WYBRANE ZAGADNIENIA

PSYCHOLOGII SZACHÓW

PUŁAWY 2015

Jan Przewoźnik i Specjaliści na sali

WPROWADZENIE

CZTERY INSPIRACJE…

I. MOTYWACJA

NEURODYDAKTYKA MANFRED SPITZER MARZENA ŻYLIŃSKA

II. PERCEPCJA

III. MISTRZOSTWO

SZYBSI NIŻ ORŁY MOCNIEJSI NIŻ LWY

IV. METODA 9 WSKAŹNIKÓW

I. MOTYWACJA - UKŁAD LIMBICZNY II. MISTRZOSTWO III. PERCEPCJA IV. 9 WSKAŹNIKÓW MYŚLENIA

PLAN SPOTKANIA

POSTULAT

SZACHY SZKOŁĄ MYŚLENIA

I CHARAKTERU

I. MOTYWACJA

ZADBAJ O AKTYWIZACJĘ

UKŁADU LIMBICZNEGO UCZNIA.

PIERWSZE MINUTY ZAJĘĆ

SĄ BARDZO WAŻNE.

MOTYWACJA

NEURODYDAKTYKA MANFRED SPITZER MARZENA ŻYLIŃSKA

ZACZĄĆ LEKCJĘ

OD ZAGADKI?

Rytuał

UKŁAD LIMBICZNY TALENTY !

HOWARD GARDNER: INTELIGENCJE WIELORAKIE

II. PERCEPCJA

TEORIA STRUKTUR ZNACZĄCYCH [ CHUNK’S THEORY ]

PAMIĘTAJ O ROLI WIZUALIZACJI.

AKCENTUJ ROLĘ POWIĄZAŃ

MIĘDZY BIERKAMI I POLAMI.

Średni poziom inteligencji wśród belgijskich szachistów. Pełna skala Werbalna Wykonawcza Grupa N IQ IQ IQ 1 11 122 110 131 2 11 123 110 132 3 11 117 107 124 Ogółem 33 121 109 129

Frydman, Marcel, Lynn, Richard: The general intelligence and spatial abilities of gifted young Belgian chess players. British Journal of Psychology, May 1992, Vol. 83, No. 2.

Średni poziom inteligencji wśród belgijskich szachistów

(WISC) Wiek w latach: 8,10 – 13,2

ZAPAMIĘTAJ CIĄG CYFR:

2 1 1 5 5 0 1 8 6 7 2 1 1 0 3 2 4 1 2 3 2 1 9

2115 50 18

67 2 1

103 24 12

3 2 1 9

21155018672110324123219

PRZYKŁAD, ILUSTRUJĄCY ROLĘ WIZUALIZACJI, URUCHAMIANIA KILKU KANAŁÓW ZMYSŁOWYCH, A TAKŻE ROLI NADAWANIA ZNACZENIA STRUKTUROM.

TEORIA

STRUKTUR

ZNACZĄCYCH

KRÓL

HETMAN

SKOCZEK

PIONEK

PIONEK

Posunięcie czarnych Boetzer – Przewoźnik, Niemcy 2001

23

KAVALEK – KARPOW, POSUNIĘCIE BIAŁYCH

XABCDEFGHY 8-+-+-+-+( 7+-+-+-+-' 6-+-+-+-+& 5+-+-+-+-% 4-zP-+-+-+$ 3zPQ+PvLNzP-# 2-+RsNPzPLzP" 1+-tR-+-mK-! xabcdefghy

MISTRZOSTWO

50.000 – 100.000 (300.000) JEDNOSTEK ZNACZENIOWYCH

CHUNK

Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). Perception in chess. Cognitive Psychology, 4, 55-81.

POWIĄZANIA !

KRÓL

HETMAN

SKOCZEK

PIONEK

PIONEK

WEWNĘTRZNE POCZUCIE KONTROLI

WEWNĘTRZNE POCZUCIE KONTROLI

EKSPERYMENTY PAMIĘCIOWE

Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). Perception in chess. Cognitive Psychology, 4, 55-81. Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). The mind's eye in chess. W: W. G. Chase (Ed.), Visual information processing (215-281). New York: Academic Press. Gobet, F., Waters, A. (2003). The Role of Constraints in Expert Memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 2003, Vol. 29, No. 6, 1082–1094.

