Rola przedsiębiorczości i innowacyjności w rozwoju gminy

Dr Tomasz Brodzicki

Dochód (realny PKB per capita)

Czynniki produkcji TFP

instytucje

geografiaCzynniki egzogeniczne

Czynniki endogeniczne

Czynniki semi-endogeniczne

Źródło: Rodrik (2002)

Z czego wynika rozwój gospodarczy?

otwartość

Fazy rozwoju gospodarczego

Tendencje w rozwoju gospodarczym

• Dalsza polaryzacja – narastanie nierówności (ale => rozwój z natury jest nierównomierny; wyrównywanie szans jest kosztowne)

• W Europie (w tym szczególności Polska) – konwergencja i jednoczesna dywergencja (bieguny wzrostu)

• Układy centra-peryferie na różnych szczeblach hierarchii • Wysoki poziom urbanizacji• Deindustrializacja Europy – czy nie nadmierna?; dalszy

wzrost znaczenia usług (gospodarka postindustrialna) • Realokacja działalności przemysłowej w skali globalnej,

w zbliżeniu – realokacja przemysłu z ośrodków metropolitalnych na ich zaplecze

• Specjalizacja sektorowa => specjalizacja funkcjonalna• Lokalizacja, lokalizacja, lokalizacja!!! => potencjał rynku

Tendencje w rozwoju gospodarczym

• Dostępność komunikacyjna warunkiem sine qua non (ale dla obszarów peryferyjnych jeden czynnik kluczowy – czas realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dynamiczna endogeniczność wyboru lokalizacji – GM Ottaviano)

• Najlepsze efekty przynosi rozwój infrastruktury + kapitału ludzkiego jednocześnie (Pose i in.)

• Kluczowe znaczenie social filter – czynniki, uwarunkowania specyficzne dla danego regionu => jakość instytucji, zasoby kapitału społecznego, itd.

• Problemy ogólne:– Niestabilność– Starzenie się społeczeństw– Zmiany klimatyczne– Itd. itp.

Tendencje w rozwoju gospodarczym

• Dostępność komunikacyjna warunkiem sine qua non (ale dla obszarów peryferyjnych jeden czynnik kluczowy – czas realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dynamiczna endogeniczność wyboru lokalizacji – GM Ottaviano)

• Najlepsze efekty przynosi rozwój infrastruktury + kapitału ludzkiego jednocześnie (Pose i in.)

• Kluczowe znaczenie social filter – czynniki, uwarunkowania specyficzne dla danego regionu => jakość instytucji, zasoby kapitału społecznego, itd.

• Problemy ogólne:– Niestabilność– Starzenie się społeczeństw– Zmiany klimatyczne– Itd. itp.

Rola innowacyjności i przedsiębiorczości

• W modelu rynkowym – przedsiębiorczość kluczowa – sine qua non

• Kapitalizm ale jaki? – Społeczna gospodarka rynkowa,– Kapitalizm liberalny, – kapitalizm państwowy

• W modelu rynkowym – państwo tworzy ramy, ogranicza zakres interwencji

• System powinien tworzyć bodźce dla rozwoju przedsiębiorczości – pozwolić ludziom na kreatywne działanie (eliminacja barier, antybodźców)

Rola innowacyjności

• Zależy od fazy rozwoju gospodarki – odległości od TF• Odległość od TF determinuje strategię:

– Imitacja– Efektywna absorpcja– Konkurowanie na TF

• Przy przejściu z fazy ekstensywnej do intensywnej rola innowacyjności staje się ponownie kluczowa (czynnik dominujący)

• Ponownie pojawia się kwestia realnego potencjału + specyficznych uwarunkowań

• Regionalny – lokalny system innowacji

Fakty i mity

• Innowacja: wynalazek + komercjalizacja• Innowacja: coś nowego bądź ulepszonego• Innowacja to zmiana• Dwa wymiary niepewności w działalności

innowacyjnej: technologiczny i rynkowy• Specyficzne cechy wiedzy (technologii) =>

alokacja w gospodarce rynkowej: nieoptymalna => potrzebne bodźce

• Ryzyko – wysokie: success ratio ok. 4% czyli na 100 prób – 96 porażek!!!

