ARTHROPODarthropod.us.edu.pl/Files/Other/Ksiazka-abstraktow2014.pdf · prof. zw. dr hab. Wiesław...

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska

Uniwersytet Śląski w Katowicach

III Ogólnopolska Konferencja Młodych Naukowców

ARTHROPOD

www.arthropod.us.edu.pl

Katowice, 30 maja – 01 czerwca 2014 r.

3

ORGANIZATORZY:

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska UŚ w Katowicach

Wydziałowa Rada Samorządu Doktorantów WBiOŚ

KOMITET ORGANIZACYJNY:

Przewodniczący: Łukasz Chajec

Członkowie:

Agata Bednarek Marta Sawadro – Wieczorek

Jacek Francikowski Marta Hyra

Mariusz Kanturski Artur Taszakowski

Lidia Sonakowska Joanna Guzik

Jacek Pietrakowski Anna Płachetka

Aldona Śleziak Anna Urbisz

Małgorzata Scheiki – Bińkowska

Adres do korespondencji:

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska

Katedra Fizjologii Zwierząt i Ekotoksykologii

ul. Bankowa 9

40 – 007 Katowice

tel.: +48 515 297 151

e-mail: [email protected]

Opracowanie graficzne: Łukasz Chajec

Projekt strony internetowej: Jacek Pietrakowski

4

KOMITET HONOROWY:

SPONSORZY:

PARTNER:

Rektor Uniwersytetu Śląskiego

prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś

Dziekan Wydziału Biologii

i Ochrony Środowiska

prof. zw. dr hab. Iwona Szarejko

Prezydent Miasta Katowice

Piotr Uszok

5

Ramowy program III Ogólnopolskiej Konferencji

Młodych Naukowców – ARTHROPOD

Miejsce konferencji:

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu

Śląskiego, ul. Bankowa 9, Katowice

PIĄTEK, 30 maja 2014 r.

09:00 Rejestracja uczestników konferencji WBiOŚ –

parter

12:00 Uroczyste otwarcie konferencji

Aula WBiOŚ – I piętro

12:30 Wykład plenarny – dr hab. Piotr Bębas Jak narządy samodzielnie mierzą czas – czyli na temat oscylatorów peryferycznych u owadów.

13:30 Przerwa

13:40 Sesja referatowa cz. 1 – Stawonogi w Gospodarce Użytkowej

13:40-14:00: Ewa Mierzejewska – Wstępne badania nad rolą samców Dermacentor reticulatus żerujących na zwierzętach domowych i gospodarskich.

14:00-14:20: Michał Hołdaj – Problemy ze zwalczaniem mszyc w sadach jabłoniowych.

14:20-14:40: Damian Gorzka – Oleje parafinowe jako alternatywa w ochronie roślin sadowniczych.

14:40-15:00: Katarzyna Kaszewska – Oligokseniczny gatunek pasożytniczego roztocza Picobia dryobatis (Acari: Syringophilidae: Picobiinae) infestujący ptaki dzięciołowe (Aves: Piciformes: Picidae).

6

15:00-15:20: Grzegorz Kania – Znaczenie gospodarcze krocionogów (Arthropoda: Diplopoda).

15:20-15:40: Beniamin Wacławik – Infekcja bakterią Wolbachia polskich populacji ryjkowców z podrodzaju Liophloeodes: filogeneza endosymbionta, drogi transmisji i wpływ na rozród żywiciela.

15:40-16:00: Sylwia Bialik – Układ pasożyt-żywiciel w odniesieniu do Archaeopsylla erinacei (pchła jeżowa) i Erinaceus roumanicus (jeż wschodni).

16:00-16:20: Prezentacja firmy EURx.

16:20 Przerwa obiadowa WBiOŚ – II piętro

17:20 Sesja referatowa cz. 2 – Biologia i Fizjologia Stawonogów I

17:20-17:40: Beata Szołyga – Wpływ olejku eterycznego z Origanum vulgare susb. hirtum na zmiany histopatologiczne w jelicie środkowym pleśniakowca lśniącego, Alphitobius diaperinus Panzer.

17:40-18:00: Andrzej Antoł – Wpływ temperatury i tlenu na śmiertelność i rozród u prosionka szorstkiego

18:00-18:20: Bartosz Schramm – Automatyzacja pomiaru ommatidiów chrząszczy Carabidae.

18:20-18:40: Kamil Szymusiak – Komórki somatyczne w ovariuterus skorpionów apoikogenicznych i katoikogenicznych - podobieństwa i różnice.


18:40 Zakończenie pierwszego dnia konferencji

7

SOBOTA, 31 maja 2014 r.

10:00 Wykład plenarny – dr Izabela Jędrzejowska

Komórki somatyczne towarzyszące wzrastającym oocytom w jajnikach pajęczaków.


11:00 Sesja referatowa cz. 3 – Biologia i Fizjologia Stawonogów II

11:00-11:20: Agata Bednarek – Poziom witelogenin u samic Pyrrhocoris apterus po iniekcji allatostatyny CC.

11:20-11:40: Arkadiusz Urbański – Wpływ neuropeptydów oraz hormonów peptydowych na funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego chrząszcza Tenebrio molitor.

11:40-12:00: Agnieszka Suszczyńska – Rola zegara biologicznego w regulacji wzrostu larw Spodoptera littoralis (Lepidoptera, Noctuidae) i Agelena labyrinthica.

12:00-12:20: Aleksandra Rakowiecka – Wykorzystanie struktur drugorzędowych 12S rRNA do badań nad pokrewieństwem w obrębie Hemiptera.

12:20-12:40: Marcin Gładysz – Lokalizacja neuropeptydu CCAP w mózgu różnych owadów hemimetabolicznych”

12:40-13:00: Prezentacja firmy Lab-Jot.

11:00 Sesja referatowa cz. 4 – Systematyka Stawonogów I

11:00-11:20: Joanna Trela – Mszyce (Hemiptera, Sternorrhyncha, Aphidomorpha) Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich.

11:20-11:40: Jakub Nowicki – Analiza różnic między dwoma gatunkami kambryjskich paradoxididów (Trilobita) z Gór Świętokrzyskich.

Sala Rady

WBiOŚ – I piętro

8

11:40-12:00: Lech Karpiński – Zgrupowania kózkowatych (Coleoptera: Cerambycidae) Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

12:00-12:20: Agnieszka Sala – Fauna Karkonoszy: motyle dzienne (Lepidoptera: Papilionidea, Hesperioidea) i kraśniki (Lepidoptera: Zygaenidae).

12:20-12:40: Agata Kiałka – Nowe gatunki z rodzaju Scirtes (Coleoptera: Scirtidae) z wysp Fidżi.

12:40-13:00: Magdalena Cielniak – Afrotropikalne gatunki muchówek z rodzaju Discomyza (Diptera: Ephydridae)”

13:00 Przerwa kawowa WBiOŚ – parter

13:20 Sesja referatowa cz. 5 – Ekologia Stawonogów

13:20-13:40: Katarzyna Kwiatkowska – Ocena jakości ekosystemów źródlisk okolic Łodzi i ich typologia w oparciu o chruściki (Trichoptera) i okrzemki (Bacillariophyta).

13:40-14:00: Kamil Karaban – Bezpośredni i pośredni wpływ mikrostawonogów glebowych na tempo dekompozycji i obieg materii organicznej w profilu glebowym.

14:00-14:20: Michał Wódecki – Sól im nie straszna. Wstępne rozpoznanie rozmieszczenia pająków wzdłuż gradientu zasolenia na antropogenicznym solnisku Polski centralnej.

14:20-14:40: Mariusz Kanturski – Rozmieszczenie mszyc z rodzaju Eulachnus, Del Guercio, 1909 (Hemiptera: Aphididae: Lachninae) w Europie wraz z określeniem potencjalnej niszy ekologicznej.

14:40-15:00: Łukasz Trębicki – Porównanie

zgrupowań pająków naroślinnych w uprawach

ekologicznych i konwencjonalnych.

Aula WBiOŚ –

I piętro

9

14:40-15:00: Paweł Radzikowski – Wpływ

rożnych systemów użytkowania trwałych

użytków zielonych na liczebność, zróżnicowanie

gatunkowe i strukturę populacji owadów z rzędu

prostoskrzydłych (Orthoptera).


16:20 Sesja posterowa WBiOŚ – III piętro

18:00 Zakończenie drugiego dnia konferencji

19:00 Spotkanie integracyjne dla uczestników konferencji w Restauracji Aleje Smaku w Katowicach*

NIEDZIELA, 01 czerwca 2014 r.

10:00

Sesja referatowa cz. 6 – Systematyka Stawonogów II

10:00-10:20: Katarzyna Pochrząst – Związki filogenetyczne przedstawicieli rodzajów Psilephydra i Synops (Diptera: Ephydridae) regionu orientalnego.

10:20-10:40: Paweł Domagała – Historia i stan badań nad klasyfikacją wewnątrzgatunkową europejskich populacji pazia królowej Papilio machaon (Lepidoptera: Papilionidae).

10:40-11:00: Katarzyna Szczepaniak – Rodzina Chironomidae ze zbiorów Muzeum Ziemi PAN w Warszawie.

11:00-11:20: Paulina Gradowska – W poszukiwaniu zaginionych populacji? – wstępne dane na temat pochodzenia populacji siedliszka sześcioplamego Tritomegas sexmaculatus (Hemiptera: Heteroptera: Cydnidae) w Polsce.


10

11:20-11:40: Jakub Baczyński – Czym tak naprawdę są cykloidy?

11:40-12:00: Anna Janicka – Materiały do poznania składu gatunkowego entomofauny wierzchołkowej części źdźbeł trzciny pospolitej (Phragmites australis (Cav. Ex Steud) na wybranych stanowiskach w okolicy Lublina.

12:00 Przerwa kawowa WBiOŚ – parter

12:20 Sesja referatowa cz. 7 – Biologia i Fizjologia Stawonogów III

12:20-12:40: Natalia Derus – (Nie tylko) histologiczne metody pomiarów komórek Drosophila melanogaster.

12:40-13:00: Lidia Sonakowska – Ultrastruktura nabłonka jelita środkowego i gruczołu jelitowego u słodkowodnej krewetki Neocaridina heteropoda (Crustacea, Malacostraca).

13:00-13:20: Karolina Walkowiak – Czy chrząszcz starzeje się tak jak człowiek?

13:20-13:40: Jan Lubawy – Zmiany metaboliczne indukowane niską temperaturą u karaczana Gromphadorhina coquereliana.

13:40-14:00: Agnieszka Gozdek – Poza uniwersalnym prawem? Allometryczne skalowanie tempa metabolizmu u chrząszczy Carabidae.

14:00-14:20: Karolina Kamińska – Ultrastruktura i organizacja gruczołu ślinowego Lithobius forficatus (Myriapoda, Chilopoda).

14:20-14:40: Izabela Ryczko – Odżywianie się larw przywódek (Diptera: Ephydridae) sinicami (Cyanobacteria).



15:30 Zakończenie konferencji Aula WBiOŚ

11

*Spotkanie integracyjne dla uczestników konferencji, którzy

zadeklarowali chęć wzięcia w nim udziału odbędzie się

w restauracji

w Katowicach, która mieści się przy ul. Świętego

Stanisława, pod numerem 9.

WYKŁADY PLENARNE

15

JAK NARZĄDY SAMODZIELNIE MIERZĄ CZAS – CZYLI NA TEMAT OSCYLATORÓW

PERYFERYCZNYCH U OWADÓW

Piotr Bębas Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa

Zegar biologiczny to złożony system, którego rolą jest koordynacja przebiegu procesów fizjologicznych i ich realizacja w najbardziej odpowiednim czasie. U owadów, zegar biologiczny jest złożonym systemem, którego głównymi elementami są liczne oscylatory komórkowe, opisane niemal we wszystkich narządach. Nie dziwi zatem, że jednym z głównych wyzwań współczesnej chronobiologii jest charakterystyka budowy molekularnej tych oscylatorów i określenie tworzonych przez nie powiązań strukturalnych, funkcjonalnych oraz sposobu w jaki koordynują one rytmy fizjologiczne całego organizmu.

Dotychczas najlepiej poznano oscylator molekularny zlokalizowany w ośrodkowym układzie nerwowym Diptera, głównie ze względu na dużą liczbę badań wykonanych w tym zakresie, do których wykorzystano Drosophila melanogaster. Przedstawiono także szereg dowodów wskazujących na różnice jego struktury w porównaniu z oscylatorami obecnymi w układach nerwowych przedstawicieli innych rzędów owadów, Lepidoptera i Hymenoptera. Sformułowano hipotezę, wg której zegar motyli wykazuje wiele cech pierwotnych, podczas gdy ten opisywany u błonkówek (głównie pszczoły miodnej, Apis mellifera) pod względem struktury jest podobny do oscylatora występującego u ssaków. Owady stanowią zatem doskonały obiekt do badań nad ewolucją zegarów biologicznych.

Jedną z najbardziej znamiennych cech oscylatorów, tworzących zegar biologiczny owadów są różnice w poziomie ich autonomii, rozumianej jako zdolność do generowania rytmów bez udziału, lub przy niewielkim wpływie oscylatora zlokalizowanego w mózgu. Oscylatory znajdujące się poza ośrodkowym układem nerwowym zwykło się określać mianem peryferycznych. Ich budowa molekularna jest słabo poznana, a z kilku doniesień wiadomo, że u tego samego gatunku owada różnią się one od zegara obecnego w neuronach mózgu pod względem struktury i prawdopodobnie mechanizmu działania. Jeszcze mniej wiemy o roli fizjologicznej zegarów peryferycznych. Biorąc pod uwagę ich ogromne znaczenie w regulacji metabolizmu, rozrodu oraz reakcjach organizmu na ksenobiotyki są niezmiernie ważne i intensywnie badane przez chronobiologów.

16

KOMÓRKI SOMATYCZNE TOWARZYSZĄCE WZRASTAJĄCYM OOCYTOM

W JAJNIKACH PAJĘCZAKÓW

Izabela Jędrzejowska

Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Instytut Biologii Eksperymentalnej,

Zakład Biologii Rozwoju Zwierząt, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław

Jajniki pajęczaków charakteryzują się egzogennym typem struktury, co oznacza, że wzrost oocytów odbywa się na powierzchni jajnika. Elementem łączącym wzrastające oocyty ze ścianą jajnika są tzw. styliki utworzone przez grupy komórek somatycznych wywodzących się z nabłonka ściany jajnika. U większości grup pajęczaków, komórki stylika są jedynymi komórkami towarzyszącymi wzrastającym oocytom. U niektórych pajęczaków wzrost oocytów odbywa się także w towarzystwie komórek pęcherzykowych (folikularnych). Geneza, różnicowanie, struktura i funkcje komórek somatycznych, które bezpośrednio lub pośrednio kontaktują się ze wzrastającymi oocytami stanowią przedmiot aktualnie prowadzonych badań. Wyniki tych badań prowadzą nie tylko do poszerzenia naszej wiedzy, lecz stwarzają także możliwość prowadzenia analiz porównawczych dotyczących elementów somatycznych gonad stawonogów.

SESJA REFERATOWA

Sesja referatowa 1. Stawonogi w Gospodarce Użytkowej

19

WSTĘPNE BADANIA NAD ROLĄ SAMCÓW DERMACENTOR RETICULATUS

ŻERUJĄCYCH NA ZWIERZĘTACH DOMOWYCH I GOSPODARSKICH

Ewa Mierzejewska1, Anna Rodo

2, Piotr Bębas

3, Anna Bajer

1

1

Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Instytut Zoologii, Zakład Parazytologii,

ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa 2

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie,

Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Katedra Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej, Zakład Patomorfologii

Zwierząt, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa 3

Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Instytut Zoologii, Zakład Fizjologii Zwierząt, ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa

Kleszcz łąkowy Dermacentor reticulatus jest drugim po kleszczu pospolitym Ixodes ricinus najliczniej występującym gatunkiem kleszczy w Polsce. Jego dorosła postać żeruje na wielu gatunkach zwierząt domowych, gospodarskich i dziko żyjących. Uważa się, że w stadium imago jedynie samice żywią się krwią przenosząc patogeny groźne dla ludzi i zwierząt. Rola postaci dorosłych samców, które znajdowane są na zwierzętach, wciąż pozostaje niejasna. Wyjaśnienie tego zagadnienia będzie miało znaczenie dla poszerzenia wiedzy o epidemiologii chorób odkleszczowych.

Celem naszych badań jest wyjaśnienie roli samców D. reticulatus, które zostały znalezione na zwierzętach, poprzez określenie ekstensywności ich zarażenia pierwotniakami Babesia canis oraz bakteriami z rodzaju Rickettsia.

Badane były samce kleszczy łąkowych zebranych z psów i krów jesienią 2012 r. Masa samców zdjętych z żywicieli była nieznacznie większa od masy ciał kleszczy zebranych z roślinności (wskaźnik zmiany masy ciała=1.03). W badaniach przeprowadzonych przy pomocy mikroskopu konfokalnego zostało wykazane zjawisko indukowanej spermatogenezy u samców zebranych ze zwierząt. W DNA izolowanym osobno z przedniej i tylnej części ciała każdego osobnika, amplifikowany był materiał genetyczny ssaka, z którego zdjęty był kleszcz. Ekstensywność zarażenia kleszczy zdjętych z psów była wyższa w porównaniu z kleszczami poszukującymi. Wszystkie pozytywne próby Rickettsia wykazywały homologię z sekwencją zoonotycznego gatunku R. raoulti.

Wstępne badania wskazują, że samce D. reticulatus mogą pełnić istotną rolę w przenoszeniu i utrzymywaniu w środowisku patogenów mających znaczenie dla medycyny i weterynarii.

Badania sfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu OPUS 2011/03/B/NZ8/02212.


20

PROBLEMY ZE ZWALCZANIEM MSZYC W SADACH JABŁONIOWYCH

Michał Hołdaj, Damian Gorzka Instytut Ogrodnictwa, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, Pracownia Entomologii,

ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice

Każdego roku mszyce występują w sadach jabłoniowych bardzo licznie. Ciepła jesień i krótka, niezbyt mroźna zima sprzyjają rozwojowi tego szkodnika. Intensywne żerowanie mszyc skutkuje zaburzeniami w rozwoju rośliny, przejawiającymi się skręcaniem i zginaniem pędów, a także żółknięciem, marszczeniem, kędzierzawieniem i zwijaniem się liści. Wzrost silnie zaatakowanych roślin ulega zahamowaniu i powstają skrócone łodygi, które obumierają. Wydalana przez mszyce duża ilości spadzi jest pożywką dla grzybów sadzakowych. Do gatunków mszyc występujących najczęściej istwarzających najpoważniejsze zagrożenie w sadach jabłoniowych zaliczamy: mszycę jabłoniową (Aphis pomi), mszycę jabłoniowo-babkową (Dysaphis plantaginea), bawełnicę korówkę (Eriosoma lanigerum).

W poprzednich latach nierzadko zdarzało się, że producenci wykonywali w sezonie 3 i więcej zabiegów, nie uzyskują satysfakcjonujących rezultatów. Powodów takiego stanu rzeczy mogło być kilka. Jednym z nich jest niedostosowanie się do zaleceń producenta dotyczących użytkowania danego produktu. Zalecenia takie są szczegółowo opisane w dołączonej do produktu etykiecie, jak również w Programie Ochrony Roślin Sadowniczych. Przy stosowaniu wielu insektycydów ważne są zarówno warunki atmosferyczne (temperatura, wiatr, wilgotność, nasłonecznienie), dawka stosowanego środka (mierzona w l/ha lub kg/ha), jak również termin zastosowania preparatu, dokładność wykonania zabiegu oraz objętość cieczy roboczej zużytej na hektar. Znaczący wpływ ma również wielkość drzew, zagęszczenie koron oraz sposób działania preparatu (powierzchniowe, układowe, wgłębne). Podstawą racjonalnego zwalczania jest lustracja pod kątem liczebności mszyc i ich wrogów naturalnych oraz znajomość podstawowych zasad stosowania środków ochrony roślin. Nieuzasadniona liczba zabiegów tym samym aficydem może prowadzić nie tylko do generowania dodatkowych kosztów przez producenta, ale przede wszystkim może doprowadzić do obniżenia wrażliwości agrofaga na substancje czynną w nim zawartą, czyli do wyselekcjonowania rasy odpornej. W Instytucie Ogrodnictwa prowadzimy badania nad opracowaniem szybkiej metody oceny odporności mszyc na wybrane insektycydy. Badania współfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie w ramach grantu: N N310 780040.


21

OLEJE PARAFINOWE JAKO ALTERNATYWA W OCHRONIE ROŚLIN

SADOWNICZYCH

Damian Gorzka, Michał Hołdaj Instytut Ogrodnictwa, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, Pracownia Entomologii,

ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice

Od kilku lat coraz bardziej popularne w ochronie roślin stają się środki owadobójcze zawierające olej parafinowy. Tak zwane środki olejowe działają na szkodniki kontaktowo a na roślinie powierzchniowo, mechanizm ich działania polega na zahamowaniu funkcji życiowych owada poprzez zamknięcie dopływu powietrza w fazie rozwojowej jaja bądź larwy szkodnika. Środki zawierające olej parafinowy, ze względu na wczesny termin stosowania, nie wyniszczają parazytoidów oraz owadów pożytecznych, dlatego są zalecane w Integrowanej Ochronie Roślin obowiązującej od 01.01.2014 roku. Zabiegi tymi środkami wykonuje się najczęściej na początku wegetacji. W sadach śliwowych preparaty olejowe mogą być stosowane do zwalczania jaj zimujących przędziorka owocowca (Panonychus ulmi) oraz do zwalczania larw misecznika śliwowego (Parthenolecanium corni) – ważnego szkodnika śliw. W celu zwalczania Parthenolecanium corni zabieg powinien być wykonany tuż przed kwitnieniem w tzw. fazie wegetacyjnej śliw nazywanej pękaniem pąka, bądź w fazie zielonego pąka. Preparat Treol 770 EC, zawierający olej parafinowy, zastosowany w dawce 11,25 l/ha (stężenie 1,5%) w latach 2013-2014 wykazał skuteczność na poziomie 92,8% i 75,5% (odpowiednio). Wyniki opracowano przy pomocy formuły Abbotta. Stosowanie preparatów olejowych wczesną wiosną nie jest łatwe, zabiegi powinny być wykonane przy temperaturze wyższej niż 5 °C. Ze względu na możliwość powstania zjawiska fitotoksyczności unika się stosowania tych środków przed zbliżającym się ochłodzeniem i opadami deszczu. Aby zapewnić skuteczność przy stosowaniu preparatów olejowych należy pamiętać o starannym wykonaniu zabiegu umożliwiającym dokładne pokrycie cieczą roboczą chronionych drzew.


22

OLIGOKSENICZNY GATUNEK PASOŻYTNICZEGO ROZTOCZA PICOBIADRYOBATIS (ACARI: SYRINGOPHILIDAE: PICOBIINAE) INFESTUJĄCY

PTAKI DZIĘCIOŁOWE (AVES: PICIFORMES: PICIDAE)

Katarzyna Kaszewska, Sylwia Bialik Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Instytut Biologii

Środowiska, Zakład Morfologii Zwierząt, ul. Umultowska 89, Poznań 61-614

Roztocze należące do rodziny Syringophilidae Lavoipierre, 1953 to permanentne ektopasożyty ptaków zasiedlające dutki wszystkich typów piór: lotki I-, II,III-rzędowe sterówki oraz pokrywy. Odżywiają się tkanką otaczającą calamus, przebijając dutkę sztyletowatymi chelicerami. Syringophilidae dzieli się na dwie podrodziny Syringophilinae Lavoipierre, 1953 i Picobiinae Johnston, Kethley, 1975. Dotychczas opisano 280 gatunków roztoczy z rodziny Syringophilidae. Przypuszcza się, że akarofauna tych roztoczy może liczyć nawet do 5000 gatunków. Analiza spektrum żywicielskiego dla Syringophilidae, pozwala stwierdzić, że w ogromnej większości są to pasożyty o wąskiej specyficzności hostalnej. Pasożyty te mogą infestować tylko jeden gatunek żywicielski (pasożyty monokseniczne) lub infestujące kilka gatunków żywicieli blisko ze sobą spokrewnionych (pasożyty oligokseniczne).

