ZBRODNIA KATYŃSKA DROGA DO PRAWDY

Historia Archeologia Kryminalistyka Polityka Prawo

pod redakcją MARKA TARCZYŃSKIEGO

NIEZALEżNY KOMITET HISTORYCZNY BADANIA ZBRODNI KATYŃSKIEJ DEPARTAMENT PROKURATURY MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOśCI

TOWARZYSTWO NAUKOWE KRYMINALISTYCZNE WOJSKOWY INSTYTUT HISTORYCZNY

WARSZAWA 1992

ZESZYTY KATYŃSKIE nr 2

Redaktor: Janina Snitko-Rzeszut Projekt okładki: Krystyna Tarkowska\ Opracowanie szkiców: Andrzej Aksamitowski Kreślenie szkiców: Bożena Tomczyk Wykonanie zdjęć: Aleksander Załęski

Zdzisław Peszkowski Włodzimierz Dusiewicz

Zdjęcia archiwalne· pochodzą ze zbiorów NKHBZK, Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KG Policji oraz Jacka Trznadla i Jędrzeja Tucholskiego

1 ,;.·

© Copyright by Zeszyty KatYńskie

EMIL BUDUJ Warszawa

JĘDRZEJ TUCHOLSKI Warszawa

BADANIA KRYMINALISTYCZNE I HISTORYCZNE DOKUMENTÓW UJAWNIONYCH W TOKU EKSHUMACJI W CHARKOWIE I MIEDNOJE

Wbrew wcześniejszym pesymistycznym opiniom fachowców podczas ekshumacji przeprowadzonych w 1991 r. w Charkowie i Miednoje ujawniono znaczną liczbę dokumentów. Na ich stan obecny istotny wpływ miały warunki, w jakich przebywały przez kilkadziesiąt lat. Groby, z których je wydobyto, znajdo­wały się w terenie zalesionym: w Charkowie - las liściasty, w Miednoje - las mieszany ze zdecydowaną przewagą drzew iglastych. Warunki glebowe również różniły się w istotny sposób.

Duże znaczenie dla stanu zachowania dokumentów miała warstwowa struktura grobów masowych. Dokonująca się prze­miana tłuszczowo-woskowa sprzyjała konserwacji papierowego podłoża dokumentów oraz zastosowanych środków kryjących. Ze zjawiskiem tym spotykamy się szczególnie w głębszych war­stwach szczątków biologicznych występujących zwłaszcza w Miednoje. Ponieważ autorzy nie znają badań innych pięć­dziesięcioletnich grobów masowych, skłonni są przypuszczać, że pewien wpływ na stopień konserwacji dokumentów miało masowo zalegające w dołach śmierci oporządzenie i umundu­rowanie wojskowe, zwłaszcza sukno mundurowe oraz buty i pasy skórzane, nasycone, jak wiadomo, różnymi garbnikami. Ponadto zwraca uwagę fakt, iż znalezione dokumenty znajdo­wały się najczęściej w skórzanych portfelach i za cholewami butów.

Warunki, o których mowa, oraz różny stopień nawilgocenia w obu przypadkach miały wpływ na postać zachowania bada­nych obiektów. W Charkowie większość dokumentów występo­wała w postaci zbitej masy papieru, co rodziło konieczność przeprowadzenia dodatkowych czynności związanych z ich roz-

277

warstwieniem poprzedzającym odczytanie. W Miednoje na~o­miast kartki poszczególnych wielostronicowyc~ d?kut:?entow dawały się najczęściej st~sunkowo ~atw~ rozd~1e!ac. N1e było również większych kłopotow z rozdz1elamem phkow dokumen~ tów, znajdowanych przy zwłokach w portfelach, za cholewam1 butów itp. . , ...

Należy sądzić, że nie bez znaczema by~y row~1ez mne czyn~ niki, z których do najistotniejszych nal:zą o~~menne warun~~ klimatyczne na Ukrainie i w central~eJ. R~SJl oraz głę~okosc pochówku _ w Charkowie od kilkudz1esięcm centymetrow ~o około 2,5 m, a w Miednoje od około l do 3,8 m: Ponadt,o ~alezy zwrócić uwagę, że jama grobowa w Charkowie, ~ ktoreJ wy­dobyto dokumenty, była dwadzieścia lat temu ob1e~t~m pene­tracji, co naruszyło pie.rwotn:y stan do głębok~sc1. 1,5 m~ w Miednoje natomiast me stwierdzono plądrowama Jam gro

bowych. · b ' Trzeba podkreślić, iż w Charkowie .znalez10no ez porowna-

nia mniej dokumentów niż w MiednoJe. Je?ną ~ ~rzyczyn ta: kiego stanu rzeczy, poza zasygnalizowanymi wyzeJ, mogło ?~~ odebranie jeńcom dokumentów podczas. szc~eg~ło:vsch rewl~JL Mogą

0 tym świadczyć protokoły rekwizycJI p1eruędzy, a mia­

nowicie dużej, jak na tamte czas:y,. k;v?ty\ 320 707 zł oraz 24 244 ruble w banknotach, znaczne.J 1!osc1 ~onet, w ty~ tak­że srebrnych, oraz różnych przedmwtow uzytkowych, Jak np. wieczne pióra, ołówki automatyczn~, ~egar.ek. Obrab_owano w ten sposób, jak podają zach?~a~e ~ UJawmone obecme ma­teriały źródłowe z 1940 r., 391 Jencow . ,

w ostatecznym efekcie po ekshumacji dostarczono. do .badan szczegółowych do Centralnego Laboratori~m Krymmalistycz-nego Komendy Głównej Policji w Warszawie: . .

_ z Charkowa_ 56 dokumentów osobistyc~ 1 słuzbowych (w tym korespondencja od rodzin), 8 bankn?tow rub~owych, 15 gazet i ich fragmentów, 36 innych dowodow ~np: ?1let ko­lejowy, metka towarowa, słownik niemiecko-rosy~skl ~tp.);

_ z Miednoje - 89 dokumentów osobistych 1 sł~~bowych, 74 banknoty polskie, 3 banknoty rublowe, 3 gazety l 1ch frag-menty, 47 innych dowodów. .

Dokumenty te poddane zostały szczegółowym oględz1?om, w wyniku których dokonano, ich podzi~łu, na trzy grupy· do~ kumenty wymagające szcze~o.ln:yc?- z~b1egow w. celu doprawa_ dzenia ich do postaci umozhwiaJąCeJ dokonam: odczytu za wartych na nich tekstów, dokumenty występuJące we frag-

t Opracowanie Zarządu Obwodowego KGB w Charkowie, sygn.

DP 4. [2,2] OTV4; l.

278

mentach pozwalających na rekonstrukcję całości oraz takie, które nie wymagały innych czynności poza właściwym zabez­pieczeniem. , . Pi~rwsza grupa dokumentów stwarzała największe trudno­S~! .. N1e w~z~stk1e przypadki umożliwiały zastosowanie jedno­liteJ techmk1 prac przygotowawczych. Wielokartkowe doku­menty b:yły zachowane w różnej postaci. Dokumenty zlepione subs~.ancJą .tłusz~zowo-woskową, pochodzące głównie z ekshu­maCJ_I w MiednoJe, w tym m.in. książeczki wojskowe, kalenda­rzyki.' ~otesy, notatniki służbowe policjantów, książeczka do nabozenstwa,. wy~agały zast,osowania specjalnych substancji w celu rozdz1elema poszczegolnych stron. Najlepsze rezultaty uzyskano stosując węglowodór nasycony - n-heksan.

~mawiane prace wykonywano ze szczególną ostrożnością maJąc na uwadze niebezpieczeństwo negatywnego wpływu uży~ t~ch sub~tancji na środki kryjące, zastosowane do sporządza­n~a tekstow: ba~anych dokumentów. Proces nasączania poszcze­gol~ych ~·~nektow W:Y~agał indywidualnego podejścia z uwagi na 1ch rozny stan 1 hczbę stron wymagających rozdzielenia. W:e wszystkich przypadkach rozdzielenia dowodowych obiek­to~ poch?d~ących z Miednoje uzyskano dobre rezultaty sto­SUJą~ omow10ną metodę. Trzeba nadmienić, iż praca na tym etap1e badań była uciążliwa dla personelu laboratoryjnego ze w~gl~du na trupią woń, która utrzymywała się przez kilka m1es1ęcy.

Znacznie więcej trudności nastręczało rozdzielenie doku­mentów ~ocho~zących z .ekshumacji w Charkowie z uwagi na pow!arzaJące s1ę zbr~lema, będące efektem występowania tam odrmennY:ch warunkow grobowych. W omawianym przypadku okaza.ło s1~ niez?ędne zastosowanie oprócz chemicznych metod rozdz1elama takze metod mechanicznych, wymagających dużej precyzji.. Licząc ~ię z niebezpieczeństwem zniszczenia pojedyn­czych w1elostromcowych kartek badanych obiektów, dokumen­towano fotograficznie każdy kolejny etap postępowania. Naj­t:udniejsze było rozwarstwienie kartek, na których znajdował s1ę wykaz nazwisk wyższych oficerów (tabela 1). Dokument ten charakteryzował się znacznym zbryleniem, kruchością pod­łoża _i licznymi ubytkami miejscowymi, a jednocześnie przed­st~wiał z~aczną wartość dowodową. Na jego zewnętrznych po­Wierzchmach początkowo z trudem dawało się odczytać osiem ~azwisk, a .ostatecznie, w wyniku przeprowadzonych zabiegów, hstę tę mozna było rozszerzyć do 72 zweryfikowanych nazwisk.

Po rozdzieleniu obiektu na pojedyncze kartki wszystkie do­kumenty zabezpieczono przed uszkodzeniem umieszczając je

279

między grubymi arkuszami przezroczystej folii, której brzegi połączono trwale metodą zgrzewania.

Kolejnym zasadniczym etapem badań było ujawnienie, za­bezpieczenie fotograficzne na materiale czarno-białym i barw­nym oraz odczytanie tekstów z zastosowaniem specjalistycznej aparatury badawczej. Posłużono się w tym celu wideospektra­komparatorem VSC-1 firmy Foster and Freeman produkcji angielskiej, mikroinfraskopem oraz wideofiltrem i wideokom­paratorem, wyposażonym w lampę analizującą w zakresie pod­czerwieni do 1800 nm; te trzy ostatnie urządzenia wykonano w Państwowych Zakładach Optycznych zgodnie z założeniami opracowanymi w Centralnym Laboratorium Kryminalistycz­nym Komendy Głównej Policji. Aparatura ta pozwala na ba­danie dokumentów w promieniach ultrafioletowych, widzial­nych i podczerwonych. Najlepsze rezultaty uzyskano dokonując odczytu w promieniach podczerwonych z zastosowaniem od­powiednich filtrów za pomocą wideospektrakomparatora VSC-1. Obserwowano absorpcję w zakresie 750-950 nm.

Dodatkowo obraz poszczególnych dokumentów oraz ich naj­istotniejszych fragmentów, po ujawnieniu zapisu i jego wzmoc­nieniu z zastosowaniem promieniowania wzbudzającego, reje­strowano w odpowiednim powiększeniu fotograficznie z moni­tora, w który jest wyposażony wideospektrokomparator. Znacz­nie ułatwiał pracę sprzężony z komparatorem printer rejestru­jący bezpośrednio obraz badanych tekstów obserwowanych w potrzebnym powiększeniu w promieniach podczerwonych z możliwością zastosowania płynnej regulacji w granicach do 10:1.

Materiał uzyskany podczas ekshumacji w Charkowie i Mied­noje, a następnie poddany badaniom w warunkach laborato­ryjnych umożliwił udzielenie odpowiedzi na trzy, zdaniem au­torów, podstawowe pytania badawcze:

- kogo dotyczą dokumenty odnalezione w dołach śmierci; - czy dokumenty te pozwalają na ustalenie lokalizacji

obozów jenieckich, stanowiących miejsca pobytu osób, których one dotyczą;

- jakie daty występują w dokumentach związanych z miej­scem internowania osób w nich wymienionych, a zwłaszcza daty najpóźniejsze.

Dokumenty z Charkowa

Ekipa ekshumacyjna, dokonując w trakcie prac prowadzo­nych w Charkowie wstępnych oględzin wydobytych dokumen­tów, odczytała w nich dwa nazwiska: Stanisław Plewa s. Józefa

280

oraz Czesław ~olka s. Stanisława. Podczas badań w Central­~y~ Lab~ratonum Kryminalistycznym Komendy Główne· Po­hCJI potw:erdzono :prawidłOWOŚĆ tych Odczytów, a także oaczy­tano kole.Jne nazw1ska w innych dokumentach: dr Konstant ~aszewsk1 oraz Jerzy .socha s. Stanisława. W śród dokumen:: tow Jerzeg~ Soc~y .znaJdowała się wspomniana wcześniej lista, ~a podstaWie . k~oreJ zweryfikowano 72 nazwiska pułkowników 1 podpułkowmkow WP.

Nazwis~o Stanisł.awa Plewy figuruje dwukrotnie na wydru­ko~anym. l wyp~łn:onym w języku rosyjskim blankiecie po­kwito:vama . przeJę.cia banknotów polskich na kwotę 472 zł. Pokwit,~wam~ no~1 n~ll_ler. "1~" i j7st opatrzone datą "9.X. 1939 r. .w gorneJ c~ęsc1 pokw1towama nazwisko napisane jest po rosyJsku, natomiast w dolnej widnieje czytelny podpis S. Plew~ w jęzf~~ polskim. Stwierdzono, że Stanisław Plewa występuJe na ~1sc1e zatytułowanej Spisok uczotnych dieł na ubywszych. ~OJennoplennych Starobielskago Łagieria NKWD SS~R (dale~ hsta ~KWD) pod pozycją 2636 "Pliwa [zniekształ­ceme] Stamsław Jozefowicz 1907" 2•

P.onadto ~utorzf ustalili, że kwota 472 zł została odebrana Sta~nsławow1 Plew:e podczas pobytu w obozu jenieckim w Sta­robielsku. InformuJą o tym materiały zawarte w opracowaniu Zarzą~u Obwodowego KGB w Charkowie (sygn. DP 4.[2,2] OTV4!1 oraz OT~13;1,. s. 28 i 46). Z danych zawartych w tych mg raxtenałach wym~a, ze powyższa kwota została przekazana

1940 r. do Głownego Zarządu NKWD w Moskwie yY skórzanym portfelu z metalowym monogram~m CS"

znaJdowały się fra~menty. dokumentu z kolejnym nazwiskiem: Czesł~w Solka. Po Ich złozeniu stwierdzono, iż jest to sowiecki bl~k1et teleg~af~czny, na którym widnieje odręczny zapis w Języku rosyJskim: "USSR Gorod Strb (Starobielsk) p/ja 15 Solka Czesław Stanisławowicz [ ... ]". z dokumentu wynika· że tele?;~m :?Jostał nadany w Chyrowie. Czesław Solka występuje na hsc1e NKWD pod poz. 3060.

W in~ym ~kórzanym portfelu stwierdzono drobne fragmen­ty kartki papieru zapisane ołówkiem. W promieniach podczer­won~ch odczyta~,? zapis: "Dr Konstanty Łaszewski [ ... ]nat[ ... ]m C[ ... ]Jny k. Łodz1 . Dr Konstanty Józef Julian Łaszewski-Grzy­mała s. Konstantego, urodwny 8 VII 1890 r., lekarz internista ppor. rez., ~ył dyrektorem Sanatorium dla Gruźliczych Cho~ rfch w ChoJnach koło Łodzi. Figuruje on na starobielskiej liś­Cie NKWD pod poz. 2041.