• Współczesny model innowacji – 6 generacja: innowacja sieciowa (całkowicie nieliniowa)

Fakty i mity

• Innowacyjne są nie tylko sektory hi-tech – równie innowacyjne są sektory low-tech

• Większość innowacji to innowacje inkrementalne – marzymy jednak o innowacjach radykalnych:

• => przełomowe technologie (rewolucje technologiczne)• => nowe rynki (red ocean – blue ocean)• Równie ciekawe są jednak innowacje low-cost• Większość podmiotów nie prowadzi działań

innowacyjnych per se => EFEKT SELEKCJI• Ale jednocześnie większość podmiotów nie eksportuje

=> EFEKT SELEKCJI• Często liczy się … niestety, przypadek – zbieg

okoliczności… należy jednak podejmować działania, które zwiększają prawdopodobieństwo sukcesu

• Karaj bierność, nie karz za niepowodzenie

Ważna uwaga

• Ilość ważna ale też i jakość!• Jaki podmiot!• Jaki inwestor zagraniczny!

– Wpływ inwestycji zagranicznych w Polsce niejednoznaczny

• job creation vs. job destruction• Inwestor wertyklany czy horyzontalny?

Dlaczego ważne są działania gminy w obszarze przedsiębiorczości i innowacji?

• Wyczerpywanie się prostych zasobów wzrostu• Zmiana modelu rozwojowego regionu w kierunku

bardziej intensywnego => skokowy wzrost znaczenia „lokalnego filtru” (reg./lokalnego systemu innowacji)

• Ułomności rynku => rozwój należy umiejętnie wspierać => TRED (targeted regional economic development) => dawać odpowiednie bodźce

• Wzrost znaczenia innowacji: RSI, NSI, zmiana priorytetów w nowym rozdaniu polityki wspólnotowej 2014-2020 (place-blind vs. place-based)

Miejsce Tczewa w rozwoju gospodarczym regionu

Dr Tomasz Brodzicki

Stan rozwoju Pomorza

• Region rozwijający się ale przeciętniak (grupa catching-up):

• region relatywnie niewielki (skala rynku lokalnego)• przestrzennie i gospodarczo peryferyjny• na relatywnie niskim poziomie rozwoju• ekstensywny model rozwoju oparty w dużym stopniu o

tradycyjne bądź schyłkowe sektory działalności gospodarczej• o stosunkowo wysokiej prężności demograficznej• o relatywnie wysokiej dynamice rozwoju zgodnie z hipotezą

nadrabiania zaległości rozwojowych (konwergencja rozwojowa – na ile automatyczna)

Stan rozwoju Pomorza

• Tempo rozwoju – jeżeli powyższe prawdziwe – będzie zwalniało

• długookresowy trend schyłkowy – stale malejące znaczenie

• wewnętrzne zdezintegrowany z dominującą rolą obszaru metropolitalnego => koło zamachowe gospodarki regionu

• ograniczony potencjał akademicki i naukowy => niezdolny na ten moment do generowania technologii na granicy technologicznej (imitacja, absorpcja a nie działania na granicy możliwości technologicznych)

• Potencjał rozwoju Pomorza na tle porównywalnych regionów/ regionów konkurencyjnych jest przeciętny

• Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest scenariusz braku radykalnych zmian zgodny ze ścieżką długookresową (status quo) … nieukierunkowany miks

Potencjalne modele rozwoju Pomorza

Modele rozważane w ramach projektu realizowanego w IBnGR – m.in. prof. Marek Dutkowski oraz własnych przemyśleń