Picobia dryobatis to przedstawiciel podrodziny Picobiinae (Prostigmata; Syringophilidae) pasożytujący na piórach okrywowych ptaków dzięciołowych (Piciformes: Picidae). Do tej pory P. dryobatis opisywano z następujących gatunków żywicielskich: Dendrocopos major horetorum, D. minor, D. leucotos, Picoides tridactylus z obszaru Palearktyki. Wyniki otrzymane podczas badań kseniczności Picobia dryobatis, pozwoliły na wykazanie nowych gatunków żywicielskich oraz, dzięki zgromadzeniu danych zoogeograficznych można przyjąć, iż centrum występowanie P. dryobatis obejmuje rejon Neotropiku. Spektrum żywicielskie dla Picobia dryobatis zostało poszerzone o następujące gatunki: Dendropicos goartae, D. strielingi, D. namaquus, Picoides pubescens, P. arcticus, P. scalaris, Veniliornis cassini, V.fumigatus, V. kirkii, V.sangineus, V.passerinus, V.spilogaster, Dendrocopos darjellensis. Na podstawie analizy specyficzności żywicielskiej tego pasożyta przyjąć można, iż jest to gatunek oligokseniczny infekujący ptaki należące do rodziny dzięciołowych. Gatunki żywicielskie tworzą grupy siostrzane skupione w trybie Dendropicini. Infekowanie tak wielu gatunków ptaków będących ze sobą spokrewnionych świadczyć może o obecności tego pasożyta u wspólnego przodka.


23

ZNACZENIE GOSPODARCZE KROCIONOGÓW (ARTHROPODA, DIPLOPODA)

Grzegorz Kania Uniwersytet Medyczny, I Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym, Katedra

i Zakład Biologii i Parazytologii, ul. Radziwiłłowska 11, 20-080 Lublin

Większość krocionogów to saprofagi, biorące udział w dekompozycji materii organicznej, w tym martwego drewna. Krocionogi współtworzą kompost oraz uczestniczą w rekultywacji ekosystemów i w biologicznej ochronie lasu.

Diplopoda są szkodnikami roślin uprawnych. Blaniulus guttulatus (Bosc.), Choneiulus palmatus (Nemec) żerują głównie na truskawkach, a Cylindroiulus caeruleocinctus (Wood) niszczy uprawy ziemniaków i marchwi.

W Europie obserwowano i opisywano masowe wędrówki dwóch gatunków Cylindroiulus caeruleocinctus i Ommatoiulus sabulosus. C. caeruleocinctus występował masowo w kilku dzielnicach Lublina od 2006 do 2013 roku. O. sabulosus obserwowano masowo w Wałbrzychu (2002-2007), Dąbrowie Górniczej, Jaworznie i w Chrzanowie (2000-2005) oraz w Krakowie (2009-2011), i w okolicach Warszawy w 2013 roku. Obydwa gatunki są uciążliwe dla mieszkańców z powodu gromadzenia się licznych osobników dorosłych wokół okien i drzwi oraz wędrówki do wewnątrz budynków.


24

INFEKCJA BAKTERIĄ WOLBACHIA POLSKICH POPULACJI RYJKOWCÓW Z PODRODZAJU LIOPHLOEODES: FILOGENEZA, DROGI TRANSMISJI I WPŁYW NA

ROZRÓD ŻYWICIELA

Beniamin Wacławik Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii, Zakład

Entomologii, ul Gronostajowa 9, 30-387 Kraków

Wolbachia jest bakterią, której obecność stwierdzono w komórkach bardzo wielu bezkręgowców, przede wszystkim owadów. Najczęściej zasiedla narządy rozrodcze i jest przekazywana zarówno w linii horyzontalnej (w ramach jednego pokolenia), jak i w pionowej (z pokolenia na pokolenie). Z tą drugą drogą infekcji łączy się jej najbardziej charakterystyczna właściwość. Ponieważ Wolbachia jest przekazywana jedynie w linii matczynej, często manipuluje rozrodem swojego żywiciela, w celu osiągnięcia jak największej liczby samic w kolejnym pokoleniu. Prowadzi to do poważnych zmian w strukturze populacji gospodarza, jak również często do drastycznego spadku różnorodności mtDNA, które, podobnie jak Wolbachia, dziedziczone jest wyłącznie w linii matczynej. Występująca niezgodność pomiędzy filogenezą bakterii Wolbachia i jej żywiciela, oraz pokrewieństwo szczepów infekujących sąsiadujące lub wykazujące podobne ekologiczne preferencje, lecz niespokrewnione populacje (zarówno tego samego jak i różnych gatunków), wskazuje na spory udział przekazu horyzontalnego w rozprzestrzenianiu się tej bakterii.

W badaniu skupiono się na filogenezie endosymbionta Wolbachia występującego u dwóch gatunków ryjkowców z podrodzaju Liophloeodes: L. lentus i L. gibbus i porównaniu jej z geograficznym rozmieszczeniem tych owadów oraz ich filogenezą. W analizach zostały użyte geny kodujące białko endosymbionta ftsZ oraz wsp, natomiast do zbadania pokrewieństwa ryjkowców użyto markerów COI i EF-1α. Zbadano również specyficzność badanych szczepów bakterii względem badanych ryjkowców poprzez porównanie ich ze szczepami występującymi w komórkach innych grup owadów. Zanalizowano też różnice między zmiennością DNA jądrowego i mitochondrialnego związane z pionowym przekazem bakterii. Wyniki badań wskazują na udział obu typów przekazu bakterii wśród populacji Liophloeodes. Zanotowano dużą różnicę pomiędzy zmiennością mtDNA i genów jądrowych, jednak filogeneza szczepów bakterii wskazuje na spory udział przekazu horyzontalnego w rozprzestrzenianiu się endosymbionta.


25

UKŁAD PASOŻYT-ŻYWICIEL W ODNIESIENIU DO ARCHAEOPSYLLA ERINACEI

(PCHŁA JEŻOWA) I ERINACEUS ROUMANICUS (JEŻ WSCHODNI)

Sylwia Bialik, Katarzyna Kaszewska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Instytut Biologii

Środowiska, Zakład Morfologii Zwierząt, ul. Umultowska 89, Poznań 61-614

W faunie Polski występują dwa gatunki jeży: Erinaceus europaeus (jeż zachodni) i Erinaceus roumanicus (jeż wschodni), na którym w przeważającej mierze prowadziłam swoje badania. Erinaceus roumanicus jest gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym w Polsce. Obejmuje swoim zasięgiem tereny na wschód od Odry.

Pierwotnie jeże były związane z ekosystemami leśnymi. Jednak najnowsze badania wskazują, że częściej są spotykane na terenach zantropogenizowanych, stając się współtowarzyszem naszego otoczenia. Te cechy ułatwiają i nasilają przenoszenie patogenów odzwierzęcych na człowieka przy udziale pchły jeżowej Archaeopsylla erinacei.

Wiosną, latem i jesienią 2012 roku przeprowadzono odłowy jeży wschodnich na terenie miasta Poznania w obrębie Jeziora Rusałka, celem zebrania występujących na nich pasożytów. Wszystkie pchły, które zostały zebrane i oznaczone należały do jednego gatunku Archaeopsylla erinacei, zaliczane do rodziny Pulicidae. W takim przypadku można zauważyć, że u tych gatunków występuję monokseniczność (pasożyt związany jest tylko z jednym gatunkiem żywicielskim).

Wyłącznie osobniki dorosłe pcheł są zewnętrznymi, czasowymi pasożytami żywiącymi się krwią i limfą swoich żywicieli. Larwy są wolno żyjące i odżywiają się szczątkami organicznymi. Te drobne owady wykształciły liczne przystosowania do pasożytniczego trybu życia, m.in. utrzymanie się na żywicielu (ciało bocznie spłaszczone; długie, skoczne nogi) i pobieranie krwi (aparat kłująco-ssący).

Sesja referatowa 2. Biologia i Fizjologia Stawonogów I

26

WPŁYW OLEJKU ETERYCZNEGO Z ORIGANUM VULGARE SUSB. HIRTUM NA

ZMIANY HISTOPATOLOGICZNE W JELICIE ŚRODKOWYM PLEŚNIAKOWCA

LŚNIĄCEGO ALPHITOBIUS DIAPERINUS PANZER

Beata Szołyga1, Maryla Szczepanik

1, Antoni Szumny

2

1Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Zakład Zoologii

Bezkręgowców, ul. Lwowska 1, 87-100 Toruń 2Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Chemii, Wydział Nauk o Żywności,

ul. C.K. Norwida 25/27, 50-375 Wrocław

W przyrodzie olejki eteryczne odgrywają istotną rolę w procesach obronnych roślin przed patogenami i fitofagami. Poprzez różnokierunkowe oddziaływanie na owady ograniczają ich wzrost, zaburzają rozwój, płodność i metamorfozę. Częstym objawem stosowania olejków eterycznych metodą żołądkową jest zmniejszony, w stosunku do kontroli, przyrost masy ciała owadów. Jedną z przyczyn ograniczenia wzrostu mogą być zaburzenia trawienia i przyswajania pokarmu, wynikające z blokowania enzymów proteolitycznych w jelicie środkowym, i zmian histopatologicznych zachodzących w przewodzie pokarmowym. Olejki eteryczne poprzez deterentne oddziaływanie wpływają także na zmniejszenie ilości, lub w skrajnych przypadkach, całkowite wstrzymanie pobierania pokarmu. Histopatologia jelita środkowego owadów prowadząca do zaburzeń na różnych etapach odżywiania (pobieranie pokarmu, trawienie i przyswajanie) jest stosunkowo słabo udokumentowana w literaturze, i mechanizm działania tych wieloskładnikowych mieszanin na jelito środkowe owadów-szkodników nie został dokładnie poznany.

W referacie zostaną przedstawione wyniki badań nad aktywnością insektycydalną olejku eterycznego z Origanum vulgare susb. hirtum i jego głównego komponenta – karwakrolu wobec larw i chrząszczy A. diaperinus, szkodnika masowo zasiedlającego kurniki, brojlernie, i wychowalnie drobiu. Badania obejmowały ocenę właściwości antyfidantnych; ocenę wzrostu, rozwoju, metamorfozy i śmiertelności larw A. diaperinus hodowanych na diecie zawierającej 1% roztwory olejku lub karwakrolu. Omówione zostaną także zmiany histopatologiczne zachodzące w jelicie środkowym traktowanych larw. Stosowane w badaniach olejki eteryczne izolowano z roślin metodą destylacji z parą wodną przy użyciu aparatu Derynga w Katedrze Chemii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Skład chemiczny wyizolowanych olejków eterycznych został określony przy pomocy aparatu GC-MS. Interpretację chromatogramów otrzymanych olejków eterycznych przeprowadzono przy użyciu programów MS Data Review oraz SPECMAN.


27

WPŁYW TEMPERATURY I TLENU NA ŚMIERTELNOŚĆ I ROZRÓD U PROSIONKA

SZORSTKIEGO (PORCELLIO SCABER)

Andrzej Antoł, Térezia Horváthová Uniwersytet Jagielloński Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Środowisku,

ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

W wielu badaniach zaobserwowano, że zwierzęta ektotermiczne hodowane w niskich temperaturach rosną dłużej, ale osiągają wyższe końcowe masy ciała w porównaniu ze zwierzętami utrzymywanymi w wysokich temperaturach (temperature size rule – TSR). W celu sprawdzenia podłoża ewolucyjnego TSR założono esperyment z użyciem, jako modelu, równonogów z gatunku prosionek szorstki (Porcellio scaber).

W prowadzonym eksperymencie zwierzęta są hodowane w dwóch temperaturach (22 i 15 °C) oraz w dwóch stężeniach tlenu (22 i 10%). Hodowlę założono w październiku 2013 roku, umieszczając samice z samcami w warunkach eksperymentalnych. Sukcesywnie oddzielano ciężarne samice do osobnych pudełek. Następnie, co tydzień sprawdzano wszystkie pudełka, w celu stwierdzenia porodu i usunięcia ewentualnych martwych samic, martwych miotówi uzupełnienia pożywienia.Zaobserwowano istotny wpływ temperatury na długość ciąży (pierwsze porody w niskiej temperaturze pojawiły się dwa miesiące po pierwszych porodach w wyższych temperaturach). Zanotowano również większą śmiertelność w zabiegach z niższym stężeniem tlenu.

Po dwóch miesiącach przystąpiono do liczenia zwierząt, zanotowano w niskich warunkach tlenowych mniejsze mioty. Mioty w temperaturach niższych osiągają niższą masę ciała niż te z wyższych temperatur, nie ma różnicy między zabiegami z różnym stężeniem tlenu.

Powyższe wyniki wskazują, że zarówno temperatura, jak i tlen wpływają ograniczająco na stawonogi, powodując różnice w terminie przystąpienia do reprodukcji, wielkości miotów i masie ciała potomstwa. W przyszłości kontynuowane będzie ważenie oraz liczenie potomstwa. Pobierane będą też próbki do analiz histologicznych w celu sprawdzenia wpływu warunków eksperymentalnych na wielkości komórek oraz mierzone będzie tempo respiracji.


28

AUTOMATYZACJA POMIARU OMMATIDIÓW CHRZĄSZCZY CARABIDAE

Bartosz Schramm, Agnieszka Gozdek Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Środowisku,

ul. Gronostajowa 7,30-387 Kraków

W wielu badaniach związanych z fizjologią, problematyką ewolucji czy też genetyką jedną z kwestii kluczowych jest określania wielkości ciała oraz wielkości komórek, które go budują. Dlatego też celowym okazało się stworzenie metody, która umożliwi szybki i precyzyjny sposób uzyskania takich pomiarów.

Morfologia oka złożonego wielu owadów stanowi wskaźnik cech fenotypowych, jak również tych związanych ze środowiskiem życia, sposobem zdobywania pokarmu czy też cyklem okołodobowym. Z tego też powodu pomiary parametrów ommatidiów, takich jak ich liczba czy wielkość stało się tematem zainteresowania wielu naukowców.

Celem prezentowanej pracy było stworzenie zautomatyzowanej procedury pomiaru ommatidiów na przykładzie chrząszczy biegaczowatych Carabidae. W procesie tworzenia prezentowanej metody wykorzystano 10 gatunków chrząszczy o skrajnie różnych rozmiarach ciała. Do jej stworzenia zastosowano metodę wykonywania odlewów zewnętrznych oka złożonego oraz zautomatyzowane algorytmy analizy obrazu programu ImageJ. Dzięki temu powstało narzędzie, którego wyniki pracy następnie porównano statystycznie z metodami stosowanymi dotychczas w podobnych badaniach.

Wykazano, iż wyniki, które generuje opisana metoda statystycznie nie różnią się od najdokładniejszej ze stosowanych obecnie metod. Przedstawiono również, iż procedura ta umożliwia zanalizowanie kilkukrotnie większej liczby ommatidiów, w wielokrotnie krótszym czasie, dzięki czemu przyczyni się do wzmocnienia analiz statystycznych uzyskanych wyników, ograniczając równocześnie czas obróbki pozyskanych danych. Otrzymane, w wyniku zastosowania powyższego algorytmu, wyniki porównano również ze stosowanymi metodami pomiaru wielkości i masy ciała uzyskując silne istotne statystycznie korelacje z tymi czynnikami. Dzięki uniwersalności opisanej metody przy niewielkim nakładzie pracy na adaptację procesu, możliwe będzie jego wykorzystanie w szerokiej gamie pomiarów ommatidiów u wielu gatunków bezkręgowców. Możliwe będzie również jej dalsze rozwijanie z uwagi na wykorzystanie w jej tworzeniu łatwo dostępnych materiałów oraz powszechnego oprogramowania.


29

STRUKTURA OVARIUTERUS U SKORPIONÓW APOIKOGENICZNYCH I KATOIKOGENICZNYCH – PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

Kamil Szymusiak, Izabela Jędrzejowska

Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Instytut Biologii Eksperymentalnej,

Zakład Biologii Rozwoju Zwierząt, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław

Żeńskie gonady skorpionów zwane są jajnikomacicą (ovariuterus). Wynika to z faktu, iż w gonadzie odbywa się nie tylko wzrost i dojrzewanie komórek jajowych, lecz również ma miejsce zapłodnienie i rozwój zarodka. Jajnikomacica budową przypomina drabinkę i zbudowana jest z kilku poprzecznie, i podłużnie ułożonych cewek. U skorpionów, podobnie jak u większości Chelicerata, oogonia i powstające z nich oocyty początkowo zlokalizowane są w ścianie gonady pomiędzy komórkami somatycznymi. Wraz z rozpoczęciem wzrostu prewitelogenicznego, oocyty opuszczają ścianę jajnikomacicy wraz z towarzyszącymi im komórkami nabłonka i kontynuują wzrost na powierzchni gonady.Ovariuterus skorpionów podzielony został na dwa typy: apoikogeniczny i katoikogeniczny. Każdy z nich przejawia unikatowe cechy dotyczące pozycji wzrastającego oocytu, jego relacji z komórkami somatycznymi oraz akumulacji materiału zapasowego. W typie apoikogenicznym, oocyty wzrastają w pęcherzyku utworzonym przez komórki folikularne, utrzymując kontakt ze ścianą jajnikomacicy za pomocą grupy komórek somatycznych tworzących tzw. stylik. W typie katoikogenicznym, wzrost oocytów odbywa się w kieszonkach (diverticula) utworzonych poprzez uwypuklenie się nabłonka ściany jajnikomacicy.

U skorpionów apoikogenicznych ściana cewki ovariuterus zbudowana jest z dwóch warstw: wewnętrznej nabłonkowej i zewnętrznej mięśniowej. Oocytom wzrastającym na powierzchni gonady towarzyszą dwie, pochodzące z nabłonka ovariuterus, populacje komórek somatycznych. Pierwszą stanowią komórki folikularne, które przylegają do znaczącej powierzchni oocytu, a drugą komórki stylika tworzące przewód (stylik), łączący oocyt ze ścianą ovariuterus.

U skorpionów katoikogenicznych, w odróżnieniu od typu apoikogenicznego, ściana ovariuterus zawiera dwie warstwy nabłonka, które wspólnie uwypuklają się i tworzą kieszonki, wewnątrz których wzrastają oocyty, a po zapłodnieniu rozwijają się zarodki. Zewnętrzna warstwa nabłonka zbudowana jest z licznych, nieregularnych komórek, a wewnętrzna wsparta na odrębnej błonie podstawnej, uformowana z jednej warstwy komórek, wykazuje podobieństwo do nabłonka typu apoikogenicznego.

Sesja referatowa 3. Systematyka Stawonogów I

30

MSZYCE (HEMIPTERA, STERNORRHYNCHA, APHIDOMORPHA) PARKU

KRAJOBRAZOWEGO CYSTERSKIE KOMPOZYCJE KRAJOBRAZOWE RUD

WIELKICH

Joanna Trela Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,

ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Park Krajobrazowy „CKKRW”, ze względu na zróżnicowanie przyrodnicze, zachowane naturalnie siedliska i walory krajobrazowe stanowi cenny, i wyróżniający się element na tle Górnego Śląska, kojarzonego głównie z wielkoprzemysłową aglomeracją. Elementami przyrodniczymi pierwszorzędnej wagi są zwarte kompleksy lasów rudzkich i pszczyńskich. Wraz z systemem hydrograficznym rzek Rudy, Pszczynki, Korzeńca i Gostyni tworzą one najważniejszy, w południowej Polsce pomost ekologiczny, przebiegający między dolinami Wisły i Odry oraz strefami podgórskimi Karpat i Sudetów. Spełniają ponadto rolę makroostoi, z których wiele gatunków może migrować na rozległe tereny Śląska. Lasy rudzkie rozciągają się u wylotu Bramy Morawskiej, która ze względów biogeograficznych stanowi miejsce przenikania gatunków z południa Europy. Jest to główny szlak migracyjny kształtujący faunę północnej Polski.

Mimo tak ogromnej bioróżnorodności entomofauna Parku jest dość słabo poznana dlatego podjęto pracę nad rozpoznaniem mszyc Parku Krajobrazowego „CKKRW”.

Materiał zbierano w latach 2009-2013 na 73 powierzchniach badawczych należących do różnych zbiorowisk roślinnych. W sumie wykazano obecność 179 taksonów mszyc, w tym 173 gatunki i 16 podgatunków – co stanowi 23,63% polskiej afidofauny. W zebranym materiale wykazano 3 gatunki nowe dla fauny Polski, 31 gatunków nowych dla terenu Górnego Śląska, odnotowano również drugie stanowisko na tym terenie dla 4 gatunków, oraz potwierdzono obecność 2 gatunków na terenie GŚ po roku 1968.

W zebranym materiale podano udział procentowy poszczególnych podrodzin – najliczniej reprezentowane były: Macrosiphinae, Aphidinae z rodziny Aphididae oraz Calaphidinae z rodziny Drepanosiphidae. Analiza troficzna zebranych gatunków wykazała dominację oligofagów I-gostopnia i gatunków związanych z roślinami zielnymi.

Dodatkowo wykonano także analizę troficzną, analizę cykli życiowych oraz preferencji wilgotnościowych zasiedlanych środowisk.

Najwięcej gatunków wykazano ze zbiorowisk półruderalnych i ruderalnych, dowiedziono także preferencje siedlisk synantropijnych i kserotermicznych.


31

ANALIZA RÓŻNIC MIĘDZY DWOMA GATUNKAMI KAMBRYJSKICH

PARADOXIDIDÓW (TRILOBITA) Z GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH

Jakub Nowicki Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Instytut Geologii Podstawowej,

ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Taksonomia polskich przedstawicieli rodziny Paradoxididae Hawle et Corda, 1847 jak dotąd nie doczekała się rewizji uwzględniającej aktualny stan wiedzy. Ponadto, wyróżnienie niektórych taksonów wydaje się budzić wątpliwości. Przykładem takich niejasności taksonomicznych są Paradoxides slowiecensis Orłowski, 1965 oraz Paradoxides socius Orłowski, 1985, gatunki paradoxididów występujące w utworach kambryjskiej formacji piaskowców ze Słowca w Górach Świętokrzyskich. Proponowane w literaturze rozróżnienie między tymi taksonami sprowadza się do różnic w proporcjach kranidiów: P. socius obejmuje formy szersze, zaś P. slowiecensis – węższe.

Okazy zaliczane do obydwu taksonów ponownie przeanalizowano, stosując poza klasycznym opisem paleontologicznym metody statystyczne, eksplorację danych (data mining) oraz morfometrię geometryczną. Badany materiał pochodzi z Góry Słowiec ze środkowej części Gór Świętokrzyskich i znajduje się w kolekcjach Muzeum Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. Materiał obejmował 76 kranidiów o różnym stopniu kompletności i stanie zachowania. W badanych kranidiach pomierzono 19 parametrów, jednak z uwagi na różny stan zachowania komplet pomiarów uzyskano dla nielicznych okazów. W celu zaprezentowania morfometrii geometrycznej wykonano zdjęcia wybranych okazów.

Analiza rozkładu wartości proporcji kranidiów dla poszczególnych okazów nie wykazała istotnych różnic między taksonami. Ponadto, wielowymiarowa analiza dyskryminacyjna pokazała nakładanie się morfotypów oraz duży udział form błędnie zaklasyfikowanych. Morfometria geometryczna wykazała, że jedyną różnicą między typowymi przedstawicielami badanych taksonów są proporcje, przy braku innych cech rozróżniających.

Zebrane dane wskazują na jednorodność badanej populacji, sugerując brak podstaw do rozdzielania jej na dwa taksony. Stosunkowo duża rozpiętość proporcji kranidiów jest prawdopodobnie wynikiem późniejszych deformacji tektonicznych. Dotychczasowe badania skłaniają do wniosku, że wszystkie okazy dotychczas opisywane jako Paradoxides socius należy zaliczyć do gatunku Paradoxides slowiecensis.


