Rocznik Naukowy – Tom XX (2010)

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jdrzeja niadeckiego w Gdasku

ROCZNIK

NAUKOWY

Tom XX 2010

Rada programowa Wodzimierz S. Erdmann (przewodniczcy),

Mirosaw Boruszczak, Janusz Czerwiski, Jzef Drabik, Mariusz Gizowski, Tomasz Lisicki, Elbieta Prtkiewicz-Abacjew, Stanisaw Sawczyn

Redaktor naczelny Krzysztof Pniewski

Recenzenci tomu Tadeusz Ambroy, Ewa Babicz-Zieliska, Sawomir Drozdowski, Zbigniew Jastrzbski, Kazimierz Kochanowicz, Andrzej Krawaski, Ryszard Panfil,

Elbieta Prtkiewicz-Abacjew, Stanisaw Sawczyn, Stanisaw Socha, Andrzej Suchanowski, Andrzej Wieczorek, Zdzisawa Wrzosek

Sekretarz redakcji

Katarzyna Dzieranowska

Redakcja jzykowa

Jan Frankowski Krzysztof Pniewski

Skad i amanie

Katarzyna Dzieranowska

Okadka Maciej Klejnglas

Copyright by Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdask 2010 _________________________________________________________________________________________________________________________________________________

WYDAWNICTWO UCZELNIANE Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu

ul. Kazimierza Grskiego 1 80-336 Gdask

wydawnictwo@awf.gda.pl

____________________________________________________________________________

ISSN 1730-7953 ___________________________________________________________________________________

nakad 100 egz.

Spis treci

Henryk Sozaski, Marcin Siewierski, Jakub Adamczyk

Indywidualizacja treningu, specyfika treningu indywidualnego

5

Sylwester Kujach, Mirosaw Smaruj, Tomasz Grzywacz, Marcin uszczyk, Ewa Ziemann, Radosaw Laskowski

Krzywa mleczanowa podczas zawodw judo opis przypadku

24

Andrzej Szwarc, Krzysztof Kromke Sprawno dziaania w sytuacji gry jeden przeciwko jednemu pikarzy nonych uczestniczcych w turnieju finaowym Euro 2008

32

Andrzej Kochanowicz, Kazimierz Kochanowicz

Przygotowanie techniczne a wynik sportowy gimnastykw na etapie ukierunkowanym

38

Agnieszka Zabrocka, Stanisaw Sawczyn

Efektywno ksztatowania koordynacyjnych zdolnoci motorycznych u tancerzy taca sportowego na pocztkowym etapie szkolenia

48

Zbigniew Jastrzbski, Monika Ziemnicka, Anna Konieczna, Wojciech Barnat

Zmiany wybranych wskanikw antropologicznych pikarek rcznych modziczek w rocznym cyklu treningowym

56

ukasz Pciennik Wartoci rnic napicia miniowego u zawodniczki po dwumiesicznym treningu siy (studium przypadku)

63

Zbigniew Ossowski, Katarzyna Prusik, Jakub Kortas, Monika Wiech, Krzysztof Prusik Hanna Somska, ukasz Bielawa

Zmiany poziomu siy koczyn grnych i dolnych pod wpywem treningu nordic walking u kobiet w starszym wieku

71

Mariusz Klimczyk Profil sprawnoci specjalnej medalisty mistrzostw wiata juniorw w skoku o tyczce

79

Wojciech Jans, Klaudia Jans Struktura gry podwjnej tenisistek na najwyszym poziomie wiatowym

87

Anna ysak, Magdalena Podczarska-Gowacka Monika Orzechowska

Zastosowanie terapii Neurac i masau transegracyjnego w niespecyficznych dolegliwociach blowych dolnego odcinka krgosupa

102

Anna Walentukiewicz Ocena wartoci odywczej diet studentek AWFiS w Gdasku. Cz. II. Witaminy i skadniki mineralne

108

Wiesawa Ciechaniewicz, Lucyna Cyrulik, Jolanta Grajek-Jwik

Problemy zdrowotne uczniw wybranej szkoy diagnoza na potrzeby tworzenia programu edukacji zdrowotnej

115

Weronika Wrona-Wolny Zachowania i opinie gimnazjalistw zwizane z piciem alkoholu

125

Rocznik Naukowy, AWFiS w Gdasku, 2010 r., t. XX

Autor korespondencyjny: dr Jakub Adamczyk Akademia Wychowania Fizycznego Jzefa Pisudskiego w Warszawie, Zakad Teorii Sportu ul. Marymoncka 34, 00-968 Warszawa; tel. (22) 834-41-54; e-mail: jakub.adamczyk@awf.edu.pl


Training Individualization, Specification of Individual Training

HENRYK SOZASKI, MARCIN SIEWIERSKI, JAKUB ADAMCZYK Akademia Wychowania Fizycznego im. Jzefa Pisudskiego w Warszawie, Zakad Teorii Sportu

Streszczenie

Celem pracy uczyniono prb identyfikacji i porwna rnych rozwiza rzeczywistego treningu zawodnikw najwyszej kwalifikacji z wybranych dyscyplin indywidualnych (lekka atletyka, pywanie, judo) w przebiegu makrocyklu rocznego.

W badaniach wykorzystano dane o obcieniach treningowych zebrane i analizowane wg metody opracowanej w Zakadzie Teorii Sportu AWF w Warszawie. cznie przeanalizowano 308 cykli rocznych sportowcw, ktrzy na przestrzeni ostatnich czterech cykli olimpijskich (19922008) mieli znaczce osignicia na arenie midzynarodowej (uczestnicy MP, ME, M i IO).

W wyniku bada wyszczeglniono szereg czynnikw warunkujcych uzyskiwanie wysokich wynikw sportowych, a take elementy ktre s wyznacznikami indywidualizacji treningu na najwyszym poziomie.

Osiganie wysokich wynikw nie jest moliwe bez odpowiedniego podejcia wykorzystujcego indywidualne predyspozycje poszczeglnych zawodnikw. Poszukujc rezerw, naley uwzgldnia szerokie spektrum naukowych i technologicznych metod wspomagania treningu.

Sowa kluczowe: trening, indywidualizacja, obcienia treningowe.

Abstract The purpose of this paper was an attempt at identification and comparisons of different training solutions for the top

level competitors from chosen individual sports (athletics, swimming, judo) in the course of an annual cycle. In examinations details about training loads were collected and analysed according to the method drawn up at the

Unit of Theory of Sport AWF in Warsaw. In total 308 annual cycles of high class athletes who during the last four Olympic cycles (19922008) had significant achievements on the international arena (including participants of: NC, EC, WC and OG) were analyzed.

During an analysis a number of determinants conditioning the achievement of high sports results as well as elements which are indicators of the individualization of training top athletes were specified.

Achieving high results isn't possible without a proper approach exploiting competitors individual predispositions. Searching for reserves should take into account a whole spectrum of scientific and technological methods of training support.

Key words: training, individualization, training loads.

Poziom wynikw sportowych, jak rwnie zoono i trudno walki sportowej nieustannie si podnosz. Wci zastanawiamy si nad hipotetycznymi granicami ludzkich moliwoci, lecz raz za razem s one przesuwane. Nie ulega wtpliwoci, e sport odsania coraz to nowe obszary psychoruchowej i funkcjonalnej doskonaoci ustroju czowieka, ujawniajc rwnoczenie rozlege i gbokie zdolnoci adaptacyjne w efektywnym podejmowaniu zoonych ruchowo i nawet ekstremalnie wyczerpujcych energetycznie wysikw [1,2,3]. Czowiek moe coraz wicej, szybciej, wyej i silniej parafrazujc antyczne przesanie i wci nie zamierza poprzestawa w deniu do doskonaoci.

Wielki w tym udzia ma poszerzajcy si zasb wiedzy. Tej pyncej z wynikw poznania nauk podstawowych w tym jake dynamicznego rozwoju nauk przyrodniczych. Pord nich trzeba zwrci szczegln uwag na genetyk i neurofizjologi one to bowiem zdaj si by w nieodlegym ju czasie predyktorem nowego sposobu mylenia o zdolnociach, moliwociach i ograniczeniach ustroju [4,5,6]. Obficie, ale i rozsdnie, czerpi z nauk podstawowych nauki o kulturze fizycznej, wszechstronnie eksplorujc specyficzny obszar rnorakich zjawisk charakteryzujcych funkcjonowanie czowieka w sporcie i jego skutki, konstruujc przy tym przesanki coraz bardziej skutecznych technologii i programw treningu. Trzecie rdo innowacji to uoglniane dowiadczenia empiryczne praktyki sportu zawsze niezwykle cenna wiedza i oryginalne obserwacje

H. Sozaski, M. Siewierski, J. Adamczyk

6

przyczynowo-skutkowe, gromadzone wprost z rzeczywistych warunkw treningu i walki sportowej.

Czerpic z tak zarysowanych rde wiedzy o ksztatowaniu doskonaoci czowieka, wspczesny sport, jak ju powiedzielimy, wci si rozwija. Trzeba sobie jednak zdawa spraw, i kady proces rozwoju by unikn spadku dynamiki czy wrcz stagnacji winien w okrelonej fazie by dodatkowo stymulowany. e kada, nawet nad wyraz skuteczna technologia musi by wzbogacana o procesy innowacyjne, nowe operacje, rodki czy narzdzia: bardziej wydajne czy ekonomiczne, mniej czaso- czy kosztochonne. W technologiach i procesach biotechnologicznych a trening sportowy naszym zdaniem w peni mieci si wrd procesw o charakterze biotechnologicznym trzeba te uwzgldnia czynniki natury spoecznej, edukacyjnej (i zgodnie z definicj procesu treningu i zasadami walki sportowej mieszcz si one w tym kanonie).

Z tych przesanek wychodzc i tak postrzegajc rzeczywisto idc ku kolejnym, coraz trudniejszym celom wiedza o sporcie musi szuka coraz to nowych stymulatorw podnoszcych efektywno szkolenia, a tym samym rokujcych postp wynikw. Mamy za sob niemao takich przedsiwzi. Oto ze sportowania (a ju zapisywano rekordy) przeszlimy przez kanony regularnego treningu. Pniej zerodkowalimy siy na rozbudowie jego objtoci, by stopniowo doda intensyfikacj obcie. Wzbogacilimy front oddziaywa ksztatujcych o stymulacje geoklimatyczne, wspomaganie farmakologiczne i celow diet, coraz efektywniej korzystajc rwnie z nowoczesnej techniki take tej wykorzystywanej do celw penetracji kosmosu.

Ten proces maksymalizacji wysikw dla maksymalizacji wyniku poprzez optymalizacj treningu wci trwa i nakazuje (w myl zasady nastawienia na innowacyjno) permanentne poszukiwanie nowych mechanizmw stymulujcych efektywno treningu bd uruchamiania czynnikw ju zidentyfikowanych ale do tej pory z rnych wzgldw nie w peni wykorzystywanych.

Majc to na uwadze, celem pracy uczyniono prb identyfikacji i porwna rnych rozwiza rzeczywistego treningu zawodnikw najwyszej kwalifikacji z wybranych dyscyplin indywidualnych (lekka atletyka, pywanie, judo) w przebiegu makrocyklu rocznego.

*** W badaniach wykorzystano dane o obcieniach treningowych zebrane i analizowane

wg metody opracowanej w Zakadzie Teorii Sportu AWF w Warszawie [7,8]. O indywidualizacji w pimiennictwie mwi si od lat, w podrcznikach przypomina

trenerom o jej znaczeniu [np. 9,10,11,12,13]. Mwi si, i winna ona uwzgldnia w planowaniu pracy i formach organizacji procesu treningowego rnice w rozwoju poszczeglnych osobnikw, w ich uzdolnieniach i poziomie reaktywnoci na okrelone bodce oraz dostosowanie rodkw treningu i metod do tych rnic. Celem indywidualizacji treningu jest zapewnienie optymalnych warunkw rozwoju sportowego osobnikom, charakteryzujcym si zrnicowanym poziomem cech wiodcych [14,15,16,17].

Tak widziana indywidualizacja ma uzasadnienie w zespole ujawnionych indywidualnych waciwoci, bdcych zespoem cech charakteryzujcych rozwj fizyczny, sprawno fizyczn, uzdolnienia ruchowe i osobowo danego osobnika, ktrego ocena jest punktem wyjcia przy doborze do sportu wyczynowego i podczas przygotowania wieloletniego planu treningu [13,16,18].

Akceptujc taki sposb widzenia indywidualizacji treningu, dostrzegamy rwnoczenie wysoki poziom oglnoci tego rozumowania. Jest to zbir teoretycznych zalece wynikajcych z przesanek o charakterze naukowym. Wskazuje drog postpowania, swego rodzaju filozofi mylenia. By jednak te kanony uwzgldni w dugofalowym procesie szkolenia i technologii treningu, potrzebne jest przeoenie samej zasady (indywidualizacja) na swoisty algorytm procesu treningu wanie w kategoriach technologicznych i metodycznych.

I tu zaczynaj si kopoty. Co przyj za punkt odniesienia? Jakimi posugiwa si kryteriami, by cao postpowania moga cho w czci mie charakter mierzalny nie tylko opisowy [19,20,21].


