Z tego rozdziału dowiesz się• czymjestetykabiznesu.• jakiedziałaniawżyciugospodarczymsąuznawanezaetyczne,ajakie–

zanieetyczne.• dlaczegokorupcjajestniekorzystnadlacałegospołeczeństwa.• naczympolegaspołecznaodpowiedzialnośćprzedsiębiorstw.• wjakisposóbprzedsiębiorstwamogąokazywaćsolidarnośćspołeczną.• cotosąprzedsiębiorstwaspołeczne.

Etyka biznesuCzyistniejeetykabiznesu?Takiepytaniestawiasobiewieleosób.Niektórzyuważają,żecelemprzedsiębiorstwpowinnobyćdążeniedoosiągnięciajaknaj-większegozysku–bezzważanianakogokolwiekicokolwiek.Wewspółczesnychczasachtakiepodejściestajesięnaszczęściecorazmniejpopularne.Rośniezatoliczbaprzedsiębiorstw,dlaktó-rychrównieważnejakosiąganiedobrychwynikówfinansowychjestprzestrzeganiepodstawowychzasadmoralnychibycieuczciwym,czyliprowadzeniedziałalnościgospodarczejzgod-niezetykąbiznesu.Wgrupietejsązarównoci,którzyodzawszeuważali,żedziałalnośćgospodarczaimoralnośćidąwparze,jakiici,którzytakiegoprzekonanianiemieli,ale zmieniliswójpoglądpodwpływemopiniipublicznej.

Definicja

Etyka biznesu – normy i zasady, które pozwalają ocenić, czy działania przedsiębiorstw są moralnie dobre czy złe.

ROZDZIAŁ 17

Etyka i społeczna odpowiedzialność biznesu

Przykład

Wiele zachodnich firm odzieżowych szyje ubrania w fabrykach zlokalizowanych w azjatyckich państwach rozwijających się. Głównym tego powodem są niższe koszty produkcji oraz mniej restrykcyjne przepisy z zakresu prawa pracy, ochrony środowiska i ochrony przeciwpożarowej.

W 2013 r. w Bangladeszu w wyniku zawalenia się fabryki odzieżowej śmierć poniosło 1127 osób, a około 2500 odniosło obrażenia. Katastrofa ta wywołała w wielu krajach liczne protesty konsumenckie, które doprowadziły do wypłacenia przez koncerny odzieżo-we odszkodowań rodzinom zmarłych oraz podjęcia działań w zakresie modernizacji i zwiększenia ochrony przeciwpożarowej fabryk.

Otym,czyprzedsiębiorstwodziałazgodniezetykąbiznesu,niedecydujądeklaracjei hasłaumieszczonenastronieinternetowejczywmateriałachreklamowych,leczfaktycz-nedziałaniawłaścicieli,osóbzarządzającychipracowników.Przedsiębiorstwa,którewswojejdziałalnościprzestrzegająnormetycznych,budzązaufanieklientówikontrahen-tów.Natomiastdlawłaścicieliipracownikówfakttenbywapowodemdodumyorazczynnikiemzwiększającymidentyfikacjęzprzedsiębiorstwem.

Wmałychfirmachwłaścicielpowinienpoinformowaćpracow-ników,jakichzachowańodnichoczekujeijakiewartościsądlaniegoważne.Natomiastwiększeprzedsiębiorstwaczęstoopraco-wująkodeksy etyki,wktórychprzedstawiajązalecaneizabro-nionezachowaniapracownikóworazosóbwspółpracujących.Na stronieinternetowejKrajowejIzbyGospodarczejpod adresembit.ly/pp17-1możeszzapoznaćsięzuniwersalnymwzoremko-deksuetykidlaprzedsiębiorców.

Etyczne i nieetyczne działania przedsiębiorstwKażdeprzedsiębiorstwopowinnoznaleźćkompromismiędzydziałaniaminarzeczmak-symalizacjiwłasnegozyskuaprawamiikorzyściamiwspółpracującychosóbipodmio-tów,tj.klientów,dostawców,pracowników,udziałowcówiakcjonariuszy,atakżecałegospołeczeństwa.Prawochroniinteresytychosóbipodmiotówtylkodopewnegostopnia,dlategowrelacjachzniminależyprzestrzegaćrównieżnormetycznych.Dziękitemufirmabudujenietylkoswojąreputacjęiwiarygodność,lecztakżepozycjęrynkową.

Podstawąetycznegozachowaniawprowadzeniudziałalnościgospodarczejjestuczciwość.Powinnawyrażaćsięonam.in.tym,że:• oferowaneproduktysądobrejjakości,solidniewykonaneibezpiecznewużytkowaniu;• opisyproduktówsąpełneiniewprowadzająklientówwbłąd;• reklamyorazinneinformacjeprzekazywaneprzezprzedsiębiorstwosąprawdziwe;• firmajestwiarygodnymisolidnympartneremwobecklientówipodmiotówwspół-

pracujących,atakżerzetelnympodatnikiemwobecpaństwa;• unikasięzachowań,któremogąbyćocenionejakooszukańczelubkorupcyjne.