32

ZGRUPOWANIA KÓZKOWATYCH (COLEOPTERA: CERAMBYCIDAE)

ZAŁĘCZAŃSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

Lech Karpiński, Wojciech Szczepański Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,


Kózkowate to jedna z najliczniejszych na świecie rodzin chrząszczy, z której opisano ponad 30 tys. gatunków, z czego w Polsce stwierdzonych zostało 192. Większość gatunków związana jest z martwym bądź obumierającym drewnem drzew i krzewów, dlatego odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów leśnych.

Załęczański Park Krajobrazowy utworzony został 5 stycznia 1978 r. jako jeden z pierwszych parków krajobrazowych w Polsce i zajmuje powierzchnię 148,1 km2. Według regionalizacji Kondrackiego swoim zasięgiem obejmuje północną część mezoregionu Wyżyna Wieluńska, natomiast według podziału przyjętego w Katalogu Fauny Polski znajduje się w obrębie dwóch krain zoogeograficznych: Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej oraz Wyżyny Małopolskiej. W krajobrazie parku przeważają lasy i pola uprawne, w mniejszym stopniu występują tutaj różnego typu zbiorowiska muraw i łąk.

Badania prowadzono w latach 2010-2013 w południowej części ZPK, uwzględniając w nich następujące rezerwaty przyrody: Stawiska, Bukowa Góra oraz Węże. Celem było możliwie pełne poznanie składu gatunkowego oraz liczebności i częstości występowania poszczególnych gatunków chrząszczy z rodziny kózkowatych tego obszaru. Ponadto dokonano analizy zgrupowań kózkowatych na tle siedliskowych typów lasu. W trakcie badań używano standardowych metod połowu chrząszczy: wypatrywanie imagines, czerpakowanie roślin, otrząsanie do parasola entomologicznego, przywabianie chrząszczy do sztucznego źródła światła. Pobierano również czynne żerowiska ze stadiami preimaginalnymi, które poddano następnie hodowli laboratoryjnej.

Wykazano łącznie 54 gatunki Cerambycidae (28% fauny Polski), należące do pięciu podrodzin. Łącznie odnotowano ok. 2 tys. imagines oraz ok. 1 tys. żerowisk, larw i/ lub poczwarek. Najwięcej gatunków (ok. 60%) zaliczono do grupy nielicznych –rzadkich, najmniej (ok. 9%) do nielicznych – częstych. Najwięcej gatunków odnotowano w lesie mieszanym świeżym (ok. 90%), najmniej zaś w borze mieszanym wilgotnym (ok. 11%).


33

FAUNA KARKONOSZY: MOTYLE DZIENNE (LEPIDOPTERA: PAPILIONIDEA, HESPERIOIDEA) I KRAŚNIKI (LEPIDOPTERA: ZYGAENIDAE).

Agnieszka Sala Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Instytut Biologii Środowiskowej,

Zakład Biologii, Ewolucji i Ochrony Bezkręgowców, ul. Przybyszewskiego 63/77, 51-148 Wrocław

Motyle o aktywności dziennej, dzięki swoim, całkiem dużym (jak na entomofaunę) rozmiarom i, co za tym idzie – łatwości w obserwacji, stanowią bardzo dobrą grupę organizmów modelowych do badań nad zmianami w ekosystemach. W XXI wieku notuje się spadek zarówno różnorodności, jak i liczebności występowania motyli w Europie. Spośród najważniejszych przyczyn, które powodują taki stan rzeczy należy wymienić: intensyfikację rolnictwa oraz z drugiej strony – zaprzestanie pokosu i wypasu zwierząt na łąkach zarastających roślinnością ekspansywną; niszczenie korytarzy ekologicznych, i fragmentacja siedlisk; zanieczyszczenia wód, powietrza, i gleby; a także zmiany klimatyczne. Wykazano istnienie dwóch przeciwstawnych wzorów adaptacji zwierząt do wzrostu średnich temperatur. Gatunki śródziemnomorskie, przystosowane do gorącego klimatu, rozszerzają swój zasięg o tereny położone bardziej na północ lub na wyższych położeniach górskich. Z kolei gatunki występujące do tej pory w wilgotnych i chłodnych środowiskach, cofają swój zasięg na większe wysokości n.p.m. lub szerokości geograficzne. W odpowiedzi na szereg zmian, nie tylko klimatycznych, badania faunistyczne w ostatnich latach przynoszą wiele ciekawych doniesień. W czasie inwentaryzacji motyli dziennych i kraśników Karkonoskiego Parku Narodowego wraz z jego otuliną (Obszar Natura 2000 „Karkonosze”), w których brało udział dziewięciu ekspertów, w sezonie wiosenno- letnim 2013 r. wykazano aż 72 gatunki, z czego 15 – szczególnie ważnych i istotnych, chronionych na terenie Polski, Czech, lub całej Unii Europejskiej.


34

NOWE GATUNKI Z RODZAJU SCIRTES (COLEOPTERA: SCIRTIDAE) Z WYSP

FIDŻI

Agata Kiałka Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych, Katedra Bioróżnorodności

i Taksonomii Ewolucyjnej, ul. Przybyszewskiego 63/77, 51-148 Wrocław

Rodzina Scirtidae Fleming, 1821 zaliczana jest do podrzędu chrząszczy wielożernych (Polyphaga) i jest dość słabo poznaną grupą owadów. Na całym świecie liczy ok. 1500 gatunków w 54 rodzajach. Chrząszcze te występują najliczniej w tropikach oraz strefach umiarkowanych południowej półkuli. Zdecydowana większość Scirtidae żyje w środowiskach wodnych – jeziorach, rzekach i strumieniach, także w mniejszych zbiornikach, takich jak błotniste kałuże, czy nawet w wodzie zebranej w liściach epifitów, bądź w dziuplach drzew. Larwy odżywiają się poprzez filtrowanie mikroorganizmów z powierzchni kamieni, drewna i liści zanurzonych w wodzie, a dorosłe osobniki żywią się pyłkiem kwiatów.

Rodzaj Scirtes Illiger, 1807 charakteryzuje kosmopolityczne rozmieszczenie i duża liczba opisanych gatunków (ponad 360). Archipelag wysp Fidżi leży w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego, w pacyficznej części zwanej Melanezją. Pozyskano materiały pochodzące z pułapek Malaise’a, zebrane w ramach długotrwałego projektu „Fiji Bioinventory of Arthropods” (ufundowanego przez Schlinger Foundation). Dokonano analizy detali morfologicznych, w tym elementów układów rozrodczych samców i samic, które fotografowano i opisywano. Do tej pory opisywano 4 gatunki z rodzaju Scirtes z tego regionu (Scirtes evansi Pic, 1932, Scirtes humeralis Pic, 1932, Scirtes natovensis Champion, 1919, Scirtes veitchi Champion, 1919), a wyniku przeprowadzonych badań opisano kolejne 8 nowych dla nauki gatunków.


35

AFROTROPIKALNE GATUNKI Z RODZAJU DISCOMYZA (DIPTERA: EPHYDRIDAE)

Magdalena Cielniak Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Katedra Biosystematyki,

ul. Oleska 22, 45-052 Opole

Rodzaj Discomyza liczy 10 gatunków, z których większość występuje na terenie Starego Świata. Region Afrotropikalny obfituje w największą liczbę gatunków – sześć opisanych do tej pory oraz jeden nowy gatunek: Discomyza fagomoga. Charakterystyczny dla tego rodzaju jest rozwój stadiów larwalnych, który zachodzi na martwych ślimakach. Spośród wszystkich rodzajów należących do rodziny Ephydridae, jedynie u przedstawicieli rodzaju Platygymnopa spotyka się podobne preferencje bytowania larw. Gatunki należące do rodzaju Discomyza są stosunkowo łatwe w identyfikacji. Rozwój zachodzi w kierunku wydłużenia czułków, głębszego pomarszczenia twarzy, zwiększenia plamek na skrzydłach, redukcji pregonostylusa i symetryzacji postgonostylusa w aparacie genitalnym.

Sesja referatowa 4. Biologia i Fizjologia Stawonogów II

36

POZIOM WITELLOGENIN U SAMIC PYRRHOCORIS APTERUS PO INIEKCJI

ALLATOSTATYNY CC

Agata Bednarek1, Marta Sawadro-Wieczorek

1, Joanna Kotwica-Rolińska

2,3,

David Doležel3

1Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt

i Ekotoksykologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice 2Uniwersytet Warszawski, Instytut Zoologii, Zakład Fizjologii Zwierząt,

ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa 3Biology Centre AS CR, v. v. i., Institute of Entomology, Department of Molecular Biology

and Genetics, ul. Branisovska 31 CZ-370 05 Czeskie Budziejowice, Czechy

U wielu owadów ciało tłuszczowe jest miejscem produkcji głównych prekursorów żółtka, którymi są witellogeniny. Wynikiem translacji tych białek są produkty o dużej masie molekularnej (ok. 200 kDa), które zwykle rozcinane są na mniejsze podjednostki (apoproteiny). W czasie witelogenezy, po potranslacyjnych modyfikacjach białka te wydzielane są do hemolimfy. Następnie transportowane są do dojrzewających oocytów, gdzie magazynowane są w postaci witelin, stanowiących główne źródło energii dla rozwijającego się zarodka.

Proces witellogenezy i dojrzewania oocytów kontrolowany jest przez hormony steroidowe (hormon juwenilny i ekdyzon). Za regulację syntezy i sekrecji hormonu juwenilnego przez corpora allata (CA – ciała przyległe) odpowiedzialne są allatostatyny i allatotropiny. Neuropeptydy te działają antagonistycznie (allatostatyny hamują syntezę hormonu juwenilnego, natomiast allatotropiny stymulują ten proces).

Celem niniejszego projektu było określenie wpływu allatostatyny CC na poziom witellogenin w hemolimfie samic Pyrrhocoris apterus (Insecta, Hemiptera) w czasie witelogenezy. Do badań wykorzystano 3-dniowe imago, które iniekowano neuropeptydem, natomiast hemolimfę pobrano w drugim, piątym i siódmym dniu po iniekcji. Detekcję witellogenin przeprowadzono metodą Western blot. Wizualizację produktu otrzymano techniką chemiluminescencji. Analizę półilościową wykonano w programie ImageJ.


37

WPŁYW NEUROPEPTYDÓW ORAZ HORMONÓW PEPTYDOWYCH NA

FUNKCJONOWANIE MĘSKIEGO UKŁADU ROZRODCZEGO CHRZĄSZCZA

TENEBRIO MOLITOR L.

Arkadiusz Urbański1, Paweł Marciniak

2, Monika Szymczak

2, Milena

Kudlewska2, Jan Lubawy

2, Szymon Chowański

2, Grzegorz Rosiński

2

1Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Zakład Zoologii

Systematycznej, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań 2Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii i Biologii

Rozwoju Zwierząt, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań

Neuropeptydy oraz hormony peptydowe u owadów stanowią grupę najważniejszych związków regulatorowych wpływających na procesy fizjologiczne oraz aktywność behawioralną. Mimo dużej wiedzy na temat fizjologicznych efektów ich działania, wpływ neuropeptydów i hormonów peptydowych na funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego jest ciągle mało poznany.

Prezentowane badania dotyczą wpływu trzech hormonów: Led-NPF, Neb-TMOF oraz Neb-kolostatyny na procesy fizjologiczne w układzie rozrodczym samców T. molitor. Wyniki przeprowadzonych biotestów in vitro sugerują, że Led-NPF oraz Neb-TMOF stymulują endogenną aktywność kurczliwą izolowanego przewodu wytryskowego. Obserwowany efekt był odwracalny i dawkowo - zależny. W przypadku Neb-kolostatyny efekt stymulacyjny nie był obserwowany. Badania in vivo wykazały, że iniekcja analizowanych związków powodowała zmiany w profilu białkowym jąder T. molitor, w szczególności różnice obserwowane były w poziomie ekspresji białek o masie molekularnej od 40 do 100 kDa. Dodatkowo w zależności od aplikowanego stężenia, wszystkie trzy hormony powodowały zmianę liczby plemników w jądrze, co sugeruje ich udział w regulacji procesu spermatogenezy. Jest to pierwsze doniesienie dokumentujące wpływ neuropeptydów oraz peptydów hormonalnych na procesy fizjologiczne związane z funkcjonowaniem męskiego układu rozrodczego chrząszczy. Ponadto wyniki uzyskane w trakcie przeprowadzonych badań sugerują, iż Led-NPF, Neb-TMOF oraz Neb-kolostatyny mogą pośrednio wpływać na podwyższenie efektywności zapłodnienia jaj T. molitor. Choć wszystkie trzy hormony izolowano z samic owadów (Neobellieria bullata, Leptinotarsa decemlineata) i uznawano je dotąd za regulatory funkcji jajnika. Nasze wyniki wskazują, że są to również ważne gonadotropiny kontrolujące czynności męskiego układu rozrodczego owadów.


38

ROLA ZEGARA BIOLOGICZNEGO W REGULACJI WZROSTU LARW SPODOPTERA

LITTORALIS (LEPIDOPTERA, NOCTUIDAE)

Agnieszka Suszczyńska, Joanna Kotwica-Rolińska, Piotr Bębas, Marta Anna Polańska Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Zwierząt, ul. Miecznikowa 1,

02-096 Warszawa

Zegar biologiczny jest endogennym mechanizmem, który generuje rytmy biologiczne na wszystkich poziomach organizacji organizmu. Dobowe zróżnicowanie nasilenia procesów biologicznych ma na celu realizację ich w najbardziej sprzyjających warunkach oraz synchronizację różnym funkcji życiowych (np. aktywność lokomotoryczną i żerowanie).

Celem niniejszych badań było sprawdzenie czy zegar biologiczny zaangażowany jest w regulację wzrostu larw Spodoptera littoralis. Pierwszym krokiem było określenie przyrostu masy ciała larw w poszczególnych punktach czasowych doby. Stwierdzono, iż zmiany masy ciała wykazują charakter rytmiczny z akrofazą w czasie fazy ciemnej. Tendencja ta została zachowana w warunkach stałej ciemności, co jest cechą rytmów generowanych przez zegar biologiczny. Ustalono jednak, że może to wynikać ze zwiększonej ilości masy pokarmowej w jelicie, ponieważ larwy te najintensywniej żerują nocą. Aby sprawdzić czy wzrost masy ciała związany był również z obiektywnym zwiększeniem rozmiaru ciała, owady nastrzykiwano znacznikiem fazy S cyklu komórkowego (5-bromo-2`deoksyurydyną), w celu określenia dobowych zmian intensywności proliferacji na terenie ciała tłuszczowego. Zgodnie z przewidywaniami, największą liczbę dzielących się komórek zaobserwowano również w czasie fazy ciemnej. Dodatkowo, poprzez sprawdzenie dobowego profilu ekspresji genów zaangażowanych w regulację cyklu komórkowego, określono w jaki sposób zegar biologiczny może regulować cykl komórkowy.

Uzyskane wyniki w sposób jednoznaczny wskazują na zaangażowanie zegara biologicznego w regulację wzrostu larw S. littoralis. Ukazują również przykład procesu, którego rytmika zależy od zegarowej regulacji na poziomie behawioralnym, fizjologicznym, komórkowym i molekularnym. Badania finansowane przez: DSM 14-00-00/86-104953; NCN N N303 803340.


39

WYKORZYSTANIE STRUKTUR DRUGORZĘDOWYCH 12S RYBOSOMALNEGO

RNA DO BADAŃ NAD POKREWIEŃSTWEM W OBRĘBIE HEMIPTERA

Aleksandra Rakowiecka, Dariusz J. Ziaja, Jerzy A. Lis Uniwersytet Opolski, Samodzielna Katedra Biosystematyki, ul. Oleska 48, 45-052 Opole

Praca przedstawia próbę wykorzystania struktur drugorzędowych 12S rRNA do analizy powiązań filogenetycznych w obrębie Hemiptera. Analizę przeprowadzono w oparciu o dane uzyskane z GenBanku oraz dane pochodzące z badań własnych Samodzielnej Katedry Biosystematyki UO. Polegała ona na konstrukcji struktur drugorzędowych III domeny mt rRNA, na podstawie odpowiednich aligmentów, wykonanych z użyciem programów do kreacji struktur 2D. Analizy dokonano na reprezentantach poszczególnych rodzin, którzy zostali wybrani jako typowi przedstawiciele, w oparciu o dane morfologiczne i taksonomiczne. Uzyskane dane wskazują na zasadność wykorzystania struktur 2D do rekonstrukcji filogenetycznych, jako bardziej odpowiadające stanowi faktycznemu niż analiza porównawcza struktur pierwszorzędowych.


40

LOKALIZACJA NEUROPEPTYDU CCAP W MÓZGU RÓŻNYCH OWADÓW

HEMIMETABOLICZNYCH

Marcin Gładysz Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt

i Ekotoksykologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

CCAP (Crustacean cardioactive peptide) jest neuropeptydem występującym u stawonogów i mięczaków. Charakteryzuje się szerokim zakresem pełnionych funkcji, wpływając tym samym na wiele procesów fizjologicznych. CCAP jest nonapeptydem o cyklicznym kształcie cząsteczki. Kształt zawdzięcza mostkowi dwusiarczkowemu łączącemu końce peptydu. U mięczaków występują nieco dłuższe peptydy M-CCAP1 i M-CCAP2, jednak ich budowa wykazuje wiele podobieństw do klasycznego CCAP.

W przeprowadzonych badaniach z wykorzystaniem immunohistochemii prześledzono lokalizację tej cząsteczki w mózgu ważek, pluskwiaków i karaczanów. Badania te wykazały bardzo niski stopień konserwatyzmu lokalizacji CCAP. Wzór rozmieszczenia może się znacząco różnić nawet u różnych gatunków z tego samego rzędu. Bardzo zmienna jest nie tylko lokalizacja komórek nerwowych zawierających CCAP. Komórki te różnią się również pełnioną funkcją. Badania potwierdziły, że CCAP może pełnić zarówno rolę neurohormonu jak i neuromodulatora/neurotransmitera w centralnym układzie nerwowym owadów.

Sesja referatowa 5. Ekologia Stawonogów

41

OCENA JAKOŚCI EKOSYSTEMÓW ŹRÓDLISK OKOLIC ŁODZI I ICH TYPOLOGIA W OPARCIU O CHRUŚCIKI (TRICHOPTERA) I OKRZEMKI (BACILLARIOPHYTA)

Katarzyna Kwiatkowska Uniwersytet Łódzki, Katedra Zoologii Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej, ul. Banacha

12/16, 90-231 Łódź

Źródła to unikatowe ekosystemy łączące dwa odrębne od siebie środowiska, w których wody podziemne stają się powierzchniowymi. Woda podziemna wydostaje się tu na powierzchnię w postaci naturalnych, samoczynnych i skoncentrowanych wypływów, które gdy występują licznie, tworzą grupę obiektów nazywaną źródliskiem. Ekosystemy źródlisk nie tylko odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu wyższych odcinków strumieni, ale też wpływają na „zdrowie” całego systemu rzecznego. W przeciągu ostatnich lat wzrost działalności człowieka w znacznym stopniu przyczynił się zarówno do degradacji terenów źródliskowych, jak i samych nisz. Badania makrobezkręgowców, mikrofauny oraz czynników hydrologicznych i fizykochemicznych pozwalają określić aktualny stan naturalności ekosystemów źródlisk oraz wskazać elementy degradujące.

Badania nad bogactwem gatunkowym, rozmieszczeniem oraz ekologią chruścików (Trichoptera) i okrzemek (Bacillariophyta) były prowadzone w 7 źródliskach położonych w okolicach Łodzi. Dodatkowo, zmierzono właściwości fizykochemicze wody oraz opisano zlewnię bezpośrednią każdego ze stanowisk. Łącznie zidentyfikowano 17 taksonów chruścików oraz ponad 300 taksonów okrzemek. Na podstawie zebranych danych określono aktualny stan naturalności źródlisk oraz zaproponowano ich typologię. Wyróżniono dwie grupy czynników: różnicujące i nieróżnicujące, które w znacznym stopniu przyczyniły się do podziału badanych źródlisk. Dodatkowo, szerzej zbadano powiązanie ekologiczne jednego z gatunków chruścika Silo sp. oraz będących jego pokarmem okrzemek. Wynik tej relacji może być jednym z elementów wyjaśniających brak współwystępowania S. nigricornis i S. pallipes w jednym źródlisku.


42

BEZPOŚREDNI I POŚREDNI WPŁYW MIKROSTAWONOGÓW GLEBOWYCH NA

TEMPO DEKOMPOZYCJI I OBIEG MATERII ORGANICZNEJ W PROFILU GLEBOWYM

Kamil Karaban1, Alexei V. Uvarov

2

1Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Ekologii i Bioetyki,

ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa 2Instytut Problemów Ekologii i Ewolucji Rosyjskiej Akademii Nauk

Tempo dekompozycji i obieg materii organicznej w ekosystemach zależą od wielu czynników biotycznych i abiotycznych. Dużą rolę odgrywają tu organizmy glebowe, które na różnych poziomach detrytusowej sieci troficznej bezpośrednio i pośrednio uczestniczą w procesach rozkładu resztek organicznych. Zmiany w strukturze fauny glebowej i zależności pomiędzy organizmami glebowymi mogą mieć wpływ na procesy zachodzące w profilu glebowym, jednakże zagadnienia te należą do rzadziej badanych. Mikrostawonogi glebowe (głównie skoczogonki i roztocze) pełnią wiele ważnych i różnych funkcji w systemie glebowym. Zmiany w zagęszczeniu oraz w strukturze zespołu mikrostawonogów mogą w znaczący sposób wpływać na procesy dekompozycji oraz obieg materii i energii w profilu glebowym.

Eksperymenty laboratoryjne przeprowadzone zostały przy użyciu plastykowych mikrokosmosów o pojemności 1 dm3, w których utworzono modelowy profil glebowy (warstwa mineralnej gleby i ściółki liściastej) z naturalnym zespołem fauny glebowej. Fauna glebowa reprezentowana była przez mikro i mezofaunę dodane wraz z substratem oraz dwa gatunki dżdżownic reprezentujące makrofaunę. Wybrano dwa pospolite gatunki dżdżownic należące do dwóch grup ekologicznych (Lumbricus rubellus (Lr) - epigeiczny i Aporectodea caliginosa (Aca) - endogeiczny), które w różny sposób wpływają na dekompozycję i transport materii organicznej w profilu glebowym. W eksperymencie utworzono dwa warianty kontrolne (oddzielnie Lr i Aca) i dla każdego po trzy warianty z różnym zagęszczeniem i strukturą zespołu mikrostawonogów: podwójne zagęszczenie mezofauny (Double), ze zwiększonym zagęszczeniem skoczogonków (Collembola) i ze zwiększonym zagęszczeniem drapieżnicy roztoczy (Mesostigmata). Eksperyment przeprowadzony został sezonie lato-jesień 2011r. w kontrolowanych warunkach klimatycznych.

Wyniki wykazały wpływ zmian w zespole mikrostawonogów na tempo dekompozycji materii organicznej i jej obieg w profilu glebowym.


43

SÓL IM NIE STRASZNA. WSTĘPNE ROZPOZNANIE ROZMIESZCZENIA PAJĄKÓW

(ARANEAE) WZDŁUŻ GRADIENTU ZASOLENIA NA ANTROPOGENICZNYM

SOLNISKU POLSKI CENTRALNEJ

Michał Wódecki Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Wydział Przyrodniczy, Katedra

Zoologii, ul. Prusa 14, 08-110 Siedlce

Solniska śródlądowe to jedne z najrzadszych środowisk występujących w Polsce. Ich powstawanie związane jest z stałym zasilaniem przez wody gruntowe o znacznym stopniu mineralizacji. Wody takie mogą być pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego. Przemysł sodowy który rozwinął się na Kujawach oraz niewłaściwe składowanie odpadów sprzyja powstawaniu silnie zasolonych gleb porośniętych przez roślinność halofilną. Fauna bezkręgowa tych środowisk jest stosunkowo słabo poznana. Do tej pory w Polsce nie prowadzono badań nad pająkami solnisk. Praca prezentuje wyniki zbiorów przeprowadzonych w roku 2013 na solnisku w Inowrocławiu wzdłuż wyznaczonego gradientu zasolenia terenu.