2 W brzmieniu oryginału zob. J. Tucholski, Mord w K ·

Warszawa 1991 s. 914-987. atymu,

281

~ajob~zerniejszy ma~eriał dowodowy znaleziono' w jednej z kleszen: munduru WOJSkowego. Do badań został dostarczony w postaci bryły dokumentów. Fo jej rozdzieleniu stwierdzono, że. składa się na nią wiele zapisanych kartek papieru, w tym m.m. karty pocztowe, druki sygnowane przez Biuro Informa­cyjne Folskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie, listy oraz wykaz zawierający nazwiska wyłącznie pułkowników i pod­pułkowników.

Korespondencja do Jerzego Sochy s. Stanisława była kie­rowana pod adresem: "SSSR Starobielsk pocztowyj jaszczik N 15". Obejmowała 18 listów i kart pocztowych wysłanych z Warszawy, o czym świadczą odręczne zapisy i stemple pocz­towe.

Wśród dokumentów Jerzego Sochy znajdowały się frag­ment~ trzech wypełnionych formularzy Biura Informacyjnego ~olsk!ego Czerwonego Krzyża. Fosługując się nimi Biuro po­sredmczyło w nawiązaniu łączności między jeńcami a ich ro­dzinami w kraju. Fod drukowanym tekstem dokumentu wid­nieje odręczny zapis, w którym czytamy, że Jerzy Socha zapy­~uje o żonę, podając niżej swój adres: "Starobielsk pocztowyj Jaszczik 15". Jak wynika z materiałów źródłowych, druków te­go rodzaju nie znaleziono podczas ekshumacji dokonanych w Katyniu w 1943 r.8

Szczególną uwagę zwróciła lista nazwisk znaleziona w kie­szeni munduru, wśród dokumentów tego młodego oficera. Za­pisy na wielokrotnie złożonych kartkach ze znacznymi ubyt­kami podłoża i tekstu pozwoliły, po wielu skomplikowanych za~iegach, na częściowe odtworzenie listy obejmującej 119 na­ZWI~k. Ustalono 72 nazwiska, przy czym należy podkreślić, iż byh to wyłącznie pułkownicy i podpułkownicy. Ze wspomnień Józefa Czapskiego wynika, że pułkownicy byli odseparowani od pozostałych jeńców przebywających w Starobielsku 4• Dane zawarte w dokumencie dowodowym (119 nazwisk) mieszczą się w stanie oficerów owych stopni, który na dzień 16 III 1940 r. wynosił w obozie starobielskim 181 pułkowników i podpułkow­ników 5 • Odczytane nazwiska stanowią zatem 40'% stanu obozo­wego tych oficerów. Wszystkie one widnieją na liście NKWD z wyjątkiem trzech osób figurujących na innej liście jeńcó~ Starobielska, opracowanej przez Zarząd Obwodowy KGB w Charkowie (zob. tabela l).

3 Amtliches Material zum Massenmord von Katyn, Berlin 1943. 4 J. C z ap,s ki, Na nieludzkiej ziemi, Warszawa 1900 s. 23. 5 Opracowanie Zarządu Obwod<lwego KGB w Chai.-kowie, sygn.

DP 4. [2,2]0TV14;1, s. 48.

282

Reasumując, wszyscy wymienieni wczesmeJ, a więc: Kon­stanty Łaszewski, Stanisław Flewa, Jerzy Socha i Czesław Solk.a oraz 72 oficerów wymienionych w tabeli l - występują na hs~ach .NKWD bądź charkowskiego KGB jako jeńcy obozu starobielskiego. Fonadto, na podstawie zapisów występujących na badanych dokumentach, w przypadku Czesława Solki i Je­rzego Sochy stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że obóz jeniecki, w którym przebywali przed przewiezieniem do Char­kowa, gdzie miała miejsce egzekucja, znajdował się w Staro­bielsku na Ukrainie.

Następnie skoncentrowano się na analizie dat figurujących na wydobytych dokumentach. Występowały one w postaci dru­kowanej na gazetach, w postaci odcisków stempli pocztowych oraz zapisów odręcznych na korespondencji i innych doku­mentach. Analizowano przy tym wyłącznie dokumenty pocho­dzące z okresu wojny, tj. od l IX 1939 r.

Najwcześniejsza data występuje na pokwitowaniu przejęcia w dniu 9 X 1939 r. 472 zł od ppor. Stanisława Flewy. Kores­pondencja w postaci kart i listów oraz dowodów nadania tele­gramów nosi daty stempli pocztowych oraz daty nakreślone odręcznie. Odciski stempli, z których najwcześniejszy pochodzi z 5 I 1940 r. (karta pocztowa), a najpóźniejszy - l IV 1940 r. (dowód nadania telegramu), mają w otoku nazwy miejscowo­ści: Warszawa, Lwów, Moskwa, Starobielsk. Czytelne daty na­kreślone odręcznie stwierdzono na fragmencie listu pisanego w Warszawie 4 I 1940 r. do ppor. Jerzego Sochy oraz na for­mularzu Biura Informacyjnego FCK - 23 II 1940 r.

Foza opisanymi wyżej dokumentami daty występowały również na gazetach wydobytych z dołów śmierci podczas eks­humacji. Stwierdzono gazety w dwóch językach: polskim i ro­syjskim. Na fragmentach egzemplarzy gazety "Głos Radziecki", wydawanej w Kijowie w języku polskim, widnieją daty: "21 stycznia 1940 r." i "29 lutego 1940 r." Najwcześniejsza data dzienna widniała jednak na stronie tytułowej nierozpo­znanej gazety wydawanej w języku rosyjskim - "17 grudnia 1939 r. Niedziela". Najpóźniejszą z dat stwierdzono na frag­mentach gazety "Sowietskaja Ukraina" - "1 kwietnia 1940 r. Foniedziałek".

Obóz starobielski został przeznaczony dla generałów, ofice­rów i wysokiej rangi urzędników polskich rozkazem ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientija Berii nr 4441/b z 3 X 1939 r. 6 Jak wynika z dokumentów pochodzą­cych z ekshumacji, w sześć dni później w tymże obozie skon-

6 "W<ljsk<lwy Przegląd Historyczny" 1990, nr 3-4, s. 291.

283

fiskowano ppor. Stanisławowi Plewie 472 zł. Można przypu­szczać, że nastąpiło to bezpośrednio po przybyciu do obozu.

Najpóźniejszą z dat stwierdzonych na wydobytych doku­mentach, która występuje dwukrotnie: na gazecie oraz dowo­dzie nadania telegramu, jest l IV 1940 r. Jak wiadomo z mate­riałów źródłowych, pierwszy transport został ekspediowany z obozu starobielskiego w cztery dni później - 5 IV 1940 r.

7

Wszystkie z odczytanych dat, widniejących na badanych do­kumentach, są wcześniejsze od daty tego pierwszego trans-portu.

Dokumenty z Miednoje

Podczas ekshumacji w Miednoje wydobyto znacznie więcej dokumentów, charakteryzujących się ponadto o wiele większą wartością badawczą. Materiał obejmował: książeczki wojskowe, legitymacje służbowe policjantów, zawiadomienie o nadaniu Krzyża Niepodległości, legitymację Państwowej Odznaki Spor­towej, legitymację Odznaki Strzeleckiej, kartę zwolnienia z wojska, notatniki służbowe policjantów, przedwojenne man­daty karne, metrykę ślubu, metrykę urodzenia i chrztu, wy­ciąg z metryki urodzenia i chrztu, wyciąg z metryki urodzenia, książeczkę PKO, przedwojenne nakazy płatnicze, dowód umo­wy zastawczej, blankiet wekslowy, potwierdzenia zameldowa­nia, liczne przedwojenne banknoty o różnych nominałach, dys­lokację opl na śląsku, blankiet radzieckiego telegramu, kalen­darzyki kieszonkowe, poezje i piosenki spisane w obozie, a tak­że dokumenty o szczególnym znaczeniu, jak korespondencja od rodzin, wykazy współwięźniów, odnotowane trasy przejazdu z Folski do obozu w Ostaszkowie oraz pamiętniki pisane pod-czas pobytu w tym obozie.

Wśród dowodów rzeczowych wydobytych w Miednoje i poddanych badaniom w Centralnym Laboratorium Krymina­listycznym Komendy Głównej Policji szczególne miejsce zaj­mują dokumenty zawierające wykazy nazwisk. Najwięcej tego rodzaju materiałów znaleziono wśród dokumentów Lucjana Rajcherta.

Uwagę zwraca plik wykazów nazwisk jeńców zamieszkują-cych poszczególne sale tzw. "korpusu" IV. Wykazy te wyko­nane były odręcznie przez różne osoby na luźnych kartkach papieru. Obejmowały 128 osób rozmieszczonych w dziewięciu salach, nazywanych również komnatami bądź pokojami, o nu-

7 Tamże, 1991 nr 2, s. 350 oraz Zbrodnia katyńska w świetle doku­mentów, Londyn 1978, s. 54.

284

merach: l, 2, 3, .4' 5, ?• 8, 10 i 12. Przy wielu nazwiskach w _ stęl?owały stopme ~łuzbowe policjantów: z jednym wyjątkie~ byh to flfnkcJona~msz~ ~o~cj~ Województwa Śląskiego. z re­guły oprocz. nazwiska 1 1ID1ema oraz imienia ojca podany był rok urodzema. ·

. S~wierdzono ponad wszelką wątpliwość, że 124 osoby w _ m1en10ne na tych wykazach figurują na listach transportowy~h sporządzon~ch przez ~arząd NKWD ZSRR ds. Jeńców Wojen­nych, w ktorych wyl'D:Ienionych jeńców nakazuje się przekazać z obozu w Ostaszkow1e do dyspozycji naczelnika Zarządu Ob­~odo~e~o NKWJ? V.: Kalininie 8• Pozostałych dwóch policjan­tow me Jest .w.ym1enwnych na wspomnianych listach transpor­towych, gdy~ J~den zmarł w obozie w grudniu 1939 r., a drugi .został przew1ezwny do o~oz';t juchnowskiego i stąd do Gria­.zo~ca; .Nadto pełne brzm1eme trzeciego nazwiska budzi wąt­phwosci, .czwartego .za~ nie udało się odczytać.

. Nazwiska. wyrniemone w omawianych wykazach zostały UJęte w tabeh 2. . Oprócz wyż.~j wymienionych Wfk~zów zakwaterowań pod­czas ~kshuma.CJl ~dobyt? z dołu sm1erci szereg innych doku­ment?w, }aw1e~aJ~cych ;ożnorodne spisy nazwisk w językach polskim, .1 rosyJskim. Ro~nież one były wykonane odręcznie przez :ozne osoby .. Nazw1s~~ .osób figurujące na tych listach ~e~tawwno w tabeh 3, pomiJaJąc, rzecz jasna, te, które zostały }UZ pod~ne w t~be~i 2. ~awarte na kartkach dane były uboższe I ogramczały ~~ę . Jedy~Ie ~o imienia i nazwiska. Starano się .zatem uzu~ełmc Je, OpleraJąc się na materiałach źródłowych 0

•

z.estawwno w ten sposób wykaz 85 nazwisk. W wyniku po­.c~ymo~ych ust~l:~ st~ier?zono; że są to w większości funk­<;:Jonanu~ze ~ohc~1 WoJewodztwa Śląskiego. Ustalono ponadto, ze 76 osob figuruJe na wspomnianych poprzednio listach trans­portowych NKWD, w_ ktorych nakazuje się dostarczyć jeńców ,z obozu w Ostaszkow1e ~o ~al~nina: Szczegółowych informacji na ~em~t poz?sta~ych dz1ew1ęcm osob nie udało się uzupełnić, ~dyz os1em m: figuruje na listach NKWD, a pełne brzmienie Jednego n~zw1ska budzi wątpliwości. W odniesieniu do czte­rech naz~1sk powstał problem ustalenia pełnych danych z po­~od~ kilkakrotnego występowania tych samych nazwisk 1 1m10n w materiałach radzieckich.

Odrębnie potraktowano grupę dziesięciu jeńców dostarczo­nyc~ do Ostaszkowa z więzienia w Łucku a wymienionych na koleJnym z badanych dokumentów. Na dwóch stronach kartki

8 Zob. przypis 2 do tabeli 2. 9 Zob. przypis 2 do tabeli 3.

285

wyrwanej z notatnika policyjnego podano imię, nazwisko, mi_ej~ sce zamieszkania, w niektórych przypadkach nawet stop1en służbowy, a także kalendarium i trasę transportu z Łucka do Ostaszkowa w dniach od 30 IX do 17 XI 1939 r. W tym przy­padku również stwierdzono, że 9 wymienionych w omawianym dokumencie osób występuje na listach transportowych NKWD z Ostaszkowa do Kalinina. Brzmienie dziesiątego nazwiska jest wątpliwe. Informacje pochodzące z badanego dokumentu oraz. z materiałów źródłowych zestawiono w tabeli 4.

Oprócz nazwisk jeńców wymienionych na różnych listach, które zostały zestawione w tabelach od 2 do 4, informacje o po­szczególnych osobach zawierają również inne materiały, zwła­szcza korespondencja, dokumenty personalne i notatki osobiste. Badania i analizę prowadzono zachowując kolejność nazwisk narzuconą przez wykaz wydobytych dokumentów, sporządzony przez ekipę ekshumacyjną w trakcie prac eksploracyjnych w Miednoje.

Pierwszym odczytanym nazwiskiem, widniejącym na dwóch podbarwionych potwierdzeniach zameldowania i nakreślonym bardzo wyblakłym atramentem, jest nazwisko: Przybyła Józe~_. W pozycji województwo występuje zapis "śląskie", a w pozyCJI powiat na jednym dokumencie prawdopodobnie "Cieszyn", na drugim przypuszczalnie "Frysztat". Ustalono, że na li_ście transportowej NKWD nr 019/3 z 7 IV 1940 r. pod poz. 62 figu­ruje Przybyła Józef s. Adolfa, urodzony w 1915 r. Ten sal?­figuruje pod poz. 4373 na liście Naczelnej Prokuratury WoJ­skowej Rosji, zatytułowanej: Alfawitnyj spisok wo~ennople~­nych Ostaszkowskogo Łagieria, otprawlennych w apr~ele-rrta]e· 1940 g. w UNKWD po Kalininskoj Obłasti na rasstneł (1991-1992) oraz w tabeli 2 (sala 10, poz. 5).

Trudno czytelnym dokumentem jest również radziecki blan­kiet telegraficzny nr 55, zawierający. krótki . tekst dep7sz:y od Marii Branickiej do Seweryna KaJetanow1cza Bramck1ego. Starszy posterunkowy Seweryn Branicki, s. Kajetana, urodzony w 1890 r., figuruje na liście transportowej NKWD nr 019/1 z 7 IV 1940 r. pod poz. 45 oraz na liście Naczelnej Prokuratury Wojskowej Rosji pod poz. 419.

Następnym dokumentem zawierającym nazwis~o jest ksią­żeczka wojskowa, wystawiona na Jana Walkowsk1ego, urodzo­nego 17 XI 1897 r. Z materiałów źródłowych_ ~ynika, iż J~n Walkawski s. Józefa był posterunkowym pohCJl w Poznamu. Figuruje na liście transportowej NKWD nr 026/1 z 13 IY 1940 r. pod poz. 31 oraz na liście Naczelnej Prokuratury WoJ­skowej Rosji pod poz. 545.

