Analiza Status Quo Budżetu Obywatelskiego

Gminy Bielsko-Biała

Opracowanie:

Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Bielsku-Białej

str. 2

EmPaci – GoA 2.1: Analiza istniejących podejść

ROZDZIAŁ 1: OGÓLNY OPIS GMINY BIELSKO-BIAŁA ........................................................................ 3

1. DEMOGRAFIA ....................................................................................................................................... 3

2. STOPA BEZROBOCIA ............................................................................................................................... 4

3. STRUKTURA MIASTA I WŁADZE ................................................................................................................. 5

4. INFORMACJE FINANSOWE ....................................................................................................................... 5

5. DEFINICJA OBYWATELSKA W GMINIE BIELSKO-BIAŁA ................................................................................... 5

ROZDZIAŁ 2: STATUS QUO UCZESTNICTWA OBYWATELI W GMINIE BIELSKO-BIAŁA ........................ 7

ROZDZIAŁ 3: INTERAKCJA I KONTAKT Z MIESZKAŃCAMI BIELSKA-BIAŁEJ ...................................... 12

1. W JAKI SPOSÓB SAMORZĄD LOKALNY LUB LOKALNI POLITYCY ZAZWYCZAJ KONTAKTUJĄ SIĘ Z OBYWATELAMI? ..... 12

2. W JAKI SPOSÓB ADMINISTRACJA ZWYKLE WCHODZI W INTERAKCJĘ Z OBYWATELAMI? ..................................... 13

ROZDZIAŁ 4: STATUS QUO UCZESTNICTWA OBYWATELI NA POZIOMIE LOKALNYM W ŚWIETLE PRZEPISÓW OGÓLNOKRAJOWYCH .............................................................................................. 15

ROZDZIAŁ 5: BUDŻET OBYWATELSKI W BIELSKU-BIAŁEJ – DEFINICJA I OGÓLNE ZASADY ............... 19

1. DEFINICJA BUDŻETOWANIA PARTYCYPACYJNEGO W GMINIE BIELSKO-BIAŁA .................................................. 19

2. OPIS OGÓLNY BUDŻETOWANIA PARTYCYPACYJNEGO W BIELSKU-BIAŁEJ ........................................................ 19

ROZDZIAŁ 6: STATUS QUO BUDŻETU OBYWATELSKIEGO W GMINIE BIELSKO-BIAŁA ..................... 22

1. BUDŻET OBYWATELSKI 2014 – EDYCJA PIERWSZA .................................................................................... 22

2. BUDŻET OBYWATELSKI 2015 – EDYCJA DRUGA ........................................................................................ 24

3. BUDŻET OBYWATELSKI 2016 – EDYCJA TRZECIA ....................................................................................... 30

4. BUDŻET OBYWATELSKI 2017 – EDYCJA CZWARTA ..................................................................................... 34

5. BUDŻET OBYWATELSKI 2018 – EDYCJA PIĄTA .......................................................................................... 40

6. BUDŻET OBYWATELSKI 2019 – EDYCJA SZÓSTA ........................................................................................ 45

7. BUDŻET OBYWATELSKI 2020 – EDYCJA SIÓDMA ....................................................................................... 49

8. STATYSTYKI BUDŻETU OBYWATELSKIEGO ................................................................................................. 54

9. JAKIE MOGĄ BYĆ PRZESZKODY W KORZYSTANIU Z BUDŻETOWANIA PARTYCYPACYJNEGO W GMINIE BIELSKO-BIAŁA? ............................................................................................................................................................ 57

10. CO NALEŻY WZIĄĆ POD UWAGĘ PRZY PROJEKTOWANIU BUDŻETU PARTYCYPACYJNEGO W GMINIE BIELSKO-BIAŁA? ............................................................................................................................................................ 58

str. 3

Rozdział 1: Ogólny opis gminy Bielsko-Biała

Bielsko-Biała to miasto na prawach powiatu zlokalizowane w południowej części województwa

śląskiego nad rzeką Białą. W granicach administracyjnych miasta znajdują się tereny wyżynne

(Pogórze Śląskie) i górskie (Beskid Śląski, Beskid Mały). Miasto położone jest na granicy historycznych

regionów: Śląska Cieszyńskiego (część lewobrzeżna – 57,9% powierzchni) i ziemi krakowskiej

należącej do Małopolski (część prawobrzeżna – 42,1% powierzchni). Łączna powierzchnia wynosi

124,51 km², co plasuje Bielsko-Białą na 19. miejscu w Polsce wśród miast.

Bielsko-Biała pełni funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego,

handlowo-usługowego, akademickiego, kulturalnego i turystycznego południowego pogranicza

obszaru śląsko-małopolskiego, obejmującego swym zasięgiem powiaty: Bielsko-Biała, bielski,

cieszyński i żywiecki.

1. Demografia

Liczba mieszkańców Bielska-Białej na koniec 2018 roku wynosiła 171 259 osób, przy gęstości

zaludnienia 1 375 osób/km2. Blisko 53% ogółu mieszkańców stanowią kobiety, co daje liczbę 90 337

osób (dane na koniec 2018 roku).

Wykres 1. Liczba ludności Bielska-Białej z podziałem na płeć1.

Na koniec 2018 roku blisko 1/4 mieszkańców Bielska-Białej zaliczana była do grupy osób w wieku

poprodukcyjnym, a niecałe 15% nie osiągnęło wieku 15 lat, stanowiącego dolną granicę wieku

produkcyjnego. W wieku produkcyjnym (z uwzględnieniem odmiennego progu przejścia na

emeryturę dla kobiet i mężczyzn) było ponad 100 tys. mieszkańców, co stanowiło ponad 60% ogółu.

1 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych; stan na koniec 2018 roku.

80922

47,3%90337

52,7%

mężczyźni

kobiety

str. 4

Tabela 1. Liczba ludności Bielska-Białej z podziałem na funkcjonalne grupy wiekowe2.

W wieku przedprodukcyjnym (14 lat i mniej)

25 347 14,8%

W wieku produkcyjnym (15-59 lat kobiety, 15-64 lata mężczyźni)

103 233 60,3%

W wieku poprodukcyjnym 42 679 24,9%

Ogółem 171 259 100%

Wykres 2. Liczba ludności Bielska-Białej z podziałem na grupy wiekowe3.

2. Stopa bezrobocia

Stopa bezrobocia na koniec 2018 roku wyniosła w Bielsku-Białej 2,1% ogółem. Wskaźnik ten

wśród mężczyzn w wieku produkcyjnym wynosił 1,7%, a u kobiet 2,4%4. Największą grupę

bezrobotnych stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym (23,2% ogółu bezrobotnych)

oraz osoby z wykształceniem wyższym (23%). Dużą grupą osób pozostających bez pracy były także

osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (22,1%) i policealnym i średnim zawodowym

2 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych; stan na koniec 2018 roku. 3 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych; stan na koniec 2018 roku. 4 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych.

25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 5,000 10,000 15,000 20,000

0-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65 i więcej

mężczyźni

kobiety

str. 5

(21,2%). Wśród mieszkańców posiadających wykształcenie średnie ogólnokształcące odsetek ten był

najniższy i stanowił 10,5%5.

3. Struktura miasta i władze

Gmina (miasto na prawach powiatu) Bielsko-Biała realizuje zadania poprzez swoje organy:

Radę Miejską jako organ stanowiący i kontrolny oraz Prezydenta Miasta, jako organ wykonawczy. Do

pomocy w realizacji zadań statutowych Prezydent powołał 3 Zastępców (stan na koniec I półrocza

2019 roku). Gospodarką finansową i wykonywaniem budżetu miasta w imieniu Prezydenta kieruje

Skarbnik Miasta. Rada Miejska składa się z 25 radnych, wybranych w wyborach powszechnych przez

mieszkańców Bielska-Białej. W kadencji 2019-2024 funkcjonują 4 Kluby Radnych: Prawo

i Sprawiedliwość (9 radnych), Platforma Obywatelska (7 radnych), KWW Jacka Krywulta (4 radnych),

Niezależni.BB (4 radnych) i 1 radny niezrzeszony (stan na koniec I półrocza 2019 roku). Pracą Rady

kieruje Przewodniczący i 3 Wiceprzewodniczących. Miasto dzieli się na 30 osiedli stanowiących

jednostki pomocnicze gminy, na terenie których funkcjonują delegowane w wyborach powszechnych

15-osobowe Rady Osiedli (w kadencji 2019-2024 funkcjonuje 29 Rad).

4. Informacje finansowe6

W 2018 roku dochody ogółem wyniosły 1 069,4 mln zł, a dochody własne gminy i powiatu

kształtowały się w wysokości 622,4 mln zł. W ciągu roku wydatkowano ogółem ponad 1 101,4 mln zł,

z czego 905,8 mln zł na wydatki bieżące i 195,6 mln zł na wydatki majątkowe. Bilans z wykonania

budżetu miasta Bielska-Białej na 31 grudnia 2018 roku po stronie aktywów i pasywów wykazywał

sumę 40,5 mln zł, a łączny bilans obejmujący dane wynikające z bilansów jednostek budżetowych

i samorządowych zakładów budżetowych miasta – 2 275 mln zł. Łączny rachunek zysków i strat za rok

obrotowy dla tych podmiotów wykazał zysk w kwocie 259 mln zł, a łączne zestawienie zmian

w funduszu tychże podmiotów jego zwiększenie o 90 mln zł. Kwota długu miasta na koniec 2018 roku

wyniosła 102,2 mln zł, co stanowiło 9,6% zrealizowanych dochodów budżetowych.

5. Definicja obywatelska w gminie Bielsko-Biała

Zgodnie z zapisami Kodeksu Wyborczego z 5 stycznia 2011 roku7, obowiązującymi na

poziomie całego kraju czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) w wyborach do organów

stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (czyli w przypadku Bielska-Białej jest to Rada

Miejska) posiada obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim,

5 Raport o stanie miasta Bielska-Białej za rok 2018, [Bielsko-Biała], [maj 2019], s. 16-17. 6 Sprawozdanie finansowe Miasta Bielska-Białej za 2018 rok wraz ze sprawozdaniem biegłego rewidenta, Bielsko-Biała, maj

2019, s. 1; Raport…, op. cit., s. 20-21. 7 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2018 r. poz. 754, poz. 1000 i 1349 oraz z 2019 r. poz. 273), art. 10.

str. 6

który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze Bielska-Białej. W

wyborach Prezydenta Miasta czynnym prawem wyborczym dysponują wszyscy obywatele spełniający

warunki uczestnictwa w wyborach do Rady Miejskiej. W polskim prawodawstwie nie istnieje

obowiązek uczestnictwa w elekcjach i referendach na poziomie krajowym i lokalnym. Kodeks

Wyborczy zaznacza, że nie ma prawa wybierania osoba pozbawiona praw publicznych prawomocnym

orzeczeniem sądu, pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,

a także ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.

str. 7

Rozdział 2: Status quo uczestnictwa obywateli w gminie Bielsko-Biała

Do sprawnej komunikacji i utrzymywania relacji z mieszkańcami Urząd Miejski w Bielsku-Białej

wykorzystuje cyfrowe zaangażowanie mieszkańców miasta. Taka forma interakcji pozwala na

sprawną i dwukierunkową wymianę informacji pomiędzy obywatelami a administracją samorządową.

