ZASOBY EDUKACYJNE W WOLNYM DOSTĘPIE.

Aleksandra Gajowska

Nauczyciel bibliotekarz w SP nr 36 w Zabrzu

Otwarte Zasoby Edukacyjne

Otwarte Zasoby Edukacyjne  (ang. Open Educational Resources – OER) – wspólna nazwa dla wszystkich zasobów edukacyjnych, do których istnieje w pełni otwarty dostęp dzięki objęciu ich wolnymi licencjami lub przeniesieniu do domeny publicznej i udostępnienie za pomocą dowolnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Termin Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE) odnosi się do tych materiałów edukacyjnych (plany lekcji, testy, programy nauczania, moduły szkoleniowe, kursy, pokazy, symulacje, filmy, prezentacje), które są w wolnym dostępie i można je powtórnie wykorzystać, zaadaptować do swoich potrzeb oraz przekazać do użytku innym.

OZE to materiały, które mogą być swobodnie bez opłat wykorzystywane i przetwarzane do nauczania i uczenia się.

Wolne licencje

Wolna licencja, to coś w rodzaju umowy zawartej pomiędzy autorem utworu (właścicielem praw autorskich), a całą ludzkością. Taka licencja musi gwarantować: wolność wykorzystania utworu i czerpania korzyści z

jego użytkowania, wolność tworzenia i rozpowszechniania kopii informacji

lub utworu w całości lub we fragmentach, wolność wprowadzania zmian i poprawek, wolność w rozpowszechnianiu utworów pochodnych.

W pełni wolne licencje to: GNU GPL (General Public License), Creative Commons Uznanie autorstwa (CC-BY), Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych

samych warunkach (CC-BY-SA).

Domena publiczna (DP) Pojęcie to nie jest ściśle zdefiniowanym

terminem, jest nazwą koncepcji, która zakłada korzystanie z twórczości, co do której nie ma ograniczeń związanych z autorskim prawem majątkowym.

Twórczość dostępna w DP ma wskazywać, że jest to „własność publiczna” dostępna dla każdego, do wykorzystania w dowolnym celu, gdyż prawa majątkowe do tej twórczości wygasły, nigdy nich nie było, lub twórczość ta nie jest przedmiotem prawa autorskiego.

W polskim prawie autorskim dzieła literackie, muzyczne, plastyczne są chronione do 70 lat od momentu śmierci autora lub ostatniego współtwórcy. Po tym okresie przechodzą do DP.

Licencje CC - symbole

Licencja DP oraz CC0

Symbol oznaczający materiały dostępne w domenie publicznej.

Creative Commons Zero – jest to licencja, która w praktyce przenosi utwór do domeny publicznej. Licencja ta jest swego rodzaju oświadczeniem twórcy o rezygnacji ze wszelkich roszczeń prawno-autorskich (taka licencja nie nakłada obowiązku podania autora przy wykorzystaniu utworu).

Typy OZE

W Internecie mamy duży wachlarz materiałów edukacyjnych, w literaturze przedmiotu znajdziemy kilka klasyfikacji OZE. W miarę upływu czasu będę się one zmieniać. Poniżej jedna z propozycji:

1. Learning Objects – proste obiekty cyfrowe tj.: grafiki, prezentacje, filmy;

2. Digitized Library Collections – zdygitalizowane zbiory bibliotek cyfrowych;

3. Online Archives – archiwa różnych zasobów edukacyjnych;

4. Encyclopedia – encyklopedie elektroniczne;5. Open Textbooks – otwarte podręczniki, lektury, syllabusy;6. Courseware – materiały instruktażowe, kursy;7. Courses – otwarte kursy;8. Tools – otwarte narzędzia wspomagające dydaktykę.

Learning Objects Open Clip Art Library – openclipart.org (tylko wersja anglojęzyczna)

Serwis udostępnia grafikę typu clip art (wykorzystywaną np. przez MS Word) do wolnego wykorzystania. Zawartość bazy udostępniania jest na licencji CC0.

Learning Objects Pixabay – pixabay.com (wersja polskojęzyczna)

Serwis udostępnia wysokiej jakości zdjęcia oraz grafikę clip art do wolnego wykorzystania. Większość zasobów w bazie udostępniania

jest na licencji CC0.

Learning Objects CCmiXter – ccmixter.org (wersja anglojęzyczna)

Portal udostępniający na licencji muzykę.

