Post on 19-Jun-2020
WARSZTAT Jak zadbać o siebie
WARSZTAT Jak zadbać o siebie
Edukacja Emocjonalna Jolanta Marchlewska www.marchlewska.pl
RECENZENCIBeata Bugajska, Joanna Berendt, Wanda Matras-Mastalerz
Jolanta Miśkiewicz, Paweł Piątkowski
REDAKTOR INICJUJĄCYIwona Gos
SKŁAD I ŁAMANIEAGENT PR
KOREKTAIwona Gos
KOREKTA TECHNICZNALeonora Gralka
PROJEKT OKŁADKIKatarzyna Turkowska
Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/photographee.eu
© Copyright by Jolanta Marchlewska, Łódź 2019© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2019
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu ŁódzkiegoWydanie I. W.08831.18.0.M
Ark. wyd. 3,3; ark. druk. 8,375
ISBN 978-83-8142-339-7e-ISBN 978-83-8142-527-8
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.ple-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. (42) 665 58 63
Jeśli nie przywiązujemy wagi do własnych potrzeb, może się okazać, że dla innych
też nie będą one ważne.
Marshall B. Rosenberg
7Spis treści
Spis treści
11 Wprowadzenie
15 Założeniakomunikacjiempatycznejwedług MarshallaB.Rosenberga
16 Wprowadzenie do metody 21 Rolaempatiiwdojrzałymżyciu 23 Odczegozacząć?
27 Zatrzymaćsięnachwilęizrozumiećsiebie 28 Czychceszzmienićrelacjezludźmi? 31 Twojewartościipotrzeby 31 Jakbyćempatycznymwobecsiebie
35 Uważnośćiobserwowanieświata 36 Uwagaskierowananawłasnemyśli 37 Obserwowanie świata,unikanieocen
iosądów
41 Uczuciaipotrzebydojrzałychludzi 42 Uczuciaiichrolawżyciu 44 Czywartowyrażaćuczucia?
8 Spis treści
46 Kto jest odpowiedzialny za nasze uczucia?
49 Potrzebywiekudojrzałego
55 Relacjewwiekudojrzałym 56 Cooznaczabyćempatycznymwobec
innych? 57 Sposobysłuchaniawzmacniające
kontakt 61 Równowagawdawaniuibraniu,
umiejętnośćdbaniaorelację 68 Stawianiegranic,umiejętnośćdbania
o siebie 70 Czyumiemyprosić? 73 Radzeniesobiewtrudnychsytuacjach
irozwiązywaniekonfliktów 84 Pożegnaniaistraty
87 Odnaleźćsiebiewnowymokresieżycia 88 Postawywobeczmian 95 Marzeniaidostępdoenergiiżyciowej
103 Wdzięcznośćiradośćwżyciucodziennym104 Budowaniepostawywdzięcznościkażdego
dnia 109 Uważnośćiradośćżycia–jakzacząć
ćwiczyć?
9Spis treści
113 Zatrzymaćsięnachwilęispojrzećinaczej –czterykrokipostawyempatycznej
114 Otwartośćnanowedziałania 116 Spojrzenienarelacjezempatią 118 Poszukiwaniewsparciaiproszenie
opomoc
121 Podsumowanie
125 Podziękowania
127 Bibliografia
129 Wykazźródełdofotografii
11Wprowadzenie
Wprowadzenie
Prowadzącwarsztatyrozwojowenatematdojrzałychemocjiipotrzeb,wielokrotniebyłamzainspirowanapostawąiotwartościąuczestników,którzygotowisądzielićsiędoświadczeniamiiwiedzą,wykorzystaćwolnyczasipoświęcićgobliskimisobie,którzychcąuporządkowaćiprzypomnieć,coważnedlanich,anacowcześniejnieznaleźliczasu.
Gotowisązatrzymaćsięisprawdzić,czytakieżycie,jakieprowadząobecnie–wdojrzałymwie-ku–dajeimpoczuciesatysfakcjiispełnienia.Wiekdojrzałytotakżezmaganiesięzchorobami,utratąsprawności,zdrowia,opiekąnadchorymirodzica-miczypożegnaniaosóbbliskich.Todostrzeganietrudnychuczuć,kontaktzniespełnionymipotrze-bamiimarzeniami.KsiążkatapowstałazmyśląoCzytelnikach,którzychcą„spotkaćsięzesobą”,swoimiuczuciamiipotrzebamiorazpogłębićrelacjezinnymi.Jesttakżeodpowiedziąnazadawaneprzezuczestnikówwarsztatówpytania.Mamnadzieję,żeznajdąoniodpowiedziiinspiracjędowłasnychpo-szukiwań.
12 Wprowadzenie
Jestemprzekonana,żedojrzałośćstanowiokazję dowprowadzaniazmian,budowanianowegospoj-rzenianasiebiesamego,poszukiwaniaharmoniiispokoju,dziękiczemukażdachwilamożestaćsiępełniejszaibardziejsatysfakcjonująca.