• Samoistne doganianie• Ryzykowne przyspieszenie• Kreatywne bezpieczeństwo

A. Samoistne doganianie• kontynuacja status quo, która w sytuacji braku większych błędów umożliwi

osiągnięcia pewnego poziomu konwergencji w stosunku do Europy Zachodniej – Pomorze będzie jednak dalej raczej peryferyjnym przeciętniakiem

• koncentracja rozwoju w dotychczasowych ośrodkach• budowa podstawowej infrastruktury komunikacyjnej – wzrost stopnia

dostępności komunikacyjnej regionu (ograniczenie peryferyjności)• poprawa efektywności otoczenie instytucjonalnego• rozbudowa bazowego potencjału kapitału ludzkiego (kształcenie na

poziomie podstawowym i średnim, poprawa jakości opieki medycznej)• akumulacja kapitału społecznego• wysoki poziom otwartości gospodarki (nastawienie na zewnątrz) przy

jednoczesnej - próba próbie akumulacji kapitału endogenicznego (próba równoważenia)

• Efekt – dojście do przeciętnego poziomu europejskiego – realna perspektywa 35-50 lat

B. Ryzykowne przyspieszanie • cel: Pomorze w drugiej lidze ośrodków europejskich – poza I ligą wysp

innowacyjności ale z nimi powiązane• koncentracja rozwoju Pomorza na TOM a w jego obszarze na kilku

podstawowych sektorach/funkcjach – poszukiwanie pozytywnych sprzężeń zwrotnych

• warunek sine qua non – stworzenie instytucji zarządzającej rozwojem metropolii – działania koordynujące

• budowa infrastruktury wyższego rzędu – HSR do Warszawy, Berlina (efekt słomki – umiejętne wysysanie aktywów z tych ośrodków stojących jeden/dwa poziomy wyżej w hierarchii centrów rozwojowych)

• wejście w układy ponadkrajowe w obszarze Morza Bałtyckiego (jakiś sposób sieciowania się z układem Hamburg-Oeresund, Sztokholm-Helsinki)

• bardzo efektywna absorpcja funduszy strukturalnych i ich umiejętne ukierunkowanie – infrastruktura + kapitał ludzki

• katalityczna rola władz publicznych – uruchomienie efektów mnożnikowych zwielokratniających poczynione inwestycje publiczne, koncentracja na dominującym obszarze TOM (wsparcie procesów aglomeracyjnych)

B. Ryzykowne przyspieszanie • nieunikniony dalszy wzrost nierówności w poziomie rozwoju województwa

(prawdopodobnie trwały – spillover w bliskim otoczeniu TOMu)• model nieciągły – przerwanie status quo (wyrwanie z marazmu) – przełom

polityczny wraz z jego konsekwencjami => silne przywództwo polityczne• wysoki poziom ryzyka – przy ograniczonym potencjale endogenicznym,• Konieczność koncentracji działań (wybór) – spolaryzowanie inwestycji na

sektorze edukacji /sektorze badawczo-rozwojowym w wybranych obszarach (wymóg: przemyślana analiza realnego potencjału)

• stworzenie bodźców przyciągających do regionu współczesną klasę kreatywną (atrakcyjna kompleksowa oferta, wysoka jakość życia; oferta turystyczna, kulturowa)

• wysoki poziom otwartości gospodarki (nastawienie na zewnątrz) w tym zwłaszcza otwartość na migrantów kreatywnych (tych nie przyciąga wyłącznie wysokość zarobków)

• pozyskiwanie do regionu kluczowych – strategicznych dla państwa inwestycji

C. Kreatywne bezpieczeństwo • stopniowa zmiana paradygmatu rozwojowego z ekstensywnego

na intensywny• podejście trail and error• zachowanie obecnego poziomu otwartości• delikatna próba równoważnia dysproporcji rozwojowych• poszukiwanie nisz na zasadzie trail and terror i alokacja na nie

środków publicznych (zwiększenie stopnia koncentracji środków)• Kreatywność + klasa kreatywna• podstawowe działania jak w przypadku modelu samoistnego

doganiania (wzrost dostępności, akumulacja kapitału, ewolucyjna poprawa procesów regulacyjnych i zarządczych w regionie)