7

Bardzo zoony to obszar, wielopaszczyznowy i wielowarstwowy, czerpicy z wiedzy rnych nauk i dowiadcze praktyki o charakterze prawie wycznie jednostkowym, indywidualnym rnym rwnoczenie w rnych dyscyplinach i konkurencjach. Nie dziwi wic, e bardzo niewiele tu materiaw rdowych, bardzo niewiele publikowanych wynikw bada. Wielka przewaga podejcia intuicyjnego ni technologii wynikajcej z rzeczywistego poznania w znaczeniu wiedzy naukowo-weryfikowanej.

W tej sytuacji warto podj prb choby czciowego sformalizowania przejaww indywidualizacji jako jednego z nurtw metodycznych procesu szkolenia, majcego swoje odbicie w programach i procedurach treningu. Zmierzajc ku temu, cao rozumowania podporzdkowujemy idei maksymalizacji wyniku w drodze optymalizacji dugofalowego procesu treningu, a wic rozpatrujemy zagadnienie w funkcji celu: spenienia wymogw modelu mistrzostwa sportowego w danej specjalnoci i osignicia indywidualnych waciwoci modelu mistrza [12,17,22,23].

W kadej dyscyplinie i konkurencji da si zidentyfikowa najwaniejsze determinanty wyniku. Posuymy si tu przykadem z dwch blokw konkurencji lekkoatletycznych skokw i rzutw. Generalnie chodzi w nich albo o uzyskanie najwyszej wysokoci (skoku), albo najwikszej odlegoci (skoku, rzutu). Efektywno indywidualnego dziaania polega tutaj na optymalnym spenieniu warunkw okrelonych fizycznym prawem rzutu ukonego, uwzgldniajc kt wylotu rodkw masy ciaa (smc), pocztkow prdko wylotu, pocztkow wysoko uniesienia smc oraz (oczywicie) przyspieszenie grawitacyjne [8]. Tylko tyle i a tyle! Posuylimy si tu przykadem stosunkowo prostym, jednake w kadej specjalnoci mona na podobnej drodze poszukiwa funkcjonalnej determinanty modelu mistrzostwa sportowego.

Co czyni, by spenia (w coraz wyszym stopniu) wymogi modelu? Ide tego postpowania w rozumieniu procesu szkolenia pokazuje ryc. 1.

Ryc. 1. Idea indywidualizacji w wieloletnim procesie treningu

Lmax

hmax

Przygotowanie sprawnociowe Przygotowanie

taktyczne

Przygotowanie techniczne

Przygotowaniepsychiczne

Przygotowanie intelektualne

Inne czynniki

Polityka startowa

Wynik

Struktura czasowa

Struktura rzeczowa

Obcienia treningowe

Ind

ywid

ual

izac

ja

Tre

nin

g in

dyw

idu

aln

y

Prz

eb

ieg

pro

ce

s

w a

da

pta

cyjn

ych

w s

ka

li cza

su


8

Zaznaczylimy tu ju wystpowanie podanego zbioru procedur indywidualizacji treningu, towarzyszcych procesowi w sposb cigy. Jeli tak, to indywidualizacja winna by wpisana w scenopis caego rozwoju kariery od doboru wstpnego i kwalifikacji do sportu, poprzez selekcj (to wszak rwnie poszukiwanie indywidualnoci) oraz kolejne fazy rozwoju i ksztatowania mistrzostwa sportowego (ryc. 2). W tym kontekcie podkrelamy, i operacyjne programy takiego dugofalowego szkolenia musz uwzgldnia czynniki dwojakiego rodzaju: aktualny stan i uwarunkowania rozwoju biologicznego (a jest ich wiele i maj swoj dynamik) oraz wymogi prognozowanej (dla konkretnego osobnika) specjalizacji sportowej (jest ich mniej, lecz cechuj si okrelon labilnoci w czasie). Konkretyzuje to coraz wyraniej obszar indywidualizacji, sugerujc rwnoczenie zasadno rozszerzania jej spektrum stosownie do postpujcego zjawiska specjalistycznej adaptacji funkcjonalnej (ryc. 3).

Ryc. 2. Idea indywidualizacji treningu z uwzgldnieniem etapizacji szkolenia [za 12]

Ryc. 3. Idea rozszerzania strefy indywidualizacji treningu stosownie do postpujcej specjalistycznej adaptacji funkcjonalnej


9

W dugofalowym postpowaniu musimy oczywicie mie na wzgldzie dynamik rozwoju poszczeglnych zdolnoci w ontogenezie (okresy krytyczne, fazy sensytywne). To wane wytyczne do planowania i indywidualizacji treningu. A trzeba ju w kolejnych fazach doboru i selekcji uwzgldnia szczeglne znaczenie prognozowanych waciwoci antropometrycznych [24] czy zdolnoci koordynacyjnych [25,26], tak wanych w ksztatowaniu indywidualnego modelu techniki [27]. Ale cho nie ma dwch idealnie rwno rozwijajcych si osobnikw u kadego dynamika rozwoju przebiega w sposb zrnicowany to w kadym przypadku standardy i trendy populacyjne trzeba traktowa jako strefy uprawnionych procesw ksztatujcych dane zdolnoci [12,25,28]. Przykadem niech bd tu wytyczne pomieszczone w tab. 1. Z kolei ryc. 4 obrazuje realizacyjne ju rozwinicie takiego podejcia w dugofalowym rozwijaniu dyspozycji skocznociowych. To przejaw stopniowo narastajcej specjalizacji, ale i koniecznoci indywidualizacji treningu.

Tak prowadzony tok rozumowania pozostaje w penej zgodzie z intuicyjnie rozumianym pojciem indywidualnych waciwoci i indywidualizacji treningu, zbliajc nas do koniecznych przecie dla dziaa operacyjnych propozycji technologicznych i metodycznych. Jak w tych kategoriach mona uzbroi ide (indywidualizacja) w przymioty umoliwiajce posugiwanie si mierzalnymi wielkociami bo w takiej wanie formie mog by one wykorzystywane w praktyce?

Wielokrotnie ju dawalimy wyraz przekonaniu, i najwicej obiektywnych informacji o treningu kryje si w danych charakteryzujcych obcienia treningowe [7,8,29]. Mimo wszelkich stopniowo, lecz stale pomniejszanych niepewnoci co do ich klasyfikacji, sposobw pomiaru i analizy skonstruowany w Zakadzie Teorii Sportu AWF w Warszawie, doskonalony i rozwijany system zbierania i analizy obcie jest dzi podstawowym rdem informacji o treningu. Ju w kategoriach spersonifikowanych, indywidualnych dokumentujcych cykle rnej dugotrwaoci [m.in.: 30,31,32,33,34,35].

Tab. 1. Wytyczne dla planowania wieku rozpoczynania treningu i progresji obcie [za 12]


10

Ryc. 4. Przykad specjalistycznej transformacji w obrbie konkretnej zdolnoci [za 7]

Dysponujc coraz to bogatszym zbiorem danych zawodnikw z rnych dyscyplin

i konkurencji podjlimy prb poszukiwania informacji, ktre mog by traktowane jako wyznaczniki indywidualizacji treningu. Przyjlimy przy tym zaoenie, e ewentualne propozycje rozwiza winny mieci si merytorycznie wewntrz systemu, uwzgldniajc dwie kategorie identyfikacji wysikw (ze wzgldu na rodzaj przygotowania i ze wzgldu na oddziaywanie na mechanizmy energetyczne), wyrnione zakresy intensywnoci pracy oraz katalog stosowanych grup rodkw treningu, waciwy dla poszczeglnych dyscyplin i konkurencji [7,8,36]. Posugujc si powstaym w ten sposb zespoem 28 wskanikw szczegowych (tab. 2) i wyspecjalizowanymi arkuszami kodowania obcie (tab. 3) poddalimy wstpnej analizie zbiory opisujce obcienia treningowe (w cyklu rocznym) 100 lekkoatletw (48 zawodniczek i 52 zawodnikw), rozpatrujc dla kadego z nich dane z trzech (lub czterech) rnych makrocykli rocznych (razem 308) tab. 3. Byli to sportowcy, ktrzy na przestrzeni ostatnich czterech cykli olimpijskich (19922008) mieli znaczce osignicia na arenie midzynarodowej, uczestnicy MP, ME, M i IO. Analizujc indywidualne dane z poszczeglnych cykli, poszukiwalimy rnic midzy obcieniami rnych zawodnikw. Zaoylimy, e stwierdzone rnice upowaniaj do identyfikacji ich jako wskanikw indywidualizacji treningu (jak na razie bez prb weryfikacji przyczyn czy motyww tego postpowania).

Efekty takiej analizy okazay si wielce charakterystyczne i dajce asumpt do rnorakich przemyle. Dane charakteryzujce struktur ilociow i jakociow treningu (katalogowane wg wzoru tab. 2) rozoyy si wielokierunkowo. Ich frekwencja w strukturalnym obrazie obcie (TR, W-U-S, T1T5(6)) oraz katalogu grup rodkw treningu (tab. 3) wskazuje, e zmiany (przejawy indywidualizacji?) dotyczyy (w rnym stopniu) wszystkich skadowych: obcie cakowitych (TR), ich rodzajw (W-U-S), intensywnoci wysikw (T1T5(6)) oraz doboru stosowanych grup rodkw treningu. W makroskali wydaje si to zrozumiae, bo takie s kanony procesu treningu, cho w indywidualnych przypadkach napotykamy na rozmaite sytuacje.


11

Tab. 2. Rzuty lekkoatletyczne arkusz kodowania obcie [8]

Ksztatujcy

Podtrzymujcy

tlenowy mieszany beztlenowo-kwasomlekowy

beztlenowo-niekwasomlekowy

anabo- liczny

zakresy intensywnoci

Obszar energe- tyczny Obszar infor- macyjny

1 2 3 4 5 (6)

1...5

W

1 26.5

22 25.2 26.4

2.4 6.4 7.4 8.4 9.3 9.4 10.4 11.4 15.4 16.4 17.3 18.3 22.1 22.3 25.1 26.3

2.2 11.3 2.3 12.2 3.2 12.3 3.3 15.2 6.2 15.3 6.3 16.2 7.2 17.1 7.3 17.2 8.2 18.1 8.3 18.2 9.2 22.2 10.2 24.1 10.3 26.2 11.2

2.1 16.1 3.1 18.4 4 19 5 20 6.1 21 7.1 23.1 8.1 23.2 9.1 24.2 10.1 24.3 11.1 26.1 12.1 27 13 28.1 14 28.2 15.1 28.3 28.4

U

32 30.4 31.4 33.4 34.3 35.4 36.3

30.2 34.1 30.3 34.2 31.2 35.2 31.3 35.3 33.2 36.1 33.3 36.2

29 37 30.1 31.1 33.1 35.1 36.4

S

39.1 40.1 41.1

38.4 38.3 40.2

38.2 40.3 41.2

38.1 41.3 39.2 42 40.4 43

W, U, S

TR

Poszczeglne kody cyfrowe oznaczaj zbiory konkretnych grup rodkw treningu identyfikowanych wg kryteriw obszaru informacyjnego (W,U,S) i energetycznego T1T5(6)) [8].

I tak na ryc. 510 pokazujemy indywidualne przykady repartycji a wic i zmiennoci

obcie w kolejnych cyklach rocznych zawodniczki w siedmioboju [33]. Tutaj obie te tendencje wyraone s wyranie. Jednak w wielu innych przypadkach tych prawidowoci trudno si doszuka.

Bardziej szczegowa analiza umoliwia identyfikacj wielce wymown, wyodrbniajc dwa zasadnicze zbiory wynikajce ze stwierdzonego charakteru zmian w repartycji obcie (indywidualizacji treningu): ilociowy, polegajcy gwnie na zwikszaniu objtoci (TR, W-U-S) i podnoszeniu

intensywnoci obcie, przy ograniczonej zmiennoci wykorzystywanych grup rodkw treningu. Tendencja ta wyraa si zarwno w bezwzgldnym podnoszeniu poziomu wskanikw ilociowych (co prowadzi do wzrostu TR), jak te zmian midzy nimi (W, U, S) tylko przy ograniczonych zmianach TR z reguy jednak w stron powikszania udziau obcie o charakterze specjalnym. Znamienne, e postpowanie takie w najmniejszym stopniu dotyczy wprowadzania nowych, do tej pory nie wykorzystywanych grup rodkw treningu. Da si to wyrazi jako: robimy to samo, ale wicej i mocniej;

jakociowy, w zasadniczej mierze operujcy zmiennoci grup rodkw treningu w kolejnych cyklach struktury czasowej co wskazuje na zasadniczy obszar


12

procedur indywidualizacyjnych wyraajcy si przemylan zmiennoci narzdzi i metodyki oddziaywania bo w kadym przypadku towarzyszy temu podejciu take odpowiednio metod, form i zewntrznych warunkw treningu. Zmiany ilociowe (TR, W-U-S) s tu wyranie mniej zaznaczone (przede wszystkim tylko umiarkowane wahnicia TR), dotycz przede wszystkim powikszajcego si stopniowo udziau obcie S i U, przy wzgldnie stabilnych (w cyklu rocznym) proporcjach obcie rnej intensywnoci (T1T5(6)).