44

ROZMIESZCZENIE MSZYC Z RODZAJU EULACHNUS DEL GUERCIO, 1909

(HEMIPTERA: APHIDIDAE: LACHNINAE) W EUROPIE WRAZ Z OKREŚLENIEM

POTENCJALNEJ NISZY EKOLOGICZNEJ

Mariusz Kanturski, Agnieszka Bugaj-Nawrocka, Karina Wieczorek Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,

ul. Bankowa 9, 40 – 007 Katowice

Mszyce z rodzaju Eulachnus charakteryzuje wydłużony kształt ciała, niewielkie rozmiary oraz żerowanie na igłach różnych gatunków sosen. Do chwili obecnej z obszaru Europy znanych jest 12 gatunków z tego rodzaju. W przeciwieństwie do zdecydowanej większości przedstawicieli mszyc, owady te nie tworzą licznych kolonii, żerując głównie pojedynczo, przez co wiele gatunków spotykanych jest rzadko i lokalnie. Niektóre taksony należące do tego rodzaju jak: E. cretaceus (Mamontova, 1968) oraz E. pallidus Mamontova, 1972 znane są wyłącznie ze wschodniej części kontynentu, z lokalizacji typowych, wskazanych podczas deskrypcji gatunków.

Modelowanie potencjalnego rozmieszczenia geograficznego gatunków mszyc z rodzaju Eulachnus oparto na: 19 zmiennych klimatycznych pochodzących z bazy danych WorldClim 1.4, numerycznym modelu terenu prezentującym wysokość topograficzną, pozyskanym ze strony projektu GLOBE, oraz powiązaniach troficznych wykorzystując warstwę Tree cover, przedstawiającą procentowy udział roślinności na świecie. Oceny prawdopodobieństwa wystąpienia dogodnego siedliska dla mszyc z rodzaju Eulachnus dokonano przy pomocy programu MaxEnt. Wartości warstw zmiennych przypisano do wszystkich punktów występowania, a następnie poddano je korelacji (z wykorzystaniem współczynnika korelacji rang Spearmana). Ostatecznie, po analizie wyników korelacji, wybrano te czynniki środowiskowe, które najlepiej opisują warunki siedliskowe preferowane przez przedstawicieli rodzaju Eulachnus. Przedstawiono znane stanowiska badanych mszyc, jak również określono i przedstawiono ich potencjalną niszę ekologiczną.


45

PORÓWNYWANIE ZGRUPOWAŃ PAJĄKÓW NAROŚLINNYCH W UPRAWACH

EKOLOGICZNYCH KONWENCJONALNYCH

Łukasz Trębicki, Michał Wódecki, Łukasz Nicewicz, Andreas Hirler, Izabela Hajdamowicz, Marzena Stańska Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Instytut Biologii, Katedra Zoologii,

ul. Prusa 12, 08-110 Siedlce

W niniejszej pracy prezentowane są wstępne wyniki badań nad różnorodnością pająków naroślinnych w uprawach zbóż ozimych. Badania prowadzono w roku 2012 na 28 powierzchniach badawczych zlokalizowanych na terenie województwa lubelskiego, z których połowa zlokalizowana została w uprawach ekologicznych objętych pakietem rolnośrodowiskowym 2.1, a druga połowa w uprawach użytkowanych w sposób konwencjonalny. Uprawy konwencjonalne w większości odznaczały się niską intensywnością użytkowania. Pająki odławiane były za pomocą czerpaka entomologicznego dwa razy w miesiącu od kwietnia do lipca. Na powierzchniach badawczych dokonano także pomiarów struktury roślinności.

Łącznie zebrano 2173 pająki z 61 gatunków, z czego 1040 z upraw konwencjonalnych należących do 35 gatunków i 1133 z upraw ekologicznych reprezentujących 51 gatunków. W uprawach ekologicznych stwierdzono większą liczbę osobników, większe bogactwo gatunkowe oraz większą różnorodność gatunkową pająków, jednak różnice nie były istotne statystycznie. Skład gatunkowy pająków w obu systemach użytkowania również był podobny, a dominowały tu pająki z rodzin Araneidae, Thomisidae i Theridiidae.

Uprawy konwencjonalne charakteryzowały się istotnie wyższym zagęszczeniem roślinności niskiej (≤60cm). W uprawach tych stwierdzono także, negatywne korelacje pomiędzy zagęszczeniem i wysokością roślinności a występowaniem pająków sieciowych. Podobny rezultat odnotowano w uprawach ekologicznych i dodatkowo stwierdzono pozytywną korelację pomiędzy zagęszczeniem roślinności a występowaniem pająków polujących aktywnie. Wstępne analizy wykazały, że, konwencjonalne uprawy zbóż o niskiej intensywności użytkowania, podobnie jak uprawy ekologiczne mogą wspierać różnorodność pająków w badanych regionach województwa lubelskiego, gdzie dominują gospodarstwa rozdrobnione otoczone cennymi przyrodniczo terenami


46

WPŁYW ROŻNYCH SYSTEMÓW UŻYTKOWANIA TRWAŁYCH UŻYTKÓW

ZIELONYCH NA LICZEBNOŚĆ, ZRÓŻNICOWANIE GATUNKOWE I STRUKTURĘ

POPULACJI OWADÓW Z RZĘDU PROSTOSKRZYDŁYCH (ORTHOPTERA)

Paweł Radzikowski Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej, ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy

Owady z rzędu prostoskrzydłych (Orthoptera) pełnią w środowisku istotną funkcję jako jedne z głównych konsumentów I rzędu w ekosystemach trawiastych. Jednocześnie są one głównym składnikiem pokarmowym diety licznych gatunków pająków, płazów, gadów, a zwłaszcza ptaków, w tym także szponiastych. Ich liczebność wpływa na wyższe poziomy piramidy troficznej, zapewniając pokarm licznej grupie drapieżników. Same prostoskrzydłe są silnie uzależnione od siedliska w którym występują oraz od sposobu jego użytkowania. Analizowano próby pobrane z czterech następujących sposobów użytkowania łąki świeżej Arrhenatherion:

intensywny - łąka dwukrotnie koszona, nawożona mineralnie, nie objęta programem rolno-środowiskowym, w wariancie 3.1 programu rolno-środowiskowego, w wariantach 4.1/5.1 programu rolno-środowiskowego, w wariantach 4.7/5.7 programu rolno-środowiskowego.

Analizy prób z wybranych siedlisk wykazały istotne różnice w liczebności owadów prostoskrzydłych w wybranych typach użytkowania. Badania pokazały pozytywne znaczenie ekstensywnego użytkowania trwałych użytków zielonych w ochronie bioróżnorodności, zwłaszcza w wariantach 4.1/5.1 programu rolno-środowiskowego.

Sesja referatowa 6. Systematyka Stawonogów II

47

ZWIĄZKI FILOGENETYCZNE PRZEDSTAWICIELI RODZAJÓW PSILEPHYDRA I SINOPS (DIPTERA: EPHYDRIDAE) REGIONU ORIENTALNEGO

Katarzyna Pochrząst Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Samodzielna Katedra

Biosystematyki, Zakład Ewolucji i Ekologii Zwierząt, ul. Oleska 22, 45-052 Opole

Plemię Dagini z podrodziny Ephydrinae zostało opisane dopiero w 1982 r. i jest przedostatnim plemieniem (ostatnie to Hecamedini) wyodrębnionym u muchówek z rodziny przywódkowatych (Ephydridae). W skład plemienia wchodzi 6 rodzajów, w tym 2 ze Starego Świata: Psilephydra i Sinops. Wszystkie gatunki tych rodzajów występują w Regionie Orientalnym. Odkryto 3 nowe gatunki z tych rodzajów z Nepalu i Tajwanu. Zbadano budowę ich ryjka (kształt cibarium, liczbę i charakter pseudotchawek). Cechy te nie były używane do badań filogenezy przywódek i pozwalają zweryfikować relacje między tymi rodzajami.


48

HISTORIA I STAN BADAŃ NAD KLASYFIKACJĄ WEWNĄTRZGATUNKOWĄ

EUROPEJSKICH POPULACJI PAZIA KRÓLOWEJ PAPILIO MACHAON

(LEPIDOPTERA: PAPILIONIDAE)

Paweł Domagała

Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Samodzielna Katedra

Biosystematyki, ul. Oleska 22, 45-052 Opole

Paź królowej, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych i charakterystycznych motyli. Biologia tego gatunku, jak i wielu innych przedstawicieli rodziny paziowatych, jest jedną z najlepiej poznanych wśród wszystkich bezkręgowców.

Pomimo dobrego poznania biologii, jego klasyfikacja wewnątrzgatunkowa nadal nie jest ostatecznie określona. Do tej pory opisano ponad 40 jego podgatunków, proponując wiele kryteriów diagnostycznych. Ze względu na dużą zmienność indywidualną, silne tendencje do migracji wyróżnianie niektórych podgatunków pazia królowej może być bezzasadne. Ostateczną odpowiedź co do faktycznej liczby jego podgatunków mogą dać wyniki badań molekularnych.


49

RODZINA CHIRONOMIDAE ZE ZBIORÓW MUZEUM ZIEMI PAN W WARSZAWIE

Katarzyna Szczepaniak Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Zakład Paleontologii, ul. Żwirki i Wigury 93,

02-089 Warszawa Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, Aleja Na Skarpie 20/26, 27, 00-488 Warszawa

Dział Bursztynu Muzeum Ziemi PAN w Warszawie od roku 1951 gromadzi i systematycznie uzupełnia zbiory bursztynu. Aktualnie zbiór liczy ponad 26 000 okazów, w skład którego wchodzą kolekcje tematyczne, stanowiące zarówno materiał wystawowy, dydaktyczny, jak i badawczy. Dominującą część zbioru stanowi kolekcja inkluzji organicznych w bursztynie, w której stwierdzono znaczną przewagę zooinkluzji nad fitoinkluzjami. Wśród inkluzji zwierzęcych najliczniejszy jest typ Arthropoda, w którym zaobserwowano przeważającą liczbę owadów.

Rodzina Chironomidae (ochotkowate) wśród Diptera Nematocera stanowi najliczniej reprezentowaną rodzinę w bursztynie bałtyckim. Badana kolekcja ochotkowatych stanowi praktycznie połowę wszystkich badanych dotychczas Nematocera. Cała kolekcja Chironomidae stanowi 2664 bryłki bursztynu bałtyckiego, w których stwierdzono obecność 3125 dorosłych osobników badanej rodziny. Jako syninkluzje przeważnie spotykane są samce, które tworzą roje w czasie trwania godów. Zdiagnozowane zostały trzy podrodziny, z których dominującą jest Orthocladiinae, drugą co do liczebności jest Chironominae i stwierdzono kilka osobników z podrodziny Tanypodinae. Larwy pierwszej podrodziny rozwijają się w zbiornikach wód stojących, wodach płynących oraz w siedliskach bagnistych, w glebie – stąd przeważająca ich liczba w bursztynie bałtyckim, który wziął swój początek w paleogeńskich lasach bursztynodajnych, z drzew porastających wilgotne podłoże. Mały udział podrodziny Chironominae w stosunku do Orthocladiinae jest zaskakujący, ponieważ wśród współczesnych Chironomidae stwierdzono odwrotny stosunek ilościowy w eutroficznych zbiornikach wodnych. Podrodzina Tanypodinae, jako jedyna z trzech oznacza się skrzydłami z poprzeczną żyłką MCu, jej drapieżne larwy spotykane są głównie w zbiornikach silnie zanieczyszczonych oraz w strefie litoralnej większych zbiorników wodnych.


50

W POSZUKIWANIU ZAGINIONYCH POPULACJI? – WSTĘPNE DANE NA TEMAT

POCHODZENIA POPULACJI SIEDLISZKA SZEŚCIOPLAMEGO TRITOMEGAS SEXMACULATUS (HEMIPTERA: HETEROPTERA: CYDNIDAE) W POLSCE

Paulina Gradowska, Jerzy A. Lis, Dariusz J. Ziaja Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Samodzielna Katedra Biosystematyki, ul. Oleska 22, 45-052 Opole

Tritomegas sexmaculatus, czyli tzw. siedliszek sześcioplamy jest jednym z dwóch gatunków z rodzaju Tritomegas Amyot et Serville, stwierdzanych w naszym kraju. Jeszcze do niedawna gatunek ten był znany tylko z trzech historycznych stanowisk (1893 r., 1958 r., 1962 r.), dlatego jego występowanie na terenie Polski zostało uznane za wątpliwe i wymagające potwierdzenia. Niedawno (w 2008 roku) odkryto populacje tego gatunku w okolicach Opola i Strzelec Opolskich. Od tego czasu znaleziono wiele dalszych jego stanowisk, głównie w południowo-zachodniej oraz zachodniej części kraju. Praca przedstawia wstępne wyniki badań nad pochodzeniem populacji siedliszka sześcioplamego (Tritomegas sexmaculatus) w Polsce, w oparciu o analizę sekwencji podjednostki 16S mitochondrialnego DNA.


51

CZYM TAK NAPRAWDĘ SĄ CYKLOIDY?

Jakub Baczyński Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, ul. Miecznikowa 1, 02-096, Warszawa

Cykloidy (Cyclida) są zagadkową grupą kopalnych stawonogów, których szczątki znajdowane są na licznych stanowiskach paleontologicznych, w osadach datowanych na wczesny Karbon (Turnej), do późnej Jury (Mastrycht). Morfologia tych zwierząt przywodzi na myśl dzisiejsze kraby (najprawdopodobniej zajmowały także podobną do nich nisze ekologiczną), ale ich pochodzenie i powiązania filogenetyczne są nadal niejasne. Współcześnie, w oparciu o domniemaną homologię budowy narządów oddechowych, najczęściej uznawane są za przedstawicieli wymarłej linii ewolucyjnej tarczenic (Branchiura), ale teoria ta budzi liczne kontrowersje. Jej przeciwnicy proponują różne, alternatywne relacje pokrewieństwa z pozostałymi Maxillopoda lub wręcz poddają w wątpliwość fakt umieszczania cykloidów w obrębie kladu Pancrustacea.


52

MATERIAŁY DO POZNANIA SKŁADU GATUNKOWEGO ENTOMOFAUNY

WIERZCHOŁKOWEJ CZĘŚCI ŹDŹBEŁ TRZCINY POSPOLITEJ (PHRAGMITES AUSTRALIS (CAV. EX STEUD)) NA WYBRANYCH STANOWISKACH

W OKOLICY LUBLINA

Anna Janicka, Maria Grochowska Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Biologii i Biotechnologii, Zakład Zoologii, ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin

Celem badań było poznanie składu gatunkowego owadów zasiedlających wierzchołkową część źdźbeł trzciny pospolitej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na muchówki z rodzaju Lipara.

Terenem badań była podmokła łąka w Prawiednikach i w okolicy Zalewu Zemborzyckiego w Zemborzycach. Badaniom poddano niewykłoszone źdźbła trzciny oraz owady, które występowały w wierzchołkowej części pędów nadziemnych. Jedną próbę badawczą stanowiły źdźbła zebrane z powierzchni 0,36 m2. Zgromadzone w terenie źdźbła trzciny fotografowano w laboratorium i przy pomocy mikroskopu stereoskopowego poddawano sekcjonowaniu. Uzyskane larwy i poczwarki owadów determinowano na podstawie specjalistycznych kluczy do oznaczania form przedimaginalnych. Okazy sprawiające problemy determinacyjne poddawano hodowli laboratoryjnej.

Ogółem pobrano 60 prób z łącznej powierzchni ok. 22 m2. Zawierały one 3035 źdźbeł trzciny, z czego 575 było zasiedlonych przez owady (19%). Pozyskane owady należały do trzech rzędów: Diptera, Hymenoptera i Lepidoptera, z których pierwszy zdecydowanie dominował. Wśród muchówek stwierdzono przedstawicieli z rodziny Chloropidae, Anthomyzidae i Cecidomyiidae. Niezmiarkowate reprezentował rodzaj Lipara, Cryptonevra i Incertella. Analiza determinacyjna owadów wykazała wyraźne różnice w składzie jakościowym i ilościowym owadów występujących na badanych stanowiskach w okolicy Lublina.

Sesja referatowa 7. Biologia i Fizjologia Stawonogów III

53

(NIE TYLKO) HISTOLOGICZNE METODY POMIARÓW KOMÓREK DROSOPHILA MELANOGASTER

Natalia Derus Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Środowisku,

Zespół Ewolucji Strategii Życiowych, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Komórki organizmów żywych są obiektami trójwymiarowymi, których objętość rośnie w przybliżeniu wykładniczo wraz z liniowym wzrostem ich długości/ szerokości/ wysokości. W różnych temperaturach i stężeniach tlenu, ze względu na stosunek powierzchni do objętości komórki, korzystniejsze może być posiadanie mniejszych bądź większych komórek. Stosunek ten jest także ściśle związany z tempem metabolizmu, przebudową błon biologicznych czy pobieraniem substancji przez komórki. Aby wykazać słuszność hipotez związanych z wpływem temperatury i tlenu na rozmiar komórek niezbędne jest użycie metod histologicznych i obrazowania mikroskopowego z możliwie największej ilości tkanek. Omówione zostaną sposoby przygotowania tkanek oraz komputerowych pomiarów komórek pochodzących ze skrzydeł, ommatidiów i narządów wewnętrznych Drosophila melanogaster.


54

ULTRASTRUKTURA NABŁONKA JELITA ŚRODKOWEGO I WĄTROBOTRZUSTKI

SŁODKOWODNEJ KREWETKI NEOCARIDINA HETEROPODA (CRUSTACEA, MALACOSTRACA)

Lidia Sonakowska, Karolina Kamińska, Michalina Kszuk-Jendrysik, Bartłomiej Zajusz, Agnieszka Włodarczyk, Magdalena M. Rost-Roszkowska Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Histologii

i Embriologii Zwierząt, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Układ pokarmowy krewetki Neocaridina heteropoda (Crustacea, Malacostraca) posiada stosunkowo złożoną budowę. Przewód pokarmowy ma postać prostej rury położonej po grzbietowej stronie ciała. Składa się on z trzech zasadniczych elementów: jelita przedniego, jelita środkowego oraz jelita tylnego. Najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego jest jelito środkowe połączone z gruczołem trawiennym tzw. wątrobotrzustką.

Jelito środkowe i gruczoł wątrobotrzustkowy N. heteropoda buduje jednowarstwowy nabłonek spoczywający na homogennej błonie podstawnej. Nabłonek jelita środkowego tworzą dwa typy komórek: komórki trawienne i regeneracyjne. Komórki trawienne posiadają typowy cylindryczny kształt i charakteryzują się regionalizacją organelli komórkowych. Komórki regeneracyjne cechują się niewielkimi rozmiarami oraz niewielką zawartością organelli komórkowych.

Nabłonek wątrobotrzustki zbudowany jest z komórek epitelialnych, będących wyspecjalizowanymi komórkami trawienno – sekrecyjnymi oraz komórek regeneracyjnych.

Analizy ultrastruktury nabłonka jelita środkowego i gruczołu wątrobotrzustkowego u N. heteropoda dokonano z wykorzystaniem mikroskopii świetlnej, transmisyjnej mikroskopii elektronowej oraz mikroskopii fluorescencyjnej. Ponadto wykonano barwienia histochemiczne w celu detekcji substancji zlokalizowanych na terenie cytoplazmy komórek tego nabłonka.


55

CZY CHRZĄSZCZ STARZEJE SIĘ TAK JAK CZŁOWIEK?

Karolina Walkowiak, Joanna Pacholska-Bogalska, Monika Szymczak, Grzegorz Rosiński Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii i Biologii Rozwoju

Zwierząt, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań

Owady mogą być z powodzeniem wykorzystywane jako organizmy modelowe w badaniach nad chorobami człowieka. Krótki cykl życiowy, dostępność i niskie koszty prowadzenia hodowli, a także poznanie sekwencji genomów kilkunastu gatunków owadów oraz opracowane nowoczesne biotesty zwiększają często wybór tej grupy zwierząt do podstawowych badań fizjologicznych. Takie gatunki, jak Drosophila melanogaster, czy Apis mellifera są obecnie wykorzystywane w badaniach przyczyn molekularnych dystrofii mięśniowej Duchenne'a/ Beckera, choroby Alzheimera czy Parkinsona, a także w badaniach nad procesami starzenia poszczególnych narządów.

Mimo istnienia wielu fundamentalnych różnic w anatomii serca człowieka i owada stwierdzono między nimi szereg podobieństw funkcjonalnych m.in. w endogennym mechanizmie miogennej depolaryzacji komórek miokardium, w jego aktywności mechanicznej i bioelektrycznej, a także na poziomie molekularnym z uwagi na wysokie podobieństwo genów zaangażowanych w formowanie oraz funkcjonowanie tego narządu u człowieka i owada. Wszystkie te cechy fizjologiczne wskazują na możliwość wykorzystania miokardium owada jako modelu do badań nad chorobami serca człowieka.

Celem prezentowanych badań była analiza wiekowo-zależnych zmian czynnościowych w parametrach mechanicznych oraz hemodynamicznych miokardium chrząszcza Tenebrio molitor. Badania przeprowadzono na osobnikach dorosłych 0 – 18 – tygodniowych, z wykorzystaniem techniki mikrodensytometrycznej oraz mikroskopii wideo połączonej z analizą obrazu dynamicznego. Wykazano występowanie wiekowo - zależnych zmian parametrów hemodynamicznych, objętości wyrzutowej, pojemności minutowej oraz frakcji wyrzutu podczas starzenia się miokardium. Stwierdzono również, że wraz z wiekiem pojawiają się zaburzenia w endogennym rytmie pracy serca tego chrząszcza. Uzyskane wyniki wskazują na podobny charakter zmian funkcjonalnych pomiędzy miokardium T. molitor, a sercem człowieka, co zaznacza się zmniejszeniem wraz z wiekiem wydolności pracy tego narządu i zmianami w częstotliwości jego skurczów. Praca powstała przy wsparciu grantu N N303 805640.


56

ZMIANY METABOLICZNE INDUKOWANE NISKĄ TEMPERATURĄ U KARACZANA

GROMPHADORHINA COQUERELIANA

Jan Lubawy1, Szymon Chowański

1, Arkadiusz Urbański

2, Ewelina Paluch

3,

Marta Spochacz1, Grzegorz Smykalla

1, Małgorzata Słocińska

1, Grzegorz

Rosiński1

1Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii i Biologii Rozwoju

Zwierząt, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań 2Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Systematyki Zwierząt,

ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań 3Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Roślin,

ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań

Owady, jako zwierzęta poikilotermiczne, posiadają ograniczoną zdolność regulacji temperatury ciała. Ograniczenia te spowodowały wykształcenie różnych strategii umożliwiających przeżycie w niekorzystnych warunkach termicznych. Do takich przystosowań można zaliczyć m.in. adaptacje fizjologiczne, które, poprzez zmiany metaboliczne, warunkują zwiększenie tolerancji na niską temperaturę. Obejmują one syntezę krioprotektantów, nukleatorów kontrolowanego zamarzania, czy białek antyzamrożeniowych, jak również zmiany w składzie lipidowym błony komórkowej czy potencjału osmotycznego płynów ustrojowych. Procesy te występują powszechnie u owadów, u których stres związany z chłodem pojawia się w warunkach naturalnych okresowo (np. czas diapauzy) lub długoterminowo (owady żyjące w klimacie arktycznym). Pojawia się jednak pytanie, czy organizmy, które w naturalnym środowisku nie są narażone na stres związany z niską temperaturą, również wykształciły tego typu mechanizmy ochronne? By odpowiedzieć na to pytanie oraz poznać mechanizmy związane z odpowiedzią metaboliczną w reakcji na stres chłodu, przeprowadzono badania na karaczanie madagaskarskim (Gromphadorhina coquereliana), który naturalnie występuje na obszarach klimatu równikowego. Celem badań było określenie zmian poziomu lipidów, węglowodanów oraz frakcji rozpuszczalnej białek hemolimfy i ciała tłuszczowego owada. Ponadto, sprawdzono, jak niska temperatura wpływa na ekspresję białek biorących czynny udział w odpowiedzi na zimno, jak białka szoku cieplnego (HSP) oraz błonowe kanały wodne (akwaporyny).