William G. Chase, Neil Charnes, Herbert A. Simon, Carnegie Mellon University http://psyccritiquesblog.apa.org/2012/11/was-bobby-fischers-chess-genius-linked-to-his-paranoia-and-his-delusional-disorder.html

Odtwórz pozycję

ALECHIN – ROSELLI, POSUNIĘCIE BIAŁYCH

36

ĆWICZENIE:

JAKI JEST NUMER TELEFONU

TWOJEGO SĄSIADA ?

FERNAND GOBET

http://www.chrest.info/fg/home.htm

III. MISTRZOSTWO

SZYBSI NIŻ ORŁY MOCNIEJSI NIŻ LWY

PRZYGOTOWUJ ZADANIA

NA CO NAJMNIEJ

TRZECH POZIOMACH TRUDNOŚCI.

Kamila Wojdyło, Sylwiusz Retowski: Kwestionariusz Celów związanych z Osiągnięciami (KCO) - konstrukcja i charakterystyka psychometryczna. Przegląd Psychologiczny, 2012, Tom 55, Nr 1, 9-28.

Zmienna

Mistrzostwo –

Dążenie

Mistrzostwo -

Unikanie

Wykazanie się -

Dążenie

Wykazanie się -

Unikanie

Dolegliwości

somatyczne 0,02 0,35 0,20 0,32

Satysfakcja

ze studiowania 0,40 0,09 0,21 -0,04

Przewidywanie

sukcesu – egzamin 0,17 0,04 0,31 0,07

MISTRZOWSKA STRATEGIA

11 rund

INTERMEZZO

Posunięcie białych

Halsband, U., Kaller, C., Rahm, B., Unterrainer, J. (2006). Planning abilities and chess: A comparison of chess and nonchess players on the Tower of London task. British Journal of Psychology, 97.3 (Aug. 2006), p.299.

SZACHIŚCI VS. NIE-SZACHIŚCI Lepsze planowanie działania, przy czym różnice zwiększały się wraz ze wzrostem trudności zadania.

Więcej czasu poświęconego na rozwiązywanie zadań w sytuacjach

trudnych, po odkryciu błędów;.

Większe wysiłki w kierunku rozwiązania zadania.

Mniej niepotrzebnych kroków w analizie w sytuacjach trudnych.

Koncentracja na przeplanowaniu problemu, stąd dłuższy czas namysłu.

[Brak różnic między grupami w testach inteligencji i pamięci roboczej!]

Frydman i Lynn (1992), oraz Horgan i Morgan (1990): Przewagi w zakresie rozwoju intelektualnego wśród dzieci grających w szachy, w porównaniu z dziećmi nie grającymi. Doll i Mayr (1987): Przewaga szachistów w testach inteligencji nad grupą osób nie grających w szachy.

BADANIA

Frydman, M., Lynn, R. (1992). The general intelligence and spatial abilities of gifted young Belgian chess players. British Journal of Psychology, 83, 233-235. Doll, J., Mayr, U. (1987). Intelligenz und Schachleistung – eine Untersuchung an Schachexperten. Psychologische Beiträge, 29, 270-289.

IV. METODA 9 WSKAŹNIKÓW

POSTULAT

SZACHY SZKOŁĄ MYŚLENIA

I CHARAKTERU

MEMENTO W CYFROWEJ ERZE

NICOLAS CARR: Płytki umysł. Jak Internet wpływa na nasz mózg? MANFRED SPITZER: Cyfrowa demencja. GARY SMALL, GIGI VORGAN: iMózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości. SZYMON WÓJCIK: Problem nadużywania Internetu. W: Nadmierne korzystanie z komputera i Internetu przez dzieci i młodzież.

KŁOPOTY Z KONCENTRACJĄ

CORAZ KRÓTSZE I UBOŻSZE WYPOWIEDZI

PROBLEMY Z PRZYSWAJANIEM DŁUGICH TEKSTÓW

PŁYTKIE MYŚLENIE

MEMENTO W CYFROWEJ ERZE

Komórki, komputery, TV, video,

surfowanie

7 godzin

dziennie

Jaki wpływ będzie wywierało nadmierne korzystanie z komputerów, ultrabooków, konsoli, smartfonów na umiejętność koncentracji ludzi dorosłych, a zwłaszcza dzieci i młodzieży?

ANTIDOTUM: MYŚLEĆ SZERZEJ I DALEJ

ADRIAAN DE GROOT

PSYCHOLOGIA MYŚLENIA

Thought and Choice in Chess (1965)

1914 - 2006

5 ± 2

MOMENTY KRYTYCZNE W PARTII

DRZEWA DECYZYJNE

DRZEWA DECYZYJNE

DRZEWO DECYZYJNE

Proponują

kartę

Payback

Przyjmuję

i otrzymuję

punkty

Za punkty

otrzymuję

zniżki

Widzę, że nieco

oszczędzam !