I jeszcze jedna wstpna konstatacja wymagajca jednak weryfikacji na bardziej

liczebnym materiale, obejmujcym rwnie inne jeszcze dyscypliny. Oto zauwaalna jest rnica midzy charakterem zmian wynikw zawodnikw, ktrych dane o obcieniach kwalifikuj si do wyrnionych zbiorw (ilociowy, jakociowy). Przypominamy przy tym, e wszyscy byli sportowcami na wysokim poziomie a wybrane do analizy obcie makrocykle staralimy si lokalizowa w podobnych cyklach rozwoju kariery, ale ju w fazie najwyszych osigni. Okazao si, e zawodnicy, ktrych dane odpowiadaj cechom, charakterystycznym dla zbioru ilociowy z reguy demonstrowali wzgldn stagnacj wynikw, z rzadka tylko je poprawiajc (w niewielkim zakresie) przy wyranie zarysowujcej si tendencji do ich co najwyej utrzymania.

Zauwaalnie odmiennie moemy interpretowa skutki treningu zawodnikw, ktrych obcienia zakwalifikowano do zbioru jakociowy. W tej grupie mimo wzgldnej stabilizacji parametrw ilociowych treningu, wyranie czciej obserwujemy nadal postpujc (w rnym stopniu) popraw rekordowych osigni wci na poziomie midzynarodowym (moe uzasadnione byoby tu okrelenie wzgldna stabilizacja wynikw, jako odrnienie od poprzednio sformuowanej wzgldnej stagnacji).

Tab. 3. Zestawienie ilociowe (n) danych wzitych do analizy obcie treningowych

Kobiety Mczyni Ogem

Konkurencje

zawodniczki makrocykle

roczne zawodnicy

makrocykle roczne

osb makrocykli rocznych

Biegi krtkie i przez potki

12 36 18 54 30 90

Skoki 13 39 18 54 31 93

Rzuty 15 45 16 48 31 93

Wieloboje 8 32 - - 8 32

Razem 48 152 52 156 100 308


13

Ryc. 5. Wielko cakowitych obcie treningowych (TR) w przebiegu kariery zawodniczki siedmioboju [33]

Ryc. 6. Wielko obcie o charakterze specjalnym (S) w przebiegu kariery zawodniczki siedmioboju [33] Patrzc na taki wanie, wyranie dwubiegunowy obraz zmiennoci treningu wyraony

poprzez parametry obcie, nasuwa si przypuszczenie by moe jego przyczynowo-skutkowego zwizku z wynikami bada sprzed prawie wier wieku [36]. Wwczas to badajc zrnicowanie rozwoju modocianych zawodnikw w zalenoci od rodzaju treningu, wyranie wyodrbnilimy dwa modele treningu prowadzce do dwch rnych dugofalowych efektw: trening intensywny (I) i progresywny (P). Czy aby w obrazie dzi przedstawionym (zmienno obcie o charakterze ilociowym i jakociowym), nie ma podobnych przesanek metodycznych i technologicznych?

Zastanawiamy si tutaj nad zmiennoci obcie treningowych, przyjmujc je za waciwie jedyny moliwy do przyjcia (i w teorii, i praktyce) wskanik, ktry w sposb zadowalajco mierzalny moe odzwierciedla charakter i rozlego indywidualizacji treningu. Pozostajc w penej zgodzie z leksykalnymi znaczeniami terminw: indywidualizacja i indywidualne moliwoci czerpic z wynikw tu przytoczonych mona zaryzykowa tez, i takie podejcie ma uzasadnienie. Pozwala strukturalnie, posugujc si 28 wskanikami wielkoci i rodzaju obcie oraz skatalogowanym rejestrem grup rodkw dla danej specjalnoci, projektowa zakres, wielko i charakter zmian w obcieniach, ktre winny znale odzwierciedlenie w programach realizacyjnych rzeczowej i czasowej struktury treningu [7,12,37].


14

Zrozumiae, e zmiany te by spenia pryncypium indywidualizacji musz mie charakter przemylany i systemowy. Zmierza ku moliwie najwyszej kompatybilnoci pomidzy szeroko rozumianym aktualnym potencjaem funkcjonalnym i sportowym a wymogami (rwnie hipotetycznymi) modelu mistrzostwa sportowego (konkretna specjalno). I nie mog to by dziaania dorane, okazjonalne, lecz proces zaprogramowany w funkcji celu: dugofalowa maksymalizacja wyniku (postpw) drog optymalizacji procesu treningu [12,18,23,33,38]. To jeden z czynnikw postpowania optymalizujcego.

Rozsdny obraz zmiennoci (indywidualizacji) obcie w cyklu rocznym przedstawiaj dane pomieszczone na ryc. 7 i 8. Mona przypuszcza, i jest to wyraz poszukiwania bardziej efektywnego modelu treningu jednego z najlepszych polskich sprinterw.

Przedstawiony niej materia jest efektem poszukiwa w obrbie kilku tylko konkurencji (gwnie szybkociowo-siowych) lekkiej atletyki. Obejmuje jednak dane charakteryzujce 308 makrocykli rocznych 100 sportowcw wysokiej kwalifikacji, wic uznalimy, i mona na tej podstawie podj prb metodycznych rozwaa, zmierzajcych ku technologicznym rozwiniciom rzeczywistej indywidualizacji treningu. Prace te bdziemy kontynuowa. Umoliwia to ju zebrany, systematycznie wzbogacany materia obejmujcy wikszo olimpijskich dyscyplin sportu.

Z uwagi na charakter opracowania tutaj skupilimy si wycznie na danych opisujcych zmienno obcie w przebiegu rocznego cyklu szkolenia. Inn opcj trzeba przyj do analiz dotyczcych etapw szkolenia i cykli wieloletnich (np. olimpijskich). Jeszcze inaczej naley postrzega i interpretowa to zjawisko w okresach, mezo- i mikrocyklach oraz jednostkach treningowych, a wic cyklach podporzdkowanych, w ktrych realizuje si ju konkretne, wyodrbnione zadania i operuje wysoce wyspecjalizowanymi narzdziami. Tutaj dua zmienno jest wrcz doktrynalnie wbudowana w programy realizacyjne, lecz jake czsto nosi prawie wycznie charakter ilociowy. Moe to wynika z opacznej interpretacji sensu przebiegu podrcznikowej krzywej obcie [np. 11,16,38,39,40].

Ryc. 7. Procentowe wykorzystanie grup rodkw treningu w zbiorze wicze specjalnych (S) w sezonie 2005 (trening w sprintach lekkoatletycznych, reprezentant kraju) [31]


15

Ryc. 8. Procentowe wykorzystanie grup rodkw treningu w zbiorze wicze specjalnych (S) w sezonie 2007 (trening w sprintach lekkoatletycznych, reprezentant kraju) [31]

Rozwaajc przebieg indywidualizacji treningu zawodnikw wysokiej klasy w ramach

makrocyklu rocznego, musimy z wielk starannoci i uwag odnosi si do wszelkich meandrw struktury czasowej periodyzacji pracy. Jeszcze do niedawna klasyczny cig trzech okresw (przygotowawczy, startowy, przejciowy) jednoznacznie porzdkowa struktur rocznego szkolenia pod wzgldem kalendarzowym, funkcjonalnym, szkoleniowym i sportowym. Dzisiaj owe oczywiste fazy procesu adaptacji (przygotowanie, starty, odnowa), coraz czciej (na skutek rozbudowanego programu startowego) musimy (chcemy) w cyklu rocznym powtarza przygotowujc si do konkretnych imprez rangi ME, M, IO, startw letnich i zimowych, halowych i na obiektach otwartych, rnego rodzaju pucharw, lig i turniejw. Rwnie po to by zdobywa konieczne kwalifikacje, upowaniajce do udziau w imprezach gwnych (ME, M, IO). Mielimy ju do czynienia z powtarzalnoci nawet 34 odrbnych cykli startowych w makrocyklu rocznym (np. w pywaniu).

Jest to pole do szczeglnego pogbiania indywidualizacji treningu, znajdujcego swj konkretny program w mezocyklach bezporedniego przygotowania startowego (przedstartowego) BPS [12,13,14,22,39,41]. W ramach 46 tygodni i trzech faz (akumulacja, intensyfikacja, transformacja) wypracowanie szczytu formy i ewentualna aklimatyzacja do miejsca, czasu i warunkw startu wymaga realizacji programu wrcz w peni indywidualnego, bo tylko taki, skonstruowany z uwzgldnieniem aktualnych danych osobniczych (stan wytrenowania, zdrowie, samopoczucie, nastawienie psychiczne) moe racjonalnie i efektywnie stymulowa stan gotowoci startowej.

I tu wielce wymowny przykad charakteryzujcy dobr grup rodkw treningu zastosowany w BPS przez dwch sprinterw najwyszej kwalifikacji biegajcych 100 i 200 m (ryc. 9). Ich rekordy yciowe i cele sportowe przed imprez gwn byy bardzo zblione, natomiast trening w BPS jak wida znaczco do koca zrnicowany. Efekt podobny, pozytywny fina w obu konkurencjach.


16

Ryc. 9. Dobr grup rodkw w treningu BPS dwch sprinterw (A, B) o zblionym poziomie wynikw

Rozpatrujc rnorakie meandry indywidualizacji, trzeba te zwrci uwag na

wskaniki objtoci realizowanego treningu. Analizy dowodz, e niejednokrotnie obiegaj one od typowych rozwiza. Przykadem moe tu by objto treningu trzech najlepszych polskich potkarzy czterystumetrowcw. Liczba treningw przez nich realizowana odbiega od modelowych wartoci proponujcych 500 czy nawet 600 jednostek w cyklu rocznym (tab. 4). Wynika to moe z jednej strony ze specyfiki konkurencji lub uwzgldnienia spersonalizowanych potrzeb kadego z zawodnikw.

Obserwacja danych tab. 4 przekonuje, e niespecyficzne rozwizania dotycz take proporcji pracy i jakkolwiek oglna jej objto jest zbliona, to stosowane rozwizania s dalekie od wartoci modelowych [12]. Zdecydowana przewaga obcie o charakterze wszechstronnym wiadczy oczywicie o wszechstronnoci konkurencji jednoczenie przekonujc, e specyficzne wymogi (obcienia specjalne) s tak wysokie, e bardzo dua objto takiego treningu nie jest moliwa czy wskazana.

Tab. 4. Obcienia treningowe (h) w obszarze informacyjnym, czoowych polskich potkarzy

P.J. M.P. R.S.

Liczba jednostek treningowych 395 380 339

Obcienia wszechstronne, W 159:48:10 157:52:08 148:03:09

Obcienia ukierunkowane, U 17:14:13 13:50:59 14:18:31

Obcienia specjalne, S 5:05:45 3:38:39 5:00:25

Cakowite obcienie dla cyklu (TR) 182:08:08 175:21:46 167:22:05


17

Analiza wielkoci i struktury obcie nie ogranicza si oczywicie tylko i wycznie do wskazania globalnych wielkoci obcie i pozwala na coraz to gbsz identyfikacj rnic w treningu poszczeglnych zawodnikw. Idc tym tropem, podjlimy prb okrelenia charakterystyki treningu biegowego najlepszych polskich potkarzy w historii, w zakresie najbardziej specjalnych rodkw wytrzymaoci rytmowej (ryc. 10). Zajmowaa ona zawodnikom od 28 min do przeszo 1 h. Wida jednak, e najlepsi realizowali wikszy wymiar treningu rytmowego. Zdecydowane rnice wida te w proporcjach pracy.

Ryc. 10. Wykorzystanie rytmu krtkiego, redniego i dugiego przez najlepszych polskich potkarzy

Stosunkowo zblione modele przygotowa wida u P.K. i J.H. W ich przygotowaniach

dominowa rytm redni (okoo 45%) przy cznym czasie treningu wytrzymaoci rytmowej okoo 28 min. Lepszy z biegaczy (J.H.) w wikszym stopniu korzysta jednak z duszych odcinkw. Podobnie w najwikszym stopniu wykorzystywa rytmy potkarskie redniej dugoci R.S. U niego zajmoway one ponad poow czasu. Model przygotowa by tu oparty na rytmie krtkim i rednim, ktre to stanowiy blisko 90% pracy.

W analizowanym sezonie rekordzista Polski M.P. rwnie w ponad 80% opiera si na tych rodkach, z tym e u niego dominujc pozycj (przeszo 55%) zajmoway rytmy do trzeciego potka. On te powici najwicej czasu na prac nad wytrzymaoci rytmow. Zupenie inny model przygotowa realizowa P.J. Przy wysokim wykorzystaniu rytmu krtkiego (48%) w niewielkim stopniu biegano dystanse od 4 do 7 potkw (19%), by ponad 30% czasu przeznaczy na prac nad wytrzymaoci rytmow dug.