Przejawem takich działań, w Bielsku-Białej są przede wszystkim:

• konsultacje społeczne,

• platforma zgloszeniabb.pl,

• platforma zapytajprezydentabb.pl,

• plebiscyt Bielskiego Centrum Kultury.

Procedura konsultacji społecznych prowadzona na podstawie art. 5a Ustawy z dnia 8 marca

1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 506) na terenie Bielska-Białej dotyczy spraw

przewidzianych ww. ustawą oraz innych spraw ważnych dla miasta. Konsultacje społeczne są dla

administracji samorządowej sposobem uzyskiwania opinii i stanowisk od mieszkańców. Zamierzenia

poddawane konsultacjom dotyczą wielu płaszczyzn tematycznych – w Bielsku-Białej dotyczą m.in.:

zmian prawnych i regulaminowych, uchwalania i zmian statutów jednostek organizacyjnych

i pomocniczych miasta, zmian i uchwalania dokumentów planistycznych, programów miejskich dot.

polityki społecznej i inwestycyjnej, zmian organizacji życia publicznego, wprowadzania opłat

i udzielania dotacji, nazewnictwa ulic, placów, rond i przestrzeni publicznych oraz innych działań,

wobec których akceptacja ze strony mieszkańców jest pożądana.

W Bielsku-Białej stosuje się dwa tryby przeprowadzania konsultacji społecznych:

1. Konsultacje prowadzone na podstawie Uchwały LIX/1371/2010 Rady Miejskiej

w Bielsku-Białej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie sposobu konsultowania z organizacjami

prowadzącymi działalność pożytku publicznego projektów aktów prawa miejscowego

w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji (Dz. Urz. Woj. Śl. z 2010 r.

Nr 220, poz. 3186). Przedmiotem konsultacji są projekty aktów prawa miejscowego

w dziedzinach dotyczących działalności statutowej organizacji pozarządowych i organizacji

prowadzących działalność pożytku publicznego, funkcjonujących na terenie Bielska-Białej

oraz projekty rocznych lub wieloletnich programów współpracy miasta z takimi

organizacjami. Informacje o przeprowadzanych konsultacjach publikowane są w BIP-ie oraz

na tablicy ogłoszeń Urzędu Miejskiego. Wspomniana Uchwała przewiduje 4 formy ich

przeprowadzania:

• otwarte spotkania konsultacyjne z wymienionymi wyżej organizacjami,

• ankiety,

• konsultacje internetowe,

• składanie opinii i uwag do skrzynek ustawionych w wyznaczonych miejscach.

str. 8

2. Konsultacje prowadzone na podstawie Uchwały nr V/60/2007 z dnia 20 lutego 2007 r. Rady

Miejskiej w Bielsku-Białej w sprawie określenia trybu i zasad prowadzenia konsultacji

z mieszkańcami Miasta Bielska-Białej (Dz. Urz. Woj. Śl. z 2007 r. Nr 54, poz. 1176). W tej

procedurze mieszkańcy Bielska-Białej są informowani o formie i trybie przeprowadzenia

konsultacji poprzez ogłoszenie na stronie internetowej Urzędu Miejskiego, w Magazynie

Samorządowym „W Bielsku-Białej”, na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Miejskim oraz poprzez

rozplakatowanie na terenie objętym konsultacjami. Konsultacje swoim zasięgiem

terytorialnym obejmują obszar całego miasta lub mają charakter lokalny, gdy sprawa dotyczy

wyłącznie mieszkańców określonego terenu. W konsultacjach mogą uczestniczyć wszyscy

mieszkańcy Bielska-Białej lub jeśli przedmiotowa sprawa dotyczy tylko danego Osiedla –

mieszkańcy tegoż. Uchwała przewiduje również przeprowadzenie konsultacji w wybranej

grupie mieszkańców miasta, jeśli podejmowana sprawa ogranicza się tylko do tej grupy. Do

udziału w konsultacjach uprawnione są osoby zamieszkałe na terenie Bielska-Białej

i posiadające czynne prawo wyborcze. Uchwała oprócz 4 form prowadzenia konsultacji,

przewidzianych dla organizacji prowadzących działalność pożytku publicznego, przewiduje

dodatkowo listy konsultacyjne, zawierające pytanie oraz zamknięte i otwarte warianty

odpowiedzi.

W praktyce konsultacje przeprowadza się zazwyczaj w formie konsultacji internetowych

(e-konsultacji) za pośrednictwem zamieszczonego na stronie Urzędu Miejskiego (www.um.bielsko.pl)

formularza oraz w sposób tradycyjny – pisemny. Wypełniony dokument, mieszkańcy przesyłają na

wskazany adres poczty elektronicznej lub dostarczają w formie pisemnej do Urzędu Miejskiego

w Bielsku-Białej.

Szczególną formą konsultacji społecznych jest procedura Budżetu Obywatelskiego, realizowana

w Bielsku-Białej corocznie od 2014 roku. Szczegółowy opis jego funkcjonowania opisano w Rozdziale

5. i 6. („Budżet obywatelski w Bielsku-Białej – definicja i ogólne zasady”, „Status quo budżetu

obywatelskiego w gminie Bielsko-Biała”) niniejszego opracowania.

W ostatnich latach, Urząd Miejski w Bielsku-Białej uruchomił dwie innowacyjne usługi, znacznie

zwiększające poziom interakcji oraz ułatwiające kontakt między administracją samorządową

a mieszkańcami miasta. 1 lutego 2018 r. wystartował teleinformatyczny interwencyjny system dla

mieszkańców – ZgłoszeniaBB. Umożliwia on zgłaszanie uwag, problemów i usterek dotyczących

nieprawidłowości funkcjonowania elementów infrastruktury w przestrzeni publicznej. Platforma

dostępna jest na stronie internetowej www.zgloszeniabb.pl lub przez bezpłatną aplikację mobilną

ZgłoszeniaBB. Zarejestrowane zgłoszenia są weryfikowane i przekazywane do realizacji przez

konkretne Wydziały Urzędu Miejskiego i miejskie jednostki organizacyjne. Lista zgłoszeń publikowana

jest na ogólnodostępnej mapie z określeniem statusu realizacji. Mieszkańcy, którzy dokonali zgłoszeń

str. 9

otrzymują na bieżąco informacje o sposobie ich realizacji. Dodatkową funkcjonalnością systemu jest

możliwość przekazywania tym kanałem ważnych komunikatów oraz powiadomień dotyczących

miasta – w głównej mierze ostrzeżeń meteorologicznych i informacji o wydarzeniach sportowych

i kulturalnych.

Zgłoszenia mieszkańców Bielska-Białej, rejestrowane w systemie dotyczą m.in.:

• uszkodzeń przystanków, barierek, słupków, znaków drogowych, nawierzchni dróg

i chodników, fontann, placów zabaw, siłowni plenerowych, ławek, koszy na śmieci,

pojemników na kwiaty, pomników itp.;

• powalonych konarów, złamanych drzew, konieczności wycinki drzew stojących w przestrzeni

publicznej;

• niedrożności studzienek kanalizacyjnych;

• awarii lub sugestii zmian dotyczących sygnalizacji świetlnej oraz oświetlenia ulicznego;

• martwych zwierząt w miejscu publicznym;

• dzikich wysypisk, zaśmieconych chodników, przepełnionych koszy ulicznych;

• nieprawidłowości przy pozbywaniu się ścieków;

• porzuconych wraków samochodów;

• usterek dotyczących systemu rowerów miejskich BBbike;

• miejsc przebywania osób bezdomnych.

Od momentu startu systemu ZgłoszeniaBB do 26 czerwca 2019 zarejestrowano łącznie 6545

interwencji. Mieszkańcy Bielska-Białej w ponad 61 procentach wykorzystywali do tego stronę WWW,

a w blisko 39 procentach dedykowaną aplikację mobilną.

Wykres 7. Kanał wykorzystywany do zgłaszania interwencji w systemie ZgłoszeniaBB8.

8 Zespół ds. Społeczeństwa Informacyjnego, Wydział Informatyki, Urząd Miejski w Bielsku-Białej

61%

39%Strona www

Aplikacja mobilna

str. 10

Ponad połowa (51 procent) ze zgłoszonych problemów została rozwiązana, 37 procent uznano

za zamknięte lub odrzucone, czyli takie, co do których nie istniała możliwość podjęcia interwencji

(np. niezgodność z regulaminem, teren prywatny, duplikat zgłoszenia itp.). Odsetek nowo

zgłoszonych lub będących w trakcie realizacji stanowi 12%.

Wykres 8. Status zgłoszeń w systemie ZgłoszeniaBB9.

Rozszerzeniem funkcjonalności portalu zgloszeniabb.pl jest wprowadzona dokładnie rok po

jego uruchomieniu – możliwość zadania pytania Prezydentowi Miasta Bielska-Białej. Usługa została

przewidziana dla zarejestrowanych użytkowników platformy zgloszeniabb.pl i jest obsługiwana

również poprzez stronę internetową zapytajprezydentabb.pl. System przewiduje możliwość

skierowania pytania przez mieszkańca bezpośrednio do Prezydenta Miasta Bielska-Białej. W części

przypadków odpowiedzi na spływające pytania merytorycznie przygotowuje konkretny wydział

Urzędu Miejskiego, a następnie przekazuje ich treść do akceptacji Prezydentowi Miasta. Platforma

ułatwia w znaczny sposób komunikację na linii mieszkańcy – władza samorządowa. Poprzez

platformę, mieszkańcy mają możliwość zwrócenia władzom samorządowym uwagi na sprawy istotne

dla lokalnych społeczności. System stwarza możliwość zapoznania się administracji lokalnej

z problemami i nastrojami społecznymi mieszkańców Bielska-Białej. Pozwala także na zgłaszanie

swoich pomysłów i sugestii dotyczących polityki inwestycyjnej miasta, jego rozwoju i podziału

środków publicznych. Interakcyjność systemu polega w znacznej mierze na tym, iż każdy mieszkaniec

kierujący zapytanie do Prezydenta Miasta otrzymuje odpowiedź od przedstawiciela samorządu. Od

momentu uruchomienia systemu zapytajprezydentabb.pl do 26 czerwca 2019 przesłano łącznie

267 pytań.

