Post on 10-Aug-2020
Handel międzynarodowy
Wykład 9 Nowa nowa teoria handlu: wprowadzenie
Dr hab. Gabriela Grotkowska
• Wprowadzenie
• Zróżnicowanie firm a dane empiryczne na temat handlu
• Nowa nowa teoria handlu: model Melitza (2003)
• Wersja uproszczona z podręcznika KO&M
– Produktywność a zyski
– Koszty transportu a decyzja o eksporcie
• Strategie wejścia na rynek zagraniczny: eksport a FDI - model Cieślika Ryana (2012)
Pla
n w
ykła
du
9
2
• Firmy różnią się w wielu aspektach: co produkują, jak są zorganizowane, ile sprzedają, na jakich rynkach, jak bardzo są produktywne
• W ostatnim okresie ta różnorodność (heterogeniczność) stała się przedmiotem intensywnych analiz w teorii handlu (i nie tylko), zarówno na gruncie empirycznym, jak i teoretycznym
• Istnieje duża literatura wskazująca, iż w poszczególnych sektorach jednocześnie działają firmy o zróżnicowanym poziomie produktywności (Bernard i Jensen 1999, Bernard et al. 2003)
• Ta różnorodność stoi w sprzeczności z modelami analizowanymi do tej pory
• Wielkość firmy jest albo pomijana (Ricardo, HO) lub zakłada się, że wszystkie firmy są tej samej wielkości (model Krugmana; założenie o firmie- reprezentancie)
Wp
row
adze
nie
3
• Pytanie: w jakim stopniu podejście zakładające istnienie firmy –reprezentanta i identycznej technologii jest słuszne i pozwala odpowiednio przedstawić faktyczne siły rządzące gospodarką światową
• Bardzo ważna praca Marca Melitza (2003) – dynamiczny model konkurencji monopolistycznej
• Wnioski:
– W pewnym stopniu podejście z firmą – reprezentantem jest słuszne (równowaga może być przedstawiona jako średnia ważona rozwiązań dla firm zróżnicowanych)
– Z drugiej strony firma reprezentant (jej cechy) jest ustalana wewnątrz modelu (ma charakter endogeniczny)
– Połączenia handlowe tworzą warunki o charakterze darwinowskim, w których najsłabsze firmy kurczą się lub wychodzą z rynku, stymulując w ten sposób wzrost produkcji w firmach bardziej efektywnych
– Różnice w produktywności powodują, iż firmy w inny sposób organizują swoją produkcję: najmniej efektywne firmy podejmują produkcję z przeznaczeniem wyłącznie na rynek krajowy, bardziej efektywne – eksportują, a najbardziej efektywne – podejmują inwestycje zagraniczne (FDI) przekształcając się w firmy wielonarodowe
Wp
row
adze
nie
4
• Dane z artykułu Bernarda et al. (2007) dotyczącego gospodarki USA oraz artykułu Mayera i Ottaviano (2007,2008) dotyczącego gospodarek europejskich
• Tylko 18% firm z sektora przetwórczego USA eksportuje swoje produkty
• Odsetek ten jest zróżnicowany w zależności od sektora: od 2% w „Pozostałych produktach przetworzonych” do 38% dla „Urządzeń elektrycznych” oraz „Produktów komputerowych i elektronicznych”
Zró
żnic
ow
anie
fir
m a
dan
e
em
pir
yczn
e n
a te
mat
han
dlu
5
6
Export orientation of US manufacturing firms, 2002
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Miscellaneous Manufacturing
Printing and Related Support
Furniture and Related Product
Apparel Manufacturing
Wood Product Manufacturing
Nonmetallic Mineral Product
Food Manufacturing
Textile Product Mills
Fabricated Metal Product
Petroleum and Coal Products
Beverage and Tobacco Product
Leather and Allied Product
Paper Manufacturing
Textile Mills
Plastics and Rubber Products
Transportation Equipment
Primary Metal Manufacturing
Machinery Manufacturing
Chemical Manufacturing
Computer and Electronic Product
Electrical Equipment Appliance
percent of firms that export
Average for US
manufacturing
• Generalnie, niewiele firm ma status eksportera.
• Odsetek firm mających status eksportera różni się między gałęziami przemysłu.