Rnice tu prezentowane wynikaj m.in. z typologii potkarzy. Wszak ich trening zaley od ewentualnych brakw bd mocnych stron danego zawodnika. Sportowcy nie powinni by trenowani w jednakowy sposb. Klasyfikacja zawodnikw powinna si przyczyni do zrnicowanego podejcia w stosunku do stosowanych rodkw treningu, modelowania obcie i periodyzacji szkolenia. Opierajc si na rekordowych osigniciach w rnych konkurencjach lekkoatletycznych Iskra wyrni 7 typw zawodnikw uprawiajcych t konkurencj: tempowy, techniczny, szybkociowy, wytrzymaociowy, rytmowy, wszechstronny, optymalny [42].

Typologia ta dowodzi, e przyjte modelowe zaoenia nie zawsze zdaj si potwierdza w praktyce. wiadczy to jednake o tym, i moliwe jest osiganie sukcesw przez zawodnikw o rnej charakterystyce. Dobitny to dowd na konieczno stosowania indywidualizacji w praktyce.

Inny przykad, ktrym si posuymy, dotyczy indywidualizowania liczby i czstotliwoci startw w trzech dyscyplinach olimpijskich: pywaniu, lekkiej atletyce i judo. Badaniami objto 30-osobow grup zawodnikw (15 kobiet i 15 mczyzn) z trzech dyscyplin: pywania, lekkiej atletyki i judo.

W tab. 5 przedstawiono liczb startw, cznie w zawodach krajowych i midzynarodowych w grupie badanych zawodnikw. Dostrzegamy znaczne rnice

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

PJ MP RS JH PK

48,2%

55,2%

38,2%

26,6%

32,6%

19,3%

28,2%

51,6%

44,6%

45,6%

32,5%

16,6%

10,2%

28,8%

21,8%

zawodnicy

RYTM KRTKI RYTM REDNI RYTM DUGI


18

w liczbie startw pomidzy poszczeglnymi grupami wynikajce m.in. z odmiennych celw szkoleniowych i specyficznych uwarunkowa danych dyscyplin.

Zawsze trzeba pamita, e tylko nieliczni uzyskuj rekordowe rezultaty, dowodem czego s zrnicowane osignicia wrd zawodnikw kadej z badanych grup. W tab. 6 przedstawiono poziom skutecznoci startowej wg kryterium osigni (liczba miejsc na podium do liczby startw w finaach). W grupie pywakw wynosi rednio 73,32%, lekkoatletw 98,89%, a judokw 60% [43]. Tab.5. Liczba startw eliminacyjnych, pfinaowych i finaowych pywakw lekkoatletw i judokw w zawodach krajowych (k) i midzynarodowych (mm) sezonie 2005/2006 [43]

Zawodnicy Liczba startw

w finale (k + mm) Liczba startw

w pfinale (k + m) Liczba startw

w elimin. (k + mm) Liczba startw

ogem

.D. 59 1 22 82

P.K. 87 1 29 117

S.K. 40 1 18 59

.G. 16 0 6 22

M

P.B. 16 0 3 19

O.J. 17 2 12 31

P.B. 61 2 19 82

A.G. 40 0 6 46

A.S. 47 0 7 54

Py

wac

y

K

J.G. 51 0 8 59

P.J. 13 2 3 18

M.P. 8 0 2 10

D.K. 19 2 11 32

D.D. 21 2 4 27

M

S.Z. 18 0 1 19

A.J. 18 1 2 21

M.B. 22 2 5 29

D.O. 17 1 9 27

W.J. 17 0 1 18

Lek

koat

leci

K

K.S. 20 0 1 21

M.K. 23 * 31 54

T.K. 29 * 34 63

D.B. 15 * 29 44

W.T. 15 * 25 40

M

R.K. 8 * 32 40

K.S. 16 * 19 35

M.K. 17 * 18 35

A.M. 15 * 30 45

M.S. 8 * 26 34

Jud

ocy

K

E.B. 12 * 19 31

* - runda finaowa


19

Tab. 6. Procent osigni zawodnikw kadry narodowej w pywaniu, lekkiej atletyce i judo na podstawie zajmowanych miejsc na podium w odniesieniu do startw finaowych w zawodach krajowych i midzynarodowych w sezonie 2005/2006 [43]

Zawody krajowe Zawody midzynarodowe

liczba startw (finay)

liczba startw (finay)

Badani

25 m 50 m

liczba zajtych miejsc (13)

w stosunku do liczby startw w finaach [%]

25 m 50 m

liczba zajtych miejsc (13)

w stosunku do liczby startw w finaach [%]

.D. 34 12 89,1 4 9 23,1

P.K. 49 16 93,8 11 11 81,8

S.K. 22 8 93,3 3 7 70,0

.G. 13 0 92,3 3 0 0,0

M

P.B. 16 0 0,0 0 0 0,0

O.J. 0 6 100,0 0 11 100,0

P.B. 37 10 100,0 7 7 64,3

A.G. 28 9 73,0 0 3 33,3

A.S. 32 12 68,2 0 3 0,0

Py

wac

y

K

J.G. 40 11 23,5 0 0 0,0

P.J. 5 100,0 8 50,0

M.P. 2 100,0 6 50,0

D.K. 6 100,0 13 69,2

D.D. 9 100,0 12 75,0

M

S.Z. 1 100,0 17 82,4

A.J. 3 100,0 15 46,67

M.B. 9 100,0 13 76,92

D.O. 9 88,9 8 50,0

W.J. 3 100,0 14 71,4

Lek

koat

leci

K

K.S. 3 100,0 17 70,59

M.K. 17 65,0** 6 67**

T.K. 21 86,0** 8 50**

D.B. 13 77,0** 2 50**

W.T. 14 36,0** 1 100**

M

R.K. 5 80,0** 3 67**

K.S. 10 60,0** 6 83**

M.K. 15 47,0** 2 100**

A.M. 12 42,0** 3 100**

M.S. 7 71,0** 1 100**

Jud

ocy

K

E.B. 11 36,0** 1 100** ** - procentowy udzia walk wygranych w rundzie finaowej

Niezalenie od de, w okresie startw gwnych sezonu czsto wystpuje ryzyko

braku wysokiego poziomu formy. Duy odsetek skutecznoci startowej lekkoatletw w porwnaniu do pywakw czy judokw po czci wynika z mniejszej liczby startw kontrolnych, ktre stanowi istotny element w przygotowaniu pywakw i judokw (np. starty w zawodach serii Grand Prix). Lekkoatleci reprezentujcy najwyszy poziom z uwagi na wysok specjalizacj, startuj przede wszystkim w tzw. konkurencjach koronnych.

Starty te na og maj charakter rywalizacji o najlepsze wyniki i zajmowane miejsca. Rzadkoci s starty kontrolne i szkoleniowe, ktre np. u pywakw stanowi znaczny odsetek w okresie przygotowawczym.

Z uwagi na potrzeb stopniowego zwikszania gotowoci startowej, na pocztku okresu przygotowawczego pywacy w poszczeglnych zawodach startuj wielokrotnie pywajc dusze dystanse, dc tym samym do poprawienia moliwoci tlenowych. Charakter i zadania poszczeglnych startw zmieniaj si wraz ze zblianiem si do startw gwnych sezonu. W tym czasie judocy czy lekkoatleci skupiaj si na modelowaniu


20

przygotowania do startw priorytetowych, nie uczestniczc w zawodach, podczas gdy pywacy zwikszajc gotowo startow, startuj w koronnym stylu i dystansie, zgodnie z przyszym startem gwnym.

Z uwagi na specyficzno danej dyscypliny (np. urazowo, wyduony czas odnowy) zawodnicy nie powinni startowa zbyt czsto. Przykadowo judocy najwyszej klasy startuj w zawodach rednio ok. 12 razy w sezonie. U lekkoatletw wysokiej klasy przy okresie startowym trwajcym okoo 15-20 tygodni, optymalna liczba startw zaley od charakteru konkurencji i wynosi rednio ok. 15-20 w sezonie. Pywacy w zalenoci od specyfiki rozgrywanych zawodw priorytetowych (basen 25 m lub 50 m) w konkretnym okresie odbywaj wiksz liczb startw na pywalni o dugoci odpowiadajcej najbliszym zawodom gwnym. Optymalne przygotowanie startowe w grupie badanych pywakw (kadra narodowa i olimpijska) uzyskuje si przy ok. 7 startach na dugim basenie i przy ok. 15 startach na krtkim basenie. Naley jednak zaznaczy, i starty na dugim basenie rozpoczynaj si w drugiej poowie makrocyklu, przygotowujc do startw w okresie letnim (naprzemiennie ME lub M basen 50 m).

Ustalenie optymalnej liczby startw w sezonie w poszczeglnych indywidualnych dyscyplinach sportu staje si istotn informacj, ktra warunkuje prawidowy przebieg procesu treningu.

Doszlimy w ten sposb do kolejnego regulatora indywidualizacji treningu polityki startowej. To starty wyznaczaj cele szkoleniowe i sportowe kwalifikowanego zawodnika. Stosownie do ich kalendarza buduje si programy przygotowa [10,12,22,39,41]. Po to, by maksymalizowa efektywno startow, poszukuje si w treningu najbardziej osobniczo skutecznych bodcw i rozwiza.

Indywidualizacja polityki startowej wynika z przyjtych (na podstawie prognozowania) celw, dla ktrych opracowano programy i plany szkolenia [7,41]. Filozofia tego postpowania zaoona w wieloletnim cyklu rozwoju zawodnika (plan yciowy, rozwj kariery) winna mie swoje etapowe rozwinicia w kolejnych cyklach wieloletnich konkretyzujc si zadaniowo w okrelonych makrocyklach rocznych, za operacyjnie we waciwych okresach, fazach i mikrocyklach startowych, czy wrcz dniach i godzinach startu [7,16,39,41].

Zmierzanie ku takiej regulacji gotowoci startowej to dla kwalifikowanych sportowcw zadanie w peni indywidualne, wrcz meritum indywidualizacji. I analizy polityki startowej i efektywnoci startw najlepszych zawodnikw pokazuj, jak rnymi (wanie indywidualnymi) posuguj si tutaj rozwizaniami [7,19,39,41].

Referowane tutaj rozumowanie ma swoje uzasadnienie w wynikach bada i analiz wzitych z materiau sportw indywidualnych. Naszym zdaniem takie wanie podejcie do problemu indywidualizacji treningu ma jednak rwnie pene uzasadnienie w procesie szkolenia zawodnikw w dyscyplinach zespoowych. Musimy w nich jednak dodatkowo uwzgldni wszystkie czynniki wynikajce ze specyficznych funkcji i zada (a wic specjalnych, indywidualnych umiejtnoci) spenianych w druynie, a take specyficznych zachowa i wspdziaania taktycznego z innymi zawodnikami wasnymi jak rwnie wobec przeciwnika [15,44,45,46]. To niezwykle wany obszar specyficzny wanie dla gier. Utrudnieniem jest tu rwnie wystpujca niestabilno kalendarza imprez. Wszak niezalenie od rutynowego terminarza rozgrywek ligowych, musimy liczy si m.in. z meczami pucharowymi (trudno przewidzie ile ich bdzie), udziaem w rozgrywkach kwalifikacyjnych, powoaniami do zespow reprezentacyjnych itp. W sumie jest to dla kwalifikowanych zawodnikw kilkadziesit dni startowych w makrocyklu rocznym duo wicej ni w wikszoci sportw indywidualnych. To wszystko czyni procedury indywidualizacji treningu bardziej zoonymi nie poddaje jednak w wtpliwo samej jej formuy i postpowa realizacyjnych, opisanych poprzednio.

Krelc ten materia, podejmujcy prb metodycznego i technologicznego podejcia do indywidualizacji treningu, musimy jeszcze wyranie i jednoznacznie uwypukli konieczno jej systemowego i to dwojako ujcia. Raz w zintegrowanym procesie treningu (jako jedn ze skadowych), dwa wewntrz wasnego podsystemu wyrozumowanych oddziaywa i narzdzi samych procedur indywidualizacyjnych. To wane,


21

bowiem tylko w takim rozwiniciu mamy szanse na efekty adekwatne do zaoonego celu (wobec zidentyfikowanego stanu aktualnego i modelu docelowego). By poda tak sformalizowan drog, musimy w kadej fazie treningu (chciaoby si powiedzie w kadym jego punkcie) dysponowa wystarczajco szerokim zespoem wiarygodnych informacji, charakteryzujcych aktualny stan funkcjonalny i wytrenowanie zawodnika, umoliwiajcy analizy porwnawcze co do skutecznoci stosowanego programu i planu treningu oraz efektywnoci startowej [7,9,12,23,39,41]. Musz one wynika z precyzyjnie zaplanowanych procedur i narzdzi kontroli treningu gwnie operacyjnej i okresowej; monitoringu treningu i analizy przebiegu walki sportowej. Indywidualizacja nie moe opiera si jedynie na przesankach intuicyjnych, nie moe by inicjowana przez zdarzenia czy stany dorane. Sama w sobie musi by procesem wewntrz procesu treningu, jednym z jego wanych stymulatorw.