9 Zespół ds. Społeczeństwa Informacyjnego, Wydział Informatyki, Urząd Miejski w Bielsku-Białej

51%

12%

37% WykonaneW trakcie realizacji/Nowe

Zamknięte/Odrzucone

str. 11

Specyficzną formą podejmowania interakcji przez miejską jednostkę organizacyjną

z mieszkańcami Bielska-Białej jest coroczny plebiscyt, prowadzony przez Bielskie Centrum Kultury,

w którym wybierani są wykonawcy zapraszani na występ w Bielsku-Białej, w roku następującym po

głosowaniu. Plebiscyt odbywa się w trzech turach. W pierwszym etapie, mieszkańcy w dowolnej ilości

składają propozycje wykonawców, których występem są zainteresowani. Warunkiem jest zgłaszanie

propozycji artystów polskich lub związanych z Polską. Nie istnieją ograniczenia związane z gatunkiem

muzycznym czy popularnością. Mieszkańcy swoje propozycje mogą zgłaszać drogą mailową lub za

pomocą facebookowego profilu BCK. Drugi etap polega na głosowaniu mailowym mieszkańców na

maksymalnie trzech wykonawców z listy powstałej na bazie wcześniejszych zgłoszeń. Ostatnia faza

plebiscytu polega na kolejnym głosowaniu mieszkańców i wyborze trzech wykonawców spośród

skróconej listy, z której wykreślani są artyści, którzy nie uzyskali minimum 10 głosów w drugim

etapie. W plebiscycie przeprowadzonym w 2018 roku mieszkańcy Bielska-Białej zgłosili ponad 300

propozycji wykonawców, a w ostatnim etapie głosowania decydującym o zaproszeniu konkretnych

artystów do Bielska-Białej dokonywano wyboru spośród 58 artystów.

str. 12

Rozdział 3: Interakcja i kontakt z mieszkańcami Bielska-Białej

1. W jaki sposób samorząd lokalny lub lokalni politycy zazwyczaj kontaktują się z obywatelami?

Kontakt radnych i przedstawicieli samorządu lokalnego (głównie władze miasta w osobach

Prezydenta i jego zastępców, a także kierownicy/dyrektorzy miejskich jednostek organizacyjnych

i naczelnicy wydziałów Urzędu Miejskiego) z mieszkańcami Bielska-Białej odbywa się wielokanałowo,

w tym również przy użyciu nowoczesnych technologii informacyjnych.

Rzadziej stosowaną formą kontaktu na linii radni – mieszkańcy Bielska-Białej są dyżury radnych.

Ten sposób utrzymywania bezpośrednich więzi nie odbywa się według ustalonych harmonogramów,

nie jest też formą obligatoryjną wymuszoną przez przepisy prawa, statut miasta lub

wewnątrzklubowe regulaminy. Spotkania mają wymiar doraźny. Zazwyczaj przedstawiciele Rady

Miasta spotykają się indywidualnie z mieszkańcami lub konkretnymi grupami interesu w celu

przeprowadzenia wizji lokalnej, przyjęcia postulatów lub zapoznania się z opiniami. Lokalizacja takich

spotkań nie jest z góry ustalona. Radni nie dysponują osobnymi lokalami, przeznaczonymi do tego

typu celów. Spotkania zazwyczaj odbywają się in situ, na zebraniach mieszkańców, w siedzibach Rad

Osiedli lub w wyodrębnionych do tego celu pomieszczeniach Ratusza.

Podstawową i najpowszechniejszym kanałem kontaktu z mieszkańcami Bielska-Białej jest

lokalna prasa (w ujęciu szerokim, czyli w postaci radia, telewizji, prasy drukowanej i internetowej).

Współpraca z lokalnymi dziennikarzami inicjowana jest przez redakcję lub przez służby prasowe

Urzędu Miejskiego lub konkretnych radnych.

W Bielsku-Białej funkcjonują przede wszystkim następujące komercyjne media lokalne:

• radio: Radio Bielsko,

• telewizja: TV Regionalna,

• prasa drukowana: Kronika Beskidzka, Kurier.BB, Dziennik Zachodni,

• portale internetowe: bielsko.biala.pl, bielsko.info, bbfan.pl, bb365.info.

Specyfika lokalnych mediów powoduje, że stają się one znaczącym kanałem komunikacji

między samorządem a mieszkańcami. Ta pośredniczość wykorzystywana jest przez obie strony.

Poprzez wypełnianie głównej, informacyjnej roli, lokalna prasa staje się pośrednikiem

w przekazywaniu mieszkańcom Bielska-Białej ważnych komunikatów dotyczących funkcjonowania

miasta (np. relacje z sesji Rady Miejskiej), przeprowadzanych inwestycji (np. informacje na temat

utrudnień w ruchu drogowym), wydarzeń z życia miasta (imprezy kulturalne) czy zachęt dla

mieszkańców do udziału w lokalnych procesach demokratycznych (budżet obywatelski, wybory do

Rad Osiedli, konsultacje społeczne). Z drugiej strony, media lokalne pełnią funkcję interwencyjną.

polegającą na publikowaniu artykułów i reportaży dotyczących zgłaszanych przez mieszkańców

problemów lokalnych. Zazwyczaj kontakt z prasą oraz prośba o interwencję u radnego są pierwszymi

str. 13

próbami rozwiązania problemu zgłaszanego przez mieszkańców. Dzięki mediom lokalnym, miasto

zyskuje dodatkowe źródło wiedzy na temat potrzeb i problemów mieszkańców Bielska-Białej.

2. W jaki sposób administracja zwykle wchodzi w interakcję z obywatelami?

Oprócz komercyjnych i prywatnych mediów, w Bielsku-Białej funkcjonują także redakcje

czasopism wydawanych przez bielski samorząd – Magazynu Samorządowego „W Bielsku-Białej”

(w formule dwutygodnika i kwartalnika) oraz Bielskiego Magazynu Aktualności „Pełna Kultura”

(w formule miesięcznika). Oba pisma kolportowane są bezpłatnie w ponad stu kilkudziesięciu

miejscach na terenie Bielska-Białej. „W Bielsku-Białej” jest czasopismem informującym głównie

o działaniach Prezydenta Miasta, uchwałach Rady Miejskiej, inwestycjach planowanych

i prowadzonych na terenie miasta. Na łamach magazynu publikowane są dodatkowo ogłoszenia

Urzędu Miejskiego dotyczące m.in. zbycia terenów miejskich, wyłożenia planów zagospodarowania

przestrzennego, konsultacji społecznych itp. Magazyn „Pełna Kultura” jest czasopismem

informacyjnym, grupującym informacje o szeroko pojętych wydarzeniach kulturalnych odbywających

się na terenie miasta, organizowanych przez samorząd i jednostki prywatne. Z racji swoich nakładów

(10-15 tys. egzemplarzy) oba czasopisma stanowią jedne z głównych oficjalnych źródeł informacji dla

mieszkańców Bielska-Białej.

Urząd Miejski dodatkowo, poprzez firmę zewnętrzną, realizuje cotygodniowy „Telewizyjny

Magazyn Ratuszowy”, który emitowany jest w komercyjnej lokalnej stacji (TV Regionalna) oraz na

miejskim kanale YouTube.

Na bazie współpracy z prywatnym nadawcą – Radiem Bielsko, co tydzień w cyklu „Gość Dnia”

emitowane są wywiady z przedstawicielami władz miasta (w audycji najczęściej pojawia się Prezydent

Miasta, rzadziej członkowie Rady Miejskiej). W trakcie nagrania przekazywane są najistotniejsze

informacje dotyczące działalności Urzędu Miejskiego i Rady Miejskiej oraz wydarzeń kulturalnych

odbywających się na terenie miasta.

Najszybszą formą kontaktu na linii samorząd – mieszkańcy Bielska-Białej są kanały

elektroniczne, redagowane bezpośrednio przez służy prasowe Urzędu Miejskiego. Podstawowym

przejawem tych działań jest oficjalna strona internetowa Bielska-Białej (Urzędu Miejskiego w Bielsku-

Białej) – www.um.bielsko.pl. Codziennie publikowanych jest tam od jednej do czterech nowych

wiadomości. Są to informacje dotyczące m.in. wydarzeń kulturalnych na terenie miasta,

prowadzonych inwestycji, działalności Prezydenta Miasta, sesji Rady Miejskiej i innych wydarzeń

istotnych dla mieszkańców miasta. W nagłych sytuacjach, za pośrednictwem strony, przekazywane są

także kluczowe dla mieszkańców informacje dot. stanów wyjątkowych, zagrożeń i ostrzeżeń

meteorologicznych. Z tego oficjalnego źródła korzystają również media lokalne, które na podstawie

aktualności oraz galerii fotografii umieszczanych na oficjalnej stronie Urzędu Miejskiego tworzą

str. 14

własne materiały prasowe. Duża część oficjalnych tekstów ze strony www.um.bielsko.pl jest

następnie powielana przez portale internetowe i gazety lokalne, poszerzając tym samym grupę

odbiorców, do których docierają oficjalne komunikaty i informacje przygotowane przez służby

prasowe Urzędu Miejskiego.

Uzupełnieniem i wzmocnieniem internetowej komunikacji z mieszkańcami, jest oficjalny profil

Bielska-Białej na portalu Facebook – @bielskobiala.profiloficjalny. Charakterystyka tego medium

pozwala kierować komunikaty przede wszystkim do ludzi młodych, którzy w mniejszym stopniu

korzystają z „tradycyjnych” mediów lokalnych. Treść publikowanych tam informacji dotyczy podobnej

tematyki, jak wiadomości publikowane na stronie www, jednakże jest ona zazwyczaj uzupełniona

dodatkowymi materiałami graficznymi, zdjęciowymi lub filmowymi.

Od 2017 roku, w Bielsku-Białej funkcjonuje System Powiadamiania Mieszkańców (SPM), który

umożliwia lokalnej administracji na przesyłanie zarejestrowanym osobom wiadomości SMS i e-mail

m.in. na temat zbliżających się terminów opłat lokalnych (np. wywóz śmieci, podatek od

nieruchomości), a także ważnych komunikatów z życia miasta (np. informacje kulturalne i sportowe,

przypomnienia o wydarzeniach związanych z demokracją partycypacyjną – wybory do rad osiedli,

budżet obywatelski).

str. 15

Rozdział 4: Status quo uczestnictwa obywateli na poziomie lokalnym w

świetle przepisów ogólnokrajowych

W ustroju demokratycznym można wyróżnić dwa współistniejące ze sobą rodzaje sprawowania

władzy – pośredni i bezpośredni. Pierwszy z nich polega na delegacji przez obywateli części swojej

władzy przedstawicielom – Prezydentowi RP, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, a także

posłom, senatorom i radnym. Obywatele biorą czynny udział w wyborze swoich reprezentantów na

poszczególnych szczeblach władzy – krajowej i samorządowej. Innym sposobem – istotnym z punktu

widzenia niniejszego opracowania – jest bezpośredni sposób sprawowania władzy, przejawiający się

w postaci realizacji idei społeczeństwa obywatelskiego w ramach demokracji uczestniczącej.