Wzó

r kod

eksu

ety

ki

133 Etyczne i nieetyczne działania przedsiębiorstw 133 Etyczne i nieetyczne działania przedsiębiorstw

15. Światowe Badanie Nadużyć Gospodarczych (2018 r.) – wyniki dotyczące Polski

1. Dla96%respondentówważnejest,abyfirmadziałałauczciwie.Jednakaż 30% ba-danych dopuszcza działania nieetyczne,gdyfirmaznajdziesięwtrudnejsytuacji.

2. 48%badanychuważa,żeouczciwośćietykęwfirmiepowinnodbaćjejkierownic-two,atylko16%–żejesttoindywidualnakwestiakażdegozpracowników.

3. FirmywPolscechcądziałaćuczciwie,ponieważ:sąlepiejpostrzeganeprzezklien-tów(81%)ispołeczeństwo(60%),obawiająsiękarzestronypaństwa(35%).

4. Przekonanieopowszechnościkorupcjiwpolskimbiznesiespadaipodzielajejużtylko20%badanych–oniemalpołowęmniejniżwinnychkrajachnaszegoregio-nu(47%)inatakimsamympoziomiejakwkrajachrozwiniętych(20%).

Źródło: www.ey.com/pl/pl/services/assurance/fraud-investigation---dispute-services/ey-swiatowe-badanie-naduzyc-gospodarczych-2018 (dostęp: 10.10.2019 r.)

KorupcjaKorupcjajestpostępowaniemnietylkonagannymmoralnie,lecztakżezabronionymprzezprawo.Mamyzniądoczynieniawtedy,gdyktoś wykorzystuje swoją funkcję lub pozycję w celu uzyskania nienależnej korzyści majątkowej lub osobistej.Formamiko-rupcjisą:łapownictwo,nepotyzm(faworyzowanierodzinyprzyobsadzaniupublicznychstanowisk),płatnaprotekcja(powoływaniesięnawpływywinstytucjipublicz-nej),wykorzystywanieśrodkówpublicznychdlaprywatnychkorzyści.

Przykłady korupcji

• Wręczenie prezentu urzędnikowi w zamian za szybsze rozpatrzenie sprawy.• Zapłacenie lekarzowi za przyjęcie do publicznego szpitala.• Dodatkowa zapłata dla mechanika za pozytywny przegląd techniczny

niesprawnego auta. • Zatrudnianie bez procedur członków rodziny przez dyrektora państwowe-

go przedsiębiorstwa.

Negatywneskutkikorupcjisąodczuwaneprzezcałespołeczeństwo.Przedewszystkimuderzaonawrównośćobywateliwobecprawa,ponieważosobywręczającełapówkiobchodząprzepisy.Niezwalczanakorupcjapowoduje,żepoziommoralnościwspołe-czeństwaobniżasię,boobywatelezaczynająuważaćtozjawiskozacośnormalnego.Korupcjawpływarównieżnegatywnienagospodarkę:1)pieniądzeobywatelizamiastbyćwydawanenakonsumpcjęipobudzaniegospodarki,sągromadzoneprzeznieuczciweosobynastanowiskachpublicznych,2)marnowanesąśrodkipubliczne,np.gdywwynikułapówkiwygrywająwprzetargachdroższeofertylubgorszefirmy(zob.przykładnas.86).

W2018r.Polskazajmowała39miejscena180państwwrankin-gusporządzanymprzezTransparency International –między-narodowąorganizacjęzajmującąsięwalkązkorupcją.Zwynika-mirankingówzpoprzednichlatmożeszsięzapoznaćna stronieinternetowejtejorganizacji–podadresembit.ly/pp17-2.Natomiastpodadresembit.ly/pp17-3znajdzieszmapęświatapokazującąpoziomkorupcjiwposzczególnychkrajach.

Map

a ko

rupc

ji

134 Rozdział 17. Etyka i społeczna odpowiedzialność biznesu134 Rozdział 17. Etyka i społeczna odpowiedzialność biznesu

Społeczna odpowiedzialność biznesuCorazwięcejprzedsiębiorstwdziałazgodniezkoncepcjąspołecznej odpowiedzialności biznesu,oznaczanejwskróciejakoCSR(ang. corporate social responsibility).Polegatona:• dobrowolnymuwzględnianiuwdziałalnościfirmyinteresówspołecznychiaspektów

środowiskowych;• budowaniudobrychrelacjizosobamiiorganizacjamizainteresowanymidziałalno-

ściąfirmy(pracownikami,akcjonariuszami,kontrahentami,lokalnąspołecznością).

Przykłady

1. Firma ubezpieczeniowa postawiła przy jednym z największych skrzyżowań w Warszawie billboard, który jest jednocześnie filtrem powietrza eliminującym zanieczyszczenia.

2. Producent obuwia sportowego stworzył nowy model butów, do których produkcji używane są zużyte plastikowe butelki.

3. Jedna z firm telekomunikacyjnych w ramach działań na rzecz społeczeństwa realizuje od kil-ku lat program cyfrowej edukacji dla uczniów szkół podstawowych z klas 1–3. Do programu może zgłosić się każda szkoła. Zajęcia trwają 10 miesięcy i mają formę gry edukacyjnej.