• Zakładając, że przewaga komparatywna USA leży w gałęziach relatywnie kapitałointensywnych gałęziach wykorzystujących nowoczesne technologie, odsetek firm eksportujących jest pozytywnie skorelowany z tradycyjnymi źródłami przewagi komparatywnej
• Stopień heterogeniczności firm jest znaczący: nawet w sektorach, w których kraj ma przewagę komparatywną, relatywnie wiele firm nie eksportuje, zaś w tych sektorach, w których tej przewagi nie, są takie, które eksportują.
Wn
iosk
i z a
nal
izy
dan
ych
7
• Poziom zatrudnienia firm eksportujących jest o 164% większy niż dla firm nie eksportujących; podobnie sprzedaż jest o 194% wyższa, wartość na zatrudnionego –o 12%, a TFP – o 3%. Firmy eksportujące zatrudniają więcej kapitału na zatrudnionego (zarówno fizycznego, jak i ludzkiego)
• Jeśli będziemy kontrolować wielkość zatrudnienia, różnice nie znikają, a nawet się wzmacniają.
Eksp
ort
erz
y ve
rsu
sn
ie-
eks
po
rte
rzy
8
Premia eksportera (%)
Zatrudnienie 164
Sprzedaż 194 8
Wartość dodana za pracującego
12 11
TFP 3 5
Płace 6 6
Kapitał na zatrudnionego
13 4
Kapitał ludzki na zatrudnionego
12 21
Dodatkowe zmienne Efekty stałe dla gałęzi
Efekty stałe dla gałęzi oraz logarytm zatrudnienia
Prz
ypad
ek
kraj
ów
e
uro
pe
jski
ch
9
Exporter and FDI premia; ratio of considered variable for exporters
over non-exporters or FDI makers over non-FDI makers
0
5
10
15
20
25
employment value added wages capital intensity
France export
France FDI
Belgium export
Belgium FDI
Norway export
Norway FDI
• Około 40% eksportujących firm – eksportuje jeden produkt na jeden rynek
• W sumie ponad 60% firm sprzedaje tylko do jednego kraju
• Jedynie 12% firm sprzedaje więcej niż 4 produkty do więcej niż 4 krajów
• Istnieje statystycznie istotny pozytywny związek między liczbą eksportowanych produktów a liczbą krajów-destynacji eksportu
• Z drugiej strony: największe firmy obejmują ponad 92% wartości eksportu eksport jest zdominowany przez bardzo ekskluzywny klub firm
10
1 2 3 4 5+
12
34
5+
11.9
40.4
0
20
40
60
80
100
Sh
are
of e
xp
ort
ing
fir
ms
# countries
# products
a. Share of exporting firms
1 2 3 4 5+
12
34
5+
92.2
0
20
40
60
80
100
Sh
are
of e
xp
ort
va
lue
# countries
# products
b. Share of export value
• Firm importujących jest jeszcze mniej niż eksportujących
• 41% eksporterów jest też importerem, a 79% importerów jest też eksporteremN
ow
e u
jęci
e r
ów
nan
ia
graw
itac
yjn
ego
11
US manufacturing; exporting and importing per sector
0
10
20
30
40
50
60
70
0 10 20 30 40 50 60 70
percent of firms that export
perc
ent
of
firm
s t
hat
import
Aggregate Manufacturing average
diagonal
regression line
Computer and
Electronic Product
Printing and Related Support
Leather and
Allied Product
• Nowe ujęcie równania grawitacyjnego:
Wartość importu = (# firm) x
(# produktów) x
(wartość na jeden produkt na jedną firmę)
No
we
uję
cie
ró
wn
ania
gr
awit
acyj
ne
go
12
• Wzrost GDP rośnie liczba firm, liczba produktów i całkowita wartość strumienia handlu – zarówno dla eksportu, jak i importu
• Wzrost odległości spada liczba firm, liczba produktów i całkowita wartość strumienia handlu – zarówno dla eksportu, jak i importu
• Ale w obu przypadkach odwrotnie zachowuje się wartość na produkt na firmę
Inn
e u
jęci
e r
ów
nan
ia
graw
itac
yjn
ego
13
Gravity, exports and imports; composition effects
0.98
1.14
-1.36
-0.73
0.71
0.82
-1.14
-0.43
0.52
0.71
-1.06
-0.61
-0.25
-0.39
0.84
0.31
-1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5
estimated elasticity
value per product per firm
# products
# firms
value
Log of distance (import)
Log of distance (export)
Log of GDP (import)
Log of GDP (export)
• Powróćmy do modelu Krugmana z poprzedniego wykładu
• W przykładzie liczbowym, przed integracją działało 14 firm (8 w jednym kraju i 6 w drugim), a integracji – działa ich 10 Które zostały? Które odpadły?
