulacja kosztów leczenia pacjentów/jednostek chorobowych wg ICD-10, ○ analiza i kontrola kosztów na różnych szczeblach zarządzania zakładem opieki zdrowotnej.○ wdrażanie rachunku kosztów procedur medycznych. ○ problemy związane z wdrażaniem nowego systemu,○ "efekty uboczne" wdrożenia rachunku kosztów,

formy organizacyjne opieki długoterminowej w Polsce stacjonarna opieka długoterminowa

○ formy działania zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy zakład opiekuńczo-leczniczy





zakład opiekuńczo - leczniczy dla dzieci zakład opiekuńczo-leczniczy lub pielęgnacyjno-opiekuńczy dla psychicznie chorych zakład opiekuńczo-leczniczy dla pacjentów wentylowanych mechanicznie

○ cele działania ○ zadania stacjonarnych zakładów opieki długoterminowej – zakres i realizacja ○ źródła finansowania: − NFZ − pacjent i/lub jego rodzina − współfinansowanie przez: − organy założycielskie

publicznych i niepublicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej − samorządy terytorialne − organizacje pozarządowe, kościelne − osoby prawne i fizyczne − inne (np. PFRON, pomoc społeczna).

○ procedury pielęgniarskie i lekarskie wykonywane w zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym i opiekuńczo- leczniczym

○ procedury wykonywane przez innych członków zespołu terapeutycznego (fizjoterapeutę (rehabilitanta), psychologa)

opieka paliatywna ○ formy działania

oddział medycyny paliatywnej / hospicjum stacjonarne hospicjum domowe

○ zadania opieki paliatywnej ○ warunki objęcia chorego opieką paliatywną ○ finansowanie opieki paliatywnej○ system kierowania chorego do opieki paliatywnej

pielęgniarska opieka długoterminowa





o cele pielęgniarskiej opieki długoterminowej

o zadania pielęgniarskiej opieki długoterminowej

o zasady rozliczeń pielęgniarskiej opieki długoterminowej

○ system kierowania chorego do pielęgniarskiej opieki długoterminowej○ świadczenia pielęgniarskie w ramach domowej opieki długoterminowej ○ własne wyposażenie pielęgniarskie do świadczenia opieki i pielęgnacjio dokumentacja chorych

kwalifikacje zawodowe pielęgniarki uprawniające do świadczeń w zakresie opieki długoterminowej (wymagania standaryzowane przez NFZ)

2. Organizacja systemu pomocy społecznej:

a) polityka społeczna – przedmiot, cele i założenia, nurty polityki społecznej (wg S.Rychlińskiego):

socjalno-bytowy (polityka społeczna koncentruje się na poprawie warunków pracy i życia ludności) socjologiczno-strukturalny, społeczno-ekonomiczny (powiązanie polityki społecznej z polityką gospodarczą), psychologiczno-społeczny (polityka społeczna jako działalność zmierzająca do zaspokojenia potrzeb

społeczeństwa), zakres polityki społecznej jako katalog potrzeb uznawanych za ważne i wymagających zaspokojenia przez

zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów społecznych (potrzeby przedmiotowe: praca zgodna z kwalifikacjami, odpowiedni dochód z pracy, bhp, ochrona zdrowia i pomoc w chorobie, odpowiednie warunki





mieszkaniowe, możliwość wypoczynku i kulturalne spędzanie czasu wolnego od pracy),b) miejsce i zadania pomocy społecznej w systemie zabezpieczenia socjalnego,

bezpieczeństwo socjalne – zabezpieczenie społeczne – ubezpieczenie społeczne system zabezpieczeń społecznych

ubezpieczenia, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, rehabilitacja niepełnosprawnych, pomoc socjalna dla młodzieży uczącej się.

○ zasady zabezpieczenia społecznego – technika ubezpieczeniowa, zaopatrzeniowa i opiekuńcza,○ techniki zabezpieczenia społecznego:

technika ubezpieczeniowa, technika zaopatrzeniowa, technika opiekuńcza.

○ system ubezpieczeń społecznych w Polsce i rodzaje świadczeń krótkookresowe – zasiłki okresowe opiekuńcze, wyrównawcze, wychowawcze, świadczenia rehabilitacyjne; jednorazowe – zasiłki jednorazowe, długookresowe – emerytury i renty.