286

Na ~wóch dokumentach, tj. na nakazie płatniczym i kwicie wystawionych przez Zarząd Miejski w Cieszynie w 1938 r. za opłatę kanałową, wodę i wywóz śmieci, figuruje Franciszek Macoszek. Przodownik policji Franciszek Macoszek s. Juliana, uro~zony 29 I~ 189~ r:, był funkcjonariuszem służby śledczej kom1sanat';l, _c1eszynsk1ego. Nazwisko jego znajdujemy pod poz. 5 na lisc1e transportowej nr 019/1 z 7 IV 1940 r. i na liście prokuratury pod poz. 3375.

Starszy strażnik Służby Więziennej Marcin Wyskup otrzy­mał w Ostaszkowie cztery karty pocztowe od córki ze Stani­~ła~owa, zaadresow:ane I:lo rosyjsku. _Na odwrocie kart znajdu­J7 s1ę k_?res:pondencJa w Języku polsk1m. Zaniepokojone dziecko meodm1en!ne zapytywało ojca o zdrowie: "Kochany Tatusiu! Co _słycha7 koło_ Tatka, czy tatuś jest zdrowy? [ ... ] Bardzo Ta­tusia pros1my, zeby tatuś uważał na siebie a wszystko będzie dobrze". Marcin Wyskup s. Jana urodzo~y w 1883 r figu­r.~j~ na liście NKWD nr 019/2 z' 7 IV 1940 r., poz. 10.0 i na hsc1e _prokur~tury pod poz. 643. W korespondencji córki wy­st~puJą naz~ska ~zt~rech kolegów ojca: Klimek, Staromiejski, M1chałowsk1 1 Les1cki. Ostatni z wymienionych Lesicki Kazi­Il_lie~z, aspiran~ Służb~ Wi~ziennej, był funkcjo~ariuszem wię­Zlema w Stamsławow1e, tJ. w tym samym mieście z którego wysyłane były listy Gizy Wyskup. '

Nazwi~ka właściciela książeczki wojskowej, którą znaleziono ~ cholew1e buta, wystawionej na nazwisko Gryszka Jan Fran­Clsze~ s. Sta~isława i Franciszki, urodzony 22 III 1900 r. w War­sza~e, za~mesz~~ł:y w Będzinie przy ul. Kołłątaja, nie odna­leziono am na hsc1e transportowej NKWD, ani na liście pro­kuratury.

~astępnym d?kumentem jest zawiadomienie o nadaniu wy­sokiego przedwoJennego odznaczenia - Krzyża Niepodległości. ~dznac~o~y został ~m w dniu 19 III 1932 r. starszy przodow­mk pohCJl w Łodz1, Stefan Pudlarz. Na liście transportowej NKWD nr 019/1 z 7 IV 1940 r. figuruje pod poz. 34 Pudlarz Stef~_n. s. Adama, urodzony w 1889 r. Występuje on również na lisc1e prokuratury pod poz. 4336.

Y'f skórza;nym portfel~, ~dobytym 23 VIII w Miednoje, znaJdowała s1ę legitymacJa słuzbowa, fotografia oraz dwie ko­pert~. Po_dczas oględzin dokumentów na miejscu ekshumacji na JedneJ z kopert odczytano adresata: "Marcin Świderski s. Franciszka, Ostaszków Kalininskaja Obłast" oraz nadawcę którym była "Helena Świderska Łódź ul. Cegi~lniana 81". N~ stemplu pocztowym widnieje w otoku napis Łódź 11" oraz data "5.1.40.18". Portfel wraz z zawartością 'był mokry. Po

287

jego wysuszeniu odręczne zapisy stały się nieczytelne. Starszy posterunkowy Marcin Świderski s. Franciszka i Marianny, uro­dzony w 1888 r., figuruje na obydwu listach: NKWD 019/1 z 7 IV 1940 r. pod poz. 83 i prokuratury pod poz. 4736.

W innym pliku dokumentów powtarza się kilkakrotnie na­zwisko Henryk Szwan z Ostaszkowa. Występuje ono w zacho­wanej korespondencji z żoną Reginą, zamieszkałą w Katowi­cach-Załężu, oraz na jednej z kartek, kreślone kilkakrotnie w języku rosyjskim. Charakter ostatniego zapisu wskazuje na to, że jeniec wprawiał się w pisaniu swojego nazwiska nie zna­nym mu alfabetem. Henryk Szwan, który był funkcjonariuszem policji w Katowicach, figuruje na liście transportowej NKWD 019/3 z 7 IV 1940 r. pod poz. 35 i na liście prokuratorskiej pod poz. 5919.

Nazwisko policjanta śląskiego Wacława Słabolepszego za­chowało się w dwóch dokumentach: na świadectwie Państwo­wej Odznaki Sportowej oraz na odwrocie fotografii, która od­kleiła się od legitymacji służbowej. Na tej drugiej figuruje napis: "Słabolepszy Wacław poster. Policji Wojew. Śl. w Isteb­nej". Policjant ten występuje na liście NKWD nr 019/1 z 7 IV 1940 r. pod poz. 88 i na liście prokuratorskiej pod poz. 4909.

Kolejna legitymacja służbowa policjanta wystawiona była na nazwisko Moende lub Woende Zygfryd. Zapis odczytany w warunkach polowych na wilgotnym dokumencie, po wy­schnięciu stał się nieczytelny. Ustalono, że na liście NKWD nr 019/3 z 7 IV 1940 r. pod poz. 22 występuje Wende Zygfryd s. Emila, urodzony w 1903 r. Ten sam jest odnotowany na liś­cie prokuratury pod poz. 616. Można z dużym prawdopodobień­stwem przyjąć, że jest to ta sama osoba.

Szczególnie dużo dokumentów dotyczy Władysława Jani­szewskiego, funkcjonariusza Służby Więziennej, zatrudnionego w Więzieniu Karno-Śledczym przy ul. Daniłowiczowskiej 7 w Warszawie. Wydobyto z grobu m.in. jego świadectwo uro­dzenia, świadectwo małżeństwa, książeczkę wojskową, kartę zwolnienia z WP z 23 V 1932 r., wystawioną przez PKU War­szawa-Miasto I, legitymację upoważniającą do noszenia Odzna­ki Strzeleckiej, fotografię z częściowo zachowaną podobizną mężczyzny w mundurze strażnika więziennego i kalendarzyk kieszonkowy z odręcznymi notatkami. Stwierdzono, że Włady­sław Janiszewski s. Stanisława, urodzony w 1902 r., również występuje na liście NKWD nr 019/2 z 7 IV 1940 r. ppd poz. 17 oraz na liście prokuratury pod poz. 6225.

Niewiele mniejszy plik dokumentów rodzinnych znaleziono przy następnych zwłokach. Z metryki urodzenia i chrztu oraz

288

Zdj. 34. Odznaka S Pułku Piechoty Le­gionów

Zdj. 3~. Odznaka 57 Pu!ku Piechoty 1m. Karola Króla Rumunii

Zdj. 35. Odz~aka .59 Pułku Piechoty Strzelcow Wielkopolskich

Zdj. 37. Odznaka Batalionu Podchorążych Rezerwy Piechoty nr S

Zdj. 38. Odznaka Wojska Łączności Zdj. 39. Odznaka Honorowa "Orlęta"

Zdj. 40. Odznaka CWK Zdj. 41. Odznaka SPR Sap.

Zdj. 42. Orzełek lotniczy wz. 36

Zdj. 44. Odznaka Pamiątkowa Związku Byłych Ochotników AP

Zdj. 43. Orzeł wojskowy wz. 1919

Zdj. 45. Pamiątkowy sygnet oficerski 52 pp

Zdj. 46. Naramiennik pułkownika

Zdj. 49. Sprzączki od pasów oficerskich Zdj. 50. Ostrogi oficerskie

Zdj. 47. Naramiennik kapitana

Zdj. 51. Menażka wz. 31 Zdj. 52. Manierka wz. 33

Zdj. 48. Niezbędnik

Zdj. 53. Odznaka Policji Państwowej z osobistym numerem (Miednoje)

Zdj. 54. Rewers odznaki z osobistym nu­merem służbowym Policji Województwa

Śląski~go (Miednoje)

Zdj. 56. Orzełek wojskowy wz. 1919 (Miednoje)

Zdj. 55. Odznaka Straży Granicznej (Miednoje)

Zdj. 57. Odznaka Byłych Więźniów Ideowych

Zdj. 58. Kurtka mundurowa policjanta

Zdj. 59. Kurtka mundurowa z zachowanym naramienniki~m i oznaką stopnia starszego przo-downika Policji Województwa Sląskiego .

Zdj. 60. Orzełki policyjne typu państwowego

Zdj. 61. Guzikiwojskowe wz. 1928

Zdj. 62. Gwizdawka policyjna z pletnią

z wyciągu z metryki urodzenia, datowanego 16 XII 1937 r., dowiadujemy się, iż 31 X tego roku w szpitalu w Cieszynie urodziła się Barbara Jankowska, córka policjanta Jana Jan­kowskiego, urodzonego 16 V 1900 r. w woj. poznańskim. Starszy posterunkowy Jan Jankowski s. Franciszka, podobnie jak jego poprzednik, widnieje na tej samej liście pod poz. 13 oraz na liście prokuratury pod poz. 6241.

Następny zbiór dokumentów wyjętych z portfela dotyczy dwóch policjantów z Siedlec. Na kartce pocztowej datowanej 21 XII 1939 r. widnieje zapis, z którego wynika, że pani Jadwi­ga Staszczykowa z Siedlec (ul. Rozkosz 59), zaniepokojona o los swojego męża, pisze do Sobczaka w Ostaszkowie: "Panie Sob­czak. Bardzo Pana proszę o podanie mi wiadomości o mym mężu. Staszczykowa". Sprawdzono, iż z Siedlec pochodził przo­downik policji Jan Sobczak s. Jana, urodzony 4 IV 1896 r., a za­trudniony w tamtejszym komisariacie. Figuruje on na liście NKWD nr 026/2 z 13 IV 1940 r. pod poz. 24 oraz na liście pro­kuratury pod poz. 5009.

W tym samym portfelu znajdujemy następną kartkę, pisa­ną już przez panią Staszczykawą wprost do męża Józefa Stasz­czyka w Ostaszkowie. Wśród tych dokumentów jest również książeczka Pocztowej Kasy Oszczędności, wystawiona na na­zwisko Józefa Staszczyka, jak wynika z dalszej treści książecz­ki, posterunkowego PP, który urodził się 6 I 1901 r. w Szczer­cowie, a mieszkał w Siedlcach przy ul. Rozkosz 59. Dane te wy­stępują na pierwszej stronie książeczki i, co należy podkreślić, zostały sporządzone na maszynie do pisania. Ustalono, iż Józef Staszczyk s. Józefa, urodzony w 1901 r., figuruje na liście NKWD nr 019/1 z 7 IV 1940 r. pod poz. 15, a także na liście Naczelnej Prokuratury Wojskowej Rosji pod poz. 5139.

Wśród dokumentów Józefa Staszczyka znajdujemy podpi­sany przez niego kalendarzyk na rok 1939, a w nim fotografię kobiety z napisem na odwrocie: "Jadwiga Staszczykowa żona Staszczyka posterunkowego komisariatu PP w Sied]cach". Pew­nego komentarza wymagają nieliczne notatki zawarte we wspomnianym kalendarzyku. Z odręcznego zapisu: ,;18 wrześ­nia dostałem się do niewoli niemieckiej w Brześciu", wynika, że Niemcy po uroczystym przekazaniu twierdzy brzeskiej Ar­mii Czerwonej, oddali w ręce sowieckie również polskich jeń­ców. Na poszczególnych stronach kalendarzyka na 1939 r. jego właściciel ręcznie wpisał daty na 1940 r. Uczynił to w odnie­sieniu do czterech miesięcy: stycznia, lutego, marca i kwietnia. Ostatnim zapisem wykonanym odręcznie, wyjątkowo dużymi literami, jest słowo: "Jadziu".

19 - Zbrodnia katyńska 289

Wśród wymienionych wyżej materiałów znajdowała . się kartka z, 14; nazwiskami, które zostały włączo,ne_ do_ tabel: J-

Najwięcejdokumentów wydob_Ytych z _dołu sm1erc1 w M1e -noje wiąże się z nazwiskiem LucJana RaJchert~ (~o~. tabela 2, sala 12 poz .. 28). Można sądzić, iż był on w oboz1e Jencem ~~n~­c ·n n~~ Oprócz wielu wykazów jeńców, o których szerzeJ y_a rJ"~~ wcześniej a które stanowiły podstawę do sporządzerua tabel 2 i 3 w$;ód jego notatek stwier~zono dwa, wykona_ne odręczr;ie .~ języku rosyjskim,_ tzw. nar~ady na r~bo~u (sk1e= rowąnia g:rU:powe do pracy), maJącepostac prz;zpommaJącą _dr~ kowane ł;>iank~ety z miejscami przez~aczon:ym1 do wypełruema oraz.po(].piserri komendanta obo~u mJr. ~onsov:rca. _

K.ol(ijnym dokumen_te~ .z teJ grupy _ _J~st sk1e~owane do ko _ mendanta obo;-;u podame Jenca Jana WOJClk~ s .. Jozefa z~ kom. panii. 4 korpusu: w związku ze zbliżającymi s1ę mroz~r:n Pt;.O~ w nim o. 'pr:t;yd~iał płaszcza l';lb fufajki .. S:pra.wdz?no, 1z dwoc_ · eńców · 0 tym imieniu, nazw1sku oraz 1m1en~~ .oJca występuJe ~a lista~h transportowych NKWD oraz na hsc1e ?roku~atu~y:

Wśróc1.d<;>kum,entów Lucj.an~ Ra~cherta_ zn~lez1ono ro;:l~Z materiały przedwojenne, takle Jak: Jego w1zy~owkę, wyk ą na inas;z;ynie do pisania. przepustkę w.ysta~wną 11 II 1939 r. w katowic.ą.ch,. zezwalającą na ~dame . s1ę do Ostrzeszowa w sprawach osobistych, oraz potw1erdzeme ~płaty V'( PK~ ~a konto ·P~ezydium Rady Ministrów za Krz~z ~asług1, z o Cls­kiem -okrągiego stempla pocztowego, zawieraJącego następu-jący te_kst:, "Cieszyn 21 V 39 18 a". . .

Podczas ekshumacji w Miednoje wydobyto _Jeszcze .Jeden kalendarzyk. kieszonkowy. Na stronie z nadruk1~m "Mleczy­sław studencki Katowice" odczytano odręczny zap1s ,.,4 Korpu: 2 sala Baranek". Ustalono, że. ~~anek Gustaw ~- Jozefa, uro dzon w 1~13 r., figuruje na hsc1e transJ??~toweJ NKWD 037/1 z 2b)v 1940' r. pod poz. 65 oraz na hscle prokuratury pod poz. 12-~._.Nię wykluczone, że jest to ta sama osoba. .

Szczególnej uwagi wymagają dwa dokumer;ty, .co do ktorych na obecn·:·~ · etapie niemożliwe jes~ okresler;1e . autorstwa. w obu ··:r~ypadkach są to teksty, maJącepostac metypo.w_Ych amiętnik:ów:. obejmują one rel~cj~ autorow, p:ze~stawlaJąc~

Ich dzi~j.e od, momentu rozbrojema 1 aresztowama az do ostat nich dn.i. .ich życia. . . h

. Pi~r~s~~ . relacja jest. sporządzona J?-a nie .wypełruonyc __ stronach .. ·książeczki wojskowej. W trakc1e Jzadar; ia~~r~~~~y~ n ch odczytano, iż .dotyczy ona osoby uro oneJ .. . · Jrk .. nika z notatek poczynionych podc~~s _e~shu~aCJl, ~1edy ksią~zka ta była w stanie wilgotnym (pozmeJ zap1sy zarukły),

290

jej właścicielem był Henryk [ ... ]szkiewicz s. Feliksa i Zofii, urodzony l III 1909 r. w Łodzi, z zawodu praktykant, technik mierniczy. Badania prowadzone w Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Komendy Głównej Policji pozwoliły na odczytanie w promieniach podczerwonych obszernych fragmen­tów zapisków zawartych w owej książeczce, które w skrócie przedstawiono poniżej.