• Te, które zostały produkują więcej (po 250 000 sztuk)
• Z racji założenia o identyczności firm, nie jest jasne, które odpadły, a które zostały
• W realnym świecie firmy różnią się produktywnością i poziomem kosztów
• W efekcie wzrost konkurencji najsilniej uderza w „najsłabsze firmy” (wychodzą z rynku)
• Z kolei „silniejsze firmy” korzystają na zwiększonym dostępie do rynku
• Ta dynamika w obrębie gałęzi (wyjście z rynku najsłabszych firm i rozwój najmocniejszych) znajduje swoje odzwierciedlenie na poziomie analiz sektorowych: przeciętny poziom produktywności rośnie (jak postęp technologiczny)
Jak
wyj
aśn
ić o
bse
rwo
wan
e
różn
ice
w s
ytu
acji
fir
m
14
• Wyraźna konsolidacja w obrębie gałęzi przemysłu przetwórczego (np. przemysł samochodowy) – spadek liczby firm, wzrost produkcji pojedynczej firmy
• D. Trefler (2004): produktywność w kanadyjskim przemyśle wzrosła o ok. 14-15%, przy czym połowa tego efektu wynikała z likwidacji firm o najmniejszej produktywności
Sku
tki i
nte
grac
ji K
anad
y z
USA
15
• Uchylamy założenie o symetryczności kosztów produkcji
• W sytuacji symetrii wszystkie firmy miały takie same koszty oraz działały na rynku z identycznym popytem
• Załóżmy teraz, iż mają różne krzywe kosztów, gdyż różnią się kosztem krańcowym ci
Mo
de
l Kru
gman
az
różn
icą
pro
du
ktyw
no
ści m
ięd
zy f
irm
ami
16
• Część (a): wspólna krzywa popytu i utargu krańcowego
• Firma 1 ustala niższą cenę (i większą produkcję) niż firma 2
• Firma 1 ma większą marżę zysku niż firma 2
• Szary obszar = zysk operacyjny; zakładamy, że koszt stały F ma charakter kosztu utopionego
• Zysk można ująć także jako iloczyn marży i wielkości sprzedaży zysk firmy 1 jest większy niż zysk firmy 2
• Podsumowując: firma z niższym kosztem krańcowym ustala niższą cenę, ale ma większą marżę, produkuje więcej i osiąga większy zysk
Ró
wn
ow
aga
w m
od
elu
z
dw
om
a fi
rmam
i
17
• Część (b): jak zysk zależy od poziomu kosztu krańcowego?
• Firma może osiągać dodatni zysk o ile koszt krańcowy jest mniejszy niż punkt przecięcia funkcji popytu z osią pionową (C*)
• Oznacza to, że firmy z kosztem krańcowym powyżej C* jest wypychana z rynku – taka firma osiąga ujemny zysk i wyjdzie z rynku i zaprzestanie produkcji (ponosząc przy tym całkowitą stratę równą kosztowi stałemu F)
• Czemu taka firma w ogóle wchodzi na rynek? Nie weszłaby, gdyby wiedziała, że ma wysoki koszt krańcowy nim zdecydowałaby się o rozpoczęciu produkcji i poniesieniu kosztu stałego F.
Ró
wn
ow
aga
w m
od
elu
z
dw
om
a fi
rmam
i
18
• Zakładamy, że firmy wchodzące na dany rynek doświadczają pewnej losowości, jeśli chodzi o poziom kosztu krańcowego ci
• Losowość ta znika po zapłaceniu kosztu stałego F (koszt utopiony)
• Niektóre firmy będą żałować wejścia na dany rynek (gdy ich zysk całkowity, z uwzględnieniem kosztu stałego, będzie ujemny)
• Inne firmy odkryją, iż ich koszt krańcowy jest bardzo niski i że mogą osiągać bardzo duże zyski
• W tym ujęciu modelu: firmy wchodzą na dany rynek tak długo, jak oczekiwany zyski przy różnych potencjalnych poziomach kosztu krańcowego spadną do zera
Ele
men
t st
och
asty
czn
y w
p
od
ejś
ciu
Me
litza
19
• Przy danej pojemności rynku (S), na rynku działają firmy, których koszt krańcowy jest niższy niż c*
• Przy wzroście S, na rynku działać będzie więcej firm, które będą ze sobą silniej konkurować.