Solidarność społeczna w działalności przedsiębiorstwPrzedsiębiorstwamogąokazaćsolidarnośćspołecznąpoprzezpodejmowaniedziałań,którychcelemjestpoprawasytuacjiosóbznajdującychsięwgorszympołożeniu(np.osóbniepełnosprawnych,dotkniętychklęskążywiołowączybezrobotnych).Mogąonebyćrównieżzachęcanedotakichdziałańpoprzezdziałającywpaństwiesystemdotacjiorazulgizwolnieńpodatkowych.

Przykład

Firma ubezpieczeniowa uruchomiła szybką ścież-kę usuwania szkód powstałych w wyniku trąby powietrznej. Następnego dnia po zdarzeniu eks-perci firmy pojawili się w uszkodzonych domach, dokonali oceny zniszczeń i jeszcze tego samego dnia zostały wypłacone odszkodowania. Dzięki temu poszkodowani od razu mogli dokonać zaku-pu materiałów potrzebnych do remontu domów.

Przedsiębiorstwa społecznePrzedsiębiorstwaspołeczneprowadządziałalnośćgospodarcząnatakichsamychzasadachjakwszystkieinne,aleosiągniętegozyskunieprzeznaczająnawypłatędywidendy,lecznarealizacjęcelówspołecznychdotyczącychaktywizacjizawodowejiintegracjiosóbzagro-żonychwykluczeniem(niepełnosprawnych,bezrobotnych,imigrantów).Osobyzagrożonewykluczeniemmogąbyćzarównozałożycielami,jakipracownikamiprzedsiębiorstwaspołecznego.Przyzakładaniuprzedsiębiorstwamożnaskorzystaćzpomocyośrodków

135 Przedsiębiorstwa społeczne 135 Przedsiębiorstwa społeczne

wsparciaekonomiispołecznej(OWES),któreprowadządziałalnośćwróżnychmiastachPolski.Możnatamrównieżuzyskaćinformacjeodostępnychformachwsparciafinanso-wego(dotacjach,preferencyjnychpożyczkach,ulgachizwolnieniachpodatkowych).

Wlipcu2019r.wPolsceprowadziłydziałalność1102przedsiębiorstwaspołeczne,aichnajczęstsząformąbyłyspółdzielniesocjalne.Spółdzielnia socjalnamożebyćzałożonaprzezconajmniejtrzyosobyfizycznelubconajmniejdwieosobyprawne.TakjakkażdainnaspółdzielniapodlegawpisowidoKRS,jednakjejzałożycielesązwolnienizopłatzwiązanychzrejestracją.

Przykład

Spółdzielnia Socjalna Dobra Marka, mająca siedzibę w Domacynie (woj. zachodniopo-morskie), została założona w 2018 r. przez Gminę Karlino i Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Domacyńskiego Ośrodka Spotkań. Zajmuje się ona produkcją wyrobów tekstylnych, w 2018 r. zatrudniała 5 osób zagrożonych wykluczeniem i osiągnęła przychód w kwocie 91 632,97 zł.

Innymiformamiprzedsiębiorstwspołecznychsąm.in.spółkizo.o.(nonprofit),fundacjeistowarzyszenia.Zaktualnymwykazemwszystkichtegotypuprzedsiębiorstwmożeszzapoznaćsięnastronieinternetowejwww.ekonomiaspoleczna.gov.pl.

Sprawdź Swoją wiedzę

1. Czy Twoim zdaniem przedsiębiorstwa powinny przestrzegać norm i zasad etycznych. Uzasadnij odpowiedź.

2. Jakie są negatywne skutki korupcji dla społeczeństwa?

3. Napisz notatkę o działaniach z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu realizowanych przez dowolnie wybrane przez siebie przedsiębiorstwo.

4. Przygotuj prezentację na temat spółdzielni socjalnej prowadzącej działalność w pobliżu Two-jego miejsca zamieszkania.

podSumowanie

1. Etyka biznesu–normyizasady,którepozwalająocenić,czydziałaniaprzedsiębiorstwsąmoralniedobreczyzłe.

2. Korupcja–wykorzystywanieswojejfunkcjilubpozycjiwceluuzyskanianienależnejkorzy-ścimajątkowejlubosobistej.

3. Społeczna odpowiedzialności biznesu–dobrowolneuwzględnianiewdziałalnościprzed-siębiorstwainteresówspołecznychiaspektówśrodowiskowychorazbudowaniedobrychrelacjizosobamiiorganizacjamizainteresowanymijegodziałalnością.

4. Solidarność społeczna w działalności przedsiębiorstw–podejmowaniedziałań,którychcelemjestpoprawasytuacjiosóbznajdującychsięwgorszympołożeniu.

5. Przedsiębiorstwo społeczne–przedsiębiorstwoprzeznaczająceosiągniętyzysknacelespołeczne.

136 Rozdział 17. Etyka i społeczna odpowiedzialność biznesu136 Rozdział 17. Etyka i społeczna odpowiedzialność biznesu