W dniu 10 IX, nazajutrz po bombardowaniu Rawy R. (Rus­kiej), autor pożegnał się z żoną Gienią, po czym przez Bełz, Radziechów i Brody udał się do Tarnopola, gdzie przybył 16 IX wieczorem. Dwa dni później został rozbrojony i uwięziony, a 22 IX o godz. 18.15, po przebytym marszu, odnotował opusz­czenie granic Rzeczypospolitej. Po dwóch następnych dniach został wywieziony z Wałoczysk do obozu w KozieJszczynie pod Połtawą (mieścił się tam obóz przejściowy dla jeńców polskich). W trakcie pobytu w tym obozie zapisał nazwiska dwóch przy­jaciół - prof. Alojzego Wojtowicza, zamieszkałego w Warsza­wie przy ul. Prostej oraz dr. Rejterowskiego, zamieszkałego w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej. Ustalono, że pierwszy z nich był dyrektorem Liceum Handlowego Zgromadzenia Kupców w Warszawie i został ekshumowany w Katyniu pod nume­rem 03477, drugi zaś, dr Hieronim Rejterowski-Kopyciak, -łódz­ki lekarz internista, figuruje na liście katyńskiej pod nume­rem 02003.

·Autor przebywał w Koziełszczynie od 28 IX do 21 X, skąd przez . Rostów nad Donem i Kursk został przewieziony do Ostaszkowa, dokąd przybył 25 X o godz. 20.00. Z Ostaszkowa statek "Iłowiet" przetransportował go na wyspę Stołobno (Stołbnyj Ostrow) na jeziorze Seliger następnego dnia o godz. 4.00 nad ranem.

W dalszej części pamiętnika autor opisuje warunki bytowa­nia w obozie. Tęskni bardzo za rodziną, wielokrotnie śni mu się żona z dziećmi. 19 XI 1939 r. zawiązuje chór obozowy, któ­rym potem kieruje, a 8 I 1940 r. wypróbowuje wykonane przez siebie w Ostaszkowie skrzypce; pisze, że "mają dość znośny głos" (!) Fotem organizuje dla kolegów kilka koncertów ..

W pamiętniku wymienia nazwiska niektórych współwięź­niów, przebywających razem z nim w Ostaszkowie: K:norow­skiego, który coś mu namalował, Józefa Szarowicza; który po­magał przy konstrukcji skrzypiec, oraz Lutka Piaszczyka, wy­wiezionego z obozu 4 IV 1940 r. Kolejne ustalenia pozwoliły na stwierdzenie, że posterunkowy z komisariatu w Fabianieach Jan Knorowski s. Józefa, urodzony 12 XII 1392- r., figuruje na liście NKWD nr 051/2 pod poz. 76 z ... kwietnia 1940 r. oraz

291

na liście prokuratury ·pod poz. 2312. Józef Szar~wicz ~· .~tani­sława, :urodzony 6 Il1898 r., starszy przodow~1k. pohc~1, .k?­mendant posterunku w Zorach w powiecie rybmck1m, WidmeJe na liście. NKWD bez· numeru (kolejna 4) z 1940 .r. pod y~z. 34 oraz na liście prokuratury pod poz. 5905. Trzec1 z wyzeJ wy­mienionych, Ludwik Piaszczyk s. Józefa, urod~o~.Y 18! 1912 r.! radiotelegrafista Wojewódzkiej Komendy PohCJI Panstwow:J w Tarnopolu . występuje na liście NKWD bez numeru (koleJ­nej 2) z) ~V,1940 r. pod poz. 33, a także na liście prokuratury

pod.J~:~aj!~L do tr~ści pamiętnika, P?dkreślić należy, iż p~d datą 4 IV.1940 r. autor zanotował odJazd transportll: ~90 Jen­ców, ą. ·~ I:V odjazd drugiego transportu. W tym mieJscu pa-miętnik się urywa. • .

Drugi. dokument noszący cechy paJ?iętnika zo~tał. sp1sa~~ na dwóch kartkach - jednej zapisaneJ dwustronme 1 drugieJ jednostronnie. Po laboratoryjnym. ujaw~ieniu dro~n~.go tek­stu, jego. powiększeniu i odczytam u mozna go stresc1c nastę-pująco ... · · . ·

w drriu•l8 (?)IX 1939 r. autor opuścił miejscowość. Horuck rowerem· marki Humber, a 20 IX, podczas are~ztowama przez władze ·radzieckie w Dolinie, został doszczętme obrabowany. z Doliny· ·przetransport.owano go .do ~t.~nisławowa, stamtąd przez Tarnopol, Szepietowkę, Dan;ncę-K;tJOW, ~ostopol (22 XI) trafił do .. obozu juchnowskiego, maczeJ Pawhszczewa Boru. W obozie. juchnowskim był więziony do 2~ XII, po czym ?o pięciodniowej podróży : znalaz~ s~ę w obo~1e w Ostaszkow~e. w dalszej części obszernie opiSUJe warunki bytowe w oboZie! m in. pod:. datą 9 I 1940 r. odnotowuje temperaturę 40 sto~m m~ozu, a następnie dwa szczepienia ochronne, przesłuc~ame, które o<;lbylo. się 7 II o godz. 1.00 w no~y> oraz fasowama .cu­kru, machorki, mydła, .. herbaty, bytn~s':1 u lekarza, , ~ąp1e~e w łaźni, ·W: .. tym kąpiel wi~~kanocną, reWizJę 19 II, bytnosc w ki-nie oraz ąt:r?:ymanie 8.III l1stu z domu. . .

Analogicznie jak autpr pierwszego pamiętnika, takze 1 ten w końcowym .. fragmencie . pisze o transportach . odchodzących z obozu: .4 III:(powinno być IV) o godz. 10.00 - p1erw~zy trans­port, ktÓrym odjechało ~3 ludzi z 13 ko.rpusu; drugi, odnoto­wany transport miał miejsce 6 IV, trzeci :- ~IV, czwarty -9 IV. Dalej cytujemy dosłownie: "10 kw~etma. 1940 g. 16.30 [ ... ] z Ostaszkowa g .. 10 { ... ] 11 IV w poc1ągu Ja[ ... ] 11. g. 10 stacja Kąlinin". · . . . , ,

Jedno z trzech. podstawowych pytan, na ktore autorzy ~­szukiwali odpowiedzi, brzmiało: czy dokumenty wydobyte poa-

292

c~as 7kshumacji pozwalają na ustalenie lokalizacji obozów je­meckiCh, stanowiących miejsca pobytu osób, których bne do­ty.czą. Odpowied~ na tak postawione pytanie wynika • z treści w1elu dokumentow, będących przedmiotem badań; Na. lokali­zację obozu na wyspie Stołbnyj, na jeziorze Seliger koło Ostasz­kowa, z którego jeńcy byli wywożeni na stracenie do Kalinina, a nas!ępnie zwłoki ich grzebano w Miednoje, skąd pochodzą om~~1ane dokumenty, jednoznacznie wskazują przedstawione wyzeJ obydwa bezimienne pamiętniki, a zwłaszcza drugi, któ­rego a~t?r. doprowadził swoje notatki aż doprzyjazdu rią stację w Kahmme. Ponadto ponad wszelką wątpliwość dowodzą tego: dokument zacytowany w tabeli 4, jak również adresy na ko­respondencji, jaką otrzymali jeńcy:. Marcin Wyskup, Józef Staszczyk, Marcin Świderski i Henryk Szwan. ·

O lokalizacji tej świadczą również inne dokumenty. Wraz z teleg:amem, jaki otrzymał Seweryn Branicki (o czym już wspommano), dostarczono do badań .kalendarzyk na rok ~939, wyd~ny przez Warszawskie Laboratorium Chemiczne' S.A., w ktorym to kalendarzyku widnieją odręczne zapisy: wrzesień . ·

- ;,15 - wymarsz z Białegostoku na Wołko-w[ysk] ·

- 19 ...:.__;, wzięty do niewoli koło stacji Poruhanek koło Wilna · ·· ·. ·

- 24 - przybyłem do Kozielska. Smoleńskie[j] obłasti" · · ·. · · .

październik

- "20 - wyjazd z Kozielska - 23 - przyjazd do stacji Ostaszków woda jezio-

ro wyspa, state[k]" . Na d~~skrzydl.owej kartce, wyrwanej ze służbowego ,notat­

ruka policJanta, meznany autor odnotował swoją "marszrutę" do Ostaszkowa. Rozpoczyna się ona 12 IX 1939 r. w Łucku, skąd autor wyjeżdża do Kiwerc, a stamtąd przez Kowel do Włodzi­mierza Wołyńskiego. 19 IX następuje tam rozbrojenie, w dwa dni póź~iej internowanie, następnie transport z przystankami przez Rowne, Brody, Zdołbunów, Szepietówkę, Korosteń, Mo­h~l~w, Witebsk, Wielkie Łuki do Ostaszkowa. Przyjazd tu ma mieJsce 15 XI. Wtedy to odnotowano: "15.XI.39 wyjazd' jezioro Solinger [prawidłowo Seliger] 16.XI.39 przyjazd Nilowo pustyń [prawidłowo Nilowa Pustyń] to jest Ostraw Ostaszków". ·

Jezioro Seliger wymienia również w swoim kalendarzyku Władysław Janiszewski, pisząc: "Stoupnow - wyspa· Seliger-skie jezioro". ·

293

Innym dokumentem, w któ~y~. wymiei7iony jest O~~a~z­ków, było wspomniane wczesmeJ podame JanB: _WOJCika z 4 kompanii 4 korpusu o przydział szxnela lub fufaJki. ~azwa miejscowości występuje w prawym gornym rogu podama oraz w tytule: "Do Komendanta Obozu w Ost~s~k?wie". P?niew~ż podanie to zachowało się wśród zwłok Jencow w MiednoJe, logicziJ,ym wnioskiem jest, że albo nie zostało wysłane, albo też zwrócone jeńcowi. ,

Dowodem o innym charakterze jest formularz, w ktorego nagłówku widnieje napis: "NKWD - SSSR OSTASZKO~ ŁAGIER WOJENNOPLENNYCH" (jest to prawdopodobme druk karty chorego). Zapisów odręcznych nie sposób było tu odczytać.

Analizując daty występujące na dokumentach wydobyty~h z masowego grobu w Miednoje, brano pod uwagę, podobn~e jak w przypadku znaleziska charkowskiego, da~;y z okresu W~J­ny, znajdujące się na gazetach, korespondenCJI oraz w zapis-kach o charakterze pamiętnikarskim. .

W Miednoje odnaleziono tylko dwie gazety z winietami, które zawierały daty. Były to "Izwiestija Sowietow Deputatow Trudiaszczichsia SSSR" ze środy 27 III 1940 r. oraz "Proletar­skaja Prawda" z wtorku 2 IV 1940 r. Ta druga - org_an ka­linińskiego komitetu WKP(b) - wydawana była w s~ohcy ob­wodu, na terenie którego mieścił się obóz ostaszkowski.

Korespondencja do obozu w Ostaszkowie nosi o~ci~ki stem: pli pocztowych oraz daty napisane odręcznie. _OdcisJ<I. ~temph zawierają daty mieszczące się w przedziale: naJwczesmeJ~Za -5 I 1940 ostatnia - 12 III 1940. W ich otokach występuJą na­zwy ur~ędów pocztowych w: Datyniu na Wołyniu, ~at_owicach, Kowlu, Łodzi, Siedlcach, Stanisławowie oraz ~oskwie 1 ~Stasz­kowie. Badane rękopisy opatrzone są datami w przedziale. od 21 XII 1939 do .. .II 1940. Najwcześniejszą jednak datę stwier­dzono na nie wysłanej przez Henr;yka Szwa_na, więź;nia Ostasz­kowa, kartce pocztowej z podobiZną Lenma; nosi ona datę 3 XII 1939 r.

Zachowało się ponadto kilka dokumentów datowanych, wy­tworzonych w obozie- są to wszystko tzw. nari_ady na rabotu (skierowania do pracy). Część z nich jest wypełmona, pozostałe nie. Noszą one daty: 11 XII 1939, 13 XII 1939,. 19 XII 19?~· ... XII 1939 oraz .. .I 1940. Ponadto zachował się swoisty w tresci, datowany rękopis, a mianowicie_ wiersz l~b piosenka, zatytu­łowana ·Kwiatki matki". Rękopis ten nosi datę 29 III 1940 r. " . .

Szczególną wartość z punktu widzenia procesu dowodowego, jak również badań historycznych, mają daty zawarte w sze-

294

T roko rozumianych pamiętnikach. Pierwszy wojenny ·zapis· nosi datę _9 !X 1939 r. i odnosi się do faktu zbombardowanil:CRawy RuskleJ przez Luftwaffe. Autorzy zapisków • pamiętnikarskich ~o~tali się do niewoli sowieckiej pomiędzy 18 a 21 IX·w,Do­hme :na . po~raniczu rumuńskim, w Tarnopolu, Włodzihiierzu Wo~yn~kim 1 Porubanku na Wileńszczyźnie. Były jedriak: dwa ~Jątki: posterunkowy Staszczyk został wzięty 18 IX w' Brześ­ciU nad Bugiem do niewoli niemieckiej, a dopiero· potem. ·prze­k_azany_ p_rzez, Wehrmacht Armii Czerwonej, grupa zaś dziesię­c~u pohcJantow trafiła do więzienia w Łucku na Wołyidu do-piero 30 IX. · . . . .

Na p_odst.awie prowadzonych notatek można odtworzyć :daty prz~byc1a kilk~ transportów jenieckich do Ostaszkowa. Są to: 23 1 25 _X, 15 1 17 XI ora~ 27 XII 1939 r. Informacji o· ·dacie przybycia transportu, w ktorym był posterunkowy Staszczyk-brak. . . . .

. ~yjątkową ~agę mają informacje dotyczące ···dat ·~ypra­Wiema trar:sportow: z Ostaszkowa "w nieznane'.'. :Występują one w. dwoch zapiskach pamiętnikarskich. Pierwszy :podaje daty 4 1 6 IV, drugi - także 4 i 6, a ponadto 8 9 i 10 IV:. Autor drugiego. pamiętnika wyjechał z Ostaszkowa '10 IV, a następ­nego_ dm~ o god~. _1~.00 do~onał ostatniego wpisu· na· stacji koleJOWeJ V( ~ahmme.. ZnaJąc_ zeznania szefa . kalinińskiego NKWD Dm1tnJa Tokanewa, ktory opisał mechanizm ·zbrodni m?~na _sądzić, że a~tor ty:h notatek został zamordowany. naj~ bllzszeJ nocy. Nalezy dodac, że 4 IV 1940 r. jest pod.any w. oby­~wu p_amiętnikach jako data pierwszego transportu,· co zgadza Się z mformacją zawartą we wcześniej dostępnym materiale źródłowym 10• ·

Wnioski

N a po~stawie analizy dokumentów wydobytych. podczas ekshumacji w Charkowie i Miednoje, a następnie poddanych ekspertyzie kryminalistycznej w Wydziale Badań Dokumentów Ce~tral?~!5o Laborator~um Kryminalistycznego Komendy Głów­ne~ PohCJI w Warszawie można sformułować następujące :wnio­ski:

1_. Zbadany materiał ma ogromne znaczenie dla postępo­wama dowodowego, prowadzonego w sprawie ustalenia losów jeńców polskich więzionych na przełomie lat 1939/1940 w obo-zach NKWD w Starobielsku oraz Ostaszkowie. ·

2. Dokumenty wydobyte podczas ekshumacji· zawl.erają in­formacje pozwalające na jednoznaczne i niepodważalne stwier-

10 Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Londyn 1978, .8 • 59.