• Rozważmy skutki wzrostu n z punktu widzenia sytuacji pojedynczej firmy
• Obserwujemy przesunięcie krzywej popytu na produkty pojedynczej firmy (krzywa popytu przesuwa się w dół i staje się bardziej płaska)
Sku
tki z
wię
ksze
nia
ryn
ku
zbyt
u (
inte
grac
ja h
and
low
a)
20
• Spadek popytu powoduje zmianę poziomu c* (do poziomu c*’)
• Firmy z poziomem kosztu krańcowego powyżej c*’ są zmuszone do wyjścia z rynku
• Bardziej płaska krzywa popytu sprzyja firmom z niskim poziomem kosztów –zmniejszają one marżę (cenę) i uzyskują dodatkowy udział w rynku; powoduje to wzrost zysków „najlepszych” firm
• Zwycięzcy i przegrani zwiększonego rynku zbytu:– Firmy o najniższych kosztach – zwiększają udział w rynku
– Firmy o wyższym koszcie – kurczą się, a firmy o najwyższym poziomie kosztów – wychodzą z rynku
• W efekcie obserwujemy spadek przeciętnego poziomu kosztu
• Efekt ten jest szczególnie silny dla małych gospodarek
Sku
tki w
zro
stu
S i
n d
la
rów
no
wag
i ryn
kow
ej
21
• Do tej pory integracja rozumiana była jako połączenie dwóch rynków (wspólny rynek)
• W rzeczywistości mamy raczej do czynienia z obniżeniem kosztów handlu (które jednak nie znikają)
• Model Krugmana w poprzedniej wersji: wszystkie odmiany krajowe dostępne za granicą i wszystkie odmiany zagraniczne dostępne w kraju
• Wprowadzenie kosztów transportu: czemu tak wiele firm wybiera, aby nie dostarczać swojego produktu do konsumentów za granicą
Ko
szty
han
dlu
a d
ecy
zja
o e
ksp
orc
ie
22
• Koszty transportu zmniejszają zyski firm podejmujące aktywność eksportową
• Dla niektórych z nich, spadek ten jest tak znaczący, iż nie podejmują eksportu
De
cyzj
a o
eks
po
rcie
23
• Dwa identyczne kraje: Kraj i Zagranica
• Wielkość każdej z gospodarek: S
• Z racji kosztów transportu nie możemy jednak przyjąć, iż wielkość gospodarki światowej wynosi 2S
• Firma sprzedająca na rynku zagranicznym musi ponieść dodatkowy koszt t
• Zatem teraz musimy osobno rozpatrzyć ceny ustalane na rynku krajowym i ceny ustalane na rynku zagranicznym (spowoduje to różne wielkości produkcji i różne zyski na obu rynkach)
• Z racji tego, iż zakładamy, że koszt krańcowy jest stały, decyzje o zachowaniu na każdym z rynków można rozważać niezależnie
De
cyzj
a o
eks
po
rcie
24
• Jeśli chodzi o rynek krajowy: bez zmian
• Jeśli chodzi o sprzedaż na rynku zagranicznym: firmy 1 oraz 2 spotykają taką samą krzywą popytu D, jak w kraju; różnią się tylko kosztem (dodatkowo koszt transportu)
• Firma 2 nie może działać na rynku krajowym, gdyż c2+t>c*; z kolei firma 1 może eksportować
• Ogólnie: – firmy dla których ci c*- t eksportują
– firmy dla których c*- t < ci c* działają, ale sprzedają tylko na rynku krajowym
– firmy dla których ci > c* wychodzą z rynku
De
cyzj
a o
eks
po
rcie
25
• Dwa ważne wnioski:
• Uwzględnienie kosztów transportu wyjaśnia, czemu jedynie część firm eksportuje
• Uwzględnienie kosztów transportu wyjaśnia, czemu wśród firm eksportujących są relatywnie duże firmy i te o wyższej produktywności
Uw
zglę
dn
ien
ie k
osz
tów
tr
ansp
ort
u:
wn
iosk
i
26
• Definicja zagranicznych inwestycji bezpośrednich
• Inwestycje typu greenfield
• Inwestycje brownfield
• Inwestycje horyzontalne
• Inwestycje wertykalne
Zagr
anic
zne
inw
est
ycje
b
ezp
ośr
ed
nie
27
• Model Cieślika, Ryana (2012), wersja uproszczona
• Analizujemy konkurencję pomiędzy dwiema firmami -krajową i zagraniczną i dla uproszczenia skupiamy się wyłącznie na rynku krajowym.