57

POZA UNIWERSALNYM PRAWEM? ALLOMETRYCZNE SKALOWANIE TEMPA

METABOLIZMU U CHRZĄSZCZY Z RODZINY BIEGACZOWATYCH (CARABIDAE)

Agnieszka Gozdek, Bartosz Schramm Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Środowisku,


Podstawową własnością wszystkich organizmów jest ich metabolizm, jego znaczenie jest kluczowe, ponieważ odnosi się do "tempa życia". Tempo procesu można pośrednio oszacować poprzez szybkość zużycia tlenu lub wydalenia dwutlenku węgla. Metaboliczna Teoria Ekologii, której filarem jest prawo Kleibera przyjmuje, że metabolizm można wyrazić jako potęgową funkcję ciężaru ciała o wykładniku zbliżonym do wartości ¾. Czy taka sama zależność metabolizmu od masy jest uniwersalna dla wszystkich organizmów żywych? Pomimo fundamentalnych zmian w teoretycznym podłożu tej gałęzi nauki, Metaboliczna Teoria Ekologii jest ciągle obecna w badaniach, a prawo skalowania pozostaje tematem wielu dyskusji.

Celem badań było znalezienie wykładnika skalowania metabolizmu z masą ciała u biegaczowatych (Carabidae). Przy użyciu respirometru z systemem otwartym, przepływowym zmierzono standardowe tempo metabolizmu 15 gatunków chrząszczy. Badania przeprowadzono na osobnikach charakteryzujących się dużą rozpiętością masy ciała (różnica pomiędzy osobnikami o skrajnych masach ciała wyniosła dwa rzędy wielkości). Międzygatunkowy, średni wykładnik skalowania metabolizmu z masą ciała osiągnął wartość 0,7083±0,0979 (95% przedział ufności). Nie ma istotnie statystycznej różnicy pomiędzy wykładnikiem opisanym w teorii, a jego wartością uzyskaną w badaniach. Szczególną uwagę należy jednak zwrócić na wewnątrzgatunkową allometrię tempa metabolizmu, która jest w literaturze zaniedbywana. Na poziomie poszczególnych gatunków zakres wykładnika skalowania metabolizmu z masą ciała jest bardzo szeroki (-0,39 – 1,87), a wiele z nich jest statystycznie istotna od siebie nawzajem oraz od „uniwersalnego” wykładnika ¾.

Znajdując wyjątki, staje się oczywiste, iż wykładnik ¾ powinien być co najwyżej traktowany jako trend niż nienaruszalne prawo. Poszukując zasad i prawidłowości w przyrodzie, kierujmy się słowami Alberta Einsteina: „Wszystko powinno być tak proste, jak to tylko możliwe, ale nie prostsze”.


58

ULTRASTRUKTURA I ORGANIZACJA GRUCZOŁU ŚLINOWEGO U LITHOBIUS FORFICATUS (MYRIAPODA, CHILOPODA)

Karolina Kamińska, Magdalena M. Rost-Roszkowska, Michalina Kszuk-Jendrysik, Marta Hyra, Łukasz Chajec, Lidia Sonakowska, Izabela Poprawa Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Histologii i Embriologii Zwierząt, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Lithobius forficatus to niewielki przedstawiciel wijów należący do pareczników (Chilopoda). Parzysty gruczoł ślinowy L. forficatus zlokalizowany jest w sąsiedztwie jelita przedniego. Cały gruczoł otacza ciało tłuszczowe, tworzące nieregularną masę komórek. Ślinianki budują liczne grona, a sama wydzielina uwalniana jest do systemu kanałów. W każdym gronie obecne są zespoły komórek gruczołowych. W zespołach tych widać jeden rodzaj komórek wydzielniczych, będących na różnych etapach aktywności sekrecyjnej. W apikalnej części tych komórek widoczne są mikrokosmki. Bazalna część cytoplazmy bogata jest w liczne cysterny aparatów Golgiego oraz siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. Komórki kanału wysłane są dosyć grubą kutikulą. Wokół gruczołu i ciała tłuszczowego obserwuje się ogromne hemocyty oraz liczne mikroorganizmy.

Osobniki do badań były preparowane w okolicy południa oraz w okolicy północy, aby stwierdzić, czy funkcjonowanie ślinianek uzależnione jest od cyklu dzień/noc.

Badania nad gruczołem ślinowym wija były prowadzone z wykorzystaniem technik mikroskopii świetlnej oraz skaningowej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej. W celu zidentyfikowania substancji zapasowych zgromadzonych na terenie badanych komórek wykonano barwienia histochemiczne.


59

ODŻYWIANIE SIĘ LARW PRZYWÓDEK (DIPTERA: EPHYDRIDAE) SINICAMI

(CYANOBACTERIA)

Izabela Ryczko Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny, Samodzielna Katedra Biosystematyki, Zakład Ewolucji i Ekologii Zwierząt, ul. Oleska 22, 45- 052 Opole

Larwy przywódek (Diptera: Ephydridae) charakteryzują się dużą

różnorodnością związków troficznych. Wśród nich występują endofagi minujące, saprofagi, drapieżniki, parazytoidy oraz mikrofagi. Larwy Ephydridae jako jedne z niewielu muchówek mogą odżywiać się sinicami, także gatunkami produkującymi toksyny sinicowe. Występuje 16 gatunków larw przywódek pochodzących z 2 podrodzin: Ephydrinae oraz Ilytheinae wyróżniających się takim sposobem odżywiania.

SESJA POSTEROWA

63

1. TEMPO HYDRATACJI LARW POLYPEDILUM VANDERPLANKI W WARUNKACH

LABORATORYJNYCH

Ewelina Baran1, Stanisław Knutelski

2, Hubert Harańczyk

1

1Uniwersytet Jagielloński, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Instytut

Fizyki, ul. Reymonta 4, 30-059 Kraków 2Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii,


Woda jest bezwzględnym warunkiem istnienia życia na Ziemi. Po utracie około 50% całkowitej objętości wody w ciele, większość organizmów ginie, a człowiekowi trudno przeżyć nawet ponad 14-sto procentowe odwodnienie. W celu przeżycia okresowych niedoborów wody w środowisku niektóre organizmy wytworzyły dwie główne strategie ewolucyjne: ''unikania wysuszania'' i ''tolerancji na wysuszanie”. Skrajnym przypadkiem tej drugiej strategii jest anhydrobioza, czyli zdolność organizmów do przetrwania w stanie prawie całkowitego odwodnienia. Jednym z modelowych organizmów zwierzęcych umożliwiających poznanie tego zjawiska jest Polypedilum vanderplanki, gatunek muchówki z rodziny ochotkowatych (Chironomidae: Diptera) zasiedlający płytkie, nieduże zbiorniki naskalne wypełnione wodą deszczową w półpustynnych regionach Afryki, które często całkowicie wysychają w okresie jego życia larwalnego. W tak skrajnych warunkach środowiskowych larwy przeżywają wewnątrz cylindrycznych osłonek utworzonych z błota i własnej śliny, po usunięciu aż 97% wody z własnego ciała. W takim stanie stają się one odporne na szereg ekstremalnych warunków abiotycznych i są zdolne do przetrwania np. skrajnych temperatur (od –276 do 102 oC), bardzo wysokiego poziomu promieniowania gamma oraz długotrwałej ekspozycji na próżnię. Jest to jeden z niewielu bezkręgowców mogących wytrzymać prawie całkowite wysuszenie, żeby przetrwać niekorzystne warunki środowiskowe. Jednakże możliwe jest to tylko w stadium larwy, gdyż ani jaja, ani poczwarki, czy też formy dorosłe nie są do tego zdolne. Po umieszczeniu w wodzie i nawodnieniu larwy wnet wracają do pełnej aktywności.

Celem naszych badań jest zmierzenie tempa hydratacji wysuszonych larw P. vanderplanki przez przeprowadzenie pomiarów kinetyki hydratacji oraz izotermy sorpcyjnej pod kontrolą wilgotności względnej, oraz badanie hydratacji w wodzie. Wyniki pokazują, że uwadnianie w wodzie larw żywych przebiega w inny sposób niż larw martwych. Ważną rolę w procesie odgrywa również rodzaj stosowanej wody. Trasy hydratacyjne przeprowadzone z fazy gazowej dla względnych wilgotności między 9%, a 100%, dobrze opisują funkcje eksponencjalne.

64

2. WPŁYW ZEGARA BIOLOGICZNEGO NA NEUROGENEZĘ W MÓZGU LARW

SPODOPTERA LITTORALIS (LEPIDOPTERA: NOCTUIDAE)

Katarzyna Anna Binięda, Agnieszka Suszczyńska, Marta Anna Polańska Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Zwierząt, ul. Miecznikowa 1,

02-096 Warszawa

Neurogeneza jest procesem obejmującym podziały neuroblastów oraz różnicowanie się komórek pomnych w neurony. U motyli proces ten szczególnie intensywnie zachodzi w czasie ostatniego stadium larwalnego oraz w trakcie metamorfozy. W przypadku niektórych gatunków zachowany jest również u osobników dorosłych. Intensywność proliferacji w mózgu owadów regulowana jest przez różne czynniki, zarówno wewnętrzne takie jak hormony, czynniki wzrostu, neuroprzekaźniki, jak i zewnętrzne, związane ze stymulacją narządów zmysłu.

Celem niniejszego projektu było sprawdzenie, czy w regulację podziałów neuroblastów w czasie rozwoju larwalnego S. littoralis zaangażowany jest endogenny zegar biologiczny. W tym celu owady w ostatnim stadium larwalnym nastrzykiwano co 4 godziny (6 punktów czasowych w ciągu doby) znacznikiem fazy S cyklu komórkowego (5-bromo-2`deoksyurydyną), a następnie izolowano mózgi i poddawano je reakcji immunochemicznej. Podjęto także próbę analizy rytmu ekspresji genów regulujących cykl komórkowy oraz jednego z kluczowych genów oscylatora molekularnego – per, na terenie ośrodkowego układu nerwowego badanych owadów.

Stwierdzono rytmiczne zmiany liczby dzielących się komórek na terenie mózgu w czterech pierwszych dniach ostatniego stadium larwalnego. Ponadto, rytm ten jest zachowany u larw hodowanych w warunkach stałej ciemności, co świadczy o jego endogennym charakterze. Stwierdzono także różnice w ekspresji niektórych z wybranych genów w różnych punktach czasowych doby.

Badania finansowane przez: DSM 14-00-00/86-104953 oraz grant NCN N N303 803340.

65

3. ZMIANY W SKŁADZIE GATUNKOWYM RYJKOWCÓW (COLEOPTERA, CURCULIONOIDEA) TATR ZACHODNICH POLSKI

Maciej Bonk, Stanisław Knutelski Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii, Zakład

Entomologii, ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków

Tatry jako najwyższe góry w Polsce są ważnym miejscem w aspekcie czynników kształtujących bioróżnorodność. Są również nieocenionym centrum bogactwa organizmów żywych. Ze względu na piętrowy układ roślinności sięgający piętra alpejskiego i występowanie zwierząt związanych ściśle z wysokogórskimi siedliskami, różnorodność życia tego regionu jest wyjątkowo wrażliwa na zmiany klimatyczne, a ze względu na niewielką powierzchnię, również na bardziej bezpośrednią antropopresję (np. wypas, turystyka). W niniejszym doniesieniu przedstawiono wstępne wyniki badań porównawczych nad zmianami w składzie gatunkowym ryjkowców Tatr Zachodnich Polski. W przeciwieństwie do kręgowców i niektórych grup bezkręgowców, na ryjkowcach nie prowadzono do tej pory badań porównawczych w tym regionie. Ryjkowce zbierano metodą czerpakowania na 13 stanowiskach rozmieszczonych w gradiencie wysokości (od ok. 800 m n.p.m. do ok. 1800 m n.p.m.) w sezonach 1986, 1987, 2011, 2012. Próby zbierano w sezonie wegetacyjnym od maja do końca września każdego roku (siedem kontroli w sezonie). Przebadano wpływ roku i typu siedliska (otwarte lub leśne) na liczbę gatunków na stanowiskach. Łączna liczba gatunków w latach 2011-12 była mniejsza niż w latach 1986-87 (odpowiednio 78 i 83). Średnie liczby gatunków na stanowiskach w kolejnych sezonach wynosiły (chronologicznie): 16.8; SD=7.0, 19.0; SD=7.4, 13.3; SD=4.6, 9.7; SD=4.6. Analiza GLM wykazała istotny spadek liczby gatunków na stanowiskach w zależności od roku (F=3.85, P=0.016). Nie stwierdzono istotnych zależności dla typu siedliska i interakcji: typ siedliska * sezon co sugeruje, że zgrupowania ryjkowców siedlisk otwartych i leśnych są w równym stopniu podatne na zmiany. Analiza post hoc (test Bonferroniego) nie wykazała istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi sezonami, co przemawia za hipotezą, że zmniejszenie liczby gatunków przypadających na stanowisko wynika z długoterminowych zmian.

66

4. PEDOMORFOZA CZY PERAMORFOZA? STAN WIEDZY NA TEMAT

HETEROCHRONII U TRYLOBITÓW

Rafał Lach, Krzysztof Brom Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Paleontologii i Stratygrafii, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Zdaniem Simmsa (1998) heterochronia, jako nierównomierna ewolucja rozwoju osobniczego organizmu, stanowi uniwersalny mechanizm ewolucji m.in. u trylobitów czy szkarłupni. Odnosząc się do McNamary (1988), heterochronia obejmuje trzy fundamentalne elementy wzrostu: rozmiar, kształt oraz czas (w tym wydłużanie się bądź skracanie tych elementów). Powiązane ze sobą gatunki różnią się cechami wynikającymi z przyśpieszenia (akceleracja) bądź opóźnienia (retardacja) określonych procesów wzrostowych względem dojrzewania (czynniki środowiskowe działają na ekspresję genów regulujących wydzielanie hormonów sterujących wzrostem oraz dojrzewaniem). Co istotne, heterochronia powinna być ograniczona do tych przypadków, w których proces rozwoju jest przyspieszony lub opóźniony w czasie. Odnosi się to również do początku bądź zakończenia odpowiednich zmian morfologicznych w czasie.

Heterochronię można podzielić na dwa główne typy: pedomorfozę, czyli przyspieszenie dojrzewania w którym forma dorosła potomka przypomina formę juwenilną przodka (obejmuje przy tym procesy progenezy, neotenii i tzw. post-displacement) oraz peramorfozę czyli opóźnienie dojrzewania względem utrzymujących się trendów wzrostowych (obejmuje procesy hipermorfozy, akceleracji oraz tzw. pre-displacement).

Wspomniane procesy heterochronii – w odniesieniu do stanu kopalnego – mogą być odpowiedzialne za specjację (również na różnych poziomach organizacji) i co istotne mogą być traktowane jako główny czynnik mikro- oraz makroewolucji.

Dla zebranego zbioru danych literaturowych (pedomorfoza: 19 – kambr, 9 – ordowik, 6 – sylur oraz peramorfoza: 7 – kambr, 8 – ordowik, 5 – sylur) zastosowano test niezależności χ2 z poprawką Yatesa. Na podstawie uzyskanych wyników należy stwierdzić, iż występowanie danego typ heterochronii u trylobitów nie jest uzależnione od okresu geologicznego w którym był stwierdzony.

67

5. ROLA BIOLOGICZNIE AKTYWNYCH ZWIĄZKÓW W REGULACJI ENDOGENNEJ

AKTYWNOŚCI KURCZLIWEJ MIĘŚNI TRZEWNYCH CHRZĄSZCZA TENEBRIO MOLITOR L.

Szymon Chowański1, Jan Lubawy

1, Arkadiusz Urbański

2, Grzegorz

Rosiński1

1Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii i Biologii Rozwoju

Zwierząt, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań 2Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Biologii, Zakład Zoologii Systematycznej,


Monoaminy, ważne związki o aktywności biologicznej, funkcjonują jako neurotransmitery, neuromodulatory i neurohormony, zarówno w układzie nerwowym kręgowców, jaki i bezkręgowców. W przypadku kręgowców główną rolę w regulacji funkcjonowania układu nerwowego pełnią katecholaminy epinefryna i dopamina, natomiast w przypadku bezkręgowców aminy śladowe oktopamina i tyramina.

Katecholaminy wpływają na szereg procesów fizjologicznych. W przypadku owadów, wywołują m.in. wzrost aktywności bioelektrycznej centralnego układu nerwowego, czy zmiany behawioralne związane ze składaniem jaj przez samice. Spośród amin śladowych, oktopamina jest funkcjonalnym odpowiednikiem noradrenaliny u kręgowców. Reguluje ona m.in. aktywność kurczliwą mięśni, procesy uczenia się i zapamiętywania, owulację oraz składanie jaj. Rola tyraminy jest zdecydowanie miej poznana. Nieliczne dane wskazują, że jako neuromodulator działa hamująco na amplitudę potencjałów pobudzających w unerwieniu mięśni powłok ciała u larw Drosophila melanogaster, czy wpływa na przepuszczalność błony komórek dla jonów Cl- w cewkach Malphigiego. Obie aminy mają udział w regulacji endogennej aktywności kurczliwej owarioli oraz mięśni jajowodu.

Brak jest jednak informacji mówiących o specyfice oddziaływania tych związków na endogenną aktywność kurczliwą mięśni jelita, jak również o ich roli w regulacji kurczliwości mięśni jajowodu.

W celu określenia wpływu badanych monoamin na aktywność kurczliwą mięśni narządów trzewnych, jajowodu i jelita tylnego, u chrząszcza Tenebrio molitor L. przeprowadzono doświadczenia w warunkach in vitro z wykorzystaniem wideomikroskopii oraz analizy obrazu dynamicznego. Uzyskane dane potwierdzają hamujący wpływ tyraminy i oktopaminy na endogenną aktywność kurczliwą jajowodu i jelita. W przypadku katecholamin, dopamina wykazywała słaby działanie stymulujące na aktywność kurczliwą mięśni jajowodu. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/N/NZ9/01621.

68

6.

DOBOWA EKSPRESJA N-ACETYLOTRANSFERAZY

ARYLOALKILOAMINOWEJ (AA-NAT) U DROSOPHILA MELANOGASTER

Tomasz Czerwik, Joanna Kotwica-Rolińska, Piotr Bębas Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Zwierząt, ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa

Melatonina jest hormonem występującym powszechnie u zwierząt. Jej funkcja została dobrze poznana u zwierząt kręgowych. U owadów jednakże rola melatoniny nie jest jeszcze wystarczająco dobrze zbadana. Wiadomo, że szlak syntezy melatoniny składa się z 5 kontrolowanych enzymatycznie etapów. Jeden z tych etapów zachodzi dzięki N-acetylotransferazie aralkylaminowej (AA-NAT). Aktywność tego enzymu zmienia się w ciągu doby i w związku z tym ma wpływ na zmiany poziomu melatoniny u kręgowców. Jednakże liczba danych o ekspresji i aktywności AA-NAT oraz poziomie melatoniny w narządach u owadów jest bardzo niewielka. Równie mało wiadomo o regulacji procesów fizjologicznych z udziałem melatoniny oraz pozycji tego hormonu w systemie kontrolującym rytmy biologiczne u tych zwierząt.

Celem moich badań było określenie dobowego profilu ekspresji AA-NAT w narządach peryferycznych, takich jak cewki Malpighiego, ciało tłuszczowe, jądra i jajniki Drosophila melanogaster. Hybrydyzacja in situ z użyciem sond molekularnych RNA wskazuje czasowe różnice ekspresji dwóch genów kodujących AA-NAT u Drosophila melanogaster (DatRA oraz DatRB) w badanych narządach, za wyjątkiem jajników. W jajnikach ekspresja AA-NAT jest stała w ciągu dnia. Rytmy te są kontynuowane w stałej ciemności, a u much hodowanych w ciągłym świetle są zaburzane. Rytmy te są zaburzone także u mutantów genów zegara, które nie posiadają funkcjonalnego zegara molekularnego. Wykazaliśmy, że rytmy ekspresji genów DatRA oraz DatRB skorelowane są ze zmianami poziomu białek AA-NAT w cewkach Malpighiego i w ciele tłuszczowym. Co więcej, wykazaliśmy, że poziom melatoniny w tych organach oscyluje w cyklu dobowym. Podsumowując, nasze dane dostarczają nowych dowodów wskazujących na potencjalną rolę peryferycznych zegarów biologicznych w regulacji syntezy melatoniny u D. melanogaster.

Badania finansowane z grantu NCN nr N N303 803340.

69

7. OZNACZENIE METYLOKSANTYN W HEMOLIMFIE ACHETA DOMESTICUS ZA

POMOCĄ WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ (HPLC)

Marta Dziewięcka, Bartosz Baran, Maria Augustyniak Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt


Podjęte badania skupiają się wokół alkaloidów purynowych (metyloksantyn) takich jak kofeina, teobromina i teofilina. Związki te należą do łagodnych substancji psychoaktywnych, które powszechnie występują w tkankach roślin naczyniowych oraz są składnikami produktów spożywczych i farmaceutycznych. Ze względu na fakt, że sposób działania metyloksantyn nie został do końca poznany, a ich dostępność może prowadzić do nadużycia i groźnych konsekwencji zdrowotnych, badania nad metabolizmem, i mechanizmem działania tych substancji u zwierząt są uzasadnione.

Temat zakłada opracowanie metody ilościowego i jakościowego oznaczania nadmienionych związków w hemolimfie Acheta domesticus metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). W późniejszym etapie badań planuje się wykorzystanie innych gatunków owadów, co pozwoli na otrzymanie wyników znaczących w aspekcie porównawczym i poznawczym.

70

8. ANALIZA METABOLICZNEJ REGULACJI AKTYWNOŚCI V-ATPAZY W GRUCZOŁACH ŚLINOWYCH DROSOPHILA MELANOGASTER I CALLIPHORA VICINA

Agata Dzik1,2

, Otto Baumann2

1Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Zwierząt, ul. Miecznikowa 1,

02-096 Warszawa 2Univetsität Potsdam, Institut für Biochemie und Biologie, Zoophysiologie, Karl-

Liebknecht-Str. 24/25, 14476 Potsdam, Germany

Pompy protonowe to grupa enzymatycznych białek błonowych, które katalizują transport protonów w poprzek błony komórkowej. Przykładem pompy protonowej zależnej od ATP jest wakuolarna ATPaza (v-ATPaza) – holoenzym występujący powszechnie w błonach komórkowych organelli organizmów eukariotycznych.

v-ATPaza odpowiada za regulację pH przestrzeni pozakomórkowej, wydzielania lub resorpcji jonów i płynów, importu substancji odżywczych. Aktywność v-ATPazy w gruczołach ślinowych owadów pobudza wydzielanie śliny bogatej w KCl.

Regulacja aktywności v-ATPazy związana jest z przegrupowaniami strukturalnymi polegającymi na oddysocjowaniu domeny V1 i uwolnieniu do cytoplazmy podjednostki C. Aktywacja tej pompy protonowej prowadzi do ponownego przyłączenia podjednostki C do domeny V1, a następnie odtworzeniu holoenzymu poprzez przyłączenie się domeny V1 do błonowej Vo.

Celem niniejszego badania było sprawdzenie, czy aktywność v-ATPazy w gruczołach ślinowych C. vicina i D. melanogaster zależna jest od metabolizmu komórki. Izolowane gruczoły ślinowe inkubowano w medium z dodatkiem inhibitorów oraz aktywatorów mitochondrialnej syntezy ATP (inhibitory: NaCN, NaN3, rotenol; aktywatory: 8-CPT-cAMP, pAMPK), a następnie przy pomocy metody znakowania immunohistochemicznego oraz metody Western blot określano lokalizację domeny V1 (przy pomocy przeciwciał skierowanych przeciwko podjednostkom domeny cytoplazmatycznej V1) oraz poziom kinazy białkowej A (PKA), biorącej udział w aktywacji mitochondrialnej syntezy ATP.