Learning Objects Let’s CC – eng.letscc.net (wersja anglojęzyczna, polskie zasoby

wyszukuje również po polskich słowach kluczowych)Multiwyszukiwarka zdjęć, grafiki, filmów, muzyki oraz dokumentów

tekstowych udostępnionych w Internecie na licencjach CC. Let’s CC przeszukuje także zasoby portali: YouTube, flickr, jamendo.

Digitized Library CollectionsFederacja Bibliotek Cyfrowych – fbc.pionier.net.pl

Multiwyszukiwarka zdygitalizowanych zasobów dostępnych w ponad 100 polskich bibliotekach cyfrowych (dostępne są książki, czasopisma,

fotografie, mapy itp.).

Digitized Library CollectionsEuropeana. Think culture – www.europeana.eu

(dostępna wersja polskojęzyczna)Multiwyszukiwarka zdygitalizowanych obiektów

znajdujących się europejskich bibliotekach cyfrowych.

Online ArchivesŚciśle Ciekawa Lekcja – lesson.org.pl (wersja

polskojęzyczna)

Portal zawiera zasoby edukacyjne (materiały edukacyjne, scenariusze lekcji, wideo) z biologii, chemii i fizyki.

Online ArchivesKlub Młodego Odkrywcy – www.kmo.org.pl/scenariusze

Baza ze scenariuszami do prostych doświadczeń edukacyjnych (dostosowanych nawet dla dzieci w

wieku przedszkolnym).

Online ArchivesAkademia Orange – www.akademiaorange.pl

Baza projektów edukacyjnych finansowanych przez Fundację Orange.

Online ArchivesE-lekcje Młodzieżowej Akcji Multimedialnej – e-lekcje.org

Serwis zawiera materiały dydaktyczne (wideo, prezentacje multimedialne itp.), porady nt. bezpiecznego surfowania

po Internecie.

Online ArchivesScholaris. Portal wiedzy dla nauczycieli – www.scholaris.pl

Portal udostępnia zadania, scenariusze lekcji, pomoce dydaktyczne, karty pracy i wiele innych przydatnych

materiałów na wszystkich etapach edukacyjnych.

Online ArchivesPHET. Interactive simulations –

http://phet.colorado.edu/en/simulations/category/new

Bardzo ciekawe interaktywne symulacje z zakresu fizyki, chemii, biologii, matematyki i geografii.

Aby korzystać z polskiej wersji symulacji należy wybrać tę, która nas interesuje, a następnie „zjechać” na dół strony i ściągnąć na dysk komputera właściwą wersję językową.

EncyclopediaWikipedia. Wolna encyklopedia – pl.wikipedia.org

Międzynarodowy projekt internetowej encyklopedii. Każdy z nas może zostać współtwórcą Wikipedii.

EncyclopediaWolny, wielojęzyczny Wikisłownik – pl.wiktionary.org

Wikisłownik pełni rolę słownika przekładowego, a także ogólnego dla danego języka, słownika

etymologicznego, synonimów oraz ortograficznego.

EncyclopediaEncyklopedia PWN. Rzetelne źródło

informacji – encyklopedia.pwn.pl

122 tys. haseł dostępnych w elektronicznej wersji encyklopedii PWN.

EncyclopediaEncyklopedia Britannica – www.britannica.com

Prestiżowa anglojęzyczna encyklopedia.

Open TextbooksSzkolna Biblioteka Internetowa Wolne Lektury – wolnelektury.pl

Portal zawiera teksty lektur (w różnych formatach, m.in. w formie audibooków), które są zalecane przez MEN, a które dostępne są

w domenie publicznej. Teksty są opracowane, zawierają komentarze.

Open TextbooksPortal Edukacja Medialna – edukacjamedialna.edu.pl

Portal udostępnia scenariusze zajęć, ćwiczenia, zadania i materiały dydaktyczne związane z szeroko pojętą edukacją medialną

(etyka, plastyka, j. polski, WOS, zajęcia komputerowe, historia).

CursewareeTwinning. Kursy internetowe – www.etwinning.pl

/kursy-internetowe

Bezpłatne szkolenia internetowe dla nauczycieli zarejestrowanych w portalu nt. obsługi bezpłatnych narzędzi internetowych (WordPress, Glogster, Movie Maker, TimeRime,

WIX i inne).

CursewareFundacja Orange – www.akademiaorange.pl

/kurs/

Bezpłatny kurs on-line nt. licencji Creative Commons.