Poziom niepewności a postawa władz

Powolne zmiany (niski poziom niepewności)

Szybkie zmiany(wysoki poziom

niepewności)Aktywne władze KREATYWNE

BEZPIECZEŃSTWORYZYKOWNE

PRZYSPIESZENIE

Pasywne władze

(minimalizacja ryzyka

politycznego)

Marginalizacja regionu

(lock-in)

SAMOISTNE DOGANIANIE

Miejsce Tczewa w rozwoju gospodarczym regionu -

PERSPEKTYWY• Lokalizacja – na granicy TOMu w jego obrębie• Rozwój infrastruktury => integralny element TOMu + węzeł

transportowy• Przy utrzymaniu tendencji – wzrost znaczenia jako ośrodka

przemysłowego • Miejsce zamieszkania? – atrakcyjność oferty, urban sprawl i jego

zasięg• Model A, B czy C? Model do dyskusji• Znaczenie – całkiem istotne – czy można je zwiększyć?• Specyfika Tczewa i powiatu tczewskiego…

Tczew na tle Polski

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tczew na tle Polskikrzywa Lorenza

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tczew na tle Pomorza

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Struktura pracujących pow. tczewskiego w 2006 roku

Specjalizacja pow. tczewskiego na tle kraju

Pierwsze spojrzenie na gospodarkę powiatu

Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Powiat tczewski – liczba podmiotów

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

 

Liczba podmiotów

Udział w ogólnej liczbie

podmiotów

Zmiana liczby podmiotów

2009 1999 2009 1999 Absolutna 1999=100

do 9 8 787 6 162 94,8 94,5 2 625 142,6

10 - 49 397 264 4,3 4,0 133 150,4

50 - 249 76 81 0,8 1,2 -5 93,8

250 - 999 10 11 0,1 0,2 -1 90,9

1000 i więcej 2 2 0,0 0,0 0 100,0

Ogółem 9 272 6 520 100,0 100,0 2 752 142,2

Klasyfikacja Pavitt’a – OECDpoziom zaawansowania technologicznego

Grupa 1 gałęzie wysokich technologii

Grupa 2 gałęzie średnio wysokich technologii

Grupa 3 gałęzie średnio niskich technologii

Grupa 4 gałęzie niskich technologii

Klasyfikacja Pavitt’a – OECDpoziom zaawansowania technologicznego

Struktura – udziały

Wartości absolutne

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja Pavitt’a – OECDpoziom zaawansowania technologicznego

Specjalizacja

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników

Grupa 1 niskie kwalifikacje

Grupa 2 średnie kwalifikacje – niebieskie kołnierzyki

Grupa 3 średnie kwalifikacje – białe kołnierzyki

Grupa 4 wysokie kwalifikacje

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników

Struktura – udziały

Wartości absolutne

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników

Specjalizacja

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Intensywność wykorzystania wiedzy w sektorach usługowych (KE)

Struktura – udziały

Wartości absolutne

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników

Specjalizacja

Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wnioski dla gminy

• Kluczowy (poza)metropolitalny ośrodek rozwoju Pomorza

• Ciekawe i dostrzegalne zmiany• Infrastruktura + kapitał ludzki• Atrakcyjność zamieszkania => cel: wysoka

jakość życia• Strategia rozwoju – dobra ale czy uwzględnia

przyszłość w wystarczającym stopniu?• Polityka wspierania przedsiębiorczości i

innowacyjności – ważna i jej rola/brak będzie rosła

• TRED?

Dziękuję serdecznie za uwagę!

dr Tomasz Brodzicki

Instytut RozwojuUl. A. Mickiewicza 10, 81-824 Sopot

www.instytut-rozwoju.org

Biuro Zarządu w GPNTUl. Trzy Lipy 3, p. 227

e-mail: t.brodzicki@instytut-rozwoju.orgtel. 609 065 652