Stwierdzono, że 8-CPT-cAMP (8-(4-Chlorophenylthio)adenosine 3',5'-cyclic monophosphate) ma silne działanie aktywujące holoenzym, nawet w obecności inhibitorów mitochondrialnej ścieżki przekazywania sygnału zależnej od PKA. Dodatkowo zaobserwowano wysoki poziom ekspresji PKA w gruczołach ślinowych, nawet po inkubacji z inhibitorami.

Otrzymane wyniki pokazują, iż aktywność v-ATPazy zależna jest od metabolizmu komórki, wyrażonego mitochondrialną syntezą ATP. Stwierdziliśmy również, że najprawdopodobniej w gruczołach ślinowych istnieje niepoznana do tej pory ścieżka kontaktu AMPK – v-ATPaza. (ERASMUS LAB PROJECT)

71

9. ELEMENTY MORFOLOGII PORÓWNAWCZEJ CHRZĄSZCZY WODNYCH Z RODZAJU

HYDATICUS (DYTISCIDAE)

Joanna Flisińska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Biologii i Biotechnologii, Katedra Ekologii

i Ochrony Środowiska, Plac Łódzki 3, 10-727 Olsztyn

Dymorfizm płciowy jest zjawiskiem powszechnym w świecie zwierząt. Chrząszcze wodne z rodziny Dytiscidae charakteryzuje polimorfizm rozmiarów ciała, budowy genitaliów oraz odnóży pierwszej i drugiej pary. W wyniku przekształcenia trzech segmentów stóp u samców obecne są palety z przyssawkami. Służą one prawdopodobnie do chwytania i przytrzymywania samic podczas kopulacji. Celem badań było poznanie zróżnicowania wielkości oraz budowy dysków adhezyjnych na odnóżach samców chrząszczy należących do trzech gatunków z rodzaju Hydaticus.

W wyniku badań stwierdzono, iż samce osiągają średnio większą długość i szerokość ciała, niż samice, a wartości skrajne u obu płci są zależne od gatunku.

Porównanie ilości i rozmiarów przyssawek na dyskach adhezyjnych pozwoliło na ustalenie formuły opisującej klasy wielkości i liczebności przyssawek należących do poszczególnych klas na odnóżach pierwszej oraz drugiej pary. Liczba przyssawek była podobna w przypadku samców należących do badanych gatunków, jednak całkowita ich powierzchnia na odnóżach pierwszej pary różniła się między sobą. Natomiast całkowita powierzchnia przyssawek na odnóżach drugiej pary była zbliżona u wszystkich opisywanych gatunków. Zjawisko to może powodować różnice w sile, z jaką samce przytrzymują samice podczas aktu płciowego.

Obserwowany polimorfizm tłumaczony jest konfliktem płci oraz koewolucją miedzy samcami i samicami w obrębie gatunku.

72

10. ZIMOWA AKTYWNOŚĆ MOTYLI (LEPIDOPTERA) LASU ŁAGIEWNICKIEGO, POLSKA ŚRODKOWA

Jacek Hikisz Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii

Bezkręgowców i Hydrobiologii, ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź

Zima to okres kiedy większość bezkręgowców przechodzi w stan diapauzy. Mogą one zimować we wszystkich stadiach rozwojowych, jednak najrzadziej w postaci imago. Bez względu jednak na to, w którym stadium zimują muszą wykształcić pewne mechanizmy chroniące je przed zamarznięciem. Istnieje również pewna grupa bezkręgowców, która mimo niesprzyjających zimowych warunków pojawia się okresowo lub regularnie nawet gdy temperatura spada poniżej 0 °C. Tylko około 3% krajowych gatunków motyli zimuje w postaci imago. Są wśród nich gatunki, które przystosowały się do życia w czasie niskich temperatur. Co więcej są wśród nich tacy przedstawiciele, którzy okres ten przeznaczają na rozmnażanie.

Badania nad zimową aktywnością motyli przeprowadzono w czasie dwóch sezonów jesienno-wiosennych na terenie Lasu Łagiewnickiego, leżącego w granicach administracyjnych miasta Łodzi. Zajmuje on łączną powierzchnię 1200 ha i należy do największych komunalnych kompleksów leśnych w Europie. Motyle odławiano w nocy przy użyciu lampy rtęciowo-żarowej) oraz w dzień przy pomocy siatki entomologicznej („na upatrzonego”).

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono aktywność zimową 42 gatunków motyli nocnych należących do 6 rodzin. Dominowała rodzina Geometridae. Charakterystycznymi gatunkami tego okresu okazały się być Alsophila aescularia oraz Opheroptera brumata. Na postawie dynamiki zimowej aktywności motyli wyróżniono cztery ich zgrupowania. Najbogatszym z nich były zgrupowania późnojesienne i wczesnozimowe a najuboższe zimowe. Analiza regresji wykazała dodatnią korelację temperatury z liczbą gatunków rodziny Geometridae oraz ujemną korelację ciśnienia atmosferycznego z liczbą osobników rodziny Noctuidae.

73

11. PORÓWNANIE CIAŁA TŁUSZCZOWEGO U TELODEINOPUS AOUTII (MYRIAPODA: DIPLOPODA) Z CIAŁKAMI SPICHRZOWYMI NIESPORCZAKA HYPSIBIUS DUJARDINI (TARDIGRADA: EUTARDIGRADA)

Marta Hyra, Michalina Kszuk-Jendrysik, Karolina Kamińska, Agnieszka Włodarczyk, Lidia Sonakowska, Magdalena M. Rost-Roszkowska, Izabela Poprawa Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Histologii


Telodeinopus aoutii to afrykański gatunek wijów należący do podgromady Diplopoda. Podobnie jak inni przedstawiciele rodziny Spirostreptidae gatunek ten osiąga znaczne rozmiary sięgające do 180 mm długości. Jego głównym pokarmem są szczątki roślin, owoce, mech, martwa materia organiczna. Hypsibius dujardini to gatunek niesporczaków należących do gromady Eutardigrada, rzędu Parachela. Osobniki tego gatunku osiągają rozmiar 200 µm. Są to zwierzęta roślinożerne, których pokarm stanowią jednokomórkowe glony takie jak Chlorococcum sp. czy Chlorella sp..

Zarówno Hypsibius dujardini, jak i Telodeinopus aoutii wytworzyły podobne funkcjonalnie komórki wypełniające jamę ciała i otaczające narządy wewnętrzne. Komórki te zwane u niesporczaków ciałkami spichrzowymi, a u wijów adipocytami ciała tłuszczowego, są odpowiedzialne za magazynowanie materiałów zapasowych. Liczba i wygląd tych komórek świadczą o kondycji zwierzęcia.

Badania nad ciałem tłuszczowym wija oraz ciałkami spichrzowymi niesporczaka były prowadzone z wykorzystaniem technik mikroskopii świetlnej oraz skaningowej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej. W celu zidentyfikowania substancji zapasowych zgromadzonych na terenie badanych komórek wykonano barwienia histochemiczne.

74

12. WPŁYW INWAZJI NAWŁOCI KANADYJSKIEJ (SOLIDAGO CANADENSIS) NA LICZEBNOŚĆ I RÓŻNORODNOŚĆ MRÓWEK

Joanna Kajzer-Bonk, Damian Szpiłyk, Michał Woyciechowski

Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Zespół Ekologii Behawioralnej, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

Inwazja nawłoci kanadyjskiej Solidago canadensis jest obecnie jednym z głównych zagrożeń dla bioróżnorodności półnaturalnych obszarów trawiastych Europy Środkowej. Poza wypieraniem rodzimej flory, ekspansja nawłoci prowadzi do znacznego spadku różnorodności i liczebności zwierząt, głównie niektórych grup bezkręgowców i ptaków. Celem badań było sprawdzenie wpływu nawłoci na populacje mrówek, które jako organizmy zwornikowe są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania zajmowanych przez nie siedlisk. W roku 2012 policzono gniazda mrówek na 10 półnaturalnych łąkach położonych w pobliżu i granicach Dębnicko-Tynieckiego obszaru Natura 2000, wyznaczając na nich 60 losowo wybranych poletek wielkości 5x5m (30 zarośniętych nawłocią i 30 kontrolnych). Wykazano, że obecność nawłoci wpływa negatywnie na bogactwo gatunkowe (p = 0.019) i liczebność gniazd mrówek (p < 0,001). Wyniki te uzasadniają konieczność podjęcia zdecydowanych działań ograniczających rozprzestrzenianie się tej inwazyjnej rośliny.

75

13. MSZYCE (HEMIPTERA: APHIDOIDEA) PARKU KRAJOBRAZOWEGO „DOLINA

BARYCZY”

Mariusz Kanturski, Karina Wieczorek, Łukasz Depa Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,


Fauna mszyc (Hemiptera: Aphidoidea) Polski liczy obecnie 748 taksonów w randze gatunków i podgatunków. Do najlepiej poznanych obszarów należą: Pobrzeże Bałtyku, Nizina Wielkopolsko-Kujawska, Górny Śląsk, Nizina Mazowiecka, Wyżyna Krakowsko-Wieluńska oraz Pojezierze Mazurskie, gdzie wykazano do tej pory około 80-90% składu gatunkowego tych pluskwiaków na obszarze kraju. Nizina Wielkopolsko-Kujawska jest największą obszarowo i jednocześnie najlepiej pod tym względem poznaną krainą zoogeograficzną w Polsce, jednakże dotychczasowe badania skupiały się w większości na terenie Poznania i w jego okolicach.

Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” stanowi południową część Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, obejmując swoim zasięgiem różne typy siedlisk i zbiorowisk roślinnych, a jego obszar do tej pory nie był badany pod względem afidofauny. W ciągu dwóch sezonów badawczych, prowadzonych w latach 2011 i 2012, z terenu Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” wykazano 128 gatunków mszyc należących do rodzin Adelgidae, Phylloxeridae oraz podrodzin Eriosomatinae, Thelaxinae, Anoeciinae, Drepanosiphinae, Calaphidinae, Phyllaphidinae, Chaitophorinae, Aphidinae i Lachninae w obrębie rodziny Aphididae. Spośród wykazanych taksonów 11 stanowi gatunki po raz pierwszy wykazane z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej; potwierdzono występowanie 5 gatunków oraz wykazano gatunek nowy dla fauny mszyc Polski Sitobion alopecuri (Takahashi, 1921).

76

14. RZADKO SPOTYKANE I NOWE DLA BESKIDU WSCHODNIEGO GATUNKI

CHRZĄSZCZY (COLEOPTERA)

Lech Karpiński1, Karolina Krzyżowska

2, Miłosz Morawski

2, Wojciech T.

Szczepański1, Artur Taszakowski

1

1Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,

ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice, 2Koło Naukowe Zoologów „Faunatycy”, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska

Region zoogeograficzny „Beskidy Wschodnie” jest bardzo interesującą częścią Polski ze względu na obecność niskich gór i przełęczy transkarpackich (umożliwiają one migracje ciepłolubnych gatunków z Wyżyny Ondawskiej i Kotliny Panońskiej) oraz stosunkowo słaby stan poznania jego fauny.

Owady zbierano przy użyciu różnorodnych metod: czerpakowanie, otrząsanie na parasol entomologiczny, metodą „na upatrzonego”, przy użyciu pułapek Barbera, a także przeszukując żywicę drzew iglastych. Intensywne badania prowadzono w latach 2012-2013, wykorzystano także obserwacje z lat wcześniejszych.

Zebrane chrząszcze zaklasyfikowano do 52 rodzin. Spośród nich wybrano i oznaczono do rangi gatunku przedstawicieli 24 rodzin, z czego w 10 stwierdzono gatunki nowe dla krainy lub rzadko spotykane, m.in.: Cucujus cinnaberinus (Scopoli, 1763), Carabus variolosus Fabricius, 1787, Oxythyrea funesta (Poda von Neuhaus, 1761), Pyrochroa serraticornis (Scopoli, 1763) Agrilus sinuatus (A.G. Olivier, 1790), Eurythyrea austriaca (Linnaeus, 1767), Cantharis paludosa Fallén, 1807, Laricobius erichsoni Rosenhauer, 1846, Omalisus fontisbellaquaei Geoffroy, 1785.

77

15. OCENA BIORÓŻNORODNOŚCI ZGRUPOWAŃ RYJKOWCÓW (COLEOPTERA: CURCULIONIDAE) BORÓW SOSNOWYCH SKAŻONYCH METALAMI CIĘŻKIMI W OKOLICACH OLKUSZA

Paweł Kłobucki1, Damian Kolbe

2, Stanisław Knutelski

2

1Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Nauk o Środowisku, Katedra Biologii

i Hodowli Ryb, ul. M. Oczapowskiego 5, 10–719 Olsztyn 2Uniwersytet Jagielloński, Instytut Zoologii, Zakład Entomologii, ul. Gronostajowa 9,

30-387 Kraków

W latach 2011-2012 przeprowadzono za pomocą pułapek ziemnych badania ryjkowców na 6 powierzchniach (OF1-OF5 plus OF6 – kontrola) o malejącym gradiencie stężenia metali ciężkich (Pb, Zn, Cd, Cu) w glebach borów sosnowych okolic Olkusza, celem poznania wpływu tego rodzaju skażenia środowiska na bioróżnorodność chrząszczy roślinożernych.

Łącznie zebrano 816 osobników reprezentujących 13 gatunków, z których jedynie 4 stwierdzono na wszystkich stanowiskach. Są to głównie szkodniki sosny: Hylobius abietis (658 os.), Strophosoma capitatum (78), Hylastes ater (31) i H. opacus (30). Natomiast pozostałe 9 gatunków jest mniej licznych i wykazano je tylko na jednym stanowisku: Stephanocleonus hollbergii – OF1, Magdalis punctulata – OF6, Otiorhynchus ovatus – OF1, O. raucus – OF2, O. scaber – OF3 i Xyleborus dispar – OF2 lub dwóch stanowiskach: Anthonomus phyllocola, Brachyderes incanus i Pissodes castaneus – OF2 i OF3.

Najbogatsze zgrupowania tworzą ryjkowce żyjące w borach najbardziej skażonych metalami ciężkimi: OF2 – 9 gatunków, OF1 i OF3 – po 7 gat. Natomiast najliczniejsze – na stanowiskach: OF5 – 187 osobników, OF1 – 183 i OF3 – 162 os. Inne zgrupowania są uboższe i mniej liczne.

Bogactwo gatunkowe i liczebność badanych zgrupowań ulegają wahaniom, zarówno podczas sezonu wegetacyjnego, jak też się różnią w poszczególnych latach. Ogólnie więcej gatunków (12) stwierdzono w 2011 roku, podczas gdy więcej osobników (669) zebrano w 2012 r. Ryjkowce te wykazują największą różnorodność i liczebność w maju i czerwcu.

Wyniki naszych badań wskazują, że metale ciężkie oddziałują na bioróżnorodność chrząszczy roślinożernych, jakimi są ryjkowce w borach sosnowych okolic Olkusza. Wraz ze zwiększaniem się ich stężenia w glebie następuje istotny statystycznie (p ≤ 0,05) wzrost bogactwa lub liczebności gatunków, za wyjątkiem miedzi i ołowiu, choć w tym ostatnim przypadku zależność liczby osobników jest bliska istotności (p ≈ 0,064).

Osłabione przez toksyczne metale ciężkie rośliny żywicielskie, a zwłaszcza sosny są chętniej i intensywniej atakowane przez gatunki powszechnie uznawane za szkodniki leśne.

78

16. ENDOSYMBIOTYCZNE BAKTERIE U MACROSTELES LAEVIS (INSECTA, HEMIPTERA: DELTOCEPHALINAE). ULTRASTRUKTURA, ROZMIESZCZENIE I TRANSOWARIALNY PRZEKAZ

Michał Kobiałka1, Anna Michalik

1, Marcin Walczak

2, Łukasz Junkiert

2

1Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Instytut Zoologii, Zakład

Biologii Rozwoju i Morfologii Bezkręgowców, ul. Gronostajowa 9, 30-387 Kraków 2Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoolog ii,


Symbiotyczne bakterie są wszechobecne w przyrodzie i wywierają bardzo duży wpływ na ewolucję organizmów eukariotycznych. Występowanie endosymbiotycznych bakterii w ciele owadów jest zjawiskiem powszechnym. Przeprowadzone badania ultrastrukturalne dotyczyły piewików z gatunku Macrosteles laevis. Potwierdziły one występowanie w ciele tych owadów różnych morfotypów endosymbiotycznych bakterii. W pobliżu jajników zaobserwowano dwa parzyste, olbrzymie bakteriomy otoczone jednowarstwowym nabłonkiem. Bakteriocyty tworzące bakteriom można podzielić na dwa rodzaje, ułożone w dwie odrębne warstwy: (1) strefę zewnętrzną (peryferyczną) formują bakteriocyty, zawierające elektronowo-gęste, pleomorficzne bakterie; (2) strefę wewnętrzną (centralną) tworzą kuliste bakteriocyty, których cytoplazmę wypełniają elektronowo-przejrzyste pleomorficzne bakterie. Wewnątrz bakterii warstwy zewnętrznej bakteriomu zaobserwowano niezwykłe zjawisko – obecność ciasno upakowanych, pałeczkowatych bakterii. Jest to wyjątkowa sytuacja, polegająca na bytowaniu bakterii wewnątrz innego mikroorganizmu symbiotycznego. Co więcej zjawisko to występuje nie u wszystkich pałeczkowatych bakterii w bakteriomie. Prawdopodobnie jest to infekcja w początkowym fazie rozwoju. Obecność „bakterii w bakteriach” opisano dotychczas tylko u czerwców z rodziny Pseudococcidae, gdzie wszystkie β-proteobakterie (pierwotne endosymbionty) zawierają γ-proteobakterie (wtórne endosymbionty). Wszystkie wymienione typy bakterii przekazywane są z pokolenia na pokolenie na drodze transowarialnej, poprzez żeńskie komórki rozrodcze - oocyty. Endosymbionty opuszczają bakteriocyty i wędrują przez komórki nabłonka folikularnego do przestrzeni peryoocytarnej na tylnym biegunie oocytu. Ostatecznie formują tzw. kulę symbiotyczną w głębokim wpukleniu oolemmy.

79

17. ZACHOWANIA SPOŁECZNE PAJĄKÓW NA PRZYKŁADZIE POECILOTHERIA BARA

Grzegorz Krawczyk Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Wydział Przyrodniczy, Instytut Biologii,

ul. Prusa 12, 08-110 Siedlce

Pająki Araneae należą do gromady pajęczaków Arachnida. Charakteryzują się dużym zróżnicowaniem morfologicznym i liczebnością, która szacowana jest na ponad 43 tysięcy gatunków. Osobniki należące do tego rzędu są drapieżnikami (z jednym wyjątkiem, który jest roślinożerny) i niemalże wszystkie to żyjące samotnie kanibale. Wynika to z ewolucyjnego przystosowania do zużywania jak najmniejszych pokładów energii podczas polowania (oportuniści) oraz tego, że większość pająków to polifagi.

Zachowania społeczne w świecie zwierząt nie są niczym szczególnym. W świecie owadów są stosunkowo powszechne (tworzą mniej lub bardziej zaawansowane struktury społeczne) i niosą ze sobą różne korzyści. Natomiast w świecie pająków, zachowania społeczne należą do prawdziwej rzadkości (około 83 gatunków) i można podzielić je na dwie kategorie: chwilowo (okazyjnie) społeczne i permanentnie społeczne. Zasadniczą różnicę stanowi fakt braku podziału na kasty, jak ma to miejsce w przypadku owadów eusocjalnych. Większość pająków żyje obok siebie na zasadzie wzajemnej tolerancji i potencjalnych korzyści takich jak: zwiększona ochrona przed drapieżnikami i pasożytami, zwiększone szanse na zdobycie pokarmu oraz zwiększona produkcja jaj, a co za tym idzie – ogólna, wydajniejsza reprodukcja. Są to typowe cechy organizmów gromadnych (np. wielu owadów), które w ten sposób zwiększają swoje szanse przetrwania. Jednym z przykładów pająków przejawiąjących zbliżone zachowania jest właśnie Poeciloteria Bara, którą określić można jako „okazyjnie” społeczna.

80

18. STOSUNEK PŁCI I CYKL ŻYCIOWY CHAETOPTERYX VILLOSA (TRICHOPTERA: LIMNEPHILIDAE)

Katarzyna Kwiatkowska Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii

Doświadczalnej i Biologii Ewolucyjnej, ul. Banacha 12/16, 90-231 Łódź

Teoria Triversa-Willarda (1973) mówi, że stosunek płci potomstwa danego osobnika może być modyfikowany w taki sposób, aby w przewadze była płeć lepiej przyczyniająca się do rozprzestrzeniania genów danego osobnika w danym czasie. Przewaga osobników potomnych jednej z płci jest zazwyczaj zdeterminowana genetycznie lub stymulowana przez czynniki środowiska mogące wpływać na śmiertelność postaci larwalnych lub doskonałych owadów. Inny niż 1:1 stosunek płci występuje na przykład w populacjach wielu gatunków Hymenoptera, a także u niektórych owadów wodnych w tym ważek (Odonata) i chruścików (Trichoptera). Często w takich populacjach występuje również większa śmiertelność osobników jednej z płci. Niektóre gatunki chruścików wykazują zmienną proporcję płci w zależności od okresu wylotu (Ward 1996).

Badania laboratoryjne oraz obserwacje terenowe cyklu życiowego Chaetopteryx villosa były prowadzone w okresie jesienno-zimowym 2011-2013. Teren badań obejmował niszę źródliska jednego z dopływów rzeki Wolbórka. W warunkach naturalnych imagines pojawiały się w okresie od końca września do połowy grudnia. W laboratorium, wyloty trwały od końca września do połowy grudnia. Larwy zbierano w źródlisku późną wiosną i latem 2011-2013 oraz hodowano pojedynczo w warunkach laboratoryjnych do momentu wylotu. Wszystkim osobnikom jako pokarm podawano opadłe liście olchy w formie kwadratu o wymiarach 2 x 2 cm. Co dwa dni zmieniano wodę oraz szacowano procent zjedzenia liścia. Łącznie ze 140 hodowanych osobników wyleciały 102, przy czym stosunek samców do samic wynosił 1:3. W terenie owady dorosłe były łapane metodą „na upatrzonego”, co tydzień, od początku października do połowy grudnia. Samce stanowiły 60% spośród wszystkich zebranych osobników.

81

19. PODZIAŁ HEMOCYTÓW GALLERIA MELLONELLA NA POSZCZEGÓLNE

POPULACJE Z WYKORZYSTANIEM CYTOMETRII PRZEPŁYWOWEJ

Marta Ligęza-Żuber1, K. Zalewska

2, A. Wrońska

2, Emilia Włóka

1, Michalina

Kamut1, Agata Kaczmarek

1, Mieczysława I. Boguś

1,2

1 Instytut Parazytologii im. W. Stefańskiego PAN, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

2 Biomibo, ul.Strzygłowska 15, 04-872 Warszawa

Badania nad układem odpornościowym owadów są bardzo ważne z naukowego punktu widzenia. Pozwalają one na zrozumienie fizjologicznych mechanizmów wrodzonej odpowiedzi immunologicznej, które są analogiczne do wrodzonej odpowiedzi immunologicznej kręgowców.

Galleria mellonella (mól woskowy) jest doskonałym modelem do tego rodzaju badań, ponieważ jest łatwy i stosunkowo tani w hodowli oraz nie przechodzi diapauzy. Odpowiedź immunologiczna u tego gatunku dzieli się na komórkową i humoralną. W naszych badaniach skupiliśmy się na odpowiedzi komórkowej, w której główną rolę odgrywają komórki immunologicznie kompetentne - hemocyty.

W hemolimfie G. mellonella na podstawie badań mikroskopowych można wyróżnić 5 klas hemocytów: plazmatocyty (pl), granulocyty (gr), oenocyty (oe), sferulocyty (sf) oraz prohemocyty (pr) o zróżnicowanych funkcjach. Celem naszych badań była próba rozdziału hemocytów na poszczególne, homogenne populacje z wykorzystaniem cytometrii przepływowej. Podział przeprowadzany był ze względu na różnice w wielkości (FSC), ziarnistości (SSC) adherencji oraz żywotności komórek.