Typowymi, przewidzianymi przez przepisy konkretnych ustaw, formami demokracji

uczestniczącej na poziomie lokalnym w Polsce są:

• referendum lokalne

• obywatelska inicjatywa uchwałodawcza

• konsultacje społeczne (w tym jako forma szczególna: budżet obywatelski)

Podstawową formą demokracji bezpośredniej w Państwie Polskim, realizowaną na poziomie

lokalnym jest referendum lokalne. Ten sposób uczestnictwa obywateli został zinstytucjonalizowany

w wyniku uchwalenia Konstytucji RP w 1997 roku. Podstawą prawną dla jego przeprowadzenia jest

artykuł 170, mówiący, że Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze

referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów

bezpośrednich organu samorządu terytorialnego10. Natomiast szczegółowe zasady i tryb

przeprowadzania referendum lokalnego reguluje Ustawa z 15 września 2000 roku o referendum

lokalnym11. Na jej mocy mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty

samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę:

a) w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki;

b) w sprawie odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta;

c) co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie

zadań i kompetencji organów danej jednostki;

d) w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie

zadań i kompetencji organów gminy;

e) w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi

łączących tę wspólnotę.

10 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, z późn. zm.). 11 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz.U. z 2019 r. poz. 741).

str. 16

Referendum lokalne polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub

negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania w zakresie spraw będących przedmiotem

referendum lub na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami.

W referendum mogą wziąć udział wszystkie osoby na stałe zamieszkujące obszar danej

jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej

jednostki. Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki

samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania

mieszkańców gminy albo powiatu, bądź 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców

województwa. Ustawodawca zastrzegł, że sprawę odwołania organu stanowiącego jednostki

samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum

przeprowadzonego na wniosek mieszkańców. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co

najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wyjątkiem jest tutaj referendum w sprawie odwołania

organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich – dla ważności

wymagane jest, aby udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze

odwoływanego organu. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań

w sprawie poddanej pod głosowanie oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Inny próg stosuje

się w przypadku referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele

publiczne – ustawodawca wymaga co najmniej 2/3 ważnych głosów.

Instytucjami partycypacji obywatelskiej, które mają najkrótszą formalną historię

funkcjonowania w polskim prawodawstwie są obywatelska inicjatywa uchwałodawcza oraz budżet

obywatelski. Obie formy dopiero w 2018 roku zostały wprowadzone do katalogu skodyfikowanych

form uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. Wcześniej występowały w wymiarze praktycznym

na poziomie gmin, jednakże wszelkie zasady ich działania regulowały jedynie uchwały stanowione na

poziomie lokalnym.

Zasadę obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej do polskiego prawodawstwa wprowadzają

zapisy Ustawy o samorządzie gminnym12. Zgodnie z treścią 41 art., z obywatelską inicjatywą

uchwałodawczą może wystąpić grupa mieszkańców gminy, posiadających czynne prawa wyborcze do

organu stanowiącego (rady gminy), przy czym wielkość tej grupy wynika z liczby mieszkańców danej

jednostki terytorialnej. Ustawodawca przewidział, że w gminach do 5.000 mieszkańców musi to być

co najmniej 100 osób, do 20.000 mieszkańców – co najmniej 200 osób, a powyżej 20.000

mieszkańców – co najmniej 300 osób. Projekt uchwały zgłoszony w ramach takiej inicjatywy staje się

przedmiotem obrad rady gminy na najbliższej sesji po złożeniu projektu, z zastrzeżeniem, że nie może

to być później niż po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia projektu. Do właściwej rady gminy należy

określenie w drodze uchwały szczegółowych zasad wnoszenia inicjatyw obywatelskich, zasad

12 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2019 r., poz. 506).

str. 17

tworzenia komitetów inicjatyw uchwałodawczych, zasady promocji obywatelskich inicjatyw

uchwałodawczych oraz formalnych wymogów, jakim muszą odpowiadać składane projekty.

Procedura konsultacji społecznych prowadzona na podstawie art. 5a Ustawy z dnia 8 marca

1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 506) nie przewiduje zamkniętego katalogu

spraw, przy których samorząd zobowiązany jest do zastosowania tej procedury zasięgnięcia opinii

mieszkańców. Oprócz kilku ściśle opisanych sytuacji, przepisy prawa pozwalają na zastosowanie

procedury konsultacyjnej w „innych sprawach ważnych dla gminy”. Ustawodawca zobowiązuje rady

gmin do przeprowadzenia konsultacji społecznych, gdy Rada Ministrów na podstawie zarządzenia

tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice. Wymagane jest wówczas zasięgnięcie przez

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji opinii zainteresowanych rad gmin, poprzedzonych

przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic gmin

naruszających granice powiatów lub województw – dodatkowo opinii odpowiednich rad powiatów

lub sejmików województw. Konsultacje z mieszkańcami w sprawach zmiany granic gmin lub granic

miasta polegającej na wyłączeniu obszaru (całości lub części) jednostki pomocniczej gminy i jego

włączeniu do sąsiedniej jednostki pomocniczej tej samej gminy lub do sąsiedniej gminy, mogą zostać

ograniczone do mieszkańców jednostki pomocniczej gminy objętych zmianą lub do mieszkańców

gmin objętych zmianą naruszającą granice powiatów lub województw. Wspomniana Ustawa

zobowiązuje również radę gminy do przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami, w przypadku

tworzenia nowej jednostki pomocniczej (sołectwa, osiedla, dzielnicy itp.), gdy jej utworzenie nie

wynika z inicjatywy mieszkańców. Podobna procedura obowiązuje w sytuacji uchwalania lub zmiany

przez radę gminy statutów tychże jednostek pomocniczych.

Obowiązek przeprowadzania konsultacji społecznych na samorządy nakładają także inne

ustawy, odnoszące się do wybranych dziedzin funkcjonowania administracji lokalnej. Dla przykładu,

na mocy Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym13 wójt,

burmistrz albo prezydent miasta po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do

sporządzania planu miejscowego, studium lub uchwały określającej zasady i warunki sytuowania

obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich

gabarytów, standardów jakościowych oraz rodzajów materiałów budowlanych, z jakich mogą być

wykonane, kolejno ogłasza w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenie, a także w sposób

zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, o podjęciu danej uchwały, określając formę, miejsce

i termin składania wniosków płynących od mieszkańców do planu. Następnie po opracowaniu

dokumentu i uzgodnieniu z odpowiednimi instytucjami, organ wykonawczy gminy zobowiązany jest

13 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 Nr 80 poz.

717).

str. 18

do wyłożenia projektu planu lub studium do publicznego wglądu na okres co najmniej 21 dni oraz

organizuje w tym czasie dyskusję publiczną nad przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami.

Szczegółowy zakres i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych określają uchwały

konkretnych jednostek samorządu terytorialnego. Nie istnieje jeden wspólny katalog zasad,

obowiązujący na terenie całego kraju – każda gmina, powiat czy województwo mają dużą dowolność

w zakresie tworzenia regulacji określających procedury prowadzenia konsultacji na swoim terenie.

Głównym zagadnieniami określanymi w uchwałach poszczególnych jednostek samorządowych są

zazwyczaj wymagania sposobu inicjowania konsultacji, formuły ich przeprowadzania (np. drogą

tradycyjną lub elektroniczną) czy czasu trwania procedury.

Szczególną formą konsultacji społecznych jest instytucja budżetu obywatelskiego. Stosunkowo

późno, gdyż dopiero w znowelizowanej w 2018 roku Ustawie o samorządzie gminnym z 8 marca 1990

roku14 pojawiła się podstawa prawna wprowadzania budżetów obywatelskich. Na mocy art. 5a,

w wypadkach przewidzianych Ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy na jej terytorium

mogą być przeprowadzane konsultacje, oraz że szczególną formą konsultacji społecznych jest budżet

obywatelski. Dalej czytamy, iż w ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy w bezpośrednim

głosowaniu decydują corocznie o części wydatków budżetu gminy. Zadania wybrane w ramach

budżetu obywatelskiego zostają uwzględnione w uchwale budżetowej gminy. Rada gminy w toku

prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań

wybranych w ramach budżetu obywatelskiego. Ustawodawca zastrzegł, że w miastach na prawach

powiatu realizacja budżetu obywatelskiego jest obowiązkowa. Wysokość puli przewidzianej do

rozdysponowania w jego ramach wynosić musi co najmniej 0,5% wydatków gminy zawartych

w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu. Środki te mogą być jednak dzielone

na pulę obejmującą całość gminy oraz pulę dla jednostek pomocniczych lub grup jednostek

pomocniczych danej gminy. Szczegółowe przepisy odnoszące się do trybu procedowania budżetu

obywatelskiego skodyfikowane są na mocy uchwal poszczególnych gmin. Ustawa pozostawia

jednostkom samorządowym dużą dowolność w zakresie kształtowania tych zapisów, zastrzegając

jedynie, aby przy określaniu wymaganej liczby mieszkańców popierających projekt nie była ona

większa niż 0,1% mieszkańców terenu objętego pulą budżetu obywatelskiego, w którym zgłaszany

jest projekt. Uchwalanie budżetu obywatelskiego, choć formalnie do 2018 roku nie stanowiło

w Polsce obowiązku władz stanowiących samorządu terytorialnego, było często stosowaną przez nie

praktyką.

14 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2019 r., poz. 506).

str. 19

Rozdział 5: Budżet obywatelski w Bielsku-Białej – definicja i ogólne zasady

1. Definicja budżetowania partycypacyjnego w gminie Bielsko-Biała

Budżet partycypacyjny, nazywany również obywatelskim, to szczególna forma konsultacji

społecznych. Brak jednak legalnej definicji tej instytucji. Leksykon budżetowy Sejmu Rzeczypospolitej

Polskiej opisuje budżet obywatelski jako „nieformalny zwrot określający wydzieloną część budżetu

samorządu terytorialnego (najczęściej budżetu miasta), w ramach którego wyznaczona odgórnie

kwota wydatków przeznaczona jest na inicjatywy i projekty inwestycyjne bezpośrednio zgłaszane

przez społeczeństwo lokalne (indywidualnie lub przez odpowiednie organizacje). Idea budżetu

obywatelskiego wpisuje się w koncepcję społeczeństwa obywatelskiego i nadzoru publicznego"15.

W literaturze przedmiotu obecna jest definicja budżetu obywatelskiego jako „procesu decyzyjnego,

w ramach którego mieszkańcy współtworzą budżet danej jednostki, tym samym decydując

o dystrybucji określonej puli środków pieniężnych"16. Uwzględniając powyższe definicje

i uregulowania prawne wynikające ze znowelizowanej w 2018 roku Ustawy o samorządzie gminnym

z 8 marca 1990 roku17 (zwanej dalej Ustawą) można stwierdzić, iż budżet partycypacyjny polega na

wydzieleniu części budżetu samorządu terytorialnego (najczęściej budżetu miasta), w ramach którego

o wydatkowaniu odgórnie wyznaczonej puli środków finansowych decydują bezpośrednio

mieszkańcy poprzez zgłaszanie, a następnie głosowanie propozycji zadań o charakterze

inwestycyjnym i nieinwestycyjnym. Budżet obywatelski jest narzędziem angażującym mieszkańców

miasta w proces zarządzania środkami publicznymi i staje się podstawą do szerokiej współpracy

mieszkańców z władzami samorządowymi. W ten sposób zwiększa się bezpośredni wpływ

mieszkańców na rozwój i wygląd ich miasta.