CoursesCentrum Edukacji Zdalnej Warmińsko-Mazurskiej

Biblioteki Pedagogicznej – moodle.wmbp.edu.pl

Biblioteka organizuje darmowe szkolenia internetowe m.in.: HotPotatoes, Prezi, GIMP, MS PowerPoint, MS Excel itp..

CoursesCoursera – www.coursera.org

Portal edukacyjny oferujący bezpłatne kursy online. Większość kursów odbywa się w j. angielskim.

ToolsPictureTrail -

http://www.picturetrail.com/ (wersja anglojęzyczna)

Darmowe narzędzie umożliwiające

udostępnianie zdjęć w ciekawej formie,

tworzenie slajdów. Wszystko można

wzbogacić muzyką.

Empressr - http://www.empressr.com/

(wersja anglojęzyczna)

Darmowe narzędzie umożliwiające tworzenie ,

zarządzanie i udostępnianie w sieci prezentacji, wykresów, animacji,

obrazów itp.

ToolsGlogster –

http://www.glogster.com/ (wersja anglojęzyczna)

Darmowe narzędzie do tworzenia

interaktywnych plakatów. Możliwość umieszczenia ich na

dowolnej stronie internetowej. ImageChef –

http://www.imagechef.com/ (wersja anglojęzyczna)

Bezpłatne narzędzie do tworzenia

niestandardowych (można wybrać gotowe

szablony) obrazów poprzez łączenie tekstu,

zdjęć, symboli.

ToolsAnimoto –

http://animoto.com/ (wersja anglojęzyczna)

Bardzo proste i darmowe narzędzie do

tworzenia filmów ze zdjęć oraz

przekształcania video w profesjonalne pokazy i

filmy. StoryJumper – http://www.storyjumper.com

/(wersja anglojęzyczna)

Darmowe narzędzie z intuicyjną obsługą do tworzenia książeczek

elektronicznych.

Bibliografia Slajd 1:

Jonathasmello: Otwarte Zasoby Edukacyjne – Polska wersja światowego logo [dokument svg]. Data dostępu: 26 stycznia 2014 r. Tryb dostępu w WWW: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Otwarte_Zasoby_Edukacyjne_-_Polska_wersja_%C5%9Bwiatowego_logo.svg&filetimestamp=20120308111853.

Slajd 2, 3, 4, 5: Bednarek-Michalska B.: Wykluczenie edukacyjne czy wolny dostęp do edukacji?

[dokument on-line]. „Meritum. Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny” 2012, nr 4 (27), s. 12-18. Tryb dostępu w WWW: http://meritum.mscdn.pl/meritum/pliki/cale_numery/2012_4.pdf. ISSN 2300-8385.

Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych [dokument pdf]. Oprac.: K. Grodecka, K. Śliwowski. Wersja 4. Data dostępu: 28 stycznia 2014 r. Tryb dostępu w WWW: http://koed.org.pl/wp-content/uploads/2012/03/OZE_przewodnik_v4.pdf.

Slajd 6: Poznaj licencje Creative Commons [dokument on-line]. Data dostępu: 28

stycznia 2014 r. Tryb dostępu w WWW: http://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/.

Various: Public domain icon [dokument svg]. Data dostępu: 28 stycznia 2014 r. Tryb dostępu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:PD-icon.svg.

Warto zajrzeć:

Gurell S., Connelly S., Wiley D.: Otwarte zasoby edukacyjne. Podstawowe informacje [dokument on-line]. „Biuletyn EBIB” 2009, nr 1 (101). Data dostępu: 28 stycznia 2014 r. Tryb dostępu w WWW: http://www.ebib.info/2010/101/a.php?gurell_connelly_wiley. ISSN 1507-7187.

Mapa Otwartych Zasobów Edukacyjnych [dokument pdf]. Oprac. K. Grodecka, K. Śliwowski. Czerwiec 2013. Data dostępu: 29 stycznia 2014 r. Tryb dostępu w WWW: http://ngoteka.pl/bitstream/id/469/Mapa%20Otwartych%20Zasob%C3%B3w%20Edukacyjnych.pdf.

Prokowska T.: Narzędzia i aplikacje internetowe [dokument on-line]. Data dostępu: 29 stycznia 2014 r. Tryb dostępu w WWW: http://narzedziaetwinning.blogspot.com/.

Dziękuję za uwagę!