Na podstawie uzyskanych danych cytometrycznych wyróżniono cztery potencjalne grupy hemocytów. W dalszych badaniach stwierdzono, które z nich są adherentne, oraz które wykazują najwyższą aktywność metaboliczną (test z wykorzystaniem CFSE).

Dzięki uzyskanym wynikom można będzie rozdzielić komórki na subpopulacje przy użyciu sortera połączonego z cytometrem przepływowym oraz przeprowadzić dalsze badania dotyczące fagocytozy, apoptozy, proliferacji komórek oraz testy wykrywające markery komórkowo specyficzne. Pozwoli to na dokładną charakterystykę poszczególnych klas hemocytów, a w związku z tym na monitorowanie ich zachowania w warunkach in vivo i in vitro.

82

20. OCENA USZKODZEŃ DNA W HEMOCYTACH I W KOMÓRKACH GRUCZOŁU

JELITA ŚRODKOWEGO PAJĄKÓW XEROLYCOSA NEMORALIS PODDANYCH

DZIAŁANIU STRESORA NATURALNEGO I ANTROPOGENNEGO

Monika Mędrzak, Monika Stalmach, Grażyna Wilczek, Maria Augustyniak Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt i Ekotoksykologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Organizmy w swoim środowisku życia podlegają wpływom różnorodnych czynników stresogennych, mogą wywoływać efekty genotoksyczne, mutagenne I kancerogenne.

Celem pracy była ocena poziomu uszkodzeń DNA w hemocytach i w komórkach gruczołu jelita środkowego niesieciowych pająków Xerolycosa nemoralis (Westring, 1861) (Lycosidae), eksponowanych w warunkach laboratoryjnych na wybrane czynniki stresowe o charakterze naturalnym i antropogennym. W badaniach wykorzystano dorosłe samice i samce, które poddano działaniu stresu głodzenia (1 tydzień) i ekspozycji na insektycyd fosforoorganiczny, dimetoat (0,16 µg/osobnika – podanie jedno- i pięciokrotne). Dobór czynników stresowych oraz stopień ich nasilenia odzwierciedlały potencjalne zagrożenia, z którymi mogą spotkać się te drapieżniki w swym naturalnym środowisku życia. Ocenę genotoksyczności w hemocytach oraz komórkach gruczołu jelita środkowego, dokonano w oparciu o test kometowy, analizując takie parametry jak: zawartość DNA w ogonie komet (TDNA), średnią długość ogona komety (TL) oraz moment ogona komety (OTM).

Poziom uszkodzeń DNA w komórkach był zróżnicowany w zależności od płci, analizowanego narządu oraz rodzaju zastosowanego czynnika stresogennego. W hemocytach samców, zarówno stres głodzenia jak i dimetoat spowodowały istotny wzrost poziomu uszkodzeń DNA, w porównaniu do wartości kontrolnych. Zwiększoną zawartość DNA w ogonie komet wykazano także w komórkach gruczołu jelita środkowego samców poddanych pięciokrotnej ekspozycji na pestycyd fosforoorganiczny. Z kolei w narządach samic nie stwierdzono genotoksycznych efektów stresu głodzenia. Wzrost poziomu uszkodzenia DNA wykazano u samic tylko w hemocytach w przypadku jednokrotnego podania dimetoatu. Podobnych zmian nie wykryto jednak w ich hemocytach po pięciokrotnej ekspozycji osobników na pestycyd. Może to wskazywać, że samice, ze względu na ich funkcje reprodukcyjne, posiadają sprawniejsze niż samce mechanizmy naprawcze skutecznie chroniące ich materiał genetyczny.

83

21. DZIENNA DYNAMIKA OBLOTU KWIATÓW PRZEZ PSZCZOŁĘ MIODNĄ I CHRONIONE PSZCZOŁY DZIKIE

Aneta Sikora, Paweł Michołap

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wydział Przyrodniczo-Technologiczny, Katedra Ochrony Roślin, Pl. Grunwaldzki 24a, 50-363 Wrocław

Pszczoła poszukująca pokarmu w kwiecie, może korzystać z niego tylko w określonych porach w ciągu doby. Ma to związek nie tylko z rytmiką wytwarzanego przez kwiat pyłku i nektaru, ale także czynnikami klimatycznymi oraz kombinacją tych czynników. Generalnie można powiedzieć, że pszczoły są najaktywniejsze w czasie słonecznej i ciepłej pogody. Jednak wiadomo, że pszczoły społeczne (Apis i Bombus) mogą pracować w gorszych warunkach, lecz loty gatunków o mniejszych wymiarach ciała zależą w większym stopniu od przebiegu pogody.

Monitoring dziennej dynamiki pszczoły miodnej Apis mellifica L., pszczół z rodzaju porobnica Anthophora Latr. oraz gatunków rodzaju trzmiel Bombus Latr. i trzmielec Psithyrus Lep. przeprowadzono w dniach 25 V i 31 VII 2012 roku w Ogrodzie Roślin Leczniczych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Obserwacje wykonywano w godzinach 9:00 - 18:00 zapisując o pełnej godzinie liczbę badanych gatunków pszczół na kwitnących roślinach.

W czasie obserwacji majowej odnotowano 454 osobniki pszczoły miodnej, 57 osobników porobnicy włochatki oraz 157 osobników trzmieli należących do 7 gatunków. Pszczoła miodna osiągnęła największą aktywność oblotu o godzinie 15.00, trzmiele natomiast preferowały godziny poranne i późnopopołudniowe. Porobnica włochatka w najwyższej liczebności oblatywała kwiaty w godzinach wczesnopopołudniowych. Podczas obserwacji całodniowej w lipcu odnotowano 141 osobników pszczoły miodnej, 3 osobniki porobnicy opylonej, 499 osobników trzmieli z 5 gatunków oraz 208 osobników pasożytów gniazdowych trzmieli - trzmielców, należących do 3 gatunków. Szczyt liczebności pszczoły miodnej przypadł na godzinę 16.00, natomiast porobnica opylona spotykana była wyłącznie pod wieczór – 17:00 i 18:00. Dynamika oblotów przez trzmiele była zbliżona do wcześniejszej obserwacji. Natomiast nie obserwowane wcześniej trzmielce osiągały w dniu obserwacji maksimum liczebności w godzinach 14:00 - 17.00.

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

84

22. ZGRUPOWANIA PIEWIKÓW (HEMIPTERA: FULGOROMORPHA ET CICADOMORPHA) ŚRÓDLĄDOWYCH MURAW PIASKOWYCH Z ZESPOŁU

SILENO OTITIS-FESTUCETUM LIBB. 1933

Krzysztof Musik Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii, ul. Bankowa 9, 40-007, Katowice

Piewiki (Hemiptera: Fulgoromorpha et Cicadomorpha) stanowią ważny element sieci troficznych prawie wszystkich ekosystemów lądowych, w których tworzą skomplikowane zgrupowania, cechujące się złożoną strukturą oraz sezonową dynamiką zmian liczebności. Owady te cechują ścisłe związki troficzne z roślinami żywicielskimi i znaczna ich część uznawana jest za gatunki troficznie wyspecjalizowane, mono- i oligofagiczne.

Badania na śródlądowych murawach piaskowych z zespołu Sileno otitis-Festucetum Libb. 1933 prowadzone były w trakcie trzech sezonów badawczych (2011-2013). Odłowiono łącznie 82 gatunki piewików, z czego zgrupowanie charakteryzowało 10 gatunków o podwyższonej liczebności. W analizowanej fitocenozie dynamikę sezonowych zmian liczebności w znacznym stopniu kształtowały populacje Neophilaenus minor, Zyginidia viaduensis, Chlorita paolii, Turrutus socialis oraz letnie pokolenie Macrosteles laeivs. Odłowiono także rzadkie gatunki takie jak Psammotettix dubius oraz Ebarrius cognatus.

85

23. FAUNA PROSTOSKRZYDŁYCH (ORTHOPTERA) HAŁD KOPALNI CYNKU I OŁOWIU

Mateusz Okrutniak Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Katedra

Zoologii i Ekologii, Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

Celem badań było rozpoznanie różnorodności gatunkowej prostoskrzydłych (Orthoptera) występujących na wybranych hałdach odpadów górniczych rud cynku i ołowiu w Małopolsce. Odłowy bezkręgowców prowadzono w oparciu o metodę pułapek Barbera (1931) na nieczynnej od 2009 r., zrekultywowanej hałdzie ZG „Trzebionka” oraz na aktualnie eksploatowanej, będącej w początkowych etapach rekultywacji hałdzie ZGH „Bolesław”. Na stokach hałdy ZG „Trzebionka” wyznaczono 8 transektów (po 2 na stoki: północny, południowy, wschodni, zachodni), a na stokach hałdy ZGH „Bolesław” analogicznie 6 (stok zachodni wyłączono z badań ze względu na prowadzone prace ziemne). Wzdłuż transektów w trakcie jednego sezonu badawczego, co miesiąc, od czerwca do października instalowano po 10 pułapek, które eksponowano przez okres dwóch dni. Zebrany materiał oznaczono do poziomu rodzaju w oparciu o prace Bazyluka (1956) oraz Bazyluka i Liany (2000). Analizę statystyczną przeprowadzono na średniej liczbie rodzajów i osobników dla danej pułapki (od 1 do 10) w programie Statgraphics Centurion.

W wyniku przeprowadzonych odłowów pozyskano łącznie 240 osobników należących do sześciu rodzajów: Chorthippus, Meconema, Myrmeleottetix, Oedipoda, Stenobothrus oraz Tetrix. Na terenie hałdy odpadów poflotacyjnych ZG „Trzebionka” nie stwierdzono rodzaju Oedipoda, a w przypadku hałdy ZGH „Bolesław” rodzaju Meconema. Najliczniej reprezentowany na obydwu terenach był rodzaj Chorthippus, który według Fartmana i wsp. (2012) jest typowy dla wczesno sukcesyjnych stadiów sukcesyjnych roślinności. Analiza statystyczna nie wykazała istotnych różnic w średniej liczbie rodzajów i osobników pomiędzy hałdami. Wykazała natomiast, że na średnią liczbę rodzajów wpływa ekspozycja słoneczna, gdyż na stoku wschodnim wykazano jej wyższą liczbę niż na południowym i zachodnim.

Projekt zrealizowano w ramach dotacji celowej finansowanej ze środków na działalność statutową UR w Krakowie (BM 4231/2013).

86

24. WPŁYW DZIAŁANIA SPINOSADU NA EMBRIOGENEZĘ ORAZ POCZĄTKOWE

STADIA LARWALNE SPODOPTERA EXIGUA

Anna Płachetka, Alina Kafel, Agnieszka Zawisza-Raszka, Maria Augustyniak Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt


W zwalczaniu groźnych szkodników upraw ważne jest uwzględnienie ich stadium rozwojowego. Wczesne stadia larwalne są bardziej wrażliwe na działanie tego samego stężenia pestycydu niż późniejsze, a inne stresory (np. kadm zawarty w pożywieniu) mogą zmienić wrażliwość organizmów na działanie insektycydu.

Spinosad, ostatnio dosyć powszechnie używany jako skuteczny bioinsektycyd, został wykorzystany do naszych badań, których celem było ustalenie jego wpływu na jaja i larwy pierwszego oraz drugiego stadium Spodoptera exigua, pochodzące z linii kontrolnej i linii kadmowej eksponowanej od ponad stu pokoleń na kadm, podawany w pożywce dla larw w stężeniu 44 mg/kg suchej masy pożywki.

Jaja po 24 godzinach od złożenia oraz larwy umieszczono na bibule filtracyjnej, w szalkach Petriego o średnicy 90 mm, nasączonej roztworem spinosadu w ilości 0,5 ml. Zastosowano spektrum stężeń: dla jaj i larw pierwszego stadium od 0,9% do 0,0037%, zaś dla larw drugiego stadium od 0,4% do 0,625‰. W każdym przypadku czas ekspozycji wynosił 24 godziny.

W przypadku traktowania jaj obserwowano sukces klucia i przeżywalność świeżo wygryzionych larw w obu liniach. W przypadku traktowania larw drugiego stadium obserwowano procent osobników, które zostały sparaliżowane po 24 godzinach działania insektycydu.

Największy efekt toksyczny zaobserwowano wśród larw zaraz po ich wygryzieniu z osłonki jaja. Tworzenie się zarodków larw w grupach eksponowanych na różne stężenia spinosadu (ich obserwacja była możliwa przez półprzeźroczyste osłonki jaj) sugeruje ochronne działanie osłonki do czasu wygryzienia larwy. Ponadto, w grupie nietraktowanej oraz w grupach traktowanych tym samym roztworem insektycydu, zaobserwowano istotne różnice w ilości tworzących się zarodków i w sukcesie klucia, między liniami hodowlanymi. W przypadku traktowania larw drugiego stadium zaobserwowano wyraźną zależność między stężeniem zastosowanego insektycydu a przeżywalnością larw oraz częstotliwością występowania paraliżu wśród larw. W stężeniu 0,04% spinosadu linia kontrolna cechowała się znamiennie większą przeżywalnością w stosunku do linii kadmowej.

87

25. ZMIANY WIELKOŚCI CORPORA ALLATA ORAZ JAJNIKÓW U SAMIC

PYRRHOCORIS APTERUS INIEKOWANYCH ALLATOSTATYNĄ CC

Marta Sawadro-Wieczorek1, Agata Bednarek

1, Joanna Kotwica-Rolińska

2,

David Doležel3

1Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt

i Ekotoksykologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice 2Uniwersytet Warszawski, Instytut Zoologii, Zakład Fizjologii Zwierząt,

ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa 3Biology Centre AS CR, v. v. i., Institute of Entomology, Department of Molecular Biology

and Genetics, Branisovska 31 CZ-370 05 Ceske Budejovice, Czech Republic

Neuropeptydy to zróżnicowane chemiczne przekaźniki mogące działać jako neuromodulatory, neurotransmitery i neurohormony. Produkowane są w ośrodkowym układzie nerwowym owadów przez komórki neurosekrecyjne i interneurony. Natomiast głównym miejscem wydzielania hormonów peptydowych produkowanych w komórkach neurosekrecyjnych są: corpora cardiaca (CC – ciała sercowate) i corpora allata (CA – ciała przyległe). Istotnym elementem są CC, magazynujące i uwalniające neurohormony syntetyzowane przez komórki neurosekrecyjne mózgu, a ponadto produkujące własne peptydy, dzięki obecności swoistych komórek sekrecyjnych. Corpora cardiaca wraz z corpora allata są głównym miejscem wydzielania hormonów peptydowych produkowanych przez komórki neurosekrecyjne mózgowia owadów. Wśród dotąd zidentyfikowanych neuropeptydów znajdują się peptydy regulujące większość procesów fizjologicznych i behawioralnych owadów. Najbardziej znany jest ich wpływ na wzrost i reprodukcję oraz kontrolę syntezy hormonu juwenilnego przez CA.

Allatostatyny należą do allatoregulatorów peptydowych i wykazują silne hamowanie syntezy hormonu juwenilnego. Badania pilotażowe dowiodły, że w tej grupie neruropeptydów na fizjologię Pyrrhocoris apterus (Insecta, Hemiptera) najefektywniej działała allatostatyna CC. Celem niniejszego projektu było określenie wpływu allatostatyny CC na wielkość corpora allata oraz jajników u samic P. apterus. Do badań wykorzystano 3-dniowe imago, które iniekowano neuropeptydem, natomiast preparację oraz pomiary wykonano 7 dni po iniekcji. Do analiz użyto programu ImageJ.

88

26. STAN POZNANIA WODNYCH MUCHÓWEK DŁUGOROGICH JEZIORA OCHRYDA

Edwin Sieredziński Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Zakład Parazytologii, ul. Miecznikowa 1,

02-096 Warszawa

Jezioro Ochryda to najstarszy zbiornik wodny w Europie znany z obecności szeregu endemitów. Opisywano tam nowe gatunki widłonogów, mięczaków i ryb, głównie w XIX w. i okresie międzywojennym. Od 2005 roku obserwuje się wznowienie badań z zakresu zoologii systematycznej na tym akwenie. Wiele grup nie zostało jednakże nadal należycie przebadanych.

Dane dla Nematocera są skąpe i ograniczone tylko do ochotek; badania prowadzone były pod kątem ekologicznym. Brak danych taksonomicznych powinien być zastanawiający, choć bardzo powszechne Chironomidae zdarzało się opisywać stosunkowo późno (jak Bryophaenocladius w latach trzydziestych). Ponieważ to zbiornik oligotroficzny, spodziewać się należy przedstawicieli plemienia Tanytarsini oraz podrodziny Orthocladiinae (zwłaszcza ten takson może być szeroko rozpowszechniony).

Kuczmany w tej części Europy były słabo badane. Część z nich (Culicoides, Atrichopogon, Forcipomyia, Bezzia, plemię Sphaeromiini) ma larwalne stadia wodne. Istnieje zatem możliwość wykrycia nowych gatunków. Wcześniej nieznane Ceratopogonidae są podawane z Europy jak chociażby w obrębie podrodzaju Isohelea (rodzaj Brachypogon). Prawdopodobieństwo wykrycia nowych gatunków jest zatem znaczne.

Rodziny takie jak komary czy wodzenie należy wykluczyć ze względu na panujące w jeziorze warunki środowiska (znaczna przejrzystość wody i związana z tym presja drapieżników).

Prawdopodobne jest wykrycie również nowych Deuterophlebidae oraz Blephariceridae. Ich larwy mogą żyć w strumieniach wpadających do jeziora. Same rodziny są słabo opracowane w zachodniej Palearktyce.

Brak danych uniemożliwia dokonanie uogólnienień zoogeograficznych. Niejasne jest, czy fauna muchówek ma charakter wysokogórski (z takimi rodzajami jak Zalutschia), ewentualnie gatunki arborealne mogące ekspandować na siedliska wysokogórskie (jak Pseudotanytarsus grimmi), na ile jest endemiczna oraz w jakim stopniu ma charakter merydionalny (na przykład Cladotanytarsus pseudomancus). Przy obecnym stanie wiedzy żadnej z powyższych możliwości nie można odrzucić.

89

27. WYKORZYSTANIE INTERFERENCYJNYCH WZORÓW NA SKRZYDŁACH W BADANIACH NAD OSOBNIKAMI MĘSKIMI WYBRANYCH PRZEDSTAWICIELI

MISECZNIKÓW (COCCOIDEA: COCCIDAE)

Ewa Simon, Małgorzata Kalandyk-Kołodziejczyk, Jowita Drohojowska

Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Miseczniki (Coccoidea: Coccidae) obejmują prawie 1150 gatunków i jest to trzecia pod względem liczebności rodzina czerwców na świecie. Owady tej rodziny, podobnie jak wszystkie czerwce, cechuje wybitny dymorfizm płciowy, morfologia i cykl życiowy samic i samców jednego gatunku są całkowicie różne. Niemożliwym jest używanie tego samego zestawu cech do identyfikacji osobników różnej płci jednego gatunku. W tym przypadku konieczne jest stosowanie dwóch różnych kluczy i różnego zestawu cech. Obecnie oznaczenia gatunkowe dokonuje się głównie na podstawie morfologii stadiów dorosłych samic. Istnieje przekonanie, że cechy morfologiczne dorosłych samców, nie samic, mogą być bardziej pomocne w rozwiązywaniu problemów nad związkami wyższych taksonów, co spowodowane jest bogactwem męskich cech morfologicznych, które mogą być homologizowane nawet pomiędzy dalece spokrewnionymi grupami. Przeprowadzone badania pozwoliły wykazać istnienie interferencyjnych wzorów skrzydeł (WIP), które są stabilne i widoczne pod różnym kątem padania światła, zarówno u owadów żywych, jak i wieloletnich, suchych okazów. Dotychczas istnienie WIP’ów w ogóle nie było brane pod uwagę w badaniach nad morfologicznym zróżnicowaniem osobników męskich u miseczników. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji ustalono, że wzory te są gatunkowo specyficzne. Poznanie wzorów interferencyjnych błon skrzydłowych u męskich osobników czerwców i dodanie ich do zestawu cech diagnostycznych ułatwić może oznaczanie gatunkowe. Dalsze badania pozwolą określić ewentualne współzależności WIPów na poziomie rodzajowym lub rodzinowym u poszczególnych grup Coccoidea.

90

28. ANALIZA JADU PAJĄKA PSALMOPOEUS IRMINIA (RODZINA: THERAPHOSIDAE)

Paweł Siuda, Karina Łukaszewicz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Zakład Taksonomii i Ekologii Zwierząt,


W skład jadu pajęczego wchodzą różne związki nieorganiczne i organiczne. Najważniejszą rolę odgrywają polipeptydy o charakterze neurotoksyn, które wykazują wysoką specyficzność względem receptorów komórkowych, w tym kanałów jonowych. Ogromna różnorodność toksyn pajęczych przekłada się na ich działanie na wybrane podtypy kanałów potasowych, sodowych i wapniowych. Psalmopoeus irminia jest pająkiem średniej wielkości (dorosłe osiągają 5,5 cm długości ciała) należącym do rodziny Theraphosidae. Zamieszkuje lasy tropikalne Wenezueli i Gujany. Osobniki wykorzystane w badaniach pochodzą z prywatnej hodowli.

Do naszych analiz wykorzystano jad trzech pająków z gatunku P. irminia, pobrany metodą elektrostymulacji. Następnie sprawdzono wpływ pobranego jadu na serce chrząszcza Tenebrio molitor, wykonując pomiary mikrodensytometrem.

91

29. PORÓWNANIE BUDOWY UKŁADU POKARMOWEGO LARWY I DOROSŁEGO

OSOBNIKA KREWETKI NEOCARIDINA HETEROPODA (CRUSTACEA, MALACOSTRACA)

Lidia Sonakowska, Karolina Kamińska, Michalina Kszuk-Jendrysik, Marta Hyra, Izabela Poprawa, Agnieszka Włodarczyk, Bartłomiej Zajusz, Magdalena M. Rost-Roszkowska Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Histologii


Układ pokarmowy dorosłego osobnika krewetki Neocaridina heteropoda jest stosunkowo złożony. Pierwszą część układu stanowią odnóża głowowe, które tworzą specyficzna komorę, w której odbywa się wstępna selekcja pokarmu. Następnie pokarm trafia do otworu gębowego i przez przełyk do żołądka, będącego sprawnym organem żującym. Funkcję tą ułatwiają znajdujące się w jego wnętrzu liczne chitynowe ząbki. Z żołądka pokarm trafia do jelita środkowego oraz jego gruczołu, natomiast wszelkie niestrawione resztki pokarmowe kierowane są do jelita tylnego.

Z uwagi na fakt, iż u badanego gatunku zachodzi cykl rozwojowy o przeobrażeniu niezupełnym, młode osobniki po wylęgu przypominają swoją budową osobniki dorosłe. Larwa ma ok. 2 mm długości i przechodzi swoją pierwszą wylinkę w ciągu 24h od wylęgu. Kolejne linienia następują co kilka dni, aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej ok. 4 miesiąca życia. Postacie larwalne różnią się głównie od osobników dorosłych obecnością żółtka na terenie jelita środkowego. Krople żółtka zamknięte są w szczególności w silnie rozwiniętym gruczole wątrobotrzuskowym, który zajmuje większą część głowotułowia. Wraz ze wzrostem osobnika i kolejnymi wylinkami zawartość żółtka maleje.

Ultrastruktura nabłonka jelita środkowego i gruczołu wątrobotrzustkowego u larwy i dorosłego osobnika jest zbliżona. Nabłonek jelita środkowego i jego gruczołu tworzy jedna warstwa komórki epitelialnych spoczywających na homogennej błonie podstawnej. Badania struktury nabłonka jelita środkowego i wątrobotrzustki prowadzone były z wykorzystaniem mikroskopii świetlnej oraz transmisyjnej mikroskopii elektronowej.