○ zadania pomocy społecznej i rodzaje przyznawanych świadczeń○ rodzaje świadczeń,





○ powody przyznawania świadczeń pomocy społecznej prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (zasady udzielania pomocy), świadczenia objęte międzynarodowymi normami zabezpieczenia społecznego niepełnosprawność jako podstawa do udzielania pomocy społecznej epidemiologia przyczyn i rodzajów niepełnosprawności rozmiary i struktura niepełnosprawności w Polsce – tendencja narastająca rehabilitacja jako działanie pomocowe – rodzaje, formy i efekty procesów rehabilitacyjnych

rehabilitacja lecznicza, przygotowanie do pracy – formy przygotowania zawodowego inwalidów, szkolenia przyzakładowe i

przywarsztatowe, zatrudnienie – opieka nad pracującymi inwalidami, rehabilitacja społeczna – przygotowanie do życia w środowisku społecznym.

c) instytucje opiekuńcze, domy pomocy społecznej, opieka środowiskowa – zasady działania, zadania, jednostki organizacyjne pomocy społecznej

○ regionalne ośrodki polityki społecznej,○ powiatowe centra pomocy rodzinie,○ ośrodki pomocy społecznej, ○ domy pomocy społecznej,

opieka z powodu wieku lub choroby zakres usług świadczonych przez ośrodki pomocy społecznej: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach





i zakresie wynikającym z indywidualnych potrzeb i umożliwiające korzystanie ze świadczeń przysługujących z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,

typy domów opieki społecznej ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, mieszkania chronione, ośrodki wsparcia, ośrodki interwencji kryzysowej.

d) rodzaje świadczeń społecznych w środowisku i instytucjach opiekuńczych: poradnictwo, interwencja środowiskowa, interwencja społeczna, grupy samopomocy – organizowanie i współpraca, współdziałanie z instytucjami oraz organizacjami samorządowymi, pozarządowymi zadania miejskich ośrodków pomocy społecznej, świadczenia społeczne

pomoc finansowa i rzeczowa, pomoc usługowa w domu u osób w podeszłym wieku, chorych i niepełnosprawnych, praca socjalna w środowiskach, porady specjalistyczne: prawne, psychologiczno-pedagogiczne, psychiatryczne, kluby pracy dla bezrobotnych. Interwencja w sytuacjach kryzysowych, grupy wsparcia

zakres świadczeń a potrzeby społeczne,





3. Rola i zadania instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w zabezpieczaniu i koordynacji świadczeń społecznych:a) zadania instytucji rządowych w realizacji polityki społecznej państwa,

podmioty polityki społecznej (organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest realizacja celów polityki społecznej) Sejm (jako organ uchwalający i wydający akty prawne regulujące m. in. zasady polityki społecznej, ustalający

budżet państwa itp.), resorty wykonawcze w stosunku do Sejmu, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwo Zdrowia (jako organ zajmujący się ochroną zdrowia, pomocą społeczną, rehabilitacją

niepełnosprawnych), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (nadzór nad ZUS, polityka zatrudnienia i płac, ubezpieczeń społecznych), Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Sprawiedliwości (w tym również dział Sądów Pracy i Ubezpieczeń Społecznych), ZUS, policja (tworzenie izb małego dziecka, pomoc w walce z patologią społeczną),

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej jako główny koordynator świadczeń społecznych pomoc społeczna jako obszar działań MPiPS działania na rzecz osób niepełnosprawnych Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – zadania





b) kompetencje i zadania statutowe województwa, powiatu, gminy w zakresie świadczeń zdrowotnych i społecznych, lokalny system opieki społecznej, cele i zadania lokalnych organów pomocy społecznej, zakres zadań własnych realizowanych przez gminę, zakres zadań własnych realizowanych przez powiat, finansowanie powiatowych i gminnych ośrodków wsparcia

c) udział organizacji pozarządowych i innych instytucji w zabezpieczeniu potrzeb zdrowotnych i społecznych obywateli pojęcie „organizacja pozarządowa”,

fundacja, stowarzyszenie, wolontariat,

inne instytucje realizujące zadania z zakresu pomocy społecznej związki zawodowe, kościół, samorządy mieszkaniowe, spółdzielczość,

regulacje prawne funkcjonowania organizacji pozarządowych - Ustawa z dnia 29 maja 2003 r. o działalności pożytku publicznego





i o wolontariacie (Dz. U. 2003 Nr 96, poz. 873, 874 z późn. zmianami), przegląd zadań publicznych organizacji pozarządowych powiązanych z pomocą społeczną, zakres realizacji potrzeb społecznych na przykładzie analizy programów funkcjonowania organizacji pozarządowych.



· Web viewZałącznik nr 2 – szczegółowe treści kształcenia. MODUŁ I . PROBLEMY ZDROWOTNE,...

Documents

Transcript of · Web viewZałącznik nr 2 – szczegółowe treści kształcenia. MODUŁ I . PROBLEMY ZDROWOTNE,...