Post on 29-Nov-2014
description
Technologia informacyjna (internet – wyszukiwanie informacji, CC)
Ewa Białek
ewa@bicom.pl
www.whsz.bicom.pl/ewabialek
Ze świata tego każdy ma tyle,
ile sam sobie weźmie.
Giovanni Boccacio
Ew
a B
iałe
k
Proces wyszukiwania
3
Ew
a B
iałe
k
Ranking wyszukiwarek
źródło: www.ranking.pl 4
Ew
a B
iałe
k
Google – 16 lat
5
Internet
zanim zaufasz witrynie
Ew
a B
iałe
k
• Każdy może tworzyć witryny o wszystkim
• Liczne witryny są nieaktualne
• W internecie nie ma kontroli jakości:
– większość witryn nie jest weryfikowana,
– witryny są mniej wiarygodne niż publikacje akademickie.
Potrzeba krytycyzmu
7
Ew
a B
iałe
k
• Czy nazwa domeny odpowiada szukanej zawartości?
edu, com, org, net, gov, ca.us, uk, etc.
• Czy witrynę publikuje godna zaufania instytucja?
– przykład: informacje czerp ze źródła:
• www.sejm.gov.pl
• www.mnisw.gov.pl
• www.bn.org.pl
• www.gazeta.pl
• ...
Zanim zaufasz witrynie
8
Ew
a B
iałe
k
Zanim zaufasz witrynie
• Czy wiadomo kto ją stworzył? – nazwisko,
– rozpoznawalna nazwa organizacji lub instytucji,
– podanie tylko adresu e-mail nie wystarcza!
• Czy witryna ma jakieś referencje? – szukaj odnośników pod hasłami:
• “O firmie”,
• “O mnie”.
• Czy witryna jest aktualna? – szukaj daty ostatniej aktualizacji.
9
Internet – CC
Ew
a B
iałe
k
• Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie
prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących
autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do
decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego
korzyści.
• W Polsce:
Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z
późn. zm.)
Copyright
11
Ew
a B
iałe
k
Jak działa prawo autorskie?
www.youtube.com/watch?v=JIQgsWXU2_8 12
Autorskie prawa osobiste
“chronią nieograniczoną w czasie
i nie podlegającą zrzeczeniu się
lub zbyciu więź twórcy z
utworem”
Autorskie prawa majątkowe “wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”
gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca – siedemdziesiąt lat od rozpowszechnienia
Prawa osobiste i majątkowe
13
Ew
a B
iałe
k
• Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań.
• Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego - nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów.
• Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych.
Dozwolony użytek publiczny
14
Ew
a B
iałe
k
Na co pozwala
dozwolony użytek prywatny?
www.youtube.com/watch?v=h7w3Lqw6wAQ 15
Ew
a B
iałe
k
Dozwolony użytek
16
Ew
a B
iałe
k
• Cytat musi być rozpoznawalny.
• Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia.
• Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości.
• Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji.
• Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu.
Prawo cytatu
17
Ew
a B
iałe
k
Co to jest CC
www.youtube.com/watch?v=ouQowkWRlmA 18
Ew
a B
iałe
k
Dostępność online nie oznacza
dostępności prawnej
Dostępność
19
Ew
a B
iałe
k
• Udostępnienie twórczości na wolnych licencjach
oznacza, że każdy ma prawo ją wykorzystywać,
poprawiać, dostosowywać, powielać, rozprowadzać za
darmo lub za opłatą, oraz upowszechniać swoje
udoskonalenia, aby mogła z nich korzystać cała
społeczność.
• Wolna licencja to rodzaj umowy, którą autor utworu,
właściciel praw autorskich, zawiera z całą resztą
ludzkości. W ramach tej umowy twórca pozostaje
właścicielem praw autorskich ale jednocześnie, jako ich
właściciel, pod pewnymi, stosunkowo łatwymi do
spełniania warunkami, zezwala wszystkim na:
Czym są wolne licencje?
20
Ew
a B
iałe
k
• Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają
twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić
się swoją twórczością z innymi.
• Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego
systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość
tworzenia i korzystania z dóbr kultury.
• Licencje Creative Commons działają na zasadzie
“pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego
użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na
zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”.
Creative Commons
21
Ew
a B
iałe
k
Creative Commons
22
Uznanie autorstwa (ang. Attribution)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty
prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem,
że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.
Na tych samych warunkach (ang. Share Alike) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Bez utworów zależnych (ang. No derivative works)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór
jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie
jest dozwolone.
Ew
a B
iałe
k
Licencje CC
23
Ew
a B
iałe
k
Uznanie autorstwa
24
Ew
a B
iałe
k
Uznanie Autorstwa
– Na Tych Samych Warunkach
25
Ew
a B
iałe
k
Uznanie Autorstwa
– Na Warunkach Niekomercyjnych
26
Ew
a B
iałe
k
Uznanie Autorstwa
– Bez Utworów Zależnych
27
Ew
a B
iałe
k
Uznanie Autorstwa
– Na Warunkach Niekomercyjnych
– Na Tych Samych Warunkach
28
Ew
a B
iałe
k
Uznanie Autorstwa
– Na Warunkach Niekomercyjnych
– Bez Utworów Zależnych
29
WIKI WIKI
Ew
a B
iałe
k
• Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad
projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko).
• Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej
treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu
społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i
bez zamieszczania reklam.
Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć
i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do
pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na
wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.
Wikimedia Foundation
31
Ew
a B
iałe
k
• Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia.
• Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik.
• Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów.
• Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi.
• Wikinews - serwis informacyjny.
• Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści.
• Wikimedia Commons - repozytorium mediów.
• Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.
• Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz.
Projekty oparte na Wiki
32
Ew
a B
iałe
k
Wikipedia – licencja CC
33
Ew
a B
iałe
k
Wikipedia – brak licencji CC
34
Inne zasoby CC
35
Flickr - wyszukiwarka
www.flickr.com/search/advanced/?
36
Ew
a B
iałe
k
Otwarta wiedza…
otwartawiedza.pl 37
Ew
a B
iałe
k
Otwarta nauka…
otwartanauka.pl 38
wolnelektury.pl
Wolne lektury
39
otwartezabytki.pl
Otwarte zabytki
40
jamendo.com
Jamendo - muzyka
41
polona.pl/
Polona
42
Ew
a B
iałe
k
…spektakle, animacje, filmy dokumentalne, koncerty
i słuchowiska dostępne online bez opłat.
Ninateka…
ninateka.pl 43
Ew
a B
iałe
k
ccSearch – multiwyszukiwanie
http://search.creativecommons.org/?lang=pl 45
Ew
a B
iałe
k
Google – szukanie zaawansowane
46
Ew
a B
iałe
k
Otwieramy naukę
http://www.youtube.com/watch?v=WgpxeGwfagI
47
Ew
a B
iałe
k
Otwarta wiedza
źródło: otwartawiedza.pl 48
Dlatego, że nie znajdujemy, czego szukamy,
nie powinniśmy rezygnować z szukania tego,
co znaleźć możemy.
Gottfried Wilhelm Leibniz
Dziękuję za uwagę
Ewa Białek
ewa@bicom.pl
www.whsz.bicom.pl/ewabialek