Coraz czciej zastanawiamy si, czy aby w szkoleniu sportowym i treningu kwalifikowanych zawodnikw nie dochodzimy do granic skutecznego oddziaywania. Pytamy: czy mona jeszcze wicej, jeszcze bardziej intensywnie? S granice, ktrych przekroczy si nie da, lub przekroczenie staje si nieopacalne czy wrcz zagraajce zdrowiu (dzi lub w nieodlegej perspektywie). W tej sytuacji trzeba poszukiwa rozwiza innowacyjnych. I racjonalizujcych trening.

Indywidualizacja zdaje si by postpowaniem stymulujcym dotychczasowe rozwizania i programy treningu. Kade jednak przedsiwzicie metodyczne i technologiczne w tym zakresie musi mie charakter rzeczywicie indywidualny, osobniczy konstruowane ze znawstwem w kategoriach programowych i z przekonaniem realizowane przez zawodnika.

Tu powstaje kolejna kwestia realizacyjna treningu indywidualnego, systemowo mieszczcego si w realizowanym procesie i programie szkolenia. Tak wic indywidualizacja treningu (jako procesu) mieci w sobie take potrzeb merytorycznego przewartociowania programw realizacyjnych. Nie wszystko da si zrobi w ramach rutynowej jednostki treningowej bezporednio pod nadzorem trenera. W miar podnoszenia poziomu zaawansowania zawodnika (sportowego dojrzewania) coraz bardziej znaczca cz zada powinna by realizowana samodzielnie. Std te rosnce znaczenie przygotowania teoretycznego i intelektualnego oraz samokontroli, tak by wszelkie czynnoci metodyczne realizowane we wasnym treningu indywidualnym speniay kryteria przyjtego modelu i programu treningu [14,16,23].

Do zbioru czynnikw i narzdzi indywidualizujcych przebieg zmian przystosowawczych, mieszczcych si w indywidualnym treningu, trzeba dzi zaliczy wci rozbudowywany arsena procedur i rodkw pozatreningowych w wielu przypadkach niezwykle skutecznie stymulujcych efektywno procesw adaptacji wysikowej i budowania gotowoci startowej [2,6,12,39,41,47].

Mylimy tu przede wszystkim o zaawansowanych zawodnikach, ale niemao tych procedur jest zasadne ju w modszych kategoriach wieku. Chodzi m.in. o szeroko rozumian indywidualizacj narzdzi, rodkw i metod odnowy biologicznej. Nie powinno tu by powszechnej dzi standaryzacji. To samo w obrbie wszelkich przedsiwzi z zakresu przygotowania psychicznego, ksztatowania osobowoci i zachowa celowych treningu autogennego czy technik relaksacyjnych. Nie ma dwch jednako reagujcych i czujcych osobnikw [np. 48]. Dzi indywidualizacja w tym zakresie zdaje si (na najwyszym poziomie mistrzostwa, przy zblionym poziomie wytrenowania) by czynnikiem niesychanie istotnym1.

Wyniki wielu bada wskazuj na istotne znaczenie osobniczo dobranej diety zalenie od rodzaju wysiku i waciwoci fazy rozwoju biologicznego ale take gustw i nawykw ywieniowych. Niektrzy wrcz szacuj si oddziaywania trafnego programu ywienia na ok. 30% potencjau wysikowego wytrenowanego sportowca. W programie indywidualizacji i indywidualnego treningu trzeba i ten obszar programowa i planowa [49,50,51,52].

1 Wiele wartociowych informacji na ten temat znajdziemy w pracy: T. Rychta (red.). Osobowo a zachowanie celowe sportowcw. Warszawa: COS; 1998.


22

Wreszcie wci rozszerzajca si, ale budzca szereg kontrowersji sfera wspomagania treningu. Nie ulega wtpliwoci, i jest to obszar absolutnej indywidualizacji postpowa jednoznacznie i wprost kierowanych ku konkretnemu organizmowi, znajdujcemu si w peni zdiagnozowanej sytuacji. I tylko wwczas mona spodziewa si efektw wspomagajcych trening. Rwnoczenie trzeba uzna, i nie jest to w adnym przypadku (wspomaganie farmakologiczne przede wszystkim) sfera decyzyjna trenera, lecz lekarza i odpowiednich specjalistw. Podkrelamy przy tym, e powodzenie nawet najlepiej pomylanego i kompetentnie realizowanego procesu szkolenia w znacznej mierze uwarunkowane jest stanem zdrowia zawodnika. Zrozumiae, e jest to obszar immanentnie indywidualnych, osobniczych stanw, ktre musz by wrcz priorytetem w konstruowaniu programw treningu i polityki startowej, znajdujc oczywicie odzwierciedlenie take w specyfice treningu indywidualnego.

***

Zawarty w tej pracy materia to zaledwie prba pewnej identyfikacji systematyzacji bardzo wielu czynnikw mieszczcych si w obrbie istoty indywidualizacji szkolenia i treningu indywidualnego. Wychodzc z przesanek poznania naukowego, patrzylimy na spraw w kategoriach nade wszystko metodycznych i technologicznych, prbujc umiejscowi wyodrbnione skadowe zakadanego procesu (indywidualizacja) w strukturalnym modelu treningu, co otwiera drog do postpowa decyzyjnych, a wic odzwierciedlenia w konkretnych programach realizacyjnych rwnie indywidualnego treningu.

To wstpny dopiero krok. Uczyniony na materiale ograniczonym liczebnie i wzgldnie jednorodnym inicjuje on jednak (naszym zdaniem) formuowanie wstpnych sugestii, formalizujcych metodyczne podejcie do technologicznego wykorzystania wci (jak si wydaje) nie w peni uruchamianych rezerw kryjcych si w indywidualizacji treningu. A sport musi tych rezerw poszukiwa.

Prace w tym obszarze kontynuujemy. Trzeba mie nadziej, e pozwol one na poszerzenie krgu poznania i formuowanie coraz bardziej konkretnych przesanek, dajcych si transponowa do praktyki szkolenia.

BIBLIOGRAFIA

[1] Grski J, red. Fizjologiczne podstawy wysiku fizycznego. Warszawa: PZWL; 2002. [2] Ronikier A. Fizjologia sportu. Warszawa: COS; 2001. [3] Traczyk W, red. Diagnostyka czynnociowa czowieka. Fizjologia stosowana. Warszawa: PZWL; 1999. [4] Latash M. Neurophysiological basis of movement. Champaign: Human Kinetics; 2008. [5] Roth SM. Genetic primer for exercise science and health. Champaign: Human Kinetics; 2007. [6] Wilmore JH, Costill DL. Physiology of sport and exercise. Champaign: Human Kinetics; 2004. [7] Sozaski H, red. Kierunki optymalizacji obcie treningowych. Warszawa: AWF; 1992. [8] Sozaski H, ledziewski D, red. Obcienia treningowe dokumentowanie i opracowywanie danych.

Warszawa: RCMSzKFiS; 1995. [9] Bondarczuk A. Uprawlienije trenirowocznym processom sportsmienow wysokogo kassa. Moskwa: Olimpia

Press; 2007. [10] Harre D. Trainingswissenschaft. Berlin: Sportverlag; 2001. [11] Matveev LP. Osnovy obshchey teorii sporta i systemy podgotovki sportsmenov. Kiev: Olimpijskaja Literatura;

1999. [12] Sozaski H, red. Podstawy teorii treningu sportowego. Warszawa: COS RCMSzKFiS; 1999. [13] Suslov FP, Sytch WL, Shustin BN. Sovremiennaya sistema sportivnoy podgotovki. Moskwa: SAAM; 1995. [14] Hohmann A, Lames M, Letzelter M. Einfhrung in die Trainings Wissenschaft. Wiebelsheim: Limpert; 2002. [15] Naglak Z. Metodyka trenowania sportowca. Wrocaw: AWF; 1999. [16] Sleamaker R. Serious training for serious athletes. Champaign: Human Kinetics; 1993. [17] Wany Z. Modelowe wskaniki cech mistrzostwa sportowego. Warszawa: RCMSzKFiS; 1989. [18] Patonow WN. Adaptacja w sporcie. Warszawa: RCMSzKFiS; 1990. [19] Korenberg WB. Sportivnaya metrologia. Moskwa: Fiziczeska Kultura; 2008. [20] Ulatowski T, red. Zastosowanie metod naukowych na potrzeby sportu. Warszawa: PTNKF; 2002. [21] Wood TM, Zhu W, red. Measurement theory and practice in kinesiology. Champaign: Human Kinetics; 2006. [22] Kolesov AJ, Lenc NA, Razumovskij EA.: Sorievnovatielnaya diejatielnost i podgotovka sportsmenov wysshey

kvalifikacyj Moskwa: Fiskultura i Sport; 2003.


23

[23] Schnabel G, Harre D, Borde A, red. Trainingswissenschaft. Berlin: Sportverlag; 2000. [24] aska-Mierzejewska T. Antropologia w sporcie i wychowaniu fizycznym. Warszawa: COS; 1999. [25] Sadowski J, red. Coordination motor abilities in scientific research. Biaa Podlaska: AWF; 2005. [26] Starosta W. Globalna i lokalna koordynacja ruchowa w wychowaniu fizycznym i sporcie. Warszawa-Pozna:

AWF; 2006. [27] Czajkowski Z. Nauczanie techniki sportowej. Warszawa: COS; 2004. [28] Bompa TO. Total training for young champions. Champaign: Human Kinetics; 2000. [29] Sozaski H., red. Kierunki rozwoju sportu olimpijskiego. Warszawa: COS; 2004. [30] Adamczyk J. Obcienia treningowe zawodnikw o rnym poziomie sportowym trenujcych bieg na 400 m

przez potki. Praca doktorska. AWF Warszawa; 2007. [31] Bielczyk M. Charakterystyka procesu treningu sprintera. Praca magisterska. AWF Warszawa; 2009. [32] Guzowska M. Obcienia treningowe wieloboistki na poziomie mistrzowskim midzynarodowym. Praca

magisterska. AWF Warszawa; 1989. [33] Kamrowska-Nowak M. Zmienno obcie treningowych a wynik sportowy w siedmioboju lekkoatletycznym

na poziomie mistrzostwa sportowego. Praca doktorska. AWFiS Gdask; 2008. [34] Litwiniuk E. Obcienia treningowe sprinterki na poziomie klasy mistrzowskiej midzynarodowej

w makrocyklu rocznym. Praca magisterska. AWF Warszawa; 2009. [35] Sobieszek M. Analiza porwnawcza obcie treningowych w rocznym cyklu szkolenia miotaczek kul.

Praca magisterska. AWF Warszawa; 2009. [36] Sozaski H. Zrnicowanie rozwoju sportowego modocianych zawodnikw w zalenoci od rodzaju

treningu. Warszawa: AWF; 1986. [37] Sozaski H, Witczak T, Starzyski T. Podstawy treningu szybkoci. Warszawa: COS; 1999. [38] Bompa TO. Periodization. Theory and methodology of training. Champaign: Human Kinetics; 2006. [39] Platonov WN. Sistema podgotovki sportsmenov w olimpijskom sportie. Kiev: Olimpijskaja Literatura; 2004. [40] Zatsiorsky VM. Science and practice of strength training. Champaign: Human Kinetics; 2001. [41] Bulatowa MM. Sistema olimpijskoj podgotovki i napravlenija soviershestvovanija podgotovki sportsmenov

k Igram Olimpiady 2008 w Pekinie. [42] Iskra J. Bieg na 400 metrw przez potki. Rzeszw; 1999. [43] Siewierski M, Adamczyk J, Boguszewski D. Porwnanie liczby i czstotliwoci startw w wybranych

dyscyplinach indywidualnych (pywanie, lekka atletyka, judo). Skuteczno startowa. [W:] Kuder A, Perkowski K, ledziewski D, red. Proces doskonalenia treningu i walki sportowej. T.4, Warszawa: AWF; 2007: 23-29.

[44] Czerwiski J, Sozaski H, red. Wspczesne koncepcje szkolenia w zespoowych grach sportowych. Gdask: AWFiS; 2004.

[45] Czerwiski J, Jastrzbski Z. Proces szkolenia w zespoowych grach sportowych. Gdask: AWFiS; 20006. [46] Panfil R. Coaching uzdolnionego gracza. Wrocaw: AU-MC; 2007. [47] Suslov FP, Gippenreiter EB. Podgotovka sportsmenov v gornych uslovijakh. Moskwa: SportAkadem Press;

2001. [48] Tracy B, Scheelen M. Osobowo lidera. Warszawa: Studio EMKA; 2001. [49] Burke L. Practical sports nutrition. Champaign: Human Kinetics; 2007. [50] Celejowa I. ywienie w sporcie. Warszawa: PZWL; 2008. [51] Hargreaves M, Spriet L. Exercise metabolism. Champaign: Human Kinetics; 2006. [52] Jarosz M, red. Zasady prawidowego ywienia dzieci i modziey. Warszawa: Ii; 2008.