2. Opis ogólny budżetowania partycypacyjnego w Bielsku-Białej

Władze samorządowe wybierane w wyborach powszechnych, zachęcają do większego

angażowania się mieszkańców w sprawy wspólnoty samorządowej poprzez stworzenie odpowiednich

warunków organizacyjno-prawnych oraz narzędzi dla wdrożenia i przeprowadzenia procedury

budżetu obywatelskiego. Budżet obywatelski w Polsce wprowadzono stosunkowo późno, bo w 2011

roku w Sopocie. W 2013 roku do realizacji budżetu obywatelskiego przystępuje po raz pierwszy

miasto Bielsko-Biała. Staje się to za sprawą radnych Rady Miejskiej Bielska-Białej, którzy wystąpili

z inicjatywą utworzenia takiego budżetu jako formy konsultacji społecznych. W tym celu powołano

zespół problemowy złożony z radnych, na którego czele stanął ówczesny wiceprzewodniczący Rady

Miejskiej, Jarosław Klimaszewski. Po kilku miesiącach dyskusji i spotkań z przedstawicielami

15 Źródło: Leksykon budżetowy zamieszczony na stronie internetowej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. 16 Kębłowski W., 2013, Budżet partycypacyjny. Krótka historia obsługi, Instytut Obywatelski, Warszawa. 17 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2019 r., poz. 506).

str. 20

jednostek pomocniczych miasta (rad osiedli), organizacjami pozarządowymi i mieszkańcami

wypracowano i zapisano zasady budżetu obywatelskiego ujęte w Uchwale Nr XXXV/845/2013 Rady

Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 29 października 2013 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia

konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2014

rok. Był to pierwszy akt prawny regulujący problematykę budżetu partycypacyjnego w Bielsku-Białej.

Dotychczas o tym, na jaki cel należy przeznaczyć środki z budżetu miasta decydowała Rada Miejska,

podejmując stosowne uchwały na sesjach. W 2014 roku po raz pierwszy część wydatków budżetu

miasta Bielska-Białej skierowana została na realizację projektów, które zgłosili bezpośrednio

mieszkańcy miasta. Podjęta Uchwała oddawała do dyspozycji mieszkańców 2 mln złotych, za które

zrealizowane zostały projekty bielszczan o charakterze lokalnym lub ponadlokalnym. Władze

samorządowe uzyskały możliwość poznania priorytetów i oczekiwań mieszkańców w wydatkowaniu

środków publicznych, a w pierwszym, historycznym dla Bielska-Białej głosowaniu oddano ponad 28

tysięcy ważnych głosów.

Niniejsza analiza status quo stanowi omówienie wszystkich dotychczasowych edycji Budżetu

Obywatelskiego Bielska-Białej jako instrumentu pozwalającego na współdecydowanie mieszkańców

o kierunku wydatkowania środków publicznych. W opracowaniu omówiono siedem edycji budżetu

obywatelskiego, począwszy od edycji zapoczątkowanej Uchwałą z 2013 roku.

Podkreślenia wymaga fakt, iż procedura budżetu obywatelskiego obejmuje dwa zasadnicze

etapy, poprzedzone działaniami wynikającymi z każdorazowo przyjmowanego harmonogramu.

W pierwszym etapie wyłania się zwycięskie projekty w głosowaniu oraz wpisuje do realizacji do

budżetu jednostki samorządu terytorialnego na rok następny. Drugi etap obejmuje realizację

zwycięskich projektów zgodnie z uchwalonym budżetem miasta. Z tego powodu nazwa danej edycji

budżetu obywatelskiego będzie określona rokiem, w którym następuje realizacja zwycięskich zadań.

Ponadto, w analizie uwzględnione i opisane zostały unormowania prawne dla przeprowadzania

Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej poszczególnych edycji. Omówiono uczestników procesu

partycypacyjnego, ilość projektów zgłaszanych w każdej edycji, kierunki wydatkowania środków

publicznych, przyjęte formy głosowania na zgłoszone propozycje zadań jak również problemy

towarzyszące samej procedurze. Na przestrzeni poszczególnych edycji ewaluowały zarówno zasady

rządzące budżetem obywatelskim jak i uprawnienia głosujących oraz ich wiek. Zmieniał się, choć

nieznacznie, charakter zgłaszanych projektów oraz wysokość środków asygnowanych przez władze

miasta na cały budżet partycypacyjny. Ewaluowały także kwoty maksymalne dla zgłaszanych przez

mieszkańców propozycji projektów. Podkreślić należy, iż Budżet Obywatelski Bielska-Białej od

początku istnienia miał na celu upowszechnianie idei aktywizacji mieszkańców, w tym rozwój

społeczeństwa obywatelskiego. Dzięki tego typu konsultacjom miasto uzyskało możliwość

str. 21

corocznego zapoznania się z oczekiwaniami mieszkańców, jak również zyskało możliwość

podniesienia swoich zdolności w zakresie organizowania dyskursu społecznego.

str. 22

Rozdział 6: Status quo budżetu obywatelskiego w gminie Bielsko-Biała

1. Budżet obywatelski 2014 – edycja pierwsza

Pierwsza edycja budżetu partycypacyjnego Bielska-Białej bazowała na doświadczeniach

i rozwiązaniach organizacyjno-prawnych wypracowanych i wdrożonych przez inne miasta w Polsce,

będące prekursorami tego typu konsultacji społecznych (Sopot, Poznań, Gorzów Wielkopolski,

Zielona Góra, Dąbrowa Górnicza). Pierwsza edycja stworzyła fundamenty do przygotowania

i wprowadzenia nowych, lepszych rozwiązań, uwzględniających oczekiwania uczestników procesu

partycypacyjnego. Realizowany w roku 2014 Budżet Obywatelski Bielska-Białej miał charakter

pilotażowy, dlatego władze miasta prowadziły szeroką akcję informacyjną skierowaną do

mieszkańców, której założeniem był pełny dostęp do wiedzy o budżecie obywatelskim, w tym w jaki

sposób zgłaszać projekty i głosować na nie.

9 października 2013 roku Rada Miejska Bielska-Białej jednogłośnie przyjęła Uchwałę Nr

XXXV/845/2013 w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami

Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2014 rok. Budżet obywatelski zdefiniowany

powyższą uchwałą był historycznie pierwszą edycją zorganizowaną i przeprowadzoną

w Bielsku-Białej. W tekście podjętej Uchwały uwzględniono wszystkie uwagi, które do pierwotnego

projektu z sierpnia 2013 roku wniósł organ nadzoru (Wojewoda Śląski). Uchwała dotycząca Budżetu

Obywatelskiego na rok 2014 weszła w życie z dniem podjęcia.

W znowelizowanej Uchwale z 9 października 2013 roku zrezygnowano, realizując uwagi organu

nadzoru, z możliwości zgłaszania projektów do budżetu przez: organizacje pozarządowe, organizacje

pożytku publicznego i organy stanowiące jednostek pomocniczych gminy (rady osiedli). Projekty

zadań do Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej pierwszej edycji mogli składać wyłącznie mieszkańcy

miasta. Zasada ta niezmiennie obowiązywała we wszystkich kolejnych edycjach.

Mieszkańcy Bielska-Białej jako wnioskodawcy sami zgłaszają pomysły zadań, a najciekawsze

z nich są wybierane do realizacji w drodze głosowania mającego charakter plebiscytu. W budżecie

miasta Bielska-Białej na rok 2014 na realizację zadań zgłoszonych do budżetu partycypacyjnego –

zgodnie z przyjętą Uchwałą – wyasygnowano kwotę 2 mln zł. Zgodnie z przyjętymi zasadami każdy

pełnoletni (ukończone 18 lat) mieszkaniec Bielska-Białej, który uzyskał dla swojego projektu pisemne

poparcie co najmniej 20 pełnoletnich bielszczan, mógł zgłosić projekt na przewidzianym do tego celu

formularzu. Formularz zgłoszenia można było złożyć w terminie wynikającym ze szczegółowego

harmonogramu Budżetu Obywatelskiego: a) listownie na wskazany adres Urzędu Miejskiego, b)

osobiście w Urzędzie Miejskim w Bielsku-Białej lub c) elektronicznie na adres i w sposób wskazany

w ogłoszeniu Prezydenta Miasta o naborze projektów. Zgłaszano zarówno projekty o charakterze

lokalnym (dla konkretnego osiedla), jak i ogólnomiejskim (dotyczących więcej niż jednego osiedla).

str. 23

Projekty mogły mieć charakter inwestycyjny (np. budowa chodnika, placu zabaw, siłowni

zewnętrznej, ścieżki rowerowej, etc.) jak i nieinwestycyjny (np. szkolenia, badania, warsztaty,

koncerty, etc.) W każdym przypadku wymagano określenia przez wnioskodawcę szacunkowego

kosztu zgłoszonej propozycji zadania. Maksymalna kwota szacunkowa pojedynczego zadania nie

mogła przekroczyć 2 mln złotych.

W pierwszej edycji złożono 171 projektów z czego pozytywnie zweryfikowano 108 projektów

tzn. uzyskały one rekomendację zespołu ds. weryfikacji projektów (zespół weryfikacyjny) i zostały

poddane pod głosowanie. Pod względem ilości zgłoszonych projektów była to edycja wyjątkowa.

Wynik ten nie został powtórzony w kolejnych 6 edycjach Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej.

Wszystkie zgłoszone przez mieszkańców projekty zostały zamieszczone na oficjalnej stronie Budżetu

Obywatelskiego Bielska-Białej pod adresem www.obywatelskibb.pl. Projekty te poddane zostały

weryfikacji formalnej (tzn. czy formularz zgłoszenia zawiera wszystkie wymagane elementy oraz czy

jest czytelny), a następnie procedurze opiniowania merytorycznego przez odpowiednie wydziały

Urzędu Miejskiego oraz miejskie jednostki organizacyjne. Weryfikacja merytoryczna odbywała się

pod kątem prawnym, możliwości technicznego wykonania zadania oraz weryfikacji wskazanej przez

wnioskodawcę wysokości kwoty szacunkowej, niezbędnej do realizacji zadania. Ostatecznej

weryfikacji projektów dokonał powołany przez Prezydenta Miasta Bielska-Białej zespół weryfikacyjny,

złożony z przedstawicieli Urzędu Miejskiego, radnych Rady Miejskiej oraz przedstawicieli rad osiedli.

Zespół weryfikacyjny uwzględniał lub odrzucał opinię merytorycznego wydziału Urzędu Miejskiego

lub miejskiej jednostki organizacyjnej, a następnie rekomendował lub odmawiał rekomendacji

poszczególnym projektom zgłoszonym przez mieszkańców, uzasadniając swoje stanowisko.