295

dzenie, że osoby, których dotyczą, przebywały uprzednio: w obozie jenieckim NKWD w Starobielsku na Ukrainie ..,_ w przypadku zwłok ekshumowanych w Charkowie, oraz w obo­zie jenieckim NKWD na wyspie Stołbnyj na jeziorze Seliger w pobliżu miejscowości Ostaszków w Rosji - w przypadku zwłok ekshumowanych w Miednoje.

3. W dokumentach pochodzących z ekshumacji w Charko­wie figuruje 76 osób. Wszystkie wymienione tam nazwiska wy­stępują na liście jeńców wywiezionych z obozu w Starobielsku, sporządzonej przez NKWD w 1940 r., bądź na liście jeńców obozu starobielskiego, opracowanej przez Zarząd Obwodowy KGB w Charkowie w 1991 r. Z dokonanych ustaleń wynika, że jedynie trzy z podanych osób przewiezione zostały do Paw­liszezewa Boru, a stamtąd do Griazowca, jedna zaś do obozu w Kozielsku i figuruje na katyńskiej liście strat.

4. W dokumentach pochodzących z ekshumacji w Miednoje figurują 242 osoby. Z tej liczby 227 nazwisk występuje jedno­cześnie zarówno na poszczególnych listach transportowych; sporządzonych w 1940 r. przez Zarząd NKWD ZSRR ds. J eń­ców Wojennych, w których wymienionych jeńców nakazuje się przekazać z obozu w Ostaszkowie do dyspozycji naczelnika Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie, jak i na liście spo­rządzonej przez Naczelną Prokuraturę Wojskową Rosji w la­tach 1991-1992, w której to liście ujęto jeńców wysłanych z obozu ostaszkowskiego do Kalinina na rozstrzelanie. Spośród 15 pozostałych osób jedna zmarła w obozie, jedna została wy­słana do Pawliszczewa Boru, a stamtąd do Griazowca, identy­fikacja czterech osób nie powiodła się ze względu na niemoż­ność bezspornego ustalenia personaliów, natomiast losu pozo­stałych dziewięciu osób nie zdołano stwierdzić.

5. Analiza dat występujących w badanych dokumentach wykazała, że w przypadku obozu w Starobielsku wszystkie odczytane daty są wcześniejsze od terminu pierwszego trans­portu, który miał miejsce 5 IV 1940 r. W odniesieniu do Ostasz­kowa ostatnie daty v.rystępujące w dokumentach wiążą się bez­pośrednio z terminami pierwszych transportów i informują o nich, przy czym w jednym z dokumentów wymieniono nawet miejsce docelowe, tj. Kalinin.

6. Bogactwo informacji zawartych w dokumentach wydo­bytych podczas ostatnich wycinkowych ekshumacji wskazuje na bezwzględną potrzebę przeprowadzenia całościowych prac ekshumacyjnych w Katyniu, Charkowie i Miednoje w celu pełnego zbadania pod kątem historycznym wszystkich materia­łów znajdującycł:l się w ziemi.

296

ca ..... ca

"'

* '<!' o t-

e<! <S:> ..... .....

297

N <O co

N <O <O

\ l l 2

16 1 Schretter Karol. 1884, 'Plk

20 Huskow[ ... ]i Feliks. 1885, [ ... ]

21 Freund-Krasicki Mikołaj [ ... ]

22 Michalski Władysł[aw], 1892 p[.]k

23 l Wojtkie[ ... ]wicz Alfons, 1885,

płk

3

Schroetter Karol, 12.3.1884, płk art., dowódz­two obrony Lwowa

Huskow.ski Feliks Wiktor. 22.10.1885, płk uzbr. st. .sp .. oficerska kadra OK I

Freund Krasicki Mikołaj s. Władysława, 1.6. 1888, płk dypl. ;piech., Sztab GłównY, in­żynier

Michalski Władysław Ignacy, 28.8.1892, płk dypl. piech., szef sztabu DOK IV

Wojtkiewicz Alfons Marian, 5.10.1885, płk -dypl. piech., dowódca piechoty dywizyjnej 12 DP

4

3786 *

3495 *

3472

2271?

427 *

54 24 l Boksz[ .. .]~n Jan. 1887, płk

Bokszezanin Jan s. Stanisława. 7.7.1887, płk art.. -dowódca 10 pal i artylerii obrony

34 Schwarz[ ... ]

36 Obertyński [ ... ]masz, 1896, płk

l l 2

37 l Raganowicz Marian, 1896, płk

Przemyśla

Schwarcenberg-Cżerny Bolesław, 3.11.1890, płk dypl. piech., -dowódca piechoty dywi­zyjnej 24 DP. ostatnio -dowódca tej dy­wizji

Obertyński Tomasz, 8.6.1896. płk dypl. piech., szef sztabu armii "Prusy"

3

3756 *

*

4

Raganowicz Marian Stanisław s. Fr.anciszka, l 2858 12.8.1892, płk piech.. dowódca piechoty dywizyjnej 41 DP

38 l Janiszewski Lucjan, 1891, płk l Janiszewski Lucjan Karol, 8.6.1891, płk dypl. l 3944 * piech., · · dowódca piechoty dywizyjnej 35 DP

39 l Gigiel-Melechowicz, 1890, płk l Gigiel Melechowicz Józef. 6.3.1890. ppłk piech. l 589 *

40

41

42

43

45

47

·18

59

Kańczucki Edward. 1882, płk

Goździewski Władysł[aw], 1887, [ ... ]

Sudoł Franciszek. 1892, [ ... ]

Dr Mark[ ... ] Włady.sł[aw], 188[.]

Trepto [ ... ]

Dmytrak Aleksander, 1893, ppłk

Styrczula Stani.sław. 1894, ppłk

Romański Wilibrard. 1886, ppłk

Kańczucki Edward s. Alojzego, 13.10.1882, płk l 1325 piech. st. sp., oficerska ka-dra OK V

Goździewski Wła-dysław. 4.5.1887, inspektor policji, Wojewódzka Komenda Lwów. Przewieziony do Griazowca

Sudoł Franciszek Marian. 4.10.1892, płk piech., dowódca brygady ON ,.Sieradz"

Markiewicz-Dowbor Władysław, 25.12.1883, płk s!. zdr ., szef służby zdrowia Dowódz­twa KOP, dr medycyny

Trepto Jó-zef, 17.3.1894, ppłk dypl. kaw., do­wódca 2 ·P. szwol., od 4.9.1939 -dowódca

"Warszawskiego" p.uł.

Dmytrak Aleksander Józef. 5.9.1893, płk dypl. :piech., inżYillier

Styrczula Stani•sław, 4.5.1894, ppłk dypl. :piech., dowódca 164 pp.

Romański Wilibrard (lub Wilibald) Jan, 1.12. 1886, ppł:k kaw., rejonowy inspektor koni Bielsko-Biała

784*

3087 *

2193 *

3322*

1012 *

3105 *

2832?*

5

*s. Leo­no l da

*s. Wikto­ra

*s. Alek­sandra

*s. Boles­ława

*Figuruje na liście KGB Charków bez imie­nia OBRE­TYŃSKI płk, szef sztabu armii re­zerwowej 4

5

*s. Wła­dysława

*s. Anto­niego

*s. Stani­sława

*s. Seba­stiana

*s. Wikto­ra

* Trepko s. Anto­niego

*s. Sylwe­stra

*s. An­drzeja

*Jan s. Benona ur. 1883?

w o o

w o ....

l l 2

GO 1 Suryn Władysław, 1894, ppłk

61 l Har[ ... ] Wilhelm ,1893, ppłk l52 Be{ ... ]jak Alfons, 1895, ppłk

63 l L{ ... ]feld Michał, 1891, p[ ... ]

80 Parafi[ ... ]. z[astęp]ca dow[ódcy] pp. Dow[ódca] 205 pp

3 4

Suryn Władysław Aleksander. 7.6.1894, ppłk l 3157 * art.. dowódca 33 pal

Horl Wilhelm Franciszek. 8.4.1893, ppłk piech. l 605 *

Beseliak Alfons, 1.6.1895, ppłk pil .. komendant 312 * Szkoły Podchorążych RezerwY Lotnic-twa

Langenf.eld Michał Jakub s. Jana, 22.6.1891, l 1980 ppłk art.

Piotr, 8.12. 205 pp. Figu­obozu kozie!-

2548 *

.5

*s. Wło­dzimierza

*s. Adama

*s. Fran­ciszka

4 Parafie­nowicz s. Emervka

Parfianowicz [Parafianowicz?] 1894, ppłk piech.. dowódca rował ·dotychczas na liście skiego

94 l Ganow[ .. .] Zdzisław, 1893, ppłk, \ Ganowski Zdzisław. 26.3.1890, ppłk cz. woj. rezerwa (czasu wojny). Przewieziony do Griazow-

754 * l * s. Wła­dysława

95 l Duczymiński Jan. 1888, ppłk

9G Małaczyński Zdzisł[aw], 1892, ppłk

97 l But Wincenty, 1890, ppłk

c a Duczymiński Jan s. Józefa. 8.2.1888, ppłk dypl.

aud., 6 Wojskowy Sąd Okręgowy

Małaczyński Zdzłsław Ale~sander s. Wła­dysława, 17.5.1892, ppłk aud., 6 Wojsko­wy Sąd Okręgowy

But Wincenty s .. Jana, 10.3.1890. ppłk dypl. łącz .. dowództwo Fro·ntu Porudniowego

98 l Hercog Franciszek, 1894, ppłk 1 Herzog. Franci:szek s. Franciszka, 10.9.1894, ppłk dY'Pl. piech., dowódca III baonu 154 pp

976

2049

81

594* l *ur. 1891?

99- . l Synoś J[ .... }; 1893, ppłk-. . ........ . Synoś J ózef,.ll.3,1893r ppłk. .. piech. ... . 2922.* .·• s ... An., ... drzeia

l

100

101

102

103

81

82

83

89

90

91

2

Sokolewicz [W]aclaw, 1877, ippłk

Olszycki [ ... ]n, 1881, ppłk, [ ... ]

3

Sokolewicz Wacław s. Józefa. 7.9.1877, płk sł. zdr. st. sp., mgr · farmacji

Olszycki Julian, 1.3.1881, ppłk piech. st. sp., instruktor JHP

Brożek Fra[ ... ]k, 1891, ppłk, l Brożek Franciszek, 23.8.1890, ppłk dypl. piech., [ ... ] szef WF i PW KOP

Beriing [Zyg]munt, 1896, ppłk, [ ... ] d[owód]ca 'PP

Końc[ ... ], z[astęp]ca dow[ódcy] pp. Dow[ódca] 206 pp.

Ad[ ... ] od 1934 z[astęp]ca dow[ódcy] 11 pal. Szt[ab] obr[ony] Lw[owa] oddz[iał] op[eracyjny]

Dr R[ ... ] zdr[owia] [ ... ] War[ownego] Wil[no]. Szef sa­nit[arny] 35 DP

Zołędziowski Ryszard, 1887, ppłk

Undas Stanisław. 1894, ppłk

Swiąt[.]cki Jan. 1894, ppłk

Beriing Zygmunt Henryk, 24.9.1896, ppłk dypl. piech. st. sp. Przewieziony do Griazowca

Końciński Edward s. Józefa. 7.9.1893, ppłk piech., dowódca 206 pp

Adamczyk Zdzisław, 15.9.1886, ppłk dypl. ar.t. st. sp.

Rymaszewski Władysław Jan. 15.11.1891, ppłk sł. zdr., szef służby zdrowia Obozu Wa­rownego Wilno, dr medycyny

Zołędziowski Ryszard s. Aleksandra, 27.3.1887, p,płk piech. st. sp.

Undas Staritsław. 17.9.1894, ppłk piech., ośro­dek zapasowy 13 DP

Swiątecki Jan Stanisław, 23.6.1894, ppłk piech.. DOK IV

4

3159

2432 *

153 ..

177 *

1411

13 *

2775 *

1151

3415 *

*

5

*s. Pawła

*s. Jana

*s. Micha­ła

*s. Wła­dysława

*s. Anto­niee:o

• s. Jana

* Fie:uruie na liście KGB Charków: s. Stani­sława

w o ~

w 8

l l 92

93

111

112

113

114

115

116

[ ... ]

[ ... ]

2

Dr Wi:ill[. .. ]rfer Adolf, 1884, ppłk

Dr Boro[.] [ ... ]n, 1889, ppłk

Płonka [ ... )ysław, 1898, płk

Praus[.] [ ... ]deusz, 1896, płk

Ks. Fedurenko Szymon, 1893, ppłk .

Kowalewski Maksym[ilian], 1879. płk

Dr Lesisz Jerzy, 1890, płk

Muli er

Chodźko[ ... ]

Dostal [ ... ]

l l 2

[ ... ]

[ ... ]

lOt!

105

106

Kuczewski [ ... ]

Pająk [ ... ]

Garbowski Jan. 1888, plk, kom[endant] Szp[itala] C[ent­rum] W[ys·zko!enia] San[itarne­go], Kowi[el] 91 szp[ital] ewa­k[uacyjny]

Kuś Józef. 1886, ppłk.[ ... ] na­cz[elny] lek[arz] 37 p[p]. Ko­m[endant] szp[itala] 4 [ ... ]

Janiszowski Jan, 1874, płk

3

Wi:illersdorfer Adolf s. Rudolfa, 18.6.1885, ppłk ·Sł. zdr. st. sp., kadra zapasowa lO Szpitala Okręgowego, dr medycj'll1y

Boroń Jan, 8.6.1889, ppłk sł. zdr., 10 Szpital Okręgowy, dr medycyny

Płonka Władysław, 31.1.1895. płk dypl. kaw., dowódca 22 p.uł., ostatnio dowódca Gru­py Kawalerii swojego imienia

Prauss Tadeusz Feliks s. Tadeusza, 21.12. 1896, płk pil., dowódca lotnictwa armii "Modlin"

Fedoreńko Szymon sJ Michała, 21.8.1893, -starszy karpelan (ppłk). naczelny kapelan WP wymania prawosławnego. Wywiezio­ny do Kozielska

Kowalewski Maksymilian, 1.5.1879, płk wet. st. sp., lekarz weterynarii

Lesisz Jerzy Franciszek s. Józefa, 29.11.1890, płk dy;pl. sł. zdr., Departament Służby Zdrowia MSWojsk., dr medycyny

Zob. •POZ. 4

Chodźko-Zajko Jan s. Józefa. 22.7.1890, ppłk piech .. komendant miasta Lwów

Dostal Adolf, 30.12.1873, ppłk int. st. sp.

3

Kuczewski Bronisław. 2.8.1884, płk art. st. sp., oficerska kadra OK I

Pająk Józef, 30.1.1893, płk kaw., dowódca 27 P.Uł.

Garbowski Jan s. Franciszka, 23.4.1888, płk ·Sł. zdr., komendant Szpitala Centrum Wyszkolenia Sanitarnego, dr medycyny

Kuś Józef, 28.7.1886, ppłk sł. zdr., lekarz z Kutna (37 rpp)

4

588

63 *

2764*

2586

-*

1511 *

1882

3567

1051 ..