• Zakładamy, że obie firmy produkują homogeniczne dobro i konkurują ilością dostaw (model Cournot).
• Funkcje kosztów obu firm można przedstawić jako TCi = Fi + cixi, gdzie:
• Fi – koszt stały
• ci – koszt krańcowy
• xi – wielkość produkcji
• Załóżmy, że koszty stałe w żadnym scenariuszu nie są ponoszone przez firmę krajową (Fh=0).
Eksp
ort
czy
FD
I
28
• Firma zagraniczna rozważa dwa sposoby wejścia na rynek krajowy:
– poprzez dokonanie bezpośredniej inwestycji zagranicznej (FDI) - co oznacza konieczność poniesienia kosztu stałego Ff = F
– poprzez eksport - co z jednej strony nie wymaga poniesienia kosztu stałego, ale z drugiej oznacza konieczność ponoszenia kosztów transportu t na jednostkę eksportu.
Spo
sob
y w
ejś
cia
na
ryn
ek
zagr
anic
zny
29
• Zakłada się ponadto, że firma zagraniczna posiada przewagę w produktywności, co uwidacznia się w kosztach krańcowych obu firm: cf = c oraz ch = c(1+α). Funkcja odwróconego popytu na produkt na rynku krajowym dana jest w postaci p = a − q, gdzie q = xh + xf .
Prz
ewag
a w
pro
du
ktyw
no
ści
firm
y kr
ajo
we
j
30
• Funkcje zysku:
• Po zapisaniu warunków pierwszego rzędu, znajdujemy wielkość dostaw jednej i drugiej firmy:
We
jści
e p
rzez
FD
I
31
• Warunki brzegowe: kiedy obie firmy dostarczają dodatnia wielkość produkcji?
• Zatem musi znajdować się w powyżej opisanym przedziale
• Cena równowagi:
We
jści
e p
rzez
FD
I
32
• Jaki poziom zysku osiągają firmy?
• Kiedy zysk firmy zagranicznej jest dodatni?
We
jści
e p
rzez
FD
I
33
• Funkcje zysku:
• Po zapisaniu warunków pierwszego rzędu, znajdujemy wielkość dostaw jednej i drugiej firmy:
We
jści
e p
rzez
eks
po
rt
34
• Warunki brzegowe: kiedy obie firmy dostarczają dodatnia wielkość produkcji?
• Zatem musi znajdować się w powyżej opisanym przedziale
• Cena równowagi:
We
jści
e p
rzez
eks
po
rt
35
• Poziom zysku obu firm:W
ejś
cie
prz
ez e
ksp
ort
36
• Z porównania wcześniejszych wyników widać wyraźnie, że πEXh > πFDIh zachodzi zawsze. Oznacza to, że z punktu widzenia firmy krajowej bardziej korzystne jest wejście firmy zagranicznej poprzez eksport.
• Decyzja firmy zagranicznej nie jest oczywista. Firmie zagranicznej bardziej opłaca się wejście w formie FDI, gdy spełniony jest warunek:
• Warunek ten jest spełniony, jeśli:
Po
rów
nan
ie o
bu
str
ate
gii
37
• Jeśli zatem różnica w produktywności między firmami jest odpowiednio duża (wartość krytyczną parametru α wyznacza powyższa nierówność), wówczas firma zagraniczna preferuje FDI. Wartość ta rośnie wraz ze wzrostem kosztu stałego.
• Jeśli koszty transportu są niskie, zaś koszty stałe wejścia wysokie – wówczas do tego, aby firma zagraniczna weszła na rynek krajowy konieczna jest duża przewaga w produktywności.
• Gdy koszty stałe są względnie niskie, wówczas nawet mniej produktywne firmy zagraniczne mogą mieć motywację do wejścia poprzez FDI.
• Wniosek: tylko najbardziej produktywnym firmom opłaca się wejście na rynki zagraniczne poprzez dokonywanie inwestycji bezpośrednich, mniej produktywne firmy muszą pozostać przy eksporcie. Najmniej produktywne firmy w ogóle nie wchodzą na rynki międzynarodowe.
Wn
iosk
i z m
od
elu
38
Rysunek: L. Wincenciak
Wn
iosk
i z m
od
elu
39
Dziękuję i zapraszam za tydzień.