Autor korespondencyjny: dr hab. prof. nadzw. Radosaw Laskowski Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Zakad Fizjologii, ul. Kazimierza Grskiego 1, 80-336 Gdask e-mail: lasradek@awf.gda.pl, tel. 606 68 10 66


Dehydrogenase Curve in a Judo Competition. A Case Study

SYLWESTER KUJACH, MIROSAW SMARUJ, TOMASZ GRZYWACZ,

MARCIN USZCZYK, EWA ZIEMANN, RADOSAW LASKOWSKI Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jdrzeja niadeckiego w Gdasku

Streszczenie

Judo jest walk sportow acykliczn, dwupodmiotow tzn. bezporednim zmaganiem si dwch zawodnikw. Wysiki charakteryzuj si zmienn intensywnoci. Czas walki: pi minut seniorzy i modzie (2022 lata), 4 minuty juniorzy (1719 lat) i kadeci (1516 lat), trzy minuty modzicy (1314 lat); nie uwzgldnia przerw wynikajcych ze specyfiki pojedynku uwarunkowanych przepisami. Pewne rozstrzygajce momenty w walce jak: rzuty, dwignie, trzymania i duszenia wymagaj wysokiej sprawnoci procesw fosfagenowych przemian beztlenowych niekwasomlekowych oraz przemian kwasomlekowych (glikolitycznych). Nie zawsze jednak na wynik maj wpyw w/w elementy. Biorc pod uwag czas walki w judo oraz liczb walk przeprowadzonych podczas jednego turnieju (od 4 do 7), mona stwierdzi, e odbywaj si one przy znacznym udziale tlenowych procesw energetycznych.

Celem bada byo wyznaczenie krzywej mleczanowej podczas rozgrywania walk na zawodach judo. Postawiono nastpujce pytania badawcze: Czy stenie mleczanu we krwi u badanego po walkach przekroczy stenie po wysiku testowym WAnT? Czy aktywno i skuteczno ataku maj wpyw na stenie mleczanu? Jakie mog by przyczyny wysokiego stenia mleczanu we krwi? Wyniki wikszoci bada sugeruj, e osoby dobrze wytrenowane podczas wysikw o maksymalnej intensywnoci uzyskuj wysze wartoci stenia mleczanu we krwi, co jest wyrazem swoistej adaptacji do wysikw i moliwoci jego kontynuowania. Natomiast podczas wysikw o intensywnoci submaksymalnej wyrazem adaptacji bd nisze stenia mleczanu we krwi. Stenie mleczanu we krwi u badanej po walkach przekraczao stenie po wysiku testowym WAnT, co sugeruje, e pojedynczy wysiek WAnT jest nieodpowiedni do diagnostyki przemian glikolitycznych u zawodnikw judo. Aktywno i skuteczno ataku nie s jedynymi czynnikami, ktre wpywaj na zwikszenie aktywnoci procesu glikolizy. Przyczyn wysokiego stenia mleczanu we krwi naley upatrywa w ischemii mini szkieletowych.

Sowa kluczowe: mleczan a wysiek, judo.

Abstract Judo is a direct fight between two struggling players. Efforts are of varying intensity. The fight time, five minutes for

seniors and youth (2022 years), 4 minutes for juniors (1719 years), does not take into account the gaps arising from specific duel brought provisions. Some decisive moments in the fight, such as: projections, levers, grips and choking, demand high efficiency of phosphagenic processes - anaerobic transformations and glycolytic changes. However, these elements do not always influence the result. Given the time of fighting in judo and the number of performed fights in one tournament (from 4 to 7), one can ascertain that they take place with a substantial share of aerobic energy processes.

The aim of the test was to designate dehydrogenase curve during a judo fight at tournaments. The following research questions were raised: does blood lactate concentration in a tested person after fighting exceed concentration after WAnT effort test? Does activity and effectiveness in attack affect lactate concentration? What might be a cause of high blood lactate concentration? The results of most studies suggest that athletes during efforts of maximum intensity obtain higher blood lactate concentration, which reflects unique adaptation and an ability to continue. However, during efforts of submaximal intensity, lower concentrations of lactate in the blood will express adaptation. Blood lactate concentration after fighting exceeded concentration after WAnT effort test, which suggests that a single WAnT effort is inadequate for a diagnosis of glycolytic transformation in judo players. Activity and effectiveness in attack are not the only factors that affect the developing glycolytic process. Causes of high concentrations of blood lactate should be searched for in ischemic skeletal muscles.

Key words: blood lactate and exercise, judo and performance.

Wstp Kwas mlekowy jest finalnym produktem glikolizy w wielu organizmach, a tym samym

jest rozwaany w ostatnim stuleciu jako kocowy produkt metaboliczny [1]. Jest aktywnym metabolitem, ktry peni wan rol w odtwarzaniu i produkcji glikogenu miniowego [2]. Najnowsze publikacje donosz o zrnicowanych waciwociach metabolicznych i regulacyjnych mleczanu, takich jak rda energii metabolicznej [3], modulator produkcji energii [4] i skurczu minia [5], sygnalizowania czsteczki [6] i miejsc docelowych dla terapii


25

raka [7]. Jednak w rysie historycznym opisywano, e mleczan jest po prostu kocowym produktem metabolicznym i wiedza na jego temat jest niekompletna [8].

W sporcie wyczynowym mleczan traktowany jest jako wskanik zmczenia mini [1]. Im wysze stenie mleczanu we krwi, tym wiksza intensywno wysiku, std pomiary jego stenia we krwi stosuje si celem okrelenia intensywnoci wysiku oraz kontroli zmian adaptacyjnych organizmu sportowca. Z bada Cartera i wspautorw [9] wynika, i pod wpywem treningu stenie mleczanu we krwi obnia si podczas wysikw o intensywnoci submaksymalnej, a moe si podwysza podczas wysikw o intensywnoci maksymalnej. Potwierdzaj to rwnie badania Bergmana i wspautorw [10].

W wietle wynikw bada rnych autorw zawodnikw judo cechuje umiejtno wykonywania krtkotrwaych wysikw o duej mocy, wymagajcych wysokiej sprawnoci niekwasomlekowych procesw energetycznych [11,12], umiejtno wykonywania wysikw wymagajcych duej sprawnoci procesw glikolitycznych oraz umiejtnoci pracy w warunkach narastajcego zakwaszenia [13,14,15]. Wymagana jest tu rwnie stosunkowo wysoka wydolno aerobowa (tlenowa), warunkujca wiksz ekonomizacj pracy oraz prawidowy i szybki przebieg procesw restytucji powysikowej [16].

Celem bada byo wyznaczenie krzywej mleczanowej podczas rozgrywania walk w mistrzostwach Europy juniorek w judo.

Postawiono nastpujce pytania badawcze:

1. Czy stenie mleczanu we krwi u badanej po walkach przekroczy stenie po wysiku testowym WAnT?

2. Jaka wystpia zaleno pomidzy aktywnoci i skutecznoci ataku a steniem mleczanu po kolejnych walkach judo podczas zawodw?

3. Jakie mog by przyczyny wysokiego stenia mleczanu we krwi?

Materia i metody Badaniu poddano zawodniczk z KS AZS AWFiS w Gdasku, czonkini kadry

narodowej juniorek w judo. Badania przeprowadzono podczas mistrzostw Europy juniorek w judo. Materiaem do analizy byy prbki krwi pobranej po kadej walce badanej celem okrelenia stenia mleczanu. Dokonano rwnie rejestracji techniczno-taktycznej 6 walk wedug metody Adama i wsp. [17]. Obliczono: liczb atakw, liczb atakw skutecznych, czstotliwo atakw.

Tab. 1. Charakterystyka antropometryczna badanej

Parametr N=1

Wiek [lata] 18,3

Wysoko ciaa [cm] 166

Masa ciaa [kg] 78

Sta treningowy [lata] 5

BMI [kgm-2] 28,5

FAT [%] 26,6

FAT Mass [kg] 20,9

FFM [kg] 57,5

S. Kujach, M. Smaruj, T. Grzywacz, M. uszczyk. E. Ziemann, R. Laskowski

26

Metody pomiarw antropometrycznych Do pomiarw podstawowych komponentw skadu ciaa posuy BODY

COMPOSITION ANALYZER TBF-300 firmy TANINTA, wykorzystujcy metod bioelektrycznej impedancji. Do oceny wzgldnej masy ciaa wykorzystano wskanik (BMI) [kgm-2]. Metoda pomiaru wydolnoci tlenowej laboratoryjna

Badana zawodniczka wykonaa wysiek fizyczny o wzrastajcym obcieniu do odmowy kontynuowania. Test wykonywany by na ergometrze rowerowym ER900 firmy Jaeger. Podczas testu w sposb cigy mierzono wielkoci charakteryzujce czynno ukadu oddechowego i krenia oraz zuycie tlenu (VO2) i wydalanie dwutlenku wgla (VCO2). Test ten pozwoli oceni wielkoci okrelajce wydolno tlenow organizmu czyli:

maksymalny pobr tlenu (VO2max metoda bezporednia) oraz prg przemian

anaerobowych (AT metod nieinwazyjn, tzw. metod wentylacyjn). W badaniach wykorzystano skomputeryzowany analizator gazw oddechowych Oxycon Pro firmy Jaeger (Viasys) oraz program Breath by Breath.

Ponadto okrelono maksymaln moc tlenow [MPvo2max] w wartociach bezwzgldnych [W].

Protok: piciominutowa faza wstpna, w ktrej dokonano pomiarw spoczynkowych wartoci

wskanikw charakteryzujcych czynno ukadu krenia i oddechowego; piciominutowy wysiek fizyczny o staym obcieniu 1,5 wata na kilogram masy ciaa

[Wkg-1] przy czstotliwoci obrotw pedaami 55 na minut [55min-1]. Stanowi on faz referencyjn testu, w ktrej celem byo uzyskanie stanu stabilizacji czynnociowej;

faza gwna testu, w ktrej zwikszano obcienie o 25 [W] co minut, a do odmowy kontynuowania wysiku;

wypoczynek w pozycji siedzcej na cykloergometrze przez 5 minut.

Metoda pomiaru wydolnoci beztlenowej laboratoryjna Do oceny wydolnoci beztlenowej zastosowano test opracowany przez Bar-Ora [18] pod nazw Wingate Anaerobic Test w wersji 30 sekundowej (WAnT) z penym oporem koa zamachowego od pocztku wysiku [14]. Badani wykonywali test na koczyny dolne na ergometrze rowerowym Ergomedic E818 firmy Monark, z oporem na kole dobieranym indywidualnie, ktre wynosio 0,075 kG na kilogram masy ciaa [0,075 kGkg-1].

Do oblicze wskanikw mechanicznych w powyszym tecie wykorzystano program komputerowy MCE v 2.0 (19), dziki ktremu okrelono nastpujce wskaniki:

warto pracy cakowitej (Wtot) w jednostkach wzgldnych [Jkg-1],

maksymaln moc beztlenow (PWAnT) wyraon w jednostkach wzgldnych [Wkg-1],

czas uzyskania mocy maksymalnej (TUZ) oraz czas utrzymania mocy maksymalnej (TUT) z dokadnoci do 0,01 [s],

wskanik spadku mocy (WSM) w [%]. Protok: piciominutowa rozgrzewka z obcieniem 1,5 wata na kilogram masy ciaa

[Wkg-1] przy czstotliwoci obrotw pedaami [50min-1]. Ponadto w czasie rozgrzewki, badani wykonali po 23 kilkusekundowe wysiki z indywidualnie maksymaln liczb obrotw i obcieniem maksymalnym (testowym);

test waciwy 30s Wingate Anaerobic Test (WAnT); jednominutowy wypoczynek czynny w pozycji siedzcej na ergometrze z maym

obcieniem, a nastpnie dla uniknicia efektu ortostatycznego zalecano 5-minutowy wypoczynek bierny w pozycji lecej;

piciominutowy wypoczynek bierny.


27

Metoda pomiaru mleczanu Stenie mleczanu (LA mmol l-1) we krwi oznaczano wykorzystujc fotometr i gotowe

zestawy firmy Dr. Lange (Niemcy). Krew do bada pobierano z patka ucha przed wysikiem fizycznym oraz 3 minuty i 30 minut po wysiku.

Wyniki Maksymalny poboru tlenu badanej zawodniczki judo, okrelajcy wydolno fizyczn

tlenow, wynosi 43 [mlO2 kg-1 min-1] (tab. 3). Maksymalna moc beztlenowa uzyskana

podczas Wingate Anaerobic Test (WAnT) wynosia 10,1 [W kg-1] (tab. 4). Stenie mleczanu we krwi oznaczane 3 minuty po WAnT oraz 30 minut po wysiku testowym obniyo si o 52% (tab. 4).

Tab. 3. Charakterystyka wskanikw uzyskanych podczas testu do odmowy wykonywania wysiku

N V O2max

(l O2 min -1)

V O2max (mlO2 kg

-1 min-1)

AT

(%V O2max) MPVO2max

(W)

1 3,35 43,0 68,0 270

Tab. 4. Charakterystyka wskanikw uzyskanych podczas WAnT przez badan zawodniczk

N

LA

(m

mo

l l-1

)

prz

ed

WA

nT

LA

(mm

ol l-1

)

3 m

in p

o

WA

nT

LA

(mm

ol l-1

)

30

min

po

WA

nT

Obni

enie

LA

(%

)

PWAnT

(W k

g-1

)

Wtot

(J k

g-1

)

WS

M

(%)

TU

Z

(s)

TU

T

(s)

1 1,0 7,3 3,5 52 10,1 226,1 28,6 3,1 3,8

W zakresie rejestracji i analizy techniczno taktycznej najwicej atakw (12) wykonaa

zawodniczka POL w pierwszej i trzeciej walce, najmniej (1 atak) w drugiej walce (ryc. 1). Natomiast najwicej atakw skutecznych (2 ataki) wykonaa zawodniczka POL w szstej walce (ryc. 1).