Oni

otrzymują

informacje

o mnie

Dopasowują

reklamy

do moich

nawyków

zakupowych

Reklama działa – wydaję więcej

pieniędzy !

LINIA CZASU

WCZORAJ – DZIŚ – JUTRO – POJUTRZE

POLICZ KONSEKWENCJE…

„EFEKT MOTYLA”

ZAWSZE MAMY PLAN A, B, C

Co zrobić?

Wybór

wariantu

i działanie

Wariant A

Wariant B

Wariant C

ANDRZEJ MODZELAN:

OSIĄGNIĘCIA SZKOLNE UCZNIÓW

OBJĘTYCH PROGRAMEM NAUKI GRY W SZACHY

W TRZECH PIERWSZYCH LATACH NAUCZANIA

W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13

W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM

1. Rozwój zainteresowań 2. Aktywność twórcza 3. Rozwijanie pamięci i uwagi 4. Rozwój wyobraźni wzrokowej i koncentracji 5. Myślenie logiczno-wyobrażeniowe 6. Rozwój pozytywnych sfer osobowości 7. Konsekwencja i wytrwałość w działaniu 8. Aspekty wychowawcze

Pierwszy w historii Afroamerykanin, który otrzymał tytuł arcymistrza (w 1999 roku).

Maurice Ashley. Chess for Success: Using an Old Game to Build New Strengths in Children and Teens (Broadway Books, 2005)

SZACHY: 1. Rozwijają myślenie logiczne

2. Doskonalą umiejętność rozwiązywania problemów

3. Poprawiają koncentrację

4. Poszerzają wyobraźnię i kreatywność

5. Rozwijają zdolność do przewidywania konsekwencji

6. Wspierają wykształcenie się samodzielności

7. Wspierają procesy pamięciowe

8. Wzmacniają obraz siebie

9. Wzmacniają umiejętność odraczania gratyfikacji

Maurice Ashley. Chess for Success: Using an Old Game to Build New Strengths in Children and Teens (Broadway Books, 2005)

Można postawić hipotezę, że szachiści, jako doświadczeni w planowaniu kolejnych posunięć na szachownicy, będą też skuteczniejsi od nie-szachistów w planowaniu kolejnych kroków w innych dziedzinach życia (Holding 1985a, Holding, Pfau 1985b).

BADANIA

Holding, D. (1985). The psychology of chess skill. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Holding, D., Pfau, H. (1985). Thinking ahead in chess. The American Journal of Psychology, Vol. 98, No. 2 (Summer), 271-282.

1. Grupa specjalistyczna – 4 szkoły muzyczne

2. Grupa, która nie zdała egzaminu do Gr. 1.

3. Nauka w szkołach ogólnokształcących

4. Nauka w szkołach ogólnokształcących

5. Uczniowie, przerywający naukę po 2 latach

GRUPY MUZYCZNE

CZAS NAUKI

Wiek w latach Średni czas nauki dziennie (minuty)

Grupa 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

I. 17,3 22,8 26,7 34,5 46,6 65,9 85,3 107,0 123,1 130,1 172,1 191,8 208,7

II. 22,5 14,7 15,6 24,4 32,3 40,5 55,4 55,6 66,3 74,9 95,4 125,7 167,1

III. 10,0 8,7 13,1 19,5 27,1 33,3 43,0 49,6 66,8 78,5 81,1 72,7 49,7

IV. 5,0 9,7 10,1 17,3 20,8 22,6 24,2 25,7 31,1 25,3 29,5 29,2 24,8

V. 10,0 8,7 7,2 17,5 15,9 15,5 16,2 14,3 16,8 14,7 15,0 31,3

John Sloboda (2008). Wykłady z psychologii muzyki. Warszawa: Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina.