Wielurzeczymożnauczyćsięprzezcałeżycie,zdobywaćnoweumiejętności,kwalifikacje,wiedzę.Takteżjestzkompetencjamiżyciowymi,którezwięk-szająpoczucieszczęścia,wpływająnajakośćżycia,powodująistotnązmianęwcodziennymfunkcjono-waniu.Wśródtychkompetencjiznajdziemyumiejęt-nośćdbaniaosiebie,byciaempatycznym,budowa-niatrwałych,bliskichrelacjiczywyrażaniaswoichuczuć,potrzebioczekiwań.
Wieleosóbwwiekudojrzałymjestgotowychdowprowadzeniazmianwswoimżyciu.Wieleznichzadajesobiepytania,coważniejsze:dbanieoinnychczydbanieosiebie?Comogązmienić,jakpopra-wićkontaktyzludźmi,cozrobić,byżyciestałosiębardziejsatysfakcjonujące?Okazjądozatrzymaniaispojrzenianasiebiezuwagąiżyczliwościąsąwska-zówki,podpowiedziićwiczeniadoindywidualnegowykorzystania. 3
ZpomocąwtymniełatwymzadaniuprzychodziPorozumieniebezPrzemocy(ang.Nonviolent Commu-nication,NVC),nazywanekomunikacjąempatyczną.Jesttoopracowanyprzezamerykańskiegopsycho-logaMarshallaB.Rosenbergasposóbkontaktuzesobąorazporozumiewaniasięzinnymi.Komunika-cjataskupiauwagęnauczuciachipotrzebachludzi,umożliwiaszczerewyrażaniesiebiewrelacjachorazsłuchanieinnychzuważnością.
13 Wprowadzenie
Komunikacjaempatycznaniejestnarzędziem,zktóregomożnakorzystaćwniektórychsytu-acjach,awinnychjużnie.Toszansanazmianępatrzenianaświatiludzi(wtymnasiebiesamego)oraznazbudowanietrwałejpostawywobecinnych.Wiedzaozałożeniachmetodyorazpropozycjećwi-czeńpomagająpoznaćnowąpostawę.Jednocześniejesttopróbarozpoznania,wjakimmomencieznaj-dujemysię,rozpoczynająclekturęksiążki,czegooczekujemydziśodrelacjizinnymi,cochcieliby-śmyzmienić.
Wprowadzeniemdometodykomunikacjiempa-tycznejjestszczegółoweomówieniejejzałożeń,któremogąstaćsięprzełomowe,alepoznanieichizrozu-mienieokażąsięniezbędneprzybudowaniutrwałejempatycznejpostawy.
Kolejnykroktozatrzymaniesięprzytematyceuczuć,któresąwskazówkami,ważnymiinforma-cjamiotym,jakodbieramyświat,zdarzenia,re-lacje,innychludzi.Poszukiwaniepotrzeb,którekryjąsiępodpojawiającymisięuczuciami,tomoż-liwośćskontaktowaniasięznimiidostępdoenergiiżyciowej.
Budowanierelacjizinnymi–bliskimi,dorosłymidziećmi,wnukamiczyrodzicami–tospojrzenienauczuciaipotrzebyinnychorazokazywanieimem-patii.Tematykarelacjiobejmujetakżeposzukiwanierównowagimiędzydawaniemsiebieinnym,troszcze-niemsięoinnychabraniemodinnych,proszeniemopomoc.Dbanieosiebiejestrównieżumiejętnościąstawianiagranicwtakisposób,abyrelacjezinnymimogłydalejsięrozwijać.
14 Wprowadzenie
Budowanierelacjitotakżeumiejętnośćradzeniasobieztrudnymisytuacjami,rozwiązywaniakon-fliktóworazzmianypodejściadonich.Pożegnaniaipoczuciestratydostarczająchwilrefleksjiizatrzy-maniasię,apostawaempatycznapozwalanapełneiświadomeichprzeżywanie.
Ajakmożnazbudowaćpostawęotwartościnaświatizdarzeniażyciacodziennego?Komunika-cjaempatycznaproponujezałożenie,żeobserwacjaświatabezosądów,ocen,interpretacjistanowimeto-dęnażyciepełneotwartości.
Jakmożnaspojrzećnadojrzałegosiebienanowo?Jakposzukaćmotywacjidodziałańlubzmian?Po-znamysposobynakontaktzwłasnymipotrzebami,któresąźródłemchęciiżyciowejenergii.
Źródłemszczęściaidobregosamopoczuciajestwyrażaniekażdegodniawdzięcznościzawszystko,cowspieranaszeżycie.Zaproponowanećwiczeniaipodpowiedzipomogązrozumiećiprzyjąćtakąpo-stawę.
Praktycznećwiczeniaipytaniazawartewksiąż-ce,wykorzystywanepodczaswarsztatówdlaosóbdojrzałych,mogąstaćsięzachętądozdobywaniano-wychumiejętnościżyciowych.
Końcowaczęśćksiążkitookazjadosprawdzenia,czymożliwejestspojrzenienażycieorazrelacjez inny-miznowej,empatycznejperspektywy,czegożyczęCzy-telnikomwichwłasnejdrodzedopoznaniasiebie.