5

*s. Józefa

* Płoncz­ka Wła­dysław s. Wojciecha. ur. 1898?

* Fi~uruje na liście KGB Charków

*s. Toma­sza

*s. Leo­polda

-, -4- l 5

1 1311 * l * s. ZY~­

munta

4011 * l *s. Józefa

804

1497 * *s. Jana

Janiszowski Jan Władysław s. Lucjana, 16.6. l 3928 1874, płk rpiech. st. sp., oficerska kadra OK IX

107 l Dr Nadoiski Jerzy, 1885, płk l Nadoiski Jerzy s. Stanisława. 11.10.1885, płk l 2337 sł. zdr., dyrektor CIWF. o,statnio inspek-tor gr·upy szpitali wojskowych, dr medy-cyny

108 l Wojtkiewicz Wład[ysław], 1883, 1 Wojtkiewicz Władysław, 20.11.1883, płk piech., 552 * l *s. Micha-~ la

109 l Krawczyk [. .. ]ław, 1890, p[.]k

110 Pecka Jó[ ... ]. 1895, płk

[ ... ] Pióro Jan [ ... ]

Krawczyk Stanisław s. Feliksa. 8.4.1890, płk l 1713 adm. szef Biura Wyznań Ni-ekatolickich MSWojsk.

Pecka Józef .Adam, 28.10.1895, ,płk rpiech., do-l 4017 * l *s. Walen-wódca piechoty dywizyjnej 38 DP tego

Pióro Jan Maria s. Jana. 21.4.1887, płk sł. l 2642 zdr., szef służby zdrowia DOK X, dr me­dy_cyny

~·.• ~

.

c,., o Ił>-

~

N o' ... o §' ;;;·

:>;' ., ,:; ::l·

"' :>;' .,

c,., o Q1

l l 2 l 3 4 l 5

[ ... ] Dr Dąbrow[ ... ] Prawdopodobnie Dabrowski Jan Zygmunt 997 s. Jana, 26.1.1890, płk aud .. szef służby sprawiedliwości armii ,.Modlin", dr praw

56 Jagi[ ... ] Prawdopoda bnie Jagielski Rudolf, 27.9,1887, 3908* *ur. 1897? ppłk dY'Pl. art. st. sp.

77 Lec[ ... ] Prawdapodobnie Lechowicz Stanisław, 7.11. 1985 * *s. Fran-1890, ppłk piech. st. s,p., oficerska kadra ciszka OK VI

78 Leśn[ ... ] Prawdapodobnie Leśniak Władysław Stani- 1915 * *s. Broni-sław, 30.4.1897, ;ppłk geogr., Wojskowy sława Instytut Geograficzny

87 Za b[ ... ] Prawdopodobnie Zabielski Stefan Bolesław 1192 s. Antoniego, 18.6.1887, IPłk dypl. kaw. st. sp. oficerska kadra OK I

1 W nawiasach kwadratowych uzupełnienia tekstu, prawidłowe brzmienie. opuszczenia, zapisy nieczytelne i braki tekstu wskutek ubytku podłoża (dotyczy wszystkich tabel).

2 Wg J. T u c h o l ski, Mord w Katyniu, Warszawa 1991 oraz Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928. 8 Wg Spisok uczotnych diet na ubywszych wojenno plennych Starobielskago Łagieria NKWD SSSR. Zob.

w brzmieniu oryginału Mord w Katyniu, s. 914-987. ' Opracowanie Zarządu Obwodowego KGB w Charkowie, sygn. DP 4. [2,2] OTW 1-6 oraz DP. 4. [2,2]

OTV 4 i 11-15; 2-5.8.1991 r.

. .J ~

Tabela2

Wykaz jeńców korpusu IV, zestawiony według dokumentów odnalezionych w Miednoje przy zwłokach Lucja­na Rajeberta (dokumenty dowodowe: 44/2, 44/4, 44/5, 44/6, 44/7, 44/8 i 44/11)

Zapisy występujące w dokumencie dowodowym Potwierdzen1e według

l materiałów źródłowych

Lista transporto-Lp. Rok Woje- Pozycja Uwagi Ul'O-

Stopień wództwo wa NKWD1 na liście NaJzwisko i imię, imię ojca dze~

służ- (przy- NPW ni a'

bowy drz;iał) nr. data Rosji 2 pozycja

--i l 2 3 4 5 6 7 8 9 i

Sala l (doik. dow. 44/2) l

l Bezwiński Leopold s. Franciszka 1911 038/3, 20 IV 40 185 l

p. 99

2 Brombaszez [?] Józef s. P.iotra 1913 033/1 16 IV 40 883 * *Wron-p. 59** woozcz?

** .ron-:ros z

3 Dług·osz Ryszard s. Józefa 1914 058/3, ... V40 1458 p. 48

4 GlUklich Alfred s. Józefa 1914 016/2, ... IV40 1107 * *G li-p. 62 klich

5 Gwóźdź Leopold s. J 6zefa 1914 04411, 22 IV 40 1039 p. 60

6 Gramczewski Bolesław s. Maksym 1911 026/4, 13 IV 40 1241 (iliana] p. 49

l

~ o m

~ o -..J

l l 7

8

9

lO*

l

2

3

4

5

6

l l 7*

8

9

lO

l

2

3

4

5

6

7

2 l Mikula Ernest s. Wacława

Rusek Erwin s. J.aJk.uba

Szweda Gerha·rd s. Wailente.go

Plaokowski Józef s. Ignacego*

Sala 2 (dok. dow. 44/7)

Bwda Andrtzej s. Jama

Hudy Paweł s. Jana

Kral Paweł s. Augustyna

Łosiniecki Karzimierz s. Jana

Mindr'ok Ja111 s. Adama

P.ietrz)'lk Miec.zysław · s. P·ilotra

2 l Pawlas Karol s. Janai*

Sikora Antoni s. Pawła

Tomanek Jan s. Jó.zefCIJ

Wesoły Alojzy s. Fra.nc,iszka

Sala 3 (dok. dow. 44/5)

Guzy Augusty.n s. Stefana

Milczek Leopold s. Karola

W,róblewski Hemy'k s. Adama

Kampa Teodor s. Jana

F1urman Wilhelm s. W.ilhelma

Dajka Alfred s. Szymona

Kaezmarek Franc[iszek] s, ,T;ana

3 l 4 l 5 l 1916

1912

1915

1905 *

1912 post.

19Hf post.

1914 post.

1912 post. [śląskie]

1913 post.

1915 post.

3 l 4 l lJ l 1908 * post.*

1913 post.

1913 post.

1914 post.

1917 post. śląskie

1916 post. śląsk,ie

1916 post. śląskie

1912 post. śląSilcie

1912 post. śląsmie

1903 post. śląskie

1900 st. pos·t. śląsltie .

6 l 7 l 8 l 9

033/2, 16 IV 40 3437 * *Ur. p. 7 * 1918

050/1, ... IV40 4583 p. 13

050/3, ... IV 40 5926 p. 77

027/1, 13 IV 40 4206 *W p. 12 orygi-

nale za !PiS :orze-kreślo-no

027/3, 13 IV 40 375 * *Boro-p. 67 da

026/3, 13 IV 40 5697 p. 95

023/2, lO IV 40 2669 p. 70

019/2, 7 IV 40 3057 p. 50

027/4, 13 IV 40 3400 * * Mien-p. 40 dr ok

023/3, lO IV 40 4113 p. 44

~

6 l 7 l 8 l 9

058/1, ... V40 3930 *W p. 5 orygi-

nale·za-PiiS pr·ze-kreślo-no

038/4, 20 IV 40 4809 p. 28

038/2, 20 IV 40 5329 p. 74

044/3, 22 IV 40 642 p. 40

044/2, 22 IV 40 1322 p. 52

038/4. 20 IV 40 3515 p, 2

019/3, 7 IV 40 903 p. 16

050/1. ... IV40 2021 p, 64

050/2. ... IV 40 5561 p, 16

044/2. 22 IV :10 1373 p, 31

012/4. ... IV 40 2122 P, 14

~ o 00 l l

8

9"'

lO

l

2

3

4

5

6

2

Morawiec Michał s. Fra!I1c[i:s.zka]

Kielisz Antoni s. Tomasza*

Wróbel Franc[iszek] s. Józefa

Sala 4 (dioik. dow. 44/11)

Rulik Jó.zef s. P:iotra

Rajehenbach Antoni s. Pawła

Tytko Jan s. Augustyna

Wawrzyńc.wk Tomasz s. Jana

Wa•wrzyk Antoni s. Józefa

Sz;katuła Paweł s. Ludwika

B"''· -~=~------------

l 1 2

[ ... ]ręga Józef s. Karola**

7 l Manus,zczak Ernest s. Eliasza

8 l Macek Ryszard s. Wilhelma

9 l Kluz Jan s. Jerzego

lO* l GQ.['Conz K·onrad s. Michała*

Sala 5 (dok. dow. 44/5)

[ ... ] Dominik s. Ka·zimierza [?]

2 l Jagusiak Józef s. Mikołaja

3 l Przybyła Karol s. Pawła

l 41 Klimek Emanuel s, W:illhelrria e_,

o <;p

l

l l

l

l

l

l

l

l l

l

3 l 4 l 5

1902 post. śląskie

1900 * post.* śląskie*

1901 post. śląskie

1906 [st. [śląskie] post.]

1916

1913

1914

1915

1913

3 l 4 l 5

1914 ** l l l

1912

1912

1914 l l l 1913 * l l r

l l l

[ ... ] 19[ .. ]

1912

1913

l

l 6 l 7 l 8 \ 9

023/2. lO IV 40 3548 p. 52

023/3. lO IV 40 2173 *W p, 71 orygi-

nale za-pis prze-

' kreśl o-no

()2'1/2. 13 IV 40 898 u. 79

044/2. 22 IV 40 4578 p. 32

0'.1.7/2. 13 IV 40 4434 rp, 24

027/1. 13 IV 40 5423 P. 44

0-łS/2. 22 IV 40 510 * *Waw-P. 84* rzyń-

czak 05/2. 5 IV 40 5()6 p, 45

058/1. . .. V40 4848 * "'Ska-P. 94 * tuła

~~-i

l 6 l 7 l 8 l 9

l• l **W

orygi-nale za-nis rprze-'kreśl o-l no 045/1, 22 IV 40 3305 * *Mar-

P. 94 * szczak b.n. (4). 1940 3571 P. 9

023/4. l lO IV 40 l 2289 P. 29

054/1. l 5V40 l 1025 l *W P. 14 orygi-nale za-pis prze-kreśl o-

l l l no

027/2. 113 IV 40 l 6174* l *Ur. p, 28 * 1913

033/2. 16 IV 40 4369 p, 23

037/4. l 20 IV 40 l 2260 P. 12

-, ~~;;.--·'

w ,..... o

w ,..... ......

l l 5*

6

7

8

9

lO*

l l

l*

2

3

4

5

6

7

8

2

Kaufman Wilhelm s. Pawła*

Janocha Wriktor s. Józefa

Pytliik Emil s. Franciszka

Domini•k Karol s. Jaa1a

Swac;z;yna Wiktor s. Józefa

Kuśnierz F.ranci:SIZek s. F!'Bfflcis!Z:ka *

2 ....

Sala 7 (dok. dow. 44/6)

Białas Stefan s. Ja111a *

Franda WiktJox s. Jana

Glojc Józef s. Pawła

Nieborowski Józef s. K[ ... ] Roberta

Supik Karol s. Kamo>l.a

Smuż Alojzy s. Henryka

Wojnar Kaa:ol s. Jerzego

Wiic.zak Stanisław * s. Jana

l 3. l 4 l 5 l 1905 *

1912

1917

1911

1912

1911 *

poster.*

. l 3 l 4 r 5 l

[19]13 post.*

[19]13 post.

[19]13 post.

[19]14 post.

[19]11 post.

[19]13 post.

[19]15 post.

1900 st. [śląskie] po::;t.

6 l 7. l 8 l 9

037/4. 20 IV 40 2105 *W p, 55* orygi-

nale za-,pi s prze-kreśl o-no

0/451, 22 IV 40 ti249 p, 92

044/1. 22 IV 40 4389 p, 84

012/3. ... IV40 1514 p, 69

026/2. 13 IV 40 4719 p, 76

045/3. 22 IV 40 2853 *W ip, 77 orygi-

nale za-pis prze-kreśl o-no

*Za-pewne WSZYSCY w sali byli po-sterun-

-. ikowymi

6 l 7 l 8 l 9

044/1. 22 IV 40 488 *W p. 98 orygi-

nale za-pis prze-kreśl o-no

037/2. 20 IV 40 5537 !J). 48

058/2, ... V40 1131 * * Glajc . p, 28 * Wg

dok. dow. 44/1 również Glajc

037/1, 20 IV 40 3671 p, 60

05/5. 5 IV 40 5230 p, 84

044/2, 22 IV 40 4971 p, 16

026/3, 13 IV 40 795 P. 50

054/1. 5V40 691 * Pra-p, 47 .... ...... widło-

wo: Czesław,

w ....... ~

CI.) ....... w

l l 9

lO

11

l

2

3

4

5

6

l

7

8

9

lO~

l

2

3

4

5

2 l Kiełkawski * [Andr.zej s. Ludwiika]

Lembers'k•i Karol s. Igll'lacego * -

Bojarski Władysław s. Szymooa

Sała 8 (dok. dow. 4418)

Brzezi:na Augustyn s. Jallla

Byra Jan s. Jana!

Bury Roma111 s. Szy;mona

Dudziński Maksym[:Uia\11] s. Pawła

Nosek Tomasz s. Józefa

Niesłaniik Paweł s. Pawła

2 l Skupndk Józef s. Jaria

Smolilk Alfl'ed s. Teradora

Tromikik Alojzy s. Ja111a

Wielewski ** Alojzy s. Ja!kuba* _

Sala 10 (dok. dow. 44/6)

Oczadły Jórzef s. Franc[i:szka]

Bednarz ALojzy s. Pawła

Kowalczyk Franciszek s. Józefa

Lisztwan Rudolf s. Pawła:

Przybyła .J6zef s. Adolfa -

..

3 l 4 l 5 l [1896] [st. [śląskie]

post.]**

1899 przod~ [śląskie]

1898 post. [śląskie]

1913 post.

1911 p:ost.

1911 post.

1912 post.

1906 Plosit.

1911 post.

3 l 4 l 5 l 1915 ~st.

1913 post.

1910 post.

1895 * post.* (śląskie]

1896 s-t. [śląskie] pmod.

1895 PTZ10d. [śląskie]

1915 post.

1911 post.

1915 post.

-- -6 l 7 l 8 l 9

037/1, 20 IV 40 2174 *W P. 22 orygi-

nale za-pj,s prze-kreśl o-no **W 1928 r.

037/2. 20 IV 40 2974 *Star-p, 75 SZY

gru,py

051/1. ... IV40 388 p, 52

05/1. ... IV40 248 p. 19

027/3. 131V 40 708 * *Wyra IJ). 22 (b ład)

038/4. 20 IV 40 464 ,p, 49

038/1. 20 IV 40 1577 p. 87

027/1, 13 IV 40 3779 p. 42

045/3, 221V 40 3695 'P.---13

j --~---·-·

\:

6 l 7 l 8 l 9

026/4. 13 IV 40 4897 p, 11

038/3. 20 IV 40 4963 * *Smo-P. 39 * lek 045/3, 22 IV 40 5376 * *Tram-p, 17 * bik 023/2. lO IV 40 678 *W p, 4 orygi-

nale za-pi s prze-kreślo-no ** Pra-wid lo-wo: Wie-lebski

026/1. 13 IV 40 3892 p, 63

027/3. 13 IV 40 176 P. 28

045/1, 22IV40 2369 p, 43

050/2, ... IV40 3046 p, 60

019/3, 7 IV 40 4373 -p. 62.

c,.:) ...... ~fi.