73

KUMULACYJNY EFEKT... DZIEŃ TYDZIEŃ ROK 5’ 35’ 30 GODZ. 10’ 70’ 60 GODZ. 30’ 210’ 182 GODZ. 60’ 420’ 365 GODZ. (45 DNI NAUKI)

Zwycięzca 6000

1500

1500

1500

Happy Looser 1500

CEL

2016

2015

2014

2013

PLAN PN WT ŚR CZ P S N SUMA

Debiuty - Białymi 1 1

Debiuty - Czarnymi 1 1

Analiza własnych partii 1 1

Partie Mistrza 1 1

Rozwiązywanie kombinacji 1 1

Strategia 5 5

Końcówki 5 5

SUMA 15

REALIZACJA PN WT ŚR CZ P S N SUMA

Debiuty - Białymi 1 1

Debiuty - Czarnymi 1 1

Analiza własnych partii 1 1

Partie Mistrza 1 1

Rozwiązywanie kombinacji 1 1

Strategia 6 6

Końcówki 5 5

SUMA 16

UMIEJĘTNOŚĆ GODZINY

Harmonijka 50

Czytanie nut 150

Gitara 150

Trąbka 300

Fortepian 450

Puzon 600

Saksofon altowy 600

Kung Fu 600

Śpiew 900

Wioloczela 900

Flet 1200

Skrzypce 1900

SZACUNKI NOWOJORSKICH NAUCZYCIELI MUZYKI

Unikaj złych nawyków ...

N. Krogius

Średnia

rozpoczęcia

nauki: Start

Osiągnięcie

poziomu

GM

Czas do

poziomu

GM

Wcześniej zaczynający naukę: 6,5 22,8 16,3

Później zaczynający naukę: 13,6 25,3 11,7

Im szybciej dziecko zaczyna naukę, tym więcej czasu spędzi do momentu osiągnięcia poziomu arcymistrzowskiego``.

N. Krogius: Psychology in chess. New York 1976.

SZACHY I CZAS TRENINGU

Osiągnięcie

poziomu mistrzowskiego:

3.016

11.053

godziny 23.608

34 argentyńskich szachistów

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159–172.

KRYTYCZNY OKRES STARTU

Warto zaczynać wcześniej !

Czas rozpoczęcia poważnej gry

N Wiek

Arcymistrzowie 3 11,3

Mistrzowie międzynarodowi 9 10,3

Mistrzowie FIDE 13 11,6

Szachiści sklasyfikowani 39 14,2

Szachiści nie sklasyfikowani 36 18,6

100 Argentyńskich szachistów

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159–172.

KRYTYCZNY OKRES STARTU

Warto zaczynać wcześniej !

Prawdopodobieństwo osiągnięcia poziomu

GM lub IM

Szachiści rozpoczynający naukę przed 12 r. ż. 1 do 4

Szachiści rozpoczynający naukę po 12 r. ż. 1 do 55

100 argentyńskich szachistów

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159–172.

KRYTYCZNY OKRES STARTU

Warto zaczynać wcześniej !

100 argentyńskich szachistów

Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1, 159–172.

Poziom mistrzowski

Szachiści rozpoczynający naukę przed 12 r. ż. 75,60 %

Szachiści rozpoczynający naukę po 12 r. ż. 54,50 %

NAWYKI…

www.janprzewoznik.pl:

Kwestionariusz mistrza

Plan tygodniowy – Excel

Zarządzanie karierą przez role – Excel

Savoir vivre !

Szacunek !

Wrażliwość !

1.H:h8 Wb5

1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat

1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 – +

1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 – +

1.H:h8 Wb5 – +

1.H:h8 Wb5 – +

1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 – +

1.He5

1.Hf4

1.Hg3

1.W:f7 DRZEWO DECYZYJNE

d ——— 1.H:h8 Wb5

d ——— 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat

d ——— 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 – +

b ——— 1.He5

e ——— 1.Hf4

f ——— 1.Hg3

a ——— 1.W:f7

Dmax = 10 pół-posunięć = najdłuższy wariant

d ——— 1.H:h8 Wb5

d ——— 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat

d ——— 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 – +

d ——— 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 – +

b ——— 1.He5

e ——— 1.Hf4

f ——— 1.Hg3

a ——— 1.W:f7

N = 11 GAŁĘZIE DRZEWA DECYZYJNEGO

FORMUŁA SUKCESYWNYCH

PROPOZYCJI ROZWIĄZANIA

PRZYKŁAD

d-d-d-d-d-d-d-d-b-e-f-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-

a-a-a-a-a-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-a-b-a-a-a

CZAS NA REFLEKSJĘ I WNIOSKI

JEŚLI PATRZYSZ W OTCHŁAŃ, TO PAMIĘTAJ, ŻE OTCHŁAŃ TEŻ PATRZY NA CIEBIE !

Alexander Cockburn: Idle Passion: Chess and the Dance of Death

Plume 1975

Pańczyk – Schurade, Zakopane

DZIĘKUJĘ ZA WSPÓŁPRACĘ !

DO ZOBACZENIA.

www.janprzewoznik.pl