Założenia komunikacji empatycznej według Marshalla B. Rosenberga
16 Emocje – relacje – empatia w wieku dojrzałym
Wprowadzenie do metody
Umiejętnośćkomunikowaniasięjestniezbędnadobudowaniarelacjimiędzyludzkich.Człowiek,jakoistotaspołeczna,rozwijaidoskonalitęumiejętność,abyprzekazywaćinformacje,opinie,poglądyorazsłuchaćinnych.Tawzajemnośćpozwalanawymia-nęmiędzyludźmiorazzaspokajanieważnychdlanichpotrzeb.
Metodakomunikacjiempatycznejzwracauwagęnapogłębienierelacji,podkreślaważnośćtego,conadawcaiodbiorcaczująiczegopotrzebują.Wpo-dejściutym,obokprzekazywaniakomunikatuczytreści,istotnejesttakieużywaniejęzyka,którezbli-żarozmówcówdosiebie.Toprocesbudowaniawięzimiędzyludźmi,którypomagarozwiązywaćprob-lemyiradzićsobieztrudnymisytuacjami.Opisy-wanametodakomunikacjijestprocesemporozu-miewaniasię,polegającymnabliskimkontakciezinnymi.Jakośćwzajemnychrelacjiwzrastapo-przezświadomeużywaniezwrotówjęzykowych,na-stawienienapotrzebyobustronorazuważnośćnato,coczujemy.
„Niemawtejmetodzieniczegonowego;wszy-stkiejejskładnikiznanesąodstuleci”–zdaniemMarshallaB.Rosenberga,twórcymetodyPorozumie- niebezPrzemocy(ang.Nonviolent Communication,wskrócie:NVC),określanejmetaforycznie„języki-emserca”lubkomunikacjąempatyczną1. Rodzimy sięznastawionąnainnych,współczującąnaturą
1 ZofiaAleksandraŻuczkowska,Dialog zamiast kar,PodkowaLeśna2013,s.15.
17Założenia komunikacji empatycznej według Marshalla Rosenberga
ludzką,odktórejoddalamysięwtrakciedorasta-niaizdobywaniadoświadczeniażyciowego.IchoćPorozumieniebezPrzemocynazywasięmetodą,toniejestonokolejnymnarzędziemporozumiewa-niasię,ponieważproponujebudowanienowejPO-STAWYwobecsiebieiinnych,poprzezuważnośćnauczuciaipotrzebyoraznasłowa:jakmówimyidlaczegowtakisposób(jakaintencjakryjesięza słowami).
Komunikacjaempatyczna,skupiającuwagęnauczuciachipotrzebachludzi,umożliwiaszczerewyrażaniesiebiewrelacjachorazsłuchanieinnychzuważnością.
MarshallB.Rosenberg(1934–2015)byłamery-kańskimpsychologiem,światowejsławymediatoremizałożycielemmiędzynarodowegoCenterforNonvio-lentCommunicationwStanachZjednoczonych,glo-balnejorganizacji,którawspieranaukęidzieleniesiękomunikacjąempatycznązinnymi.Celemstworzo-nejprzezniegometodyjestświadomykontakt,wktó-rymuznajemyiszanujemyuczuciaipotrzebywłasneorazinnychludzi.
Poznanieiprzyjęcieponiższychzałożeńdotyczą-cychkomunikowaniasięzludźmiumożliwibudo-waniepostawyempatycznej,zmianęsposobu,wjakiwyrażamysiebieorazsłyszymyinnych(tabela1).
18 Emocje – relacje – empatia w wieku dojrzałym
TABELA 1. ZAŁOŻENIAKOMUNIKACJIEMPATYCZNEJ
Założenia Postawa
ŚWIADOMOŚĆPOTRZEB
Wkażdymmomencieswojegożyciapróbujemyzaspokoićjakąśpotrzebę.Każdenaszedziałaniemaswojąprzyczynę,jestpróbązaspokojenia potrzeb
POSIADANIEWSPÓLNYCHPOTRZEB
Niezależnieodkoloruskóry,narodowości,miejsca,wktórymżyjemy,wszyscymamytesamepotrzeby,różnimysiętylkosposobami(podejmowanymistrategiami)ichzaspokajania
WAŻNOŚĆMOICHITWOICHPOTRZEB
Niezależnieodwieku,płci,posiadanychracji,konfliktów,naszepotrzebysątaksamoważnejakpotrzebyinnych
ŚWIADOMOŚĆUCZUĆ
To,coczujemy,jestwskazówką,informacjąonaszychzaspokojonychiniezaspokojonychpotrzebach
WAŻNOŚĆKONTAKTUWRELACJI
Kontaktoznaczamożliwośćzbudowaniaporozumienia,naprawieniarelacji,jestwięcnajistotniejszywkomunikacjiempatycznej
ODPOWIEDZIAL-NOŚĆ
Bierzemyodpowiedzialnośćzaswojedziałania,uczucia,potrzebyinaszeintencjewsto-sunkudoinnych
Źródło:opracowaniewłasnenapodstawie:LivLarsson,Porozumienie bez przemocy w związkach,Warszawa2011,s.26.