Ryc. 1. Ilo atakw oraz atakw skutecznych wykonanych przez badan POL oraz jej przeciwniczki (ZG) podczas kolejnych walk

12

1

12

9

7

9

8

1

8

3

1

0

1 1

0

1 1

2

0 0

1

0 0 0

I walka II walka III walka IV walka V walka VI walka-2

0

2

4

6

8

10

12

14

12

1

12

9

7

9

8

1

8

3

1

0

1 1

0

1 1

2

0 0

1

0 0 0

ilo atakw POL ilo atakw ZG ilo atakw skutecznych POL ilo atakw skutecznych ZG

Ryc. 1. Liczba atakw skutecznych wykonanych przez badan (POL) oraz jej przeciwniczki (ZG) podczas kolejnych walk


28

Co ciekawe w pozostaych piciu walkach badana wykonaa tylko po jednym skutecznym ataku. Trzy pojedynki (pierwszy, czwarty i szsty) zakoczyy si w regulaminowym czasie przewidzianym w tej kategorii wiekowej (junior), czyli 4 min (ryc. 2). Najwiksz czstotliwoci atakw wykazaa si zawodniczka POL w pitej walce, wykonujc atak co 19 sekund (ryc. 2.). Najwiksze stenie mleczanu we krwi (12,5 mmol l-1) badana uzyskaa po pierwszej walce, najmniejsze (7,9 mmol l-1 ) po drugiej walce (ryc. 2).

Ryc. 3. Efektywny czas poszczeglnych walk (s), godzina walki oraz stzenie mleczanu [LA mmol l-1] wekrwi mierzone w spoczynku 3 min po rozgrzewce i po kadej kolenej walce u badanej (POL)

240

40

206

240

133

240

9,45

10,311,2

12,313,1 13,4

14,1

18

1,02

3,3

12,5

7,9

9,2

10,8

12,2

9,6

LA [mmmol L-1] spoczynek

LA [mmmol L-1] po rozgrzewce

I walka

II walka

III walka

IV walka

V walka

VI walka

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

czas [

s]

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

LA

[m

mo

l L-1

]

240

40

206

240

133

240

9,45

10,311,2

12,313,1 13,4

14,1

18

1,02

3,3

12,5

7,9

9,2

10,8

12,2

9,6

czas walki [s](L) godzina(R)

LA [mmol L -1](R)

Ryc. 3. Efektywny czas poszczeglnych walk [s], godzina walki oraz stenie mleczanu [LA mmol l-1] we krwi mierzone w spoczynku 3 min po rozgrzewce i po kadej kolejnej walce

u badanej (POL)

Ryc. 2. Stenie mleczanu [LA mmol L -1] we krwi po kadej walce, efektywny czas wszytkich walk orazczstotliwo atakw badanej (POL) i jej przeciwniczek (ZG) podczas kadej kolejnej walce.

18,420

17,1

2416,6

21,8

240

40

206

240

133

240

3040

26,6

80

133 120

12,5

7,9

9,2

10,8

12,2

9,6

I Walka II Walka III Walka IV Walka V Walka VI Walka0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

[s]

0

2

4

6

8

10

12

LA

[m

mo

l L-1

]

18,420

17,1

2416,6

21,8

240

40

206

240

133

240

3040

26,6

80

133 120

12,5

7,9

9,2

10,8

12,2

9,6

czstotliowc atakw (s) POL(L)

czas walki (s)(L)

czstotliowc atakw (s) ZG(L)

LA [mmol L -1](R)

Ryc. 2. Stenie mleczanu [LA mmol l-1] we krwi po kadej walce, efektywny czas wszystkich walk, czstotliwo atakw badanej (POL) i jej przeciwniczki (ZG) podczas kadej kolejnej walki


29

Dyskusja Wyniki wikszoci bada sugeruj, e osoby dobrze wytrenowane podczas wysikw

o maksymalnej intensywnoci uzyskuj wysze wartoci stenia mleczanu we krwi, co jest wyrazem swoistej adaptacji do wysikw i moliwoci jego kontynuowania. Natomiast podczas wysikw o intensywnoci submaksymalnej wyrazem adaptacji bd nisze stenia mleczanu we krwi [20,21]. Jones i Carter [22] sugeruj jednak, e zmniejszenie maksymalnego stania mleczanu we krwi powinno by wynikiem adaptacyjnym u trenujcych sporty wytrzymaociowe.

Najwiksze stenie mleczanu u badanej przez nas zawodniczki podczas zawodw judo wynosio 12,5 [mmol l-1] po pierwszej walce (ryc. 2). Po kadej walce stenie mleczanu byo wysze ni po pojedynczym wysiku testowym WAnT. Co moe sugerowa, e pojedynczy wysiek WAnT nie do koca jest odpowiednim obcieniem do diagnostyki trenujcych judo, oczywicie w aspekcie przemian glikolitycznych.

Badania Degoutte i wspautorw [23] wykazuj 12,3 [mmol l-1] stenie mleczanu u zawodniczek po walce judo. Podobne stenie mleczanu we krwi u naszej badanej sugeruje du aktywnoci enzymw odpowiedzialnych za proces glikolizy. W zwizku z tym o wikszych moliwociach do wysikw maksymalnych i supramaksymalnych [20]. Naley podkreli moliwoci wysikowe zawodniczek judo. Mickiewicz-Zawadzka [24] w przeprowadzonych badaniach w latach 80. na zawodniczkach kadry uzyskaa najwysze

rednie wartoci VO2max na poziomie 47,6 [ml kg-1 min-1]. Borkowski i wspautorzy [25]

wykazali w swoich badaniach u reprezentantek w latach 19941997 rednie wartoci tego wskanika 50,6 [ml kg-1 min-1], w latach 19981999 natomiast 49,9 [ml kg-1 min-1]. Wedug danych Callistera i wspautorw [15] kobiety trenujce judo osigny podobne rezultaty [52,0 ml kg-1 min-1]. Wysokiej klasy zawodniczki judo z Ameryki odznaczay si puapem tlenowym na poziomie 44,4 [ml kg-1 min-1] [26], a z Japonii na poziomie 49,9 [ml kg-1 min-1] [27]. Natomiast nasza badana uzyskaa warto 43,0 [ml kg-1 min-1] (tab. 3). Yanagisawa i wspautorzy [28] zwracaj uwag na due znaczenie maksymalnej mocy beztlenowej u kobiet trenujcych judo. Z ich bada [28] wynika, e rednie wartoci maksymalnej mocy beztlenowej u zawodniczek japoskich wynosiy 10,04 [W kg-1], a indywidualne wartoci najlepszych dochodziy nawet do 11,2-12,9 [W kg-1]. Zgodnie za sugesti autora wyniki WAnT uywane s w Japonii jako jedna ze skadowych selekcji do kadry narodowej. Borkowski i wspautorzy [25] wykazuj w swoich badaniach rednie wartoci maksymalnej mocy beztlenowej w wysiku testowym Wingate na poziomie 10,5710,72 [W kg-1], natomiast wielkoci wykonanej pracy wynosz 240235 [J kg-1]. Nasza badana uzyskaa warto maksymalnej mocy beztlenowej na poziomie 10,1 [W kg-1] natomiast wielko wykonanej pracy 226,1 [J kg-1].

Sikorski i wspautorzy [29] w swoich badaniach zaobserwowali, e zdecydowana wikszo walk judo trwa pi minut, a ataki odbywaj si co 1520 sekund. Nasza badana najwiksz czstotliwo atakw wykazaa w pitej walce turnieju atakujc 7-krotnie co 19 s (ryc. 2). Jednake po tej walce zanotowano nisze stenie mleczanu we krwi. Mona przypuszcza, e u badanej czstotliwo oraz liczba atakw skutecznych nie korelowaa ze steniem mleczanu.

W czym zatem naleaoby upatrywa wysokiego stenia mleczanu u naszej badanej? Uwaamy, e wysoka intensywno wysiku (o czym wiadczy stenie mleczanu) podczas analizowanych walk wywoana wzrostem aktywnoci kluczowych enzymw glikolitycznych (fosfofruktokinazy, dehydrogenazy aldehydu 3-fosfoglicerynowego) spowodowana bya czstotliwoci atakw oraz du liczb walk o uchwyt. Mona domniema rwnie, e przemieszczanie si (w pozycji stojcej i w parterze) dwch trzymajcych bardzo mocno zawodniczek wywoao izometryczne napicie mini szkieletowych, co w efekcie spowodowao niedotlenienie mini oraz przyspieszenie procesu glikolizy i wzrost stenia mleczanu we krwi u badanej.

Mostoufi-Moad i wspautorzy [30] rwnie tumacz ten sam efekt ischemi, jednak zwracaj uwag na adaptacj organizmu do warunkw ischemii pod wpywem


30

ukierunkowanego treningu. Leppky i wspautorzy [31] wyjaniaj, e warunki ischemii doprowadzaj do zwikszenia aktywnoci procesu glikolizy.

Z praktycznego punktu widzenia interesujcy jest godzinowy rozkad walk podczas jednego dnia zawodw mistrzowskich (ryc. 3). Najkrtszy odstp czasowy wystpi pomidzy III i IV walk oraz pomidzy IV i V walk (30 min), najduszy odstp czasowy pomidzy ostatni walk eliminacyjn V i walk o brzowy medal VI (3 godziny i 50 minut). Wynika z tego, e podczas przygotowa do zawodw gwnych naley zastosowa takie rodki treningowe, ktre doprowadz do zmian adaptacyjnych i pozwol miniom szkieletowym do jak najszybszej utylizacji mleczanu i szybk restytucj pomidzy walkami. Pozwoli na to sprawny przebieg procesw zwizanych z pobieraniem tlenu ze rodowiska i sprawnym dostarczaniu i wykorzystaniu tlenu do wytwarzania energii dla pracujcych mini.

Podsumowujc nasze rozwaania nad wynikami bada kazuistycznych, niestety moemy tylko domniema, e przyczyn tak wysokich ste mleczanu we krwi podczas zawodw judo jest zjawisko ischemii, co znajduje pewne wyjanienie w literaturze.

Wnioski 1. Stenie mleczanu we krwi u badanej po walkach przekraczao stenie po wysiku

testowym WAnT, co sugeruje, e pojedynczy wysiek WAnT jest nieodpowiedni do diagnostyki przemian glikolitycznych u zawodnikw judo.

2. Prawdopodobnie aktywno i skuteczno ataku nie s jedynymi czynnikami, ktre wpywaj na zwikszenie aktywnoci procesu glikolizy beztlenowej.

3. Przyczyn wysokiego stenia mleczanu we krwi naley upatrywa prawdopodobnie w ischemii mini szkieletowych.

BIBLIOGRAFIA

[1] Kristensen M, Albertsen J, Rentsch M, Juel C. Lactate and force production in skeletal muscle. J Physiol 2005;562:521526.

[2] Cori TG, Cori CF. Changes in hexosephosphate, glycogen, and lactic acid during contraction and recovery of mammalian muscle. J Biol Chem 1933;99:493505.

[3] Boussouar F, Benahmed M. Lactate and energy metabolism in male germ cells. Trends Endocrinol Metab 2004;15:345350.

[4] Chari M, Lam KC, Wang YP, Lam TK. Activation of central lactate metabolism lowers glucose production in uncontrolled diabetes and diet-induced insulin resistance. Diabetes 2008;57:836840.

[5] Pedersen HT, Nielsen BO, Lamb DG, Stephenson DG. Intracellular acidosis enhances the excitability of working muscle. Science 2004;305:11441147.

[6] MacDonald JM, Longacre JM, Stoker WS, Brown JL, Hasan MN, Kendrick MA. Acetoacetate and {beta}-hydroxybutyrate in combination with other metabolites release insulin from INS-1cells and provide clues about pathways in insulin secretion. Am J Physiol Cell Physiol 2008:294:C442C450.

[7] Mathupala PS, Colen BC, Parajuli P, Sloan AE. Lactate and malignant tumors: a therapeutic target at the end stage of glycolysis. J Bioenerg Biomembr 2007;39:7377.

[8] Sola-Penna M. Metabolic regulation by lactate. IUBMB Life 2008;60(9):605608. [9] Carter H, Jones AM, Doust JH. Effect of six weeks of endurance training on the lactate minimum speed.

J Sport Sci 1999;17:95767. [10] Bergman BC, Butterfield GE, Wolfel EE, Casazza GA, Lopaschuk GD, Brooks GA. Evaluation of exercise

and training on muscle lipid metabolism. Am J Physiol 1999;276:E106E117. [11] Ikai M, Haga S, Kaneko M. The characteristics of physical fitness of judoists from the viewpoint of respiratory

and cardiovascular functions. Bulletin of the Association for the Scientific Studies on Judo. Kodokan Report 1972;4.

