Regulacja otwartej edukacji i nauki

36
Regulacja otwartej edukacji i nauki

description

Prezentacja z konferencji "Otwarta edukacja w Polsce", zorganizowanej 23 kwietnia 2009 roku w Sejmie RP przez Koalicję Otwartej Edukacji (KOED).

Transcript of Regulacja otwartej edukacji i nauki

Page 1: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Regulacja otwartej edukacji i nauki

Alek TarkowskiICM UW / Creative Commons Polska

Page 2: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Regulacja na rzecz otwartości to regulacja na rzecz domeny publicznej.

Page 3: Regulacja otwartej edukacji i nauki

„Zasoby edukacyjne” to pojęcie szerokie

Page 4: Regulacja otwartej edukacji i nauki
Page 5: Regulacja otwartej edukacji i nauki
Page 6: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Bariery i szanse dla rozwoju OZE dotyczą także treści naukowych, zasobów bibliotecznych i archiwalnych – w gruncie rzeczy wszelkich utworów.

Page 7: Regulacja otwartej edukacji i nauki

We wszystkich wypadkach istnieją te same bariery prawne, szanse oferowane przez nowe technologie, transformacje przyjętych modeli produkcji i dystrybucji treści.

Page 8: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

Page 9: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

System skrojony na potrzeby czasów analogowych: ograniczonej liczby kanałów komunikacji i dystrybucji, oraz ograniczonej możliwość kopiowania.

Page 10: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

•Kluczowy mechanizm: prawo autorskie („Wszelkie prawa zastrzeżone”)•Także prawo sui generis ochrony baz danych, prawa pokrewne (istotne dla utworów audiowizualnych), prawo patentowe.

Page 11: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

”Prawo autorskie”, ale:• ograniczenia na rzecz nowej twórczości / domeny publicznej: np. ograniczony czas obowiązywania, wymóg twórczej działalności• ograniczenia praw wyłącznych twórców: dozwolony użytek

Page 12: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

Dozwolony użytekWyjątki odzwierciedlają ocenę prawodawcy odnośnie potrzeby korzystania przez społeczeństwo z treści chronionych, przeciwstawionej ekonomicznym interesom posiadaczy praw.

Page 13: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

• Dyrektywa w sprawie harmonizacji określonych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.• Cel: dostosowanie regulacji do zmian technologicznych.

Page 14: Regulacja otwartej edukacji i nauki

System „tradycyjnej” regulacji

• Lucie Gibault, „Evaluating directive 2001/29/EC in the light of the digital public domain”„brak jasnych ram prawnych tak dla posiadaczy praw, jak i użytkowników”• brak harmonizacji wyjątków• brak pewności co do długoterminowego kształtu wyjątków

Page 15: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Jaka regulacja na rzecz otwartości? Wobec niewystarczającej regulacji ustawowej.

Page 16: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Jaka regulacja na rzecz otwartości?Przejrzysta i dająca pewność.Rekonstruująca reguły domeny publicznej.

Page 17: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Nauka i edukacja cyfrowa

• szeroka dystrybucja – zatarcie tradycyjnych granic instytucji• aktorzy inni niż aktorzy rynkowi i instytucje publiczne• „sieci społeczne oparte na dzieleniu się” (social sharing)• cele nierynkowe – dostępność• działania z pominięciem tradycyjnych pośredników („fast track”• Wikipedia.

Page 18: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Regulacje alternatywne

• funkcjonujące w ramach obowiązującego prawa• dobrowolne• mechanizmy prawne – ale także instytucjonalne i techniczne („Code is law”)• odpowiadające wymogom czasów cyfrowych – ewolucja systemu regulacji.

Page 19: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte deklaracje i mandatyBBBEU (FP7)Wellcome TrustNational Institutes of HealthPonad 30 innych instytucji dających grantyHarvard

Deklaracja z Cape Town

Page 20: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Regulacje alternatywne

Melanie Dulong de Rosnay• otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo• otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny• otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych

Page 21: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Regulacje alternatywne

4 stopnie otwartości OZE1. Brak otwartości2. Otwarty dostęp3. Pewne prawa zastrzeżone4. W pełni otwarta publikacja – materiały dostępne w domenie publicznej (lub na wolnej licencji)Każdy krok redukuje część barier występujących w tradycyjnym modelu

Page 22: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Regulacje alternatywne

Otwartość „mocna” i „słaba”(„Read” - „Write”)

Page 23: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Jaka zapewnić „mocną” otwartość?Mechanizmy prawne

Page 24: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• „Pewne prawa zastrzeżone”• Dobrowolna regulacja, swoboda zawierania umów.• Funkcjonuje w ramach obowiązującego systemu prawa autorskiego, jako jego uzupełnienie

Page 25: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• darmowe, standardowe i przejrzyste• dostępne w 50 jurysdykcjach oraz w wersji międzynarodowej• aktualizacja i harmonizacja licencji• ok. 200 mln utworów w 7 lat

Page 26: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• Różnorodne warunki licencyjne z myślą o różnorodnych kontekstach / użyciach

Page 27: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons

Page 28: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons

Page 29: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative CommonsDomena publiczna

Pewne prawazastrzeżone

Page 30: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Licencje Creative Commons• Definicja „Free Cultural Works” - określenie zasad pełnej otwartości:

- swoboda korzystania- swoboda studiowania / badania- swoboda tworzenia i dystrybucji

kopii- swoboda wprowadzania zmian i

ulepszeń

Page 31: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Creative Commons Zero• mechanizm zrzeczenia się praw autorskich (także praw chroniących bazy danych, prywatność, itd.) w zakresie możliwym w danej jurysdykcji• w przypadku niemożności zrzeczenia się – działa jak szeroko zakrojona licencja publiczna• rekonstrukcja domeny publicznej

Page 32: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Otwarte licencje

Różne normy otwartości, wyrażane poprzez regulacje, obowiązują w różnych środowiskach – różnice pomiędzy otwartą edukacją, otwarty dostępem do czasopism naukowych, dostępem do danych, itd.Rosnące przeświadczenie, że niezbędna jest pełna otwartość.

Page 33: Regulacja otwartej edukacji i nauki

“nowe modele udostępniania dzieł, choć niepozbawiające znaczenia przepisów prawa autorskiego, wpłyną na ich modyfikację i interpretację. Chodzi tu o zmiany łagodzące rygoryzm ochrony interesów twórców i producentów”prof. prof. Janusz Barta i Ryszard Markiewicz

Page 34: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Bariery dla otwartości

• Niska świadomość – niezrozumienie otwartości• Bariery techniczne – brak standardów• Bariery regulacyjne

Page 35: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Rekomendacje

Polityka państwa powinna wdrażać oraz wspierać wdrażanie przez inne podmioty wszelkich form dobrowolnej regulacji na rzecz domeny publicznej.

Page 36: Regulacja otwartej edukacji i nauki

Dziękuję.

[email protected]://creativecommons.pl