Z przeprowadzonej weryfikacji i opiniowania propozycji projektów przygotowano informację wraz

z uzasadnieniem, zawierającą listę wszystkich złożonych projektów. Lista ta została podana do

publicznej wiadomości tak, aby mieszkańcy Bielska-Białej mogli zapoznać się z treścią projektów oraz

opinią zespołu weryfikacyjnego. Urząd Miejski ogłosił listę projektów przewidzianych do głosowania

oraz podał termin głosowania na pozytywnie zweryfikowane projekty. Pierwsze w historii Bielska-

Białej głosowanie nad budżetem partycypacyjnym trwało pięć dni. Każdy uprawniony do głosowania,

pełnoletni mieszkaniec Bielska-Białej otrzymał do dyspozycji 10 punktów, które mógł rozdysponować

w całości na jeden projekt lub dowolnie podzielić pomiędzy większą liczbę projektów. Wyniki

głosowania zostały podane do publicznej wiadomości na oficjalnej stronie internetowej Budżetu

Obywatelskiego, oficjalnej stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, Biuletynie

Informacji Publicznej oraz wywieszone na tablicach informacyjnych Urzędu Miejskiego.

Zgodnie z zarządzeniem Prezydenta Miasta w sprawie realizacji Budżetu Obywatelskiego

Bielska-Białej w roku 2014, w dniach od 7 do 11 kwietnia 2014 roku przeprowadzono głosowanie na

zatwierdzone przez zespół weryfikacyjny projekty. W głosowaniu wzięło udział 28.481 uprawnionych

str. 24

mieszkańców, co dało frekwencję na poziomie 20,6%. Pula prawie 280 tysięcy rozdysponowanych

punktów zasiliła konta 108 dopuszczonych do głosowania projektów. Niemal 2/3 ważnych głosów

oddanych zostało za pośrednictwem Internetu (63%), 1/3 głosów oddano bezpośrednio – za

pośrednictwem kart do głosowania (36%), pojedyncze głosy trafiły do Urzędu Miejskiego drogą

korespondencyjną. Dla każdego projektu zliczono punkty przyznane przez głosujących i na tej

podstawie stworzono tabelę wyników. Na podstawie przyznanych punktów utworzono ranking

projektów, a na podstawie rankingu przyznano środki z ogólnej puli 2 mln złotych niezbędne do

realizacji projektów w kolejności od projektu, który otrzymał największą ilość punktów, aż do

wyczerpania wszystkich środków. W przypadku, w którym nie wystarczało środków na realizację

kolejnego projektu na liście, za rekomendowany do realizacji uznawano następny, który był do

zrealizowania w kwocie jaka pozostała do dyspozycji. Zasady powyższe znalazły w ogólności

zastosowanie w kolejnych edycjach budżetu obywatelskiego.

Tym samym, po podliczeniu wszystkich ważnych głosów, projektami rekomendowanymi do

realizacji zostały trzy zadania:

• Kontynuacja budowy stacjonarnego Hospicjum im. Jana Pawła II w Bielsku-Białej - kwota

szacunkowa 1.904.900 zł,

• Całodobowa opieka weterynaryjna dla zwierząt – kwota szacunkowa 42.000 zł,

• Zakup sprzętu dla zaplecza technicznego Starobielskiego Ośrodka Edukacji Kulturalnej (SOEK),

oraz stworzenie dzielnicowego systemu informacji społecznej – kwota szacunkowa 43.000 zł

Najwięcej głosujących w pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego stanowiły osoby w wieku od

30 do 44 lat – 29,95% głosujących ogółem (8.531 osób). Wśród uprawnionych do głosowania

większość stanowiły kobiety – 56.86% głosujących ogółem (16.193 osób), zaś mężczyźni – 43.14%

głosujących ogółem (12.288 osób). Analiza pierwszej edycji dostarczyła również ciekawych informacji

statystycznych. Witrynę Budżetu Obywatelskiego odwiedzali internauci ze wszystkich państw Europy,

a także z Japonii, Sri Lanki, Tanzanii, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Nepalu. Stronę internetową

Budżetu Obywatelskiego odwiedził (statystycznie) co siódmy mieszkaniec miasta Bielska-Białej. Około

80% uprawnionych do głosowania oddało wszystkie 10 punktów poparcia na jeden wybrany przez

siebie projekt. Ta ostatnia informacja jak i fakt, iż jeden duży projekt skonsumował niemal całą pulę

środków przewidzianych na budżet obywatelski pierwszej edycji dała podstawę do ożywionej dyskusji

na temat koniecznych zmian w zakresie zasad i funkcjonowania budżetu partycypacyjnego

następnych edycji.

2. Budżet obywatelski 2015 – edycja druga

Druga edycja Budżetu Obywatelskiego, która umożliwiła realizację zwycięskich projektów

w 2015 r. została zapoczątkowana Uchwałą Nr XLIII/1024/2014 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia

https://obywatelskibb.pl/downloads/2014-07-23_12-58-54-272743/XLIII_1024_2014_RM.pdf

str. 25

24 czerwca 2014 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami

Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2015 rok. Uchwała powyższa na nowo

zdefiniowała zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na

temat budżetu miasta na rok 2015. Akt powyższy w znakomitej części uwzględniał postulaty i uwagi

mieszkańców zgłoszone podczas pierwszej edycji. Mieszkańcy zgłaszali swoje propozycje zmian

zarówno za pośrednictwem poczty elektronicznej, listownie oraz podczas osobistych rozmów

z przedstawicielami władz miasta. Krytyka płynęła również ze strony organizacji pozarządowych.

Dostrzegano niedoskonałości polegające głównie na podziale środków przewidzianych na budżet

obywatelski. Należy odnotować kilka najważniejszych zmian w zasadach dotyczących funkcjonowania

Budżetu Obywatelskiego na rok 2015.

Budżet obywatelski Bielska-Białej drugiej edycji, zgodnie z przyjętymi postanowieniami,

wynosił w sumie 3.750.000 złotych, przy czym ogólna pula środków finansowych została

rozdysponowana według następujących zasad:

a) kwota 1.500.000 zł została przeznaczona na projekty o charakterze ogólnomiejskim.

Zadaniem o charakterze ogólnomiejskim jest projekt, którego szacunkowy koszt realizacji nie

przekracza 500.000 złotych brutto, dotyczący potrzeb mieszkańców więcej niż jednego

osiedla lub którego miejsce realizacji nie jest przypisane do jednego osiedla;

b) kwota 2.250.000 zł została przeznaczona na projekty o charakterze osiedlowym. Kwota ta

jest rozdzielona w częściach równych, po 75.000 zł brutto na każde z 30 jednostek

pomocniczych miasta (osiedli) istniejących w Bielsku-Białej.

Dzięki takiemu modelowi podziału środków możliwym stało się zrealizowanie większej ilości

projektów na terenie poszczególnych osiedli. Mieszkańcy zgłaszali mniejsze, ograniczone kwotowo

projekty, dedykowane ich najbliższemu otoczeniu. Tym samym rozwiązano problem, iż jeden duży

projekt ogólnomiejski konsumował niemal całą pulę środków finansowych przewidzianych na budżet

partycypacyjny. Każde osiedle w Bielsku-Białej uzyskało szansę realizacji na swoim terenie małych

projektów osiedlowych o charakterze inwestycyjnym. Uchwała przewidywała ponadto rozwiązanie

polegające na tym, iż propozycja zgłoszonego zadania lokalnego, którego szacunkowy koszt, po

analizie merytorycznej przekroczy 75.000 zł, zostanie przekwalifikowana na zadanie o charakterze

ogólnomiejskim o ile szacunkowy koszt realizacji zadania nie przekracza 500.000 zł brutto i dotyczy

potrzeb mieszkańców więcej niż jednego osiedla, lub którego miejsce realizacji nie jest przypisane do

jednego osiedla. Obniżono wiek osób uprawnionych, które mogą zgłaszać propozycje projektów do

Budżetu Obywatelskiego na rok 2015 i brać udział w późniejszym glosowaniu. Zrealizowało postulat

młodszej części mieszkańców miasta, którzy mogli współdecydować o projektach obywatelskich.

Zgodnie z treścią nowej Uchwały, propozycję projektu ogólnomiejskiego mógł zgłosić każdy

https://obywatelskibb.pl/downloads/2014-07-23_12-58-54-272743/XLIII_1024_2014_RM.pdf

str. 26

mieszkaniec Bielska-Białej, który ukończył 16. rok życia, a propozycję projektu osiedlowego

(lokalnego) każdy mieszkaniec danego osiedla, który ukończył 16. rok życia.

Propozycję projektu należało złożyć na przygotowanym formularzu zgłoszenia. Propozycja

projektu musiała zostać poparta pisemnie przez co najmniej 15 mieszkańców, którzy ukończyli 16 rok

życia (w poprzedniej edycji było to 20 osób popierających dany projekt), odpowiednio miasta Bielska-

Białej, albo danego osiedla. Formularze propozycji projektów w wersji elektronicznej udostępnione

zostały na stronie internetowej budżetu obywatelskiego oraz w wersji papierowej w Biurze Obsługi

Interesanta Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, w Inkubatorze Społecznej Przedsiębiorczości

w Bielsku-Białej oraz w powołanych przez Prezydenta Miasta „Punktach konsultacyjnych”. Dla

mieszkańców przewidziano trzy sposoby złożenia formularza propozycji projektu: a) listownie na

adres Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej Miejski z adnotacją na kopercie „Budżet Obywatelski”;

2) osobiście w Urzędzie Miejskim w Bielsku-Białej w Biurze Obsługi Interesanta; 3) elektronicznie na

podany adres poczty elektronicznej w sposób wskazany przez Prezydenta Miasta w ogłoszeniu

o naborze, przy czym formularz projektu zgłoszony elektronicznie musiał zawierać wszystkie

wymagane załączniki w postaci skanu oryginałów dokumentów.

Władze miasta wprowadziły również ograniczenia w zakresie realizacji zgłaszanych projektów,

które zostały one ujęte w cyt. Uchwale. Należy zwrócić uwagę, iż w ramach procedury budżetu

obywatelskiego nie mogły być realizowane zadania:

1) których wymagany budżet całkowity na realizację przekraczałby wysokość środków jakie

przewidywała Uchwała stanowiąca Budżet Obywatelski drugiej edycji;

2) które po realizacji generowałyby koszty niewspółmiernie wysokie w stosunku do wartości

proponowanego zadania;

3) które stały w sprzeczności z obowiązującymi w mieście planami i programami, w tym

w szczególności z planami zagospodarowania przestrzennego, programami branżowymi,

unijnymi, przedsięwzięciami wpisanymi do Wieloletniej Prognozy Finansowej, itp.;

4) które wymagały współpracy instytucjonalnej podmiotów zewnętrznych, jeżeli te nie

przedstawiły wyraźnej, pisemnej gotowości do współpracy w formie specjalnego oświadczenia,

którego wzór określała Uchwała;

5) które naruszałyby obowiązujące przepisy prawa, prawa osób trzecich, w tym prawo własności;

6) które zakładały realizację jedynie części zadania, w tym sporządzenia wyłącznie projektu bądź

planu przedsięwzięcia lub jedynie środki na wykonanie, bez zabezpieczenia środków na

projektowanie.

