Regulacja otwartej edukacji i nauki

Alek TarkowskiICM UW / Creative Commons Polska

Regulacja na rzecz otwartości to regulacja na rzecz domeny publicznej.

„Zasoby edukacyjne” to pojęcie szerokie

Bariery i szanse dla rozwoju OZE dotyczą także treści naukowych, zasobów bibliotecznych i archiwalnych – w gruncie rzeczy wszelkich utworów.

We wszystkich wypadkach istnieją te same bariery prawne, szanse oferowane przez nowe technologie, transformacje przyjętych modeli produkcji i dystrybucji treści.

System „tradycyjnej” regulacji

System „tradycyjnej” regulacji

System skrojony na potrzeby czasów analogowych: ograniczonej liczby kanałów komunikacji i dystrybucji, oraz ograniczonej możliwość kopiowania.

System „tradycyjnej” regulacji

•Kluczowy mechanizm: prawo autorskie („Wszelkie prawa zastrzeżone”)•Także prawo sui generis ochrony baz danych, prawa pokrewne (istotne dla utworów audiowizualnych), prawo patentowe.

System „tradycyjnej” regulacji

”Prawo autorskie”, ale:• ograniczenia na rzecz nowej twórczości / domeny publicznej: np. ograniczony czas obowiązywania, wymóg twórczej działalności• ograniczenia praw wyłącznych twórców: dozwolony użytek

System „tradycyjnej” regulacji

Dozwolony użytekWyjątki odzwierciedlają ocenę prawodawcy odnośnie potrzeby korzystania przez społeczeństwo z treści chronionych, przeciwstawionej ekonomicznym interesom posiadaczy praw.

System „tradycyjnej” regulacji

• Dyrektywa w sprawie harmonizacji określonych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.• Cel: dostosowanie regulacji do zmian technologicznych.

System „tradycyjnej” regulacji

• Lucie Gibault, „Evaluating directive 2001/29/EC in the light of the digital public domain”„brak jasnych ram prawnych tak dla posiadaczy praw, jak i użytkowników”• brak harmonizacji wyjątków• brak pewności co do długoterminowego kształtu wyjątków

Jaka regulacja na rzecz otwartości? Wobec niewystarczającej regulacji ustawowej.

Jaka regulacja na rzecz otwartości?Przejrzysta i dająca pewność.Rekonstruująca reguły domeny publicznej.

Nauka i edukacja cyfrowa

• szeroka dystrybucja – zatarcie tradycyjnych granic instytucji• aktorzy inni niż aktorzy rynkowi i instytucje publiczne• „sieci społeczne oparte na dzieleniu się” (social sharing)• cele nierynkowe – dostępność• działania z pominięciem tradycyjnych pośredników („fast track”• Wikipedia.

Regulacje alternatywne

• funkcjonujące w ramach obowiązującego prawa• dobrowolne• mechanizmy prawne – ale także instytucjonalne i techniczne („Code is law”)• odpowiadające wymogom czasów cyfrowych – ewolucja systemu regulacji.

Otwarte deklaracje i mandatyBBBEU (FP7)Wellcome TrustNational Institutes of HealthPonad 30 innych instytucji dających grantyHarvard

Deklaracja z Cape Town

Regulacje alternatywne

Melanie Dulong de Rosnay• otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo• otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny• otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych

Regulacje alternatywne

4 stopnie otwartości OZE1. Brak otwartości2. Otwarty dostęp3. Pewne prawa zastrzeżone4. W pełni otwarta publikacja – materiały dostępne w domenie publicznej (lub na wolnej licencji)Każdy krok redukuje część barier występujących w tradycyjnym modelu

Regulacje alternatywne

Otwartość „mocna” i „słaba”(„Read” - „Write”)

Jaka zapewnić „mocną” otwartość?Mechanizmy prawne

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• „Pewne prawa zastrzeżone”• Dobrowolna regulacja, swoboda zawierania umów.• Funkcjonuje w ramach obowiązującego systemu prawa autorskiego, jako jego uzupełnienie

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• darmowe, standardowe i przejrzyste• dostępne w 50 jurysdykcjach oraz w wersji międzynarodowej• aktualizacja i harmonizacja licencji• ok. 200 mln utworów w 7 lat

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• Różnorodne warunki licencyjne z myślą o różnorodnych kontekstach / użyciach

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons

Otwarte licencje

Licencje Creative CommonsDomena publiczna

Pewne prawazastrzeżone

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• Definicja „Free Cultural Works” - określenie zasad pełnej otwartości:

- swoboda korzystania- swoboda studiowania / badania- swoboda tworzenia i dystrybucji

kopii- swoboda wprowadzania zmian i

ulepszeń

Otwarte licencje

Creative Commons Zero• mechanizm zrzeczenia się praw autorskich (także praw chroniących bazy danych, prywatność, itd.) w zakresie możliwym w danej jurysdykcji• w przypadku niemożności zrzeczenia się – działa jak szeroko zakrojona licencja publiczna• rekonstrukcja domeny publicznej

Otwarte licencje

Różne normy otwartości, wyrażane poprzez regulacje, obowiązują w różnych środowiskach – różnice pomiędzy otwartą edukacją, otwarty dostępem do czasopism naukowych, dostępem do danych, itd.Rosnące przeświadczenie, że niezbędna jest pełna otwartość.

“nowe modele udostępniania dzieł, choć niepozbawiające znaczenia przepisów prawa autorskiego, wpłyną na ich modyfikację i interpretację. Chodzi tu o zmiany łagodzące rygoryzm ochrony interesów twórców i producentów”prof. prof. Janusz Barta i Ryszard Markiewicz

Bariery dla otwartości

• Niska świadomość – niezrozumienie otwartości• Bariery techniczne – brak standardów• Bariery regulacyjne

Rekomendacje

Polityka państwa powinna wdrażać oraz wspierać wdrażanie przez inne podmioty wszelkich form dobrowolnej regulacji na rzecz domeny publicznej.

Dziękuję.

alek@creativecommons.plhttp://creativecommons.pl