92

30. BARKODING DNA A STAWONOGI – PROBLEMY I ROZWIĄZANIA

Natalia Szudarek, Łukasz Broda Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, Zakład Morfologii

Zwierząt, ul. Umultowska 89 61-614, Poznań

Barkoding DNA jest molekularną metodą służącą oznaczaniu gatunków. W przypadku zwierząt w tym celu wykorzystuje się podjednostkę pierwszą oksydazy cytochromowej (COI) – region ok. 650 par zasad z końca 5’. Metoda ta została wprowadzona w 2003 roku przez Paula Herberta i obecnie stanowi jedną z najprężniej rozwijających się gałęzi taksonomii. Jako główne zalety tej metody najczęściej wymienia się: zdolność do łatwego rozróżniania gatunków kryptycznych, określanie zmienności genetycznej gatunku, użyteczność w ekologii molekularnej oraz zastosowanie w ochronie przyrody.

Pomimo wielu zalet oraz wielokrotnie wykazanej użyteczności, barkoding DNA spotyka się ze zdecydowaną krytyką, która może wynikać z dwóch aspektów. Po pierwsze coraz częściej aplikacja barkodingu DNA ma charakter zamiennika klasycznych metod alfa-taksonomicznych. Po drugie użyteczność tej metody może być w dużej mierze ograniczona w odniesieniu do badań prowadzonych na specyficznych grupach zwierząt (takich jak m.in. owady). W tym przypadku trudność nierzadko stwarza amplifikacja COI wynikająca ze znacznego nagromadzenia pseudo-genów w genomie jądrowym.

Bieżący poster ma na celu przedstawienie zastosowań barkodingu DNA oraz problemów i potencjalnych rozwiązań w kontekście aplikacji tej metody wśród stawonogów.

93

31. WPŁYW INIEKCJI KOFEINY NA AKTYWNOŚĆ LOKOMOTORYCZNĄ ŚWIERSZCZA

ACHETA DOMESTICUS - ANALIZA Z UŻYCIEM PROGRAMU SWISTRACK

Aldona Śleziak1, Bartosz Baran

1, Jacek Francikowski

1, Artur Taszakowski

2

1 Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt

i Ekotoksykologii, ul. Bankowa 0, 40-007 Katowice 2Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,


Aktywność lokomotoryczna owada odzwierciedla jego kondycję życiową, dlatego może być bardzo użytecznym i szybkim wskaźnikiem zarówno szybkich, jak i opóźnionych efektów działania różnych neuroaktywnych związków chemicznych, takich jak toksyny i stymulatory. Powszechnie stosowanym

neurostymulantem podnoszącym poziom aktywności psychoruchowej u różnych zwierząt jest kofeina. Mimo to, niewiele źródeł podaje informacje dotyczące oddziaływania kofeiny na układ nerwowy owadów, bądź na ich aktywność lokomotoryczną. Celem naszych badań było zidentyfikowanie, jaki długofalowy wpływ na aktywność lokomotoryczną świerszczy ma jednorazowe podanie kofeiny, a także opracowanie wydajnej metody ciągłej obserwacji długotrwałej aktywności ruchowej owadów. Sprzęt pozwalający na ciągłe monitorowanie aktywności zwierząt (metodą otwartego pola) jest jednak zazwyczaj bardzo złożony, a oprogramowanie służące do analizy aktywności ruchowej należy do specjalistycznych i kosztownych. Nasz zespół opracował prostą i tanią metodę monitoringu i analizy aktywności ruchowej średniej wielkości owadów, z użyciem darmowego oprogramowania SwisTrack®.

Spontaniczna aktywność lokomotoryczna świerszcza domowego (Acheta domesticus) została zarejestrowana przy użyciu kamery CCD, w teście otwartego pola. Jednocześnie rejestrowano aktywność grupy 5 owadów umieszczonych w osobnych pojemnikach. Pojemniki znajdowały się na podświetlanym ekranie, co pozwoliło na uzyskanie kontrastującego tła oraz utrzymanie stałych warunków oświetlenia. Cały układ został umieszczony w odizolowanej od bodźców zewnętrznych, zaciemnionej komorze, w stałej temperaturze. Aktywność ruchowa świerszczy rejestrowana była przez 10 godzin po jednorazowej iniekcji kofeiny. Analiza nagrań wykonana została z użyciem ogólnodostępnego oprogramowania SwisTrack®, które umożliwia równoczesną analizę więcej niż jednego owada. Do przetwarzania obrazu SwisTrack® wykorzystuje bibliotekę OpenCV. Otrzymane cyfrowe dane zostały przekształcone w charakterystykę ruchu z użyciem pakietu adehabitat pozwalającego na analizę wieloczynnikowych danych.

Na plakacie zaprezentowane zostanie zastosowanie naszej metody do analizy oddziaływania kofeiny na aktywność ruchową świerszcza domowego.

94

32. ANALIZA POTENCJAŁU MIGRACYJNEGO GATUNKÓW SMUKLEŃCOWATYCH

(HEMIPTERA: HETEROPTERA: BERYTIDAE) WYSTĘPUJĄCYCH W POLSCE I KRAJACH OŚCIENNYCH

Artur Taszakowski, Grzegorz Kolak

Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Smukleńcowate (Berytidae) to nieliczna rodzina pluskwiaków różnoskrzydłych, która obejmuje trzy podrodziny. Cechami diagnostycznymi dla taksonu są m. in. pogrubiałe części końcowe ud i krótki, również pogrubiały, czwarty człon czułków. Guzki czułkowe są zredukowane, podobnie jak pokładełko. Na głowie, przedpleczu, a nawet na skrzydłach występują różnego rodzaju kolce lub ostre wyrostki.

W Polsce rodzina Berytidae liczy zaledwie kilka gatunków. Są one zwykle szaro ubarwione, upodobniając się w ten sposób do suchych źdźbeł trawy. Zazwyczaj występują na dobrze nasłonecznionych i suchych stanowiskach odżywiając się różnymi roślinami dwuliściennymi, niektóre być może odżywiają się drobnymi stawonogami.

Potencjał migracyjny to zespół cech pozwalających na czynne lub bierne rozprzestrzenianie się gatunku. Na potencjał ten składa się wiele czynników m. in. zdolność do lotu, system rozmnażania, powiązania troficzne, liczebność populacji i możliwość zawleczenia przez człowieka.

Analiza potencjału migracyjnego pozwoliła na ocenę zdolności migracyjnych 15-stu środkowoeuropejskich przedstawicieli Berytidae. Wewnątrz analizowanej grupy występują tylko gatunki o potencjale migracyjnym ocenionym jako mały (46,7%) i średni (53,3%). Małe i średnie zdolności migracyjne i dyspersyjne Berytidae wynikają przede wszystkim z faktu, że gatunki te wykazują niewielka możliwość zawleczenia z roślinami uprawnymi. W różnicowaniu zdolności migracyjnych smukleńcowatych największe znaczenie odgrywają ich powiązania troficzne z jedną bądź wieloma gatunkami roślin. Gatunki należące do najpospolitszych i najczęściej odławianych należą do gatunków o najwyższym potencjale migracyjnym. Wśród gatunków niewystępujących w Polsce, trzy wykazują stosunkowo wysoki jak na Berytidae potencjał migracyjny i prawdopodobne jest ich wniknięcie na teren Polski. Pozostałe trzy obce gatunki posiadają niski potencjał migracyjny.

95

33. WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ INKLUZJI OWADÓW W ŻYWICACH DRZEW IGLASTYCH

Artur Taszakowski1, Bartosz Baran

2, Angelina Kubusiak

2, Arkadiusz

Imiela2, Natalia Kaszyca

2, Łukasz Depa

1

1Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii,

ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice 2Koło Naukowe Zoologów „Faunatycy”, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska

Inkluzje owadów w żywicach drzew iglastych stanowią istotny element porównawczy w badaniach paleozoologicznych. Porównanie składu współczesnych inkluzji w żywicach ze strukturą zoocenoz siedlisk, w których powstały, pomaga uzyskać odpowiedź na pytanie czy istnieją podobne relacje między inkluzjami żywic kopalnych – bursztynów, a siedliskami, w których się wytworzyły.

Celem projektu było porównanie fauny żywic drzew iglastych okolic Bartnego (Beskid Niski) z zoocenozami siedlisk, w których powstały.

W trakcie dotychczasowych badań zebrano 591 g żywic (z sosny, świerka i modrzewia), z których wydobyto owady należące do 7 rzędów (Thysanoptera, Hemiptera, Dermaptera, Neuroptera, Coleoptera, Hymenoptera, Diptera). W zebranym materiale stwierdzono głównie gatunki związane z siedliskami leśnymi, będące dominantami w tego typu zgrupowaniach, głównie przez swoje związki troficzne z roślinami żywicielskimi. Pod względem liczebności dominowały mrówki (Formicidae). Zidentyfikowano także gatunki pozostające w badanym siedlisku w relacji drapieżnik (przedstawiciel Coleoptera) – ofiara (różni przedstawiciele Aphidoidea), co świadczy o tym, że inkluzje w żywicach nie tylko odzwierciedlają skład gatunkowy siedliska, ale także relacje ekologiczne w siedlisku.

96

34. BUDOWA CHEMORECEPTORÓW (SENSILLUM COELOCONICUM)

HEMATOFAGICZNYCH KUCZMANÓW Z RODZINY CERATOPOGONIDAE I ICH ROLA

W LOKALIZACJI ŹRÓDŁA POKARMU

Aleksandra Urbanek Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii,

ul. Wita Stwosza 59, Gdańsk 80-308

Kuczmany to rodzina drobnych muchówek długoczułkich (Diptera: Ceratopogonidae), których wielkość wynosi 1-5 mm. Mają duże znaczenie ekonomiczne, ponieważ spotyka się wśród nich gatunki hematofagiczne. Odżywiające się krwią samice rodzajów Culicoides i Austroconops mogą stać się przenosicielami niebezpiecznych patogenów (arbowirusy, filarie nicieni, pasożytnicze pierwotniaki), którymi zarażają ptaki oraz ssaki, tym samym są również dokuczliwe dla człowieka.

Na 13-to członowych czułkach postaci dorosłych tych hematofagicznych muchówek zlokalizowane są cztery typy receptorów zmysłowych: sensillum trichoideum, sensillum chaeticum, sensillum basiconicum oraz sensillum coeloconicum. Ostatni z wymienionych narządów jest chemoreceptorem i może występować pojedynczo lub w skupiskach na poszczególnych członach czułka. Wykazuje wrażliwość na związki chemiczne produkowane przez potencjalnych żywicieli kuczmanów, tym samym umożliwia lokalizację źródła pokarmu. Liczba sensillum coeloconicum jest wyższa u gatunków odżywiających się krwią ptaków, niższa zaś w przypadku kuczmanów mammofilnych. Chemoreceptory te mają postać krótkiego stożka leżącego w płytkiej jamce, której krawędź porastają szczecinki. Tworzą one pierścień wokół stożka zmysłowego, swego rodzaju osłonę, dzięki której utrzymywany jest odpowiedni poziom wilgotności, co ułatwia przyleganie cząstek zapachowych do powierzchni receptora. Wyspecjalizowana budowa sensillum coeloconicum hematofagicznych kuczmanów nadaje mu większą efektywność działania podczas aktywnego poszukiwania potencjalnego żywiciela.

97

35. CALAMOTETTIX TAENIATUS HORVÁTH, 1911 – NOWY GATUNEK PIEWIKA

(HEMIPTERA: CICADOMORPHA: CICADELLIDAE) DLA FAUNY POLSKI

Marcin Walczak Uniwersytet Śląski, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii, ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice

Calamotettix taeniatus HORVÁTH, 1911 to rzadko łowiony gatunek piewika, znany z pojedynczych stanowisk i niewielkiej liczby okazów. Gatunek ten występuje w Europie i dotychczas notowany był z: Francji, Niemiec, Czech, Słowacji, Słowenii, Bułgarii, Rumunii, Mołdawii, Ukrainy, Finlandii oraz z zachodniej Rosji. Żeruje na trzcinie pospolitej (Phragmites australis), przy czym nimfy spotykane są na wewnętrznych częściach przyziemnych liści, co najwyżej do kilkunastu centymetrów nad ziemią. Osobniki dorosłe są bardzo płochliwe i zaniepokojone natychmiast odlatują. Podczas ostatnio prowadzonych badań został po raz pierwszy wykazany z obszaru Polski. Odłowiono 6 okazów na dwóch stanowiskach – w Częstochowie w Parku Wypoczynkowym „Lisiniec” oraz w Chwostku koło Lublińca. W obydwu przypadkach okazy zostały odłowione na Phragmites australis.

98

36.

SUWALSKI PARK KRAJOBRAZOWY JAKO WAŻNY OBSZAR

WYSTĘPOWANIA OWADÓW (INSECTA) NA PRZYKŁADZIE MOTYLI

DZIENNYCH (LEPIDOPTERA, RHOPALOCERA)

Łukasz Dawidowicz1, Grzegorz Wagner

2

1Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, Wydział Biologii i Biotechnologii, Zakład Zoologii,

ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin 2Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, Wydział Biologii i Biotechnologii, Zakład Botaniki

i Mykologii, ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin

Suwalski Park Krajobrazowy (SPK) został założony w 1976 roku. Jest on najstarszym parkiem tego typu w Polsce, jak również jednym z najcenniejszych obszarów chronionych w tej części kraju. SPK został utworzony w celu ochrony unikatowego i jednego z najlepiej zachowanych w Polsce obszarów charakteryzujących się młodoglacjalną rzeźbą terenu. Szczególne wartości przyrodnicze parkowi nadają bardzo liczne, czyste jeziora polodowcowe, formy rzeźby młodoglacjalnej takie, jak moreny i ozy, jak również torfowiska, w tym unikatowe na skalę Polski „torfowiska wiszące”. Pomimo tego, że SPK leży na tzw. „polskim biegunie zimna” nierzadkie tu są ciepłolubne formacje roślinne w postaci suchych łąk i muraw. Wszystko to razem tworzy niesamowicie bogatą różnorodność siedliskową, zapewniającą miejsce dla występowania bardzo dużej liczby owadów, gdzie obok gatunków torfowiskowych i borealnych możemy napotkać gatunki ciepłolubne. W okresie 2011-2013, w ramach obozów naukowych Studenckiego Koła Naukowego Biologów UMCS, prowadzone były inwentaryzacje entomologiczne Parku, w tym motyli dziennych. W wyniku badań udało się stwierdzić występowanie aż 55 gatunków, co stanowi 34% fauny krajowej. Jest to dosyć dużo, szczególnie biorąc pod uwagę niewielki obszar parku. Wśród stwierdzonych motyli jest relatywnie dużo gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem, m.in.: Heteropterus morpheus, Aricia eumedon, Boloria aquilonaris, Argynnis niobe, Melitaea britomartis czy Melitaea phoebe. Zwłaszcza ten ostatni gatunek jest szczególnie cenny, gdyż jest to jedno z dwóch miejsc występowania tego motyla w Polsce. Wyniki badań ukazują jak cennym obszarem, ze względu na bioróżnorodność, jest SPK. Dlatego wymaga on dalszych badań, nie tylko w zakresie motyli.

99

37. OZNACZANIE AKTYWNOŚCI HYDROLITYCZNEJ GRZYBA CONIDIOBOLUS

CORONATUS W ZALEŻNOŚCI OD SKŁADU HODOWLANEGO

Emilia Włóka1, K. Zalewska

2, A. Wrońska

2, Marta Ligęza-Żuber

1, Agata

Kaczmarek1, Michalina Kamut

1, Mieczysława I. Boguś

1,2

1Instytut Parazytologii im. W. Stefańskiego PAN, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

2 Biomibo, ul. Strzygłowska 15, 04-872 Warszawa

Conidiobolus coronatus (Entomophtorales) jest saprofitycznym grzybem glebowym, wykazującym wysoką skuteczność w uśmiercaniu różnych gatunków owadów. Dotychczasowe badania sugerują, że do porażania insektów dochodzi poprzez enzymatyczną degradację kutikuli owadów oraz uwalnianie toksycznych metabolitów. Jednakże dokładny mechanizm infekcji owadobójczym grzybem C. coronatus nie jest do końca poznany. Obecnie prowadzonych jest szereg badań mających na celu potencjalne wykorzystanie C. coronatus do walki ze szkodnikami owadzimi.

Celem badań było oznaczenie aktywności enzymów hydrolitycznych uwalnianych przez entomopatogenny grzyb C. coronatus do środowiska hodowlanego. Do oznaczeń wykorzystano dwa typy filtratów pohodowlanych z hodowli grzyba na podłożu minimalnym (MM) oraz bogatym (LB). W podłożu minimalnym grzyb wzrastał w warunkach stresowych, podłoże LB obfitowało w składniki niezbędne do wzrostu i rozwoju grzyba. W celu przeprowadzenia doświadczenia zmierzono stężenie białka metodą Bradford oraz aktywności enzymów hydrolitycznych, które uznawane są za kluczowe w procesie patogenezy tj.: elastazy, N-acetyloglukozaminidazy, chitobiozydazy oraz lipazy.

Wykazano znaczące różnice w aktywności enzymatycznej w zależności od składu podłoża hodowlanego oraz czasu trwania hodowli grzyba. Mimo, iż w warunkach stresowych grzyb uwalniał mniej białek do środowiska naturalnego, to pożywka minimalna stymulowała grzyb do wytwarzania większych ilości badanych enzymów, w szczególności następowała nadprodukcja elastazy.

Przeprowadzone eksperymenty są jednymi z nielicznych, które badają wpływ warunków hodowli na aktywność enzymatyczną grzyba C. coronatus. Większość badań przeprowadzana jest tylko w określonym rodzaju podłoża hodowlanego, ale brak jest eksperymentów wyjaśniających jak grzyby owadobójcze sterują swoim aparatem enzymatycznym w różnych warunkach hodowlanych. Zdobyta wiedza pozwoli nie tylko na zrozumienie fizjologii grzyba owadobójczego C. coronatus, ale i pozwoli poznać proces degradacji kutikuli owadów u innych gatunków grzybów owadobójczych.

100

38. FOSYLNE OCHOTKOWATE Z PLEMIENIA TANYTARSINI (DIPTERA: CHIRONOMIDAE) – TRENDY EWOLUCYJNE W ŚWIETLE BADAŃ

PALEONTOLOGICZNYCH

Marta Zakrzewska Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii, ul. Wita Stwosza 59, 80–308 Gdańsk

Tanytarsini to jedno z większych plemion w obrębie rodziny drobnych, wodnych muchówek jakimi są ochotkowate (Chironomidae). Najstarszymi przedstawicielami plemienia są okazy pochodzące z Eocenu, znajdowane w bursztynie bałtyckim, jednak dotychczasowy stopień ich poznania jest znikomy.

Do chwili obecnej opisano jedynie 12 gatunków reprezentujących 7 rodzajów, z których 5 jest notowanych współcześnie (Caladomyia Säwedal, Rheotanytarsus Thienemann et Bause, Stempellina Thienemann et Bause, Stempellinella Brundin i Tanytarsus van der Wulp). Wyznaczono również 2 rodzaje fosylne: Archistempellina Giłka et Zakrzewska oraz Corneliola Giłka et Zakrzewska.

System klasyfikacji ochotkowatych jest oparty na ich budowie morfologicznej. Do najważniejszych cech diagnostycznych należą struktury głowy, nóg i skrzydeł a przede wszystkim elementy aparatu genitalnego. Analiza taksonomiczna fosylnych gatunków opisanych z różnych złóż bursztynu bałtyckiego uwidoczniła cechy pozwalające na uchwycenie trendów ewolucyjnych panujących wewnątrz plemienia.

KONTAKTY

103

Komitet Organizacyjny:

Bednarek Agata [email protected]

Chajec Łukasz [email protected]

Francikowski Jacek [email protected]

Guzik Joanna [email protected]

Hyra Marta [email protected]

Kanturski Mariusz [email protected]

Pietrakowski Jacek [email protected]

Płachetka Anna [email protected]

Sawadro -Wieczorek Marta [email protected]

Scheiki-Bińkowska Małgorzata [email protected]

Śleziak Aldona [email protected]

Sonakowska Lidia [email protected]

Urbisz Anna [email protected]

Zaproszeni prelegenci:

Bębas Piotr [email protected]

Jędrzejowska Izabela [email protected]

Lista uczestników konferencji:

Antoł Andrzej [email protected]

Baczyński Jakub jakub.jerzy.baczyń[email protected]

Baran Ewelina [email protected]

Bednarek Agata [email protected]

Bialik Sylwia [email protected]

Binięda Katarzyna [email protected]

Bonk Maciej [email protected]

Broda Łukasz [email protected]

Brom Krzysztof [email protected]

Chajec Łukasz [email protected]

Chowański Szymon [email protected]

104

Cielniak Magdalena [email protected]

Czerwik Tomasz [email protected]

Dawidowicz Łukasz [email protected]

Derus Natalia [email protected]

Domagała Paweł [email protected]

Dziewięcka Marta [email protected]

Dzik Agata [email protected]

Flisińska Joanna [email protected]

Francikowski Jacek [email protected]

Gładysz Marcin [email protected]

Gorgoń Szymon [email protected]

Gorzka Damian [email protected]

Gozdek Agnieszka [email protected]

Gradowska Paulina [email protected]

Guzik Joanna [email protected]

Hikisz Jacek [email protected]

Hołdaj Michał [email protected]

Hyra Marta [email protected]

Janicka Anna [email protected]

Kaczmarek Agata [email protected]

Kajzer-Bonk Joanna [email protected]

Kamińska Karolina [email protected]

Kamut Michalina [email protected]

Kania Grzegorz [email protected]

Kanturski Mariusz [email protected]

Karaban Kamil [email protected]

Karpiński Lech [email protected]

Kaszewska Katarzyna [email protected]

Kiałka Agata [email protected]

Kłobucki Paweł [email protected]

Kobiałka Michał [email protected]

Kolak Grzegorz [email protected]

Krawczyk Grzegorz [email protected]

105

Kszuk-Jendrysik Michalina [email protected]

Kwiatkowska Katarzyna [email protected]

Lidia Sonakowska [email protected]

Ligęza-Żuber Marta [email protected]

Lubawy Jan [email protected]

Michołap Paweł [email protected]

Mierzejewska Ewa [email protected]

Musik Krzysztof [email protected]

Nicewicz Łukasz [email protected]

Nowicki Grzegorz [email protected]

Nowicki Jakub [email protected]

Okrutniak Mateusz [email protected]

Pietrakowski Jacek [email protected]

Płachetka Anna [email protected]

Pochrząst Katarzyna [email protected]

Radzikowski Paweł [email protected]

Rakowiecka Aleksandra [email protected]

Ryczko Izabela [email protected]

Sala Agnieszka [email protected]

Sawadro -Wieczorek Marta [email protected]

Schramm Bartosz [email protected]

Sieredziński Edwin [email protected]

Sikora Aneta [email protected]

Simon Ewa [email protected]

Siuda Paweł [email protected]

Sonakowska Lidia [email protected]

Spochacz Marta [email protected]

Stalmach Monika [email protected]

Suszczyńska Agnieszka [email protected]

Szczepaniak Katarzyna [email protected]

Szczepański Wojciech [email protected]

Szołyga Beata [email protected]

Szudarek Natalia [email protected]

106

Szymusiak Kamil [email protected]

Śleziak Aldona [email protected]

Taszakowski Artur [email protected]

Trela Joanna [email protected]

Trębicki Łukasz [email protected]

Urbanek Aleksandra [email protected]

Urbański Arkadiusz [email protected]

Urbisz Anna [email protected]

Wacławik Beniamin [email protected]

Wagner Grzegorz [email protected]

Walczak Marcin [email protected]

Walkowiak Karolina [email protected]

Włóka Elilia [email protected]

Wódecki Michał [email protected]

Zakrzewska Marta [email protected]

Zalewska Katarzyna [email protected]

107

NOTATKI

ARTHROPODarthropod.us.edu.pl/Files/Other/Ksiazka-abstraktow2014.pdf · prof. zw. dr hab. Wiesław...

Documents

Transcript of ARTHROPODarthropod.us.edu.pl/Files/Other/Ksiazka-abstraktow2014.pdf · prof. zw. dr hab. Wiesław...