Tak ujęte ograniczenia zdawały się realizować postulaty różnych środowisk związanych

z budżetem partycypacyjnym, w tym eliminowały przynajmniej część istotnych wątpliwości

towarzyszących realizatorom zwycięskich projektów. Trudno odmówić słuszności rozwiązaniu, które

str. 27

wyłączało możliwość realizacji zadania niezgodnego z miejscowym planem zagospodarowania

przestrzennego lub ujętego wcześniej w budżecie miasta bądź finansowanego ze środków i funduszy

zewnętrznych. Przepisy nowej Uchwały zwracały także uwagę na konieczność precyzyjnego

określenia kwoty szacunkowej zadania, angażując w tym zakresie zarówno samego wnioskodawcę jak

i wydziały merytoryczne Urzędu Miejskiego. Dla oceny merytorycznej zgłoszonego projektu właściwy

wydział Urzędu Miejskiego lub miejska jednostka organizacyjna posługiwały się kartą analizy

projektu. Opiniując projekt weryfikowano szacunkowy koszt projektu oraz uznawano projekt za

możliwy do realizacji lub niemożliwy do realizacji wraz z uzasadnieniem i ewentualnymi

rekomendacjami alternatywnego rozwiązania dla projektu. Po raz pierwszy podkreślono w Uchwale

konieczność kontaktu z wnioskodawcą, jeśli zachodziły wątpliwości wynikające z określonych zapisów

projektu, a mające wpływ na proces jego opiniowania. Zasada ta została znacząco rozbudowana

w kolejnych edycjach Budżetu Obywatelskiego. Dotychczas, podmiot opiniujący mógł, ale nie musiał

tego czynić zgodnie z założeniem, iż wnioskodawca przedstawia jedynie pomysł zadania, którego

sposób realizacji należy do wyłącznej właściwości miasta i odbywa się bez udziału wnioskodawcy.

Po zakończeniu szerokiej akcji edukacyjno-promocyjnej Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej

na rok 2015, która trwała od początku czerwca 2014 roku, przyszedł czas na składanie projektów.

Uprawnieni mieszkańcy mogli zgłaszać swoje projekty począwszy od 11 sierpnia do 12 września 2014

roku. Czas przewidziany na składanie projektów był odpowiednio długi i dawał możliwość właściwego

przygotowania zadania do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego.

W drugiej edycji budżetu obywatelskiego mieszkańcy zgłosili łącznie 79 projektów (w tym 32

ogólnomiejskie i 47 osiedlowych). Pozytywnie zweryfikowano 62 projekty (odpowiednio 24

ogólnomiejskie i 38 osiedlowych). Etap weryfikacji merytorycznej zgłoszonych projektów trwał od

połowy września do początku listopada 2014 roku. Na etapie weryfikacji i opiniowania projektów

osiedlowych zgłoszonych w drugiej edycji okazało się, iż w niektórych osiedlach nie zostały zgłoszone

żadne propozycje projektów lokalnych. Na tym etapie okazało się również, że niektóre ze zgłoszonych

projektów lokalnych nie będą mogły być realizowane z przyczyn formalnych, o czym poinformowano

wnioskodawców. W ocenie samorządu terytorialnego, skoro zdecydowano o wprowadzeniu

możliwości współdecydowania przez mieszkańców w odniesieniu do kwoty 3.750.000 zł na wydatki

z budżetu miasta, to kwota ta nie powinna być zmniejszana w związku z brakiem aktywności

mieszkańców w niektórych osiedlach. Celowym stało się przeznaczenie całości kwoty na realizację

zgłoszonych projektów. Wobec znacznej liczby zgłoszonych i pozytywnie zaopiniowanych projektów

o charakterze ogólnomiejskim uznano za zasadne, aby niewykorzystane środki finansowe na projekty

osiedlowe powiększyły pulę środków przeznaczonych na projekty ogólnomiejskie.

Jednocześnie władze miasta uznały za zasadne, aby nie przeprowadzać głosowania mieszkańców

w osiedlach, w których został zgłoszony jeden lub większa liczba projektów, których łączna wartość

str. 28

nie przekracza 75.000 zł brutto, a zgłoszone i pozytywnie zweryfikowane projekty uznać za wybrane

do realizacji w 2015 roku bez konieczności głosowania.

Wszystkie powyższe zmiany zostały ujęte w Uchwale Nr XLVI/1108/2014 Rady Miejskiej

w Bielsku-Białej z dnia 21 października 2014 roku w sprawie zmiany Uchwały Nr XLIII/1024/2014 Rady

Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 24 czerwca 2014 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia

konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2015

rok.

Rada Miejska poprzez uchwalone zmiany zlikwidowała potrzebę głosowania w tych osiedlach,

w których został zgłoszony jeden lub większa liczba projektów, których łączna wartość nie

przekraczała 75.000 zł brutto. Rozwiązanie to było krytykowane w późniejszych edycjach Budżetu

Obywatelskiego Bielska-Białej. W argumentacjach nieprzychylnych temu rozwiązaniu wskazywano, iż

de facto nie wiadomo jakie faktycznie poparcie społeczne uzyskuje jeden projekt zgłoszony w osiedlu.

Brak weryfikacji społecznej w postaci uruchomienia głosowania mógł być podstawą do stwierdzenia,

iż projekt mający status jedynego był niepotrzebny lub mało interesujący dla mieszkańców osiedla,

a jedyne poparcie jakie uzyskał to podpisy osób widniejących na dołączonej do projektu liście

poparcia.

Głosowanie na pozytywnie zweryfikowane projekty drugiej edycji miało miejsce w dniach od

7 do 14 listopada 2014 roku. Prezydent Miasta Bielska-Białej wydał stosowne zarządzenie w sprawie

głosowania na projekty, terminu głosowania oraz wzoru karty do głosowania w ramach Budżetu

Obywatelskiego (Partycypacyjnego) na 2015 rok. Zarządzenie powyższe określało sposób głosowania

oraz wskazywało 30 „Punktów do głosowania bezpośredniego” ustalając godziny i dni ich

funkcjonowania. Uprawnieni mogli głosować w dwojaki sposób:

a) bezpośrednio, poprzez wrzucenie karty do głosowania do specjalnie oznakowanych urn

zlokalizowanych w „Punktach głosowania”. Głosowanie bezpośrednie polegało na postawieniu

znaku "X" przy jednym projekcie ogólnomiejskim lub/i jednym projekcie osiedlowym, którym

mieszkaniec chce udzielić swojego poparcia. Wprowadzono zatem nowe, uproszczone zasady

głosowania, znosząc głosowanie poprzez przydzielanie punktów dla poszczególnych projektów.

Karty do głosowania bezpośredniego, obowiązujące w czasie głosowania, zawierające

wszystkie pozytywnie zweryfikowane projekty ogólnomiejskie i osiedlowe zostały

udostępnione od dnia 7 listopada 2014 r. w punktach głosowania oraz do pobrania

i samodzielnego wydrukowania na oficjalnej stronie internetowej Budżetu Obywatelskiego.

b) elektronicznie za pośrednictwem interaktywnego modułu głosowania zamieszczonego na

stronie internetowej budżetu obywatelskiego w dniach od 7 listopada 2014 r. godz. 0.00 do 14

listopada 2014 r. godz. 24.00. W głosowaniu elektronicznym z jednego komputera mogła

skorzystać dowolna liczba mieszkańców uprawnionych do głosowania. Jednakże, w przypadku

str. 29

głosowania elektronicznego z wykorzystaniem jednego adresu poczty e-mail mogło zagłosować

nie więcej niż 5 uprawnionych mieszkańców.

Głosując elektronicznie należało podać swój nr PESEL, imię i nazwisko, adres zamieszkania na

terenie Bielska-Białej oraz posiadać aktywny adres poczty elektronicznej (e-mail), który posłużył do

potwierdzenia oddanego głosu. Na podany adres email wysłany był link aktywacyjny, którego

kliknięcie potwierdzało oddany głos i kończyło głosowanie. W trakcie głosowania okazało się, iż

wystąpiły nieliczne problemy z otrzymaniem przez głosującego wiadomości z linkiem

potwierdzającym głos z uwagi na różnice w funkcjonowaniu poszczególnych klientów poczty

elektronicznej, odmienne bądź nieaktualne oprogramowanie systemowe na komputerach

wykorzystywanych przez głosujących lub błędy w nazwie adresu e-mail. W skrajnych przypadkach link

aktywacyjny nie trafiał do elektronicznej skrzynki pocztowej głosującego lub został umieszczony przez

program pocztowy w katalogu spam (poczta niechciana, śmieciowa korespondencja). O wszelkich

możliwych problemach technicznych Urząd Miejski na bieżąco informował głosujących, proponując

jednocześnie konkretne rozwiązania dla zgłaszanych problemów. Alternatywą było głosowanie

bezpośrednie w jednym z 30 „Punktów głosowania” zlokalizowanych na terenie poszczególnych

osiedli oraz na terenie Urzędu Miejskiego.

14 listopada 2014 roku zakończono przyjmowanie głosów na projekty zgłoszone w ramach

Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej na rok 2015. Przez 8 dni (o 3 dni dłużej niż w pierwszej edycji)

mieszkańcy mogli wyrażać swoje poparcie dla projektów ogólnomiejskich i osiedlowych. W wyniku

przeprowadzonego głosowania wybrano do realizacji 33 projekty (11 ogólnomiejskich i 22

osiedlowe). Wśród projektów osiedlowych warto wskazać zadania dotyczące: budowy lub

wyposażenia w bezpieczne urządzenia placów zabaw, utworzenia lub zagospodarowania terenów

rekreacyjno-wypoczynkowych dla mieszkańców, modernizacji infrastruktury pieszo-jezdnej

(chodniki), budowy miejsc postojowych dla samochodów osobowych, budowy siłowni zewnętrznych,

budowy małych obiektów sportowych na terenie placówek oświatowych (bieżnia lekkoatletyczna,

boisko). Wśród projektów ogólnomiejskich na szczególną uwagę zasługuje zwycięski projekt

dotyczący budowy górskich, rekreacyjnych ścieżek rowerowych (począwszy od kompleksu Kozia