~::.·.-:

w ...... c:.n

~ l 2 l 3 l 4 l 6 Gibaszek Adam s. Walentego 1896 post.

7 Durczak Wojedech s. Wawrzyńca 1899 st. post.

8 Szoltysek Henryk s. Dominilka 1913 post.

9 Guth Aio•jzy s. Józefa 1895 stpost.

lO* Macoszek Józef s. Juliusza • [Juliana] 1890 * przod. *

Sala 12 (ddk. dow. 44/4)

l Adamek Jan s. FTancisz.ka 18[90] st. post.

2 Błażejewski Stanisław s. Michała 190[1] st. post.

3 Burkot Adolf s. Kar'Ola 19[14] st. po-st.

4 Bydołek- Właidysł[aw] s. Ant•oniego 1897 post.

5 Cichecki I~acy s. Jakuba 188[1] st · - ···-~·· ------ przod_,_

------ -------------- ..•. --· -----------.--- ·---- ---···· --------------- ... -: l

l l' ' 2 3 4 "'" ... ' '

6 Gołąb Ignacy s. Kazimierza 1890 st. post.

7 Gołąbek Franc[iszek] s. Franc- 1890 st. post. [is.zkal

8 Gaw;ron An<irzej s. Alberta 1896 st. post.

9 Chwaldszewski Starn:isł[aw] s. Jana 1899 st. pos,t,

lO Jarząbek A!lltoni. s. JóEefa 1900 st. post.

11 Kacreciński Antoni s. Jana 1897 post.

12 Klimek Grzeg.OXtZ s. Pawła 1894 st. post.

13 Kajzer Jan s. Jana! 1915 post.

14 KUk:l.a Jan s. Franc[iszka] 1899 post.

15 KIQtas Augustyn s. Janai 1887 s:t. post.

16 Kocek Augustyn* s. Pawła 1890 st. post.

17 Karolak Stanisł[aiw] s. Ba,lcera 18(9]4 pos·t.

5 l 6 l 7 \ 8 l 9

[śląskie] 026/4, 13 IV 40 1090 p, 15

[śląskie] 05/5, 5 IV 40 1594 rp, 79

037/1, 20 IV 40 6019 p, 76

[śląskie] 033/1; 16 IV 40 1361 p, 23

[śląskie] 054i2, 5 V 40 3376 *W p, 36 orygi-

nale za-pi s prze-kreślo-no

śląskie 019/3, 7 IV 40 7 p, 39

k;rak;QMT- 038/2. 20 IV 40 283 ski e p, 21

śląskie 037/1. p, 20

20 IV 40 466

śląskie 038/3, p, 25

20 IV 40 485

śląskie 038/1. 20 IV40 5765 p. 73

-·-· .... . ······ --·· ... -----·-- -·---

5 6 . 7 8 l 9 '

śląskie 033/2. 16 IV 40 1170 p, 88

śląskie 030/1, 14 IV 40 1171 p. 26 ..

śląskie 026/2, 13 IV 40 970 p. 66

śląskie 050/3, ... IV40 5608 p. 20

śiąsJde - - - Zmarł 29XII 1939

śląskie 019/1, 7 IV 40 1986 p, 100

śląskie 038/2, 20 IV 40 2262 p, 61

śląskie 038/1. 20 IV 40 1977 rp, 27

śląskie 05/1, ... IV40 2790 p. 50

śląskie 033/3, 16 IV 40 2605 p, 34

śląskie 044/2. 22 IV 40 2617 * * Pra-p. 99* wJ.dło-

wo: Lu<iwik

śląskie 026/3. 13 IV 40 2076 * *Ur. p, 3 * 1893

c,.) l-" c:r.>

~ l-" -.::1

l l 2 l 18 Kcowalski Biotr s. Józefa

19 Majcher Franc[iszek:] s. Antoniego

20 Menżyk Henryk s. Antoniego

21 Macura Józef s. Antoniego

22 Mał~k Jan s. Walentego

23 Mika Adam s. Roberta

24 Mrozek Jan s. Jana

25 Napierała Augustyn * s. Rocha-

26 Nowak Adam s. Józefa

27 Piekarz Walenty s. TornaJsza

28 Rajcher·t Lucjan s.-Karola· · ··- · -··· ··· · ·-·--

·--. ··- --·-· .. ----··-··. ·-·· ······

l l 2. l 29 R[a]dooławski Bolesław s .. · Wojciecha

30 Radzki Piotr s. Stanisława

31 Rygiel Le<on s. Józefa

32 Stryczek Paweł s. Franc[ismka]

33 SantaTiusz * Ka!'ol s. Kail'ola

34 SmtadUS\Z ** Józef s. Karola

35 Skórka Bronisław s. Ewy

36 SJrnzypczyik K url s. Michała

37 Sikora Franc[iszek] s. Andrzeja

38 SwtkowsM Antoni s. Jm1a

3 l 4 l 5 l 1900 post. śląskie

1887 st. śląskde pir~Od.

1915 post. śląsklie

1911 post. śląsk,ie

1913 post. śląskie

1904 post. śląskie

191[5] post. śląsiki e

1902 st. post. śląskie

1901 st. post. śląskie

1893 st. post. śląskie

-1-901---- st. post;· śląskie--

3. l 4 l 5 -. .. . - . . .

1897 .. st. post. śląskie

1896 st. post. śląskie

1908 post. śląskie

1912 post. śląskie

1891 st. post. śląskie

1886 przod. śląsk-ie

~·· .

1897 post. śląskie

1914 post .. śląskie

1914 post. śląskie

1911 po.st. śląskie

6 l 7 l 8 l 9

044/2. 22 IV 40 2352 p. 6

037/4. 20 IV 40 3184 p, 2

026/2. 13 IV 40 3401 p, 97

045/3. 22 IV 40 3379 P. 16

- - - Prze-wiezio-ny do Gria-zowca

05/1. ... IV 40 3421 p, 47

023/3. 10 IV 40 3575 p. 95

019/3. 7 IV 40 3658 * * Pra--~ 47 * widło-

wo~

Ludwik

037/3, 20 IV 40 3714 p, 86

020/2. 9 IV 40 4016 p, 55

. 01-9/2; -- ·-7 IV-40· ---4435-- - --------· .p. 92

l 6 l 7 l 8. l 9 ... . -. . ...

O;)jl, ... IV 40 4416 p, 4

b.n. (4). 1940 4455 p, 27

033/2. 16 IV 40 4490 p, 58

050/1. ... IV 40 5206 p, 63

020/4. 9 IV 40 4S98 * Pra-p, 48 wiodło-

wo: Santa-rius

012/1. ... IV 40 4699 ** Pra-l·· •P. 80 widło-

wo: Santa-rius

045/1. 22 IV 40 4900 P. 13

054/1. 5V40 4903 p, 45

019/1, 71V 40 4816 p, 16

038/3. 20 IV 40 6099 * * Szczo-P. 4 tkow-

ski?

...

w ...... Ol)

w ...... co

l l 2 l 3 l 4 l 5 \ 6 l 7 l 8 l 9

39 Szajer Antoni s. Ka.rO\la 19[05] [ ... ] śląskie 027/4. 13 IV 40 5885 P. 41

40 Tułacz Michał s. Stanisława 1900 st. post. śląskie 03814. 20 IV 40 5395 :J.). 88

41 Wylężek * Walenty s. Teodora 1893 st. post. śląskie 037/3. 20 IV 40 680 *Na in-p, 67 nych

doku-men-tac h Wy len-ż)rk lub Wy len-żek

42 Wróblewski Jan s. Bronisława 1900 post. śląskie b.n. (3). l IV 40 910 '\). 21

43 Waluś Karol s. Jana 1892 st. post. śląskie 037/2. 20 IV 40 559 p. 92

44 Zagłowek Ja:n s. Tomasza, 1896 st. śląskie 037/1. 20 IV 40 1729 przod. p. 91

45 Zawadzki Bolesł[aw] s. Michała 1898 st. śląskie G20/3. 9 IV 40 1722 prt"l)od. p. 94

46 Jenkner Adolf s. Jerzego 1891 st. śląskie O:J1/1. ... IV40 Hi49 przod. P. 15

1 Listy transportowe Zarządu NKWD ds. Jeńców Wojennych. Zob. w brzmieniu oryginału: J. T u­c h o l ski, Mord w Katyniu., Warszawa 1991, s. 719-913.

2 Gławnaja Wojennaja Prokuratura. Sledstwiennaja Grupa Uprawlenija Nadzora. Alfawitnyj spisok wo~ jenno-pLennych Ostaszkowskogo Łagieria, otprawLennych w apriele-maje 1940 g. w UNKWD po KaLininskoj Oblasti na rasstriel. 1991-1992.

Tabela3 Wykaz .. o.sób nie wymienionych· w tabeli .2,. a występujących na. innych .listach. odnalezionych w Miednoje

· · · (dokumenty dowodowe: 43.!6, 44/1, ·44/3 i 44/9) ·

Zapisy występujące w Dane uzupełniające 1 Fotwierdzenie według ma-

dok. dowodowym teriałów źródłowych

Lp. Woje- Lista transpor- Pozycja ·Uwagi Rok wódz- towa NKWD2 na liś-Nazwisko i imię Imie Stopień two ci e ojca ruro-

służbowy dzenia (przy- nr. NPW dział) po.zycja data Rosji 8

-l 2 3 4 5 6 7 8 9 l lO

l Brzanka [?] Cyryl

2 Buryn Jan

-3 Caniboł Leopold Karol 1893 post.* śląskie 026/3, 13 IV 40 3962 *W 1928r. p.74 ** ** Pani-

boł-błędny za-pi,s

4 Czech* Karol Józef 1896 st .. przod. ślaskie 044/2. 22 IV 40 5845 -~< Nieczy-·P.63 telne:

Czech lub Je ch

5 Dement Karol

6 ;oomżoł Edward Piotr 1889 funkcjo- ślaskie 020/3. 9 IV 40 1512 na riusz p.89 :nolic.ii

..

- -·· ... ...

i~ -

~ l 1/ 2 l 3 1 4 1 5 \ 6 1 7 ~~8 -T 9 1 10

N E: a-:--> 1:1:1 <= ~ ..., o. N· ::l '< (")

::r ~ "'O O• ~

N .B: a-?" ;p

"'O n> o,

~

71 Dragan [lub Dragon] Józef 1896 oost.* ślaskie 033/1. 116 IV 40 l 1527 l • W 1928 r. [Jan} p.70

[Bronisław] Józef 1901 044/2. l 22 IV 40 l 1526 p.7

81 Drapała [Dropała] Ste-~ Franci- 1891 044/2. l 22 IV 40 l 1550 fan szek p.27

9 l Duda Aleksander Ignacy 1913 023/3. l 10 IV 40 l 1559 p.90

10 l Dudek Franciszek l Franci- 1913 044/3. l 22 IV 40 l 1568 szek p. 99

111 Działach Hubert l Alek- 1907 027/2. l 13 IV 40 l 1443 sander p. 45

121 Dziambor Teofil l Wincen- 1913 020/4. l 9 IV 40 l 1451 ty p. 69

131 Grajek Józef l Jah 1913 016/2. l ... IV 40 l 985 p. 73

141 Galb:erz Henryk l Jan l 1894 l post.• l ślaskie l ~:2{12 1··· IV 40 11010 l *W 1~28 r.

15 Galb1erz * * DoPJ.sa­no:

l l l l 1 1 1

niemiec.

16 Galmierz Józef

17 Gał~onek Ludwik Józef 1899 orzod.* ślaskie 026/1. l 13 IV 40 l 997 l *W 1928 r. p. 25

181 Gandecki Stanisł[aw] l Woj- l 1913 l funkcjo- ślaskie 023/5. l 10 IV 40 l 1014 ciech nariusz p. 62

policji

N E:

N E: a-

a-~

~ "C el ()

N ., '< "'O

"C"" ., ., "'"g ::l· "'O ~ o

Z"==: N• (")

~ ~ g:; .

o n> ~ ..., ~.§

~ n>

'< -·

~

g.~

~

., n>

OQ

OQ

i3

o n> g

'< "C g_

.g; 8 ..., n> O""

N N o. E:

a-a-

:"'" ~

'"r1 ..., .,..,.- 1:1:1

., Vl<JQ

g

::l i3 l

., n> N• ::l '< ....

. ::l

:El!3 N n>

-·., ~

<(l) "'O • ~

~-a: ~§'

~ N

~ -·,..

(")

o

c;·

No o.

::l

N

., ;;;· El.

::l. ~ N .,

Zdj. 69. Medalik- szkaplerz

Zdj. 70. Pudełko na tytoń ze zdobionym wieczkiem

Zdj. 71. Fragment cygarniczki z napisem "Od majorka"

Zdj. 72. Metalowe fragmenty pistoletu 5,5 do strzelań sportowych amunicją wz .. Long Rifle (Charków)

Zdj. 73. Łuska od naboju artyleryjskiego kał. 23 mm (Charków)

Zdj. 74. Łuska od naboju sygnałowego kał. 26 mm "VIM"

Zdj. 75. Łuska kał. 38 mm produkcji Georg Roth, Vienna- 1916

Zdj. 76. Denko łuski kał. 38 mm wz. Georg Roth

Zdj. 77. Łuski od naboi karabinowych kal. 7,62 mm wz. Mosin (7,62 x 54R) prod. rosyjskiej i sowieckiej

Zdj. 78. Łuski od naboi rewolwerowych kal. 7,62 mm wz. Nagant, nabój pistoletowy kal. 7,65 mm wz. Browning, łuska od naboju pistoletowego 9 mm wz. Bergmann-Bayard, 2 nabo­

je i łuska typu Long Rifle, pocisk 7,62 w z. M osin

Zdj. 79. Dwa magazynki pistoletu kal. 6,35 mm "TOZ" prod. sowieckiej, fragment maga­zynka pistoletu kal. 7,65 mm

Zdj. 80. 109 łusek od naboi rewolwerowych kal. 7,62 mm wz. Nagant

Zdj. 81. Łuski od naboi karabinowych kał. 7,62 mm wz. Mosin, 6,5 mm wz. Arisaka

Zdj. 83. Naboje i łuski typu Long Rifle, łuska wz. Arisaka, pocisk kał. 7 mm

Zdj. 85. Nabój i łuski karabinowe wz. M osin

Zdj. 82. Dwa naboje karabinowe wz. Mo­sin z otworami w łuskach, nabój i pocisk

kał. 8 mm wz. Steyer

Zdj. 84. Łuski karabinowe wz. Mosin

Zdj. 86. Łuski wz. llx59 R French Grass francuskiej firmy "Societe Francaise des

Munitions, Paris"

Zdj. 87. Nabój karabinowy typu Mouser, łuska karabinowa typu Mosin, nabój sportowy wz. Long Rifle

Zdj. 88. Łuski od naboi rewolwerowych kał. 7,62 mm wz. Nagant, łuska pistoletowa od na­boju 7,65 mm wz. Browning

Zdj. 89. Dwa pociski kalibru 8,2 mm i dwa pociski kalibru 7,8 mm

~

N g

~ p;·

gr ... ~ .,

""" ~ ....