[12] Bellotti P, Benzi G, Dal Monte A, Donati A, Matteucci E, Vittori C. Classifcazione degli sport e determinazione dei mezzi di allenamento. Atleticastudi 1978;34:2946.

[13] Pulkkinen WJ. The sport science of elite judo athletes. Ontario, Canada: Pulkinetics Inc; 2001. [14] Zdanowicz R, Wojcieszak I, Wojczuk J. Cykloergometryczny test wydolnoci anaerobowej. [W:] Wojcieszak I,

red. Wydolnociowe testy specjalne. Wdroenia. Warszawa: Wydaw. Instytutu Sportu; 1985: 925. [15] Callister R, Callister RJ, Staron RS, Fleck SJ, Tesch P, Dudley GA. Physiological characteristics of elite judo

athletes. Int J Sport Med 1991:12(2):196203. [16] Laskowski R, Ziemann E, Grzywacz T. Comparison of aerobic capacity in various groups of adolescent

athletes. Archives of Budo 2009;5:2124. [17] Adam M, Smaruj M, Laskowski R. Graficzna metoda rejestracji walki w judo. Sport Wyczynowy 2005;56:3343. [18] Bar-Or O. Le test anaerobic de Wingate. Caracteristiques et applications. Symbioses 1981;13:157172.


31

[19] Staniak Z. Informatyczny system do wspomagania testw wydolnociowych prowadzonych na cykloergometrach. Trening 1994;1:251257.

[20] Wilmore JH, Costill DL. Physiology of sport and exercise.(3rd ed). Champaign, IL: Human Kinetics; 2004. [21] Scharhag-Rosenberg F, Meyer T, Walitzeki S, Kindermann W. Time course of changes in endurance

capacity: a 1-yr training study. Med Sci Sport Exerc 2009;41(5):11301137. [22] Jones AM, Carter H. The effect of endurance training on parameters of aerobic fitness. Sports Med

2009;29(6):373386. [23] Degoutte F, Jouanel P, Filaire E. Energy demands during a judo match and recovery. Br J Sport Med

2003;37:245249. [24] Mickiewicz-Zawadzka G. Testy fizjologicznej oceny zdolnoci wysikowej zawodnikw uprawiajcych judo.

Prace i Materiay. tom XVI. Warszawa: Instytut Sportu; 1987. [25] Borkowski L, Faff J, Starczewska-Czapowska J. Ocena wydolnoci tlenowej i beztlenowej zawodnikw kadry

narodowej judo. [W:] Sozaski H, Perkowski K, ledziewski D, red. Efektywno systemw szkolenia w rnych dyscyplinach sportu. Warszawa: AWF; 2000: 136138.

[26] Little NG. Physical performance attributes of junior and senior women, juvenile, junior and senior men judoka. J Sport Med Phys Fit 1991;31:510520.

[27] Ebine K, Yoneda I, Hase H. Physiological characteristics of exercise and findings of laboratory tests in Japanes elite judo athletes. Medecine du Sport 1991:65:7379.

[28] Yanagisawa H, Muramatsu S, Samejima M, Moriwaki Y, Nose S, Kasuga S. A study of maximal anaerobic power in female judo athletes. Bulletin of the Association for the Scientific Studies on Judo, Kodokan Report, 1994;VII:161171.

[29] Sikorski W. Aktualne problemy treningu i walki sportowej w judo. Prace i Materiay. Tom V. Warszawa: Instytut Sportu; 1985.

[30] Mostoufi-Moab S, Widmaier EJ, Cornett JA, Gray K, Sinoway LI. Forearm training reduces the exercise pressor reflex during ischemic rhythmic handgrip. J Appl Physiol 1998;84:277283.

[31] Leppky JA, Gurney B, Icenogle MV. Effects of acute leg ischemia during cycling on oxygen and carbon dioxide stores. J Rehabil Res Dev 2008;45(7):10911101.


Autor korespondencyjny: dr hab. prof. nadzw. Andrzej Szwarc Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jdrzeja niadeckiego w Gdasku ul. Grskiego 1, 80-336 Gdask; tel. (58) 554-72-86; e-mail: szwarc@awf.gda.pl

Sprawno dziaania w sytuacji gry jeden przeciwko jednemu pikarzy nonych

uczestniczcych w turnieju finaowym Euro 2008

The Efficiency of Actions in the One-on-One Soccer Game in the Euro 2008

ANDRZEJ SZWARC, KRZYSZTOF KROMKE Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jdrzeja niadeckiego w Gdasku

Streszczenie

Celem bada byo przedstawienie tabelaryczno-graficznego modelu odwzorowujcego gr jeden przeciwko jednemu w pice nonej na podstawie zobiektywizowanej obserwacji wspzawodniczenia graczy reprezentujcych najwyszy poziom kompetencji sportowej. Materia badawczy stanowiy zapisy audiowizualne z 11 meczw piki nonej, ktre rozegrano podczas turnieju finaowego mistrzostw Europy w 2008 roku. Dane o grze jeden przeciwko jednemu rejestrowano na specjalnym arkuszu obserwacyjnym. Oceniano skuteczno dziaa ofensywnych i defensywnych w aspekcie realizacji celw gry i miejsca dziaania graczy. Dowiedziono, e gracze uznawani za mistrzw podejmuj najczciej dziaania ofensywne w sytuacjach gry jeden przeciwko jednemu w celu utrzymania piki lub zdobycia pola gry, a znacznie rzadziej z zamiarem stworzenia sytuacji do zdobycia bramki lub jej zdobycia. Badani przez nas gracze z podobn aktywnoci wykonywali pojedynki w bronieniu i w atakowaniu, przy czym wykazywali si wysz niezawodnoci w indywidualnych dziaaniach ofensywnych.

Sowa kluczowe: pika nona, sprawno dziaania, gra 1 x 1, model.

Abstract The aim of this work was to present a simple, table-graphic model which illustrates the one-to-one game in soccer

on the ground of objective observation of top soccer players. The research material comprised audio-visual records taken from 11 soccer matches. Three best teams played those matches during the finals of the Euro 2008. The data on one-to-one game was gathered on a special observation sheet. Offensive and defensive actions were assessed referring to implementation of the game targets and the players positions. It has been ascertained that during one-to-one actions master-players undertake the most effective actions of gaining the space and possessing the ball, creating situations at the goal, and less often attempts to score. Additionally, the best players manifest higher reliability in individual actions than in co-operation.

Key words: soccer, efficiency of actions , game one-to-one, model.

Wstp Zobiektywizowane poznanie dziaa wystpujcych w grze i ich usprawnienie to

najistotniejsza kwestia, ktr zajmuje si prakseologia gry sportowej. Jej rozwizanie jest moliwe poprzez tworzenie tzw. modeli gry. Prakseologiczny model gry sportowej definiuje jako zbir uzupeniajcych si modeli szczegowych (tabelarycznych, matematycznych, graficznych), odwzorowujcych lub projektujcych dziaania i zachowania graczy w grze klasyfikowanej [1,2].

Uczestnicy zespoowej gry sportowej realizuj cele gry w rezultacie dziaa wzgldnie zalenych od dziaa wsppartnerw (dziaania indywidualne) lub dziaa bezwzgldnie zalenych od zachowa wspgraczy (dziaania grupowe, wspdziaanie). Stopie tej zalenoci jest rnorodny i wynika z okrelonej sytuacji powstaej podczas rywalizacji. We wspzawodniczeniu wystpuj dwa rodzaje oddziaywania stron na siebie, atakowanie i bronienie.

Problematyk sprawnoci dziaania w sytuacjach gry jeden przeciwko jednemu (1 x 1) zajmowao si wielu badaczy [310]. Niestety, jak do tej pory, brak jednoznacznego, precyzyjnego zdefiniowania gry w sytuacji 1 x 1 oraz rnorodno stosowanych metodyk badawczych uniemoliwia analizy porwnawcze i wnioskowanie.

Sprawno dziaania w sytuacji gry 1 x 1 pikarzy nonych w turnieju finaowym EURO 2008

33

Prb uporzdkowania zagadnie dotyczcych dziaa bezwzgldnie zalenych od dziaa partnerw podj Szwarc [11]. Gr 1 x 1 zdefiniowa jako: bezporednie oddziaywanie na siebie dwch graczy wspzawodniczcych druyn, zmierzajcych do realizacji sprzecznych celw w ramach regu okrelonych przepisami; gra 1 x 1 w atakowaniu to og reakcji i dziaa zawodnika posiadajcego pik podjtych przeciwko jednemu rywalowi w celu zdobycia punktu (bramki) lub stworzenia sytuacji do jego uzyskani, lub te w zamiarze opanowania pola i/lub utrzymania piki; dziaania i zachowania zawodnika przeciwko graczowi z pik w celu jej odebrania, przerwania jego dziaa albo utrudniania przemieszczania piki, to gra jeden przeciwko jednemu w bronieniu [11, s. 41].

Szczegln form gry jeden przeciwko jednemu jest walka o pik niczyj, czyli dziaania podjte przez dwch zawodnikw przeciwnych druyn bdcych bez piki w celu jej zdobycia oraz tzw. dziaania czone, rozumiane jako rezygnacja zawodnika z gry 1 x 1 na rzecz wspdziaania z partnerem [11].

Celem niniejszych bada byo przedstawienie modelu poznawczego odwzorowujcego sprawno dziaania graczy reprezentacji Hiszpanii i Niemiec w sytuacjach gry jeden przeciwko jednemu w meczach turnieju finaowego mistrzostw Europy w pice nonej w 2008 roku.

Materia i metoda W badaniach zastosowano metod obserwacji. Najpierw zgromadzono zapisy

audiowizualne z 11 meczw wygranych przez druyny Hiszpanii i Niemiec w turnieju finaowym mistrzostw Europy, rozgrywanym w Austrii i w Szwajcarii w 2008 roku (tab. 1). Nastpnie ledzc zapisy audiowizualne z kadego spotkania z wykorzystaniem funkcji stop-klatka nanoszono dane o grze na arkusz obserwacyjny. Wykorzystano arkusz obserwacyjny uwzgldniajce prakseologiczn wykadni oceny dziaa indywidualnych w zespoowej grze sportowej autorstwa Szwarca [11].

Tab. 1. Wykaz obserwowanych spotka

L.p. Mecz Rezultat spotkania (wynik do przerwy)

1 Hiszpania : Niemcy 1:0 (1:0)

2 Hiszpania : Rosja 3:0 (0:0)

3 Niemcy : Turcja 3:2

Rocznik Naukowy – Tom XX (2010)

Documents

Transcript of Rocznik Naukowy – Tom XX (2010)

Deren Rocznik Bezpieczenstwa DSW

KWARTALNIK NAUKOWY OLSZTYŃSKIEJ SZKOŁY WYŻSZEJosw.olsztyn.pl/pliki/2017/06/OSW_Szkice43.pdf · przełomu XIX/XX wieku) TOMASZ WALCZYK Interaktor, interfejs oraz designer – komunikacyjne

ROCZNIK ORIENTALISTYCZNY - University of Torontoethiopia.deeds.utoronto.ca/pubs/Rocznik.1_2006.pdf · 2013-08-03 · „Rocznik Orientalistyczny ... Paul B. Henze, Ethiopia and Medieval

Rocznik Biblioteki Narodowej

1037extwprlegs1.fao.org/docs/pdf/pol113824.pdf · 67. xx Tityus tamayoi 68. xx Tityus trinitatis 69. xx Tityus trivittatus 70. xx Tityus zulianus xx Hemiscorpiidae 71. xx Hemiscorpius

INSTRUKCJA OBSŁUGI - MPM · 2021. 1. 29. · INSTRUKCJA OBSŁUGI Pralka automatyczna model MPM-4510-XX, MPM-4614-XX, MPM-5614-XX, MPM-5712-XX, MPM-5714-XX, MPM-5715-XX

ROCZNIK STATYSTYCZNY

Piknik Naukowy 2016 - Raport

Rocznik 2012 (styczeń-grudzień)

ŁAMBINOWICKI ROCZNIK MUZEALNY

Obóz Naukowy 26.06-2.07.2011 Człuchów

Zeszyt Naukowy Nr 1

ROCZNIK NAUKOWY Wydziału Zarządzania w Ciechanowie · Hamid Ali Abed Al-Asadi, Peter Bogatencov, Vincenza Carchiolo, Wojciech Chojnacki, Robertas Damaševičius, Mohammad Essaaidi,

ROCZNIK TEOLOGII KATOLICKIEJ

rOCZNIK MUZEUM PAPIErNICTWA · 2017. 1. 20. · 6wdqedgd qdgklvwrulsdslhuqlfwzdqd]lhpldfksrovnlfk issn 1897-7685 rocznik

Zeszyt Naukowy UZ 133_13/2007

Obóz Naukowy Olimpiady Matematycznej

Rocznik Naukowy 'IDO - RUCH DLA KULTURY'. Tom I (2000)22) Andrzej Szyszko-Bohusz Hipoteza nie#...stancji cielesno – duchowej rodziców i odziedziczyło po nich ciało oraz kod genetyczny

NAUKOWY Zawrót Głowy

Rocznik Chełmski - cyfrowa.chbp.chelm.pl