Góra), który znalazł swoją kontynuację w kolejnych edycjach budżetu obywatelskiego, a jego

popularność spowodowała, iż stał się wizytówką turystyczno-sportową Bielska-Białej. Z uwagi duże

zainteresowanie projektem, Bielsko-Biała wciąż go rozwija ze środków finansowych znajdujących się

poza budżetem partycypacyjnym. Inne zwycięskie projekty ogólnomiejskie dotyczyły m.in.: budowy

alei spacerowo-rekreacyjnej wraz z dodatkową infrastrukturą, zapewnienia opieki weterynaryjnej dla

zwierząt dzikich, utworzenie park street workout i parkour na terenie Bielska-Białej, przeprowadzenia

edukacyjnego i interaktywnego spektaklu dla dzieci, który dotyczył konieczności sprzątania po

zwierzętach domowych w miejscach publicznych, budowy placu z urządzeniami do ćwiczeń. Liczba

str. 30

oddanych głosów ważnych wyniosła 10.626, co dało frekwencję na poziomie 7,15% uprawnionych do

głosowania. Najwięcej głosów oddano w głosowaniu elektronicznym (łącznie 6.362 głosy ważne). Był

to jeden z gorszych wyników pod względem ilości wszystkich oddanych głosów ważnych. Analizując

taki stan rzeczy należy zwrócić uwagę na kilka aspektów. Pierwszy miał swoje źródło w pilotażowej

edycji Budżetu Obywatelskiego 2014 oraz przyjętym sposobie podziału środków. Mieszkańców

zniechęcił do udziału w procesie partycypacyjnym fakt, iż niemal całą pulę środków przejął jeden duży

projekt w pierwszej edycji z największą kwotą szacunkową. Kolejny aspekt dotyczył konieczności

zorganizowania drugiej edycji w bardzo krótkim odstępie czasu od pierwszego pilotażowego budżetu

partycypacyjnego. Dało to potencjalnym wnioskodawcom niewiele czasu na przygotowanie nowych,

ciekawych propozycji projektów. Pewne znaczenie miały nowe rozwiązania prawne, w szczególności

polegające na tym, iż nie przeprowadzano głosowania w osiedlach, w których został zgłoszony

i pozytywnie zweryfikowany jeden lub większa liczba projektów, których łączna wartość nie

przekracza 75.000 zł brutto. Mieszkańcy takich osiedli nie wykazywali chęci głosowania na projekty

ogólnomiejskie, czego efektem mogła być mniejsza liczba oddanych głosów ogółem.

Najwięcej głosów w drugiej edycji zostało oddanych pierwszego i ostatniego dnia głosowania

w głosowaniu internetowym. Najaktywniejsi byli mieszkańcy pomiędzy 25. a 34. rokiem życia, a w

głosowaniu wzięło udział o około 5 pkt. procentowych więcej mężczyzn niż kobiet. Niemal 4%

odwiedzających witrynę przebywało w czasie głosowania za granicą. Witrynę budżetu

obywatelskiego wyświetlano m.in. w Sri Lance, Katarze, Peru, Tajlandii i Białorusi. Blisko 20%

odwiedzających witrynę korzystało ze smartfonów i tabletów, zaś najbardziej skutecznym medium

społecznościowym, na którym mieszkańcy promowali swoje projekty był Facebook. Bez wątpienia

druga edycja zapoczątkowała kilka ciekawych rozwiązań. Przede wszystkim wprowadzono (poprzez

zmianę zapisów w Uchwale) skuteczny sposób wykorzystania tzw. „resztówek” po zgłoszonych

projektach tak, aby w pełni wykorzystać pulę środków przewidzianą na budżet obywatelski.

Współdecydować o projektach mogli mieszkańcy, którzy ukończyli 16. rok życia. Ponadto,

ograniczono nadużycia na etapie głosowania poprzez wprowadzenie możliwości oddania głosu

z jednego adresu e-mail tylko przez pięciu mieszkańców. Wcześniej takiego rozwiązania nie było.

Wreszcie, projekty osiedlowe mogli zgłaszać i głosować na nie wyłącznie mieszkańcy danego osiedla.

Takie rozwiązanie miało podkreślić, iż tylko mieszkańcy danego osiedla trafnie rozpoznają, wskazują

i identyfikują lokalne potrzeby inwestycyjne, kulturalne, społeczne i inne.

3. Budżet obywatelski 2016 – edycja trzecia

Rada Miejska podjęła Uchwałę Nr VII/87/2015 z dnia 28 kwietnia 2015 roku, która zdefiniowała

zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat

budżetu miasta na 2016 r. Trzecia odsłona budżetu obywatelskiego, opierała się na sprawdzonych

str. 31

rozwiązaniach stosowanych w pierwszej i drugiej edycji oraz przewidywała takie same kwoty na

zadania ogólnomiejskie oraz osiedlowe. Budżet obywatelski, zgodnie z postanowieniami ww.

Uchwały, wyniósł ogółem 3.750.000 zł, przy czym ogólna pula środków finansowych została

rozdysponowana według następujących zasad, obowiązujących także w drugiej edycji tj.:

1) kwota 1.500.000 zł została przeznaczona na projekty o charakterze ogólnomiejskim,

2) kwota 2.250.000 zł została przeznaczona na projekty o charakterze lokalnym tj. osiedlowym.

Kwota ta jest rozdzielona w częściach równych, po 75.000 zł na każde Osiedle.

Zadaniem o charakterze osiedlowym był projekt, który dotyczył potrzeb mieszkańców jednego

osiedla. Wartość jednostkowa zgłoszonego projektu lokalnego nie mogła przekroczyć 75.000 zł

brutto. Propozycja zgłoszonego zadania lokalnego, którego szacunkowy koszt, po analizie

merytorycznej przekroczy 75.000 zł brutto, zostanie przekwalifikowana na zadanie o charakterze

ogólnomiejskim, o ile szacunkowy koszt realizacji zadania nie przekracza 500.000 zł i dotyczy potrzeb

mieszkańców więcej niż jednego osiedla, lub którego miejsce realizacji nie jest przypisane do jednego

osiedla, o czym stanowi ww. Uchwała.

Propozycję projektu ogólnomiejskiego mógł zgłosić każdy mieszkaniec Bielska-Białej, który

ukończył 16. rok życia, a propozycję projektu lokalnego każdy mieszkaniec danego osiedla, który

ukończył 16. rok życia. W tym zakresie pozostawiono rozwiązania przyjęte w poprzedniej edycji

Budżetu Obywatelskiego.

Propozycję projektu należało złożyć na specjalnie przygotowanym formularzu, którego wzór

określiła ww. Uchwała. Propozycja projektu musiała zostać poparta pisemnie na formularzu przez co

najmniej 15 mieszkańców, którzy ukończyli 16 rok życia, odpowiednio miasta Bielska-Białej lub

danego Osiedla (w przypadku projektów lokalnych). W formularzu zgłoszenia projektu zostały

przewidziane pola alternatywne dla wyrażenia zgody na publikację adresu e-mail oraz numeru

telefonu na oficjalnej stronie internetowej Budżetu Obywatelskiego 2016. W założeniu dane

w postaci co najmniej adresu e-mail miały ułatwić kontakt z wnioskodawcami innym mieszkańcom

i umożliwić dyskusję nad projektem.

Formularze z propozycjami projektów można było składać w terminie od 22 czerwca 2015 r. do

31 lipca 2015 r. Termin ten wynikał z harmonogramu budżetu obywatelskiego przyjętego

w zarządzeniu Prezydenta Miasta z dnia 9 czerwca 2015 r. oraz ogłoszenia Prezydenta Miasta z dnia

9 czerwca 2015 r. o miejscu, terminie i sposobie zgłaszania projektów do konsultacji społecznych

z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok. Możliwe były trzy

sposoby złożenia formularza propozycji projektu: a) listownie na adres Urzędu Miejskiego w Bielsku-

Białej z adnotacją na kopercie „Budżet Obywatelski”; b) osobiście w Urzędzie Miejskim w Bielsku-

Białej; c) elektronicznie na wskazany adres e-mail, przy czym zeskanowany formularz propozycji

projektu zgłoszony elektronicznie, musiał zawierać wszystkie wymagane załączniki (w tym specjalne

str. 32

oświadczenie dotyczące współpracy instytucjonalnej jeśli było wymagane oraz listę podpisów osób

popierających), w postaci skanów oryginałów dokumentów.

Mieszkańcy miasta mogli również skorzystać z formularza zgłoszenia projektu online,

wypełniając właściwe pola, które odpowiadały polom formularza w wersji papierowej, jednakże

wymagane załączniki (w tym m.in. listę poparcia) należało również dołączyć jako skan oryginałów

dokumentów.

W ramach procedury Budżetu Obywatelskiego nie mogły być realizowane zadania:

1) których wymagany budżet całkowity na realizację przekraczałby wysokość środków

przewidzianych w Uchwale na zadania osiedlowe lub ogólnomiejskie;

2) które po realizacji generowałyby koszty niewspółmiernie wysokie w stosunku do wartości

proponowanego zadania;

3) które stały w sprzeczności z obowiązującymi w mieście planami i programami, w tym

w szczególności z planami zagospodarowania przestrzennego, programami branżowymi,

unijnymi, przedsięwzięciami wpisanymi do Wieloletniej Prognozy Finansowej, itp.;

4) które wymagały współpracy instytucjonalnej podmiotów zewnętrznych, jeżeli te nie

przedstawiły wyraźnej, pisemnej gotowości do współpracy w formie stosownego

oświadczenia,

5) które naruszałyby obowiązujące przepisy prawa, prawa osób trzecich, w tym prawo

własności;

6) które zakładały realizację jedynie części zadania, w tym sporządzenie wyłącznie projektu bądź

planu przedsięwzięcia lub jedynie środki na wykonanie, bez zabezpieczenia środków na

projektowanie.

Analiza powyższych zapisów prowadzi do wniosku, iż zasadnicze regulacje prawne nie

odbiegały od tych, jakie przyjęto w ramach drugiej edycji budżetu partycypacyjnego. Zakres

konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej, podobnie jak poprzednio, ograniczony został

do propozycji zadań możliwych do realizacji w ciągu jednego roku budżetowego, należących do

kompetencji gminy albo powiatu. W przypadku zadań, które wymagały lokalizacji na określonym

terenie, musiał on stanowić teren, na którym gmina mogła zgodnie z prawem wydatkować środki

publiczne.

Uprawnieni mieszkańcy Bielska-Białej (ukończone 16 lat) mogli składać swoje propozycje

projektów w terminie od 22 czerwca 2015 roku do 31 sierpnia 2015 roku.

W trzeciej edycji Budżetu Obywatelskiego mieszkańcy Bielska-Białej zgłosili zdecydowanie

więcej projektów niż miało to miejsce w edycji drugiej, co niewątpliwie wskazywało na lepszy odbiór

społeczny istniejących rozwiązań. Wśród zgłoszonych zadań przeważały projekty inwestycyjne

str. 33

dotyczące budowy na terenie osiedli urządzeń treningowych na wolnym powietrzu, budowy placów

zabaw, budowy lub remontu ciągów pieszo-jezdnych, modernizacji infrastruktury miejskiej,

doposażenia obiektów miejskich, budowy lub remontu parkingów.

Okres wakacyjny w jakim składano projekty sprzyjał inicjatywie obywatelskiej, co wyraziło się

w ilości złożonych projektów. W Urzędzie Miejskim zarejestro