~

1/ 19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

N E:

"' !" :;o ()

~ ~ ~'O t::tJUl' a g. ~ ~ ::> o ~·~

:>;"

~ _,

"' Ul

3 3

~ N ~$:

l:!i"' .... "' o· ~ "O ::> o -·n ::> -· (IQ~ N 'O

==' en· -·~o o'< -3 .... o ., ..

N• O ::> ~

3~ o~ P._, ?X~ ~Ul e;.3 7 3

~~~ NN-;-·

3 3 8 3 . ~ ~ 3 t'"' ~ ~ ~ ~ ~~~ ;;· ~{JCI o. ~~B::i;l ~-.rt ~ O"' r< ~ :r 8. o 1-1 .... ::-:r ::> ., .,

(JQ O"''""''""' -·o~ ~g~g: :::!>~5?..::> o ';i ~ ~

:T'1'< oo~& 3 '< :>;"

3&~

ZON B;: filE: o·~~ p. -::>'0' B. u;· O o .. ()

~~~ :-8~ _,~Q

- ~~.§ 3:T~ 3 o fl ~g-:.-N l» 0

i;offi a o·~ ~ ::> -· ::S~ N s· :T~

IJCI (D' ~c

= a .. -

-~~-~-

2 l 3 l 4 l 5 l 6 l 7 l 8

Gaś Jan Ludwik 1906 post.* śląskie bn. (4) ... IV40 IP. 15

Gburski Franciszek LeOIIl 1913 044/1. 22 IV 40 !P. 80

Gerlach Karol Augu- 1893 050/L ... IV 40 styn !P. 46

Gil Stanisław* Stefan SzymOIIl 1892 044/3, 22 IV 40 ;p. 27

Glanc Stefan Franci- 1899 Post.* śl<JJskie 037/4; 20 IV 40 szek ;p. 16

Głowienkawski Roman Jan 1912 funkcio- ślaJSkie 38/3. 20 IV 40 nariusz .P. 9. polic.ii

Gniłka Franciszek Józef 1888 post.* śl<JJskie 020/2.· 9 IV40 p. 77

Gnyp Franciszek Andrzej 1897 st. post.* ślaskie 027/L 13 IV 40 p. 45

Gołomb Franciszek Józef 1912 023/5. 10 IV 40 p. 44

Gołomb Juliusz Antoni 1901 funkcio- śląskie 027/2. 13 IV 40 nariusz p. 80 policji

Gołombiewski Francyk Stani- 1898 037/4. 20 IV 40 [Franciszek] sław p. 21 *

-- - ----~---t

l 9 l 10

1030 *W 1928r.

1035

1062

1097 *Zapis .przekreśla-ny wory-ginale

i133 *W 1928r.

1121

1137 *W 1928r.

1138 *W 1928r.

1160

1163

1172 *Gołem-b~ewski

·~

N N

~ N ~

l l 30

31

32

33

34

35

36

37

l l 38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

2 l Górecki Jan

Gór.ski Jan

Grabiński Andrzej

Grabowski Stanisł[aw]

Gradzka [Gracka] Pa-weł

Grajnert [Greinert] Wiktor

Grancel lub Grencel [Grencel] Francik [Franciszek]

Granieczny Józef

2 l Grobielny [Grobelny] Leoł){)ld

Grychtoł Jó.ze<f

Gura'l [Góral] Francik [Franciszek]

Guralski [Góralski] Jó-ze f

Herda Franciszek

..

Jeznach Józef

Kania Józef

Karkaszka Michał

Klaja Franciszek

Kocur Jan

Kozłowski Marceli

3 l 4 l Jó.zef 1900

Jakub 1896

Michał 1887

Stani.: 1901 sław

Stani- 1891 sław

Woj- 1890 ciec h

Alek- 1887 sander [18Ś9]

Idzi 1891

Jan 1885

Paweł 1896

Jó.zef 1897

Jan 1900

3 l 4 l Franci- 1896 szek

Paweł 1883

Józef 1901

Franci- 1894 szek

Józef 1898

Stani- 1900 sław

Robert 1902

Paweł 1910

Wiktor 1897

Jan 1898

Tomasz 1895

5 l 6 l 7 l 8 l 9 l lO

23/3. lO IV 40 1336 p, l

0·15/3. 22 IV40 1337 p, 3

funkcio- śla·Silde 016/2. ...IV40 1358 nariusz p. 64 policji

058/4. ...V40 1350 p, 97

033/.1. 16 IV 40 1357 p, 46

st. :oost.* ślaSilde 044/2. 22 IV40 1225 p, 96

026/2. IP. 82

13 IV 40 1232

037/2. 20 IV 40 1233 p. 4

post.* śla·Silde bn. (4) ... IV40 1247 **• "'W 1928r. p. lO** "'"' Gra[.]ka

"'"'Gracka

post.* ślaslkie 023/3. 'P. 2

lO IV 40 1238 "'W 1928r.

post.* ślaslkie 044/2. 22IV40 1255 *W 1928r. p. 37

ur.zod. ślaslkie 023/2. 10 IV 40 1242 rp. 71

--·~~···---1

5 l 6 l 7 l 8 l 9 l lO l

ur.zod. śla·Silde 037/1. 20 IV 40 1273 p, 89

l

st. :oost.* ślaslkie 050/3. ... IV40 1312 *W 1928r. j.). 84

roast.* ślasik.ie 05/4.' 5 IV40 1330 *W 1928r. p, 2

oost. śla·slkie 044/2. 22 IV 40 1331 p. 30

funkcjo- śląskie 027/3. 13 IV 40 1058 nariUJSz p, 82 i

policji l

post.* ślame 023/2. lO IV 40 1622 *W 1928r. p, 45

·st. uost. śla·Silde 037/3. 20 IV 40 2033 p, 35

027/4. 13 IV 40 2064 p, 64

st. post.* śla·s:lci.e 027/4, 13 IV 40 2300 *W 1928r. ,p. 10

funkcjo- ślaskie 045/3. 22IV 40 2115 nariusz p, 79 policji

post.* ślaskie 023!5. lO IV 40 2424 *W 1928r. .p, 73

~~~

t..; t':! ~

c." N CI

li 2 l 3

:K:fei Hubert · ·.

49 Józef

5,0 Kubąla ,Jan Paweł .. ..

Antoni .. . : .....

51 Matura Jan Jan . - ... .. '• - -~ ~ ; ... ......

52 Michnik Alojzy Jan - ·-.

53 Mokry Paweł Franci-. - ... - s~e~

54 Rojczyk Wiktor Adam

55 S~obisz Julian Filip_

56 Strajbel [Stre:ibell Karol Franciszek

57 Szromczyk [Szramczyk] Jakub Walenty

58 Szymkowiak Michał Michał

59 Swierczek Alfons Ja~lrub

60 Tarnożek Ale~ander Tomasz

l l 2 l ·3 l 611 Troska Antoni l Wincen-

ty

621 Tybor Stanisław l Józef

631 TyczJk:a [lub Tyczko] l Jan Edmwnd

641 Tyro'l Leopold Franci-szek

65 l U dała Piotr l Marcin

661 l]rbaniak Stanisław l Waw_-rzyn1ec

671 Urbańczyk Wincenty l Józef

68 Wainert . K·arol

69 Wajnert Jam

70 Waleczek [lub Wale-czek] Emil

7i l waierus ·• Aleksancer l Karol l 721 Wałaszek IWa'łosżek.?] Paweł

Wojciech

731 Walder Emil Franci-szek

\ 4

:1.889

1896

1909

1911 . . 1893 - ..

1889 ..

1899

1892

189~

1895

1895

1898

1800

4

1898

1901

1912

1893

1899

1900

1897

1898

1893

1896

l 5 l 6 l 7 l 8 l 9 l lO

st. 'oo.st.* śląskie 044/3. 22IV 40 2695 *W 1928r. o. 4

.st. post,* ślaą<kie 044/2, 22 IV 40 2750 *W 1928r. ;p. 9

027/3. 13 IV 40 2751 ....

p. 37

0213/4. 13 IV 40 3330 p. 40

·orzod.* ślas!lde 038/4. 20 IV 40 3623 *W 1928r. P.~ 'lO

oost. ślas:kie 026/4. 13 IV 40 3530 P. 18

st. rorwd. ślask.ie 019/3. 7IV40 4438 p. 85

uost,* śląskie 020/2; 9IV40 4886 *W 1928r. :P. 81

orzod. ślask.ie 020/4. 9IV40 5191 P. 63

st. IPOISt. ślas:kie 027/2. 13 IV 40 6045 P. 81

.POISt.* ślas:kie 037/4. 20 IV 40 5983 *W 1928r. J). 81

;oost.* ślas:kie 045/2. 22 IV 40 4729 *W 1928r. p, 78

.uost.* śląskie b.n. (3) l IV40 5352 *W 1928r. p, 9

-1 ..

·;1

J 5 l 6 l 7 l 8 l 9 l lO

;oost.* ślas:kie 012/2. l ... IV 40 l 5379 l *W 1928r. p. 60

:oost.* ślame 020/3. l 9IV4ol 5298 l *W 1928r. p. 7

012/4. l ... IV40 l 5425 rp. 5

st. oost. ślaskie 023/5. l lO IV 40 l 5421 lub ·orzod. ip._85

funkcjo- ślaskie 038/1. l 20 IV 40 l 5432 nariusz p; 79· oolicH

:oost,* .. ślaskie 027/2. l 13 IV 40 l 5460 l *W 1928r. p. 69

no.st.* ślas:kie 023/5. l lO IV 40 l 5453 l *W 1928r. p. 68

l sf. ·uost.* l :ślask.ie l 051/1. l .:.IV40 l 538 l *W 1928t; P• ~2

st. rpost.* ślas~ie ó2712. l 13 IV 40 l 530 l *W 1928r. ]?; 30

rorwd.* śląsiki e 05/5. l 5IV401 684 l *W 1928r. p. 24 ** ** Wilder

~ N O)

~ NI ~

li 2 l 3 l 4 l 5 l 6 l 7 l 8 l 9 l lO

74 Wawrzynek Teofil Wil- 1894 ooot.* śląskie 05/3. 5 IV40 508 he lm p. 45

75 WenglOTz Ferdynand Józef 189~ 05/4. 5 IV40 612 p. 11

76 Widera Franciszek W a w- 1897 post.* śląskie 05/2. 5 IV40 670 • W 1928r. rzyniec p. 97

77 Wieczorek Eryk Herman 1912 027/3. 13 IV 40 661 p. 6

78 Wi[ ... ] Franek [Franci-s :rek]

79 Wilim Roman Alojzy 1898 st. post.* śląiSikie 020/2. 9IV40 682 *W 1928r. ;p, 78

80 Witek Franciszek Józef 1893 st. oost. * śląskie 05i:l. ... IV40 721 p. 73

81 Wontulok Ludwik Józef 1913 030/1. 14 IV 40 567 p, 81

82 Woska Paweł Franci- 1899 post.* ślą:slk:ie 037/1. 20 IV40 874 *W 1928r. -szek p. 2

83 Woźniak Jan Antoni 1900 ·oost.* śląslkie 044/3. 22 IV 40 785 *W 1928r. p. 58

84 Wypchał Wiktor Franci- 1885 oost.* śląskie 026/2. 13 IV 40 937 szek p. 53

85 Zborowski Antoni Woj- 1891 oost.* śląskie 044/2. 22 IV 40 1805 *W 1928r. ci ech ;p, l

1 Wg J. T u c h o l ski, Mord w Katyntu, Warszawa 1991; Kalendarzyk Po!tcjt Województwa S!ąsktego 1928, Mikołów 1928 oraz A!fawttnyj sptsok... (zob. przypis 2 do tabeli 2).

• Listy transportowe zarządu NKWD ds. Jeńców Wojennych (zob. przypis 3 do tabeli 2). • A!fawttnyj sptsok ... (zob. przypis 3 do tabeli 2).

Grupa jeńców z więzienia w Łucku; lista osób, kalendarium

TaJbella 4

trasa transportu (dokument dowodowy 15/2)

Zapisy występujące w dokumencie Dane uzupełniające 1 BotwieTdiz.enie według

dowodowym mateniałów źr6dł<owych

Lp. Woje- Lista tran:spOT- Pozycja Uwagi Na:zwis!lm i imię, Slbop·ień służbowy, Imię

Roik wódz.tvro towa NKWD2 na liś-adres zarr1ieszkamda, lkalenda;rium ojca tmodze- (pr.zy- cieNPW

;i tra<sa tra1!1iSpor:tu nial dział)

Nr i D alta Rosji 3 potzycja -l 2 3 4 5 l 6 7 8 9

l Sobczalk Michał, st. post., z.am. Win- 1900 016/2, ... IV40 5006 Tczew, [ul.] Pomorska 8 ceTIJI;y p. 28

2 Małollepszy Leon, st. post., zam. Mdohał 1888 pomor- 23/5, lO IV 40 3227 P~nłca, pow. Wąbl1Zeźno ski e p. 82

3 J esiJ(JII]owslkJi. Le.bn, [st. pos·t.]J, rzam. Antoni 1897 pomor- 020/2, 9IV40 1655' w Wą'bm:eźnie, ua. Mail". Nsud'- siki e p. 50 sllcieglo 20

4 Głomb Jan, zam. Saczów (?), pow. Je!l'.zy 1888 037/1, 20 IV40 1126 Będz.in p. 28

5 Ptopiół StarrJJ[i;sław]J, z.am. Łagisza, Maoiej 1901 05/4, 5IV40 4278 pow. Bęclizin p. 18

6 Dęinb{ ... ], Mieczysław, zarm. Raldom, ul. Sł-owackiego 109

7 Antcyjan.iec [Ankianiec] Roman, P:iJot!l' 1913 026/2, 13 IV 40 54 ~oHcjru-J:t], [.zam.] :IDielce, ul. Gło- p. 15 waokie!1Jo 2

;jj -,~

w t-:) (X) l l l l l l l l l ' 2 3 4 5 6 7 6 9

8 W arylbieda * StaJnj,słi[aw}, rzam. Gro- Woj- 1902 b.n./3/, l IV 40 568 * Prawid-dzik [prawcLop. Gr·odtziec], pOIW. cie.ch p. 39 łowo: Wa-Będzin rabidaJ

9 PałY'ga And~eL {poliiciaJilt], zam. Maciej 1888 k!iele.c- 037/2, 20 IV 40 3955 * W Oil"ygi-SoSIIlowd.ec, pQ<w. Będmn. kde p. 80 nalepo-Od 30.9.39 wiięzrl.enie Łucik. 11.11. prawi.o!l1io 39 * wyjaJZd do SzepietóWk1i. Wy- wcześniej-

jaJZd z Szepietówk:i d!l1iia 11 listo- szy zapis. pada 39, przyjazd do Osilaszkowa Było: KaHninskaja obłast jaszczyk pocz- 22.10. :towy nr 37 i Wyjazd {dopisano u dołu pierwszej strony:], :przyj. 17.XI.39.

lO TE!iiecikJi Michał, [zaun.] B:mdy, pow. Jaku:b 1894 012/1, ... IV40 5301 jeżeC'kd. [prawdorp. d.łżeok!r.i] p. 115

..

1 W.g J. T u c h o l ski, Mord w Katyniu, Warszawa 1991 oraz Alfawitnyj spisok. .. (zob. :przypis 3 do ta­beli 2).

· 2 Listy tr·ansportowe Zarządu NKWD ds. Jeńców Wojennych (zob . .przypis 2 do tabeli 2). 8 Alfawitnyj spisok ... (zob. przypis 3 do tabeli 2).