PROGRAM KOMPLEKSOWEJ OCHRONY JEZIOR LOBELIOWYCH W POLSCE

ETAP I. PODSTAWY, MODELOWE ROZWIĄZANIA

Obce gatunki ryb w jeziorach lobeliowych

zagrożenia dla jezior lobeliowych i rodzimej ichtiofauny

Andrzej Kapusta

Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie

SPOTKANIE II – GOSPODARKA RYBACKA

Bytów 26 marzec 2015

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Obce gatunki - definicje

Gatunek obcy (nierodzimy, allochtoniczny, introdukowany, wprowadzony,

egzotyczny) to gatunek lub niższy takson wprowadzony (przeniesiony)

świadomie lub zawleczony przypadkowo przez człowieka poza zasięg, w

którym występuje lub występował w przeszłości, włączając w to części,

gamety, nasiona lub jaja, dzięki którym może on przeżywać i rozmnażać

się.

Gatunek obcy inwazyjny to gatunek obcy, którego wprowadzenie czy

zawleczenie wywołuje zagrożenia dla lokalnej różnorodności biologicznej

i/lub gospodarki człowieka.

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Polska Niemcy Czechy Słowacja Austria Bułgaria Białoruś Litwa0

10

20

30

40

50

60

70

80

Ilość

Obce gatunki ryb w sąsiednich krajach

Przynajmniej 10% obcych gatunków ryb odnotowanych

w Polsce występuje w jeziorach lobeliowych

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Obce gatunki ryb w Polsce – źródło pochodzenia

AkwakulturaAkwarystyka

Przypadkowe zarybienia"Wzbogacenie" ichtiofauny

NaturalneWędkarstwo

0

10

20

30

40

50

60

%

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Obce gatunki ryb w Polsce - status

Inwazyjny Zarybienia Sztuczny rozród Wymarły Nieliczne populacje0

5

10

15

20

Ilość

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Sumik karłowaty i sumik czarny

• Gatunek inwazyjny (1885)

• Długość do 30 cm, masa ciała do 0,3 kg

• Optymalne warunki środowiska:

– Temperatura 21-23°C

– pH 7,0-8,5

• Pokarm: larwy owadów, skorupiaki, ryby, rośliny

• Skala wpływu na rodzimą ichtiofaunę: istotny

• Skala wpływu na ekosystem: istotny

Prawny zakaz wpuszczania sumików do wód!

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Karaś srebrzysty

• Gatunek inwazyjny (1930)

• Długość do 35 cm, masa ciała do 3 kg

• Optymalne warunki środowiska:

– Temperatura 23-25°C

– pH 7,0-8,5

• Pokarm: larwy owadów, skorupiaki

• Skala wpływu na rodzimą ichtiofaunę: umiarkowany

• Skala wpływu na ekosystem: istotny

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Karp

• Gatunek obcy wprowadzony w XIII w.

• Długość do 110 cm, masa ciała do 40 kg

• Optymalne warunki środowiska:

– Temperatura 23-25°C

– pH 6,5-8,5

• Pokarm: wszystkożerny

• Skala wpływu na rodzimą ichtiofaunę: umiarkowany

• Skala wpływu na ekosystem: istotny

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Tołpyga biała i pstra

• Gatunek obcy wprowadzony w 1964 r.

• Długość do 110 cm, masa ciała do 60 kg

• Optymalne warunki środowiska:

– Temperatura 22-28°C

– pH 7,0-8,5

• Pokarm: planktonożerny

• Skala wpływu na rodzimą ichtiofaunę: umiarkowany

• Skala wpływu na ekosystem: istotny

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Pstrąg tęczowy

• Gatunek obcy wprowadzony latach 1881-1890

• Długość do 100 cm, masa ciała do 6 kg

• Optymalne warunki środowiska:

– Temperatura 16-22°C

– pH 7,0-8,5

• Pokarm: zooplankton, ryb

• Skala wpływu na rodzimą ichtiofaunę: mały

• Skala wpływu na ekosystem: umiarkowany

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Przykłady zagrożeń

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Przykłady zagrożeń

Powierzchnia: 1,7 ha

Sposób użytkowania: rekreacyjny –

wędkarstwo

Gatunki ryb: karaś srebrzysty, karaś

pospolity, sumik karłowaty, wzdręga,

płoć, karp, lin, szczupak

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Przykłady zagrożeń

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Przykłady zagrożeń

Zagrożenia:

•Ognisko inwazji gatunków obcych

•Utrata bioróżnorodności

•Utrwalenie niewielkiej szkodliwości

złych praktyk gospodarowania

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Przykłady zagrożeń

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Czebaczek amurski

• Gatunek inwazyjny wprowadzony w 1990 r.

• Długość do 15 cm, masa ciała do 50 g

• Optymalne warunki środowiska:

– Temperatura 22-28°C

– pH 7,0-8,5

• Pokarm: plankton, bezkręgowce wodne, ikra i narybek

• Skala wpływu na rodzimą ichtiofaunę: istotny

• Skala wpływu na ekosystem: istotny

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Obce gatunki ryb w jeziorach lobeliowych

1. Karp

2. Karaś srebrzysty

3. Tołpyga (biała lub pstra)

4. Pstrąg tęczowy

5. Sumik karłowaty?

6. Jesiotry?

7. Czebaczek amurski?

8. Trawianka?

9. Gatunki nie występujące naturalnie (sandacz, jaź, czasem węgorz, inne?)

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Obce gatunki ryb w jeziorach lobeliowych

1. Wzrost trofii

2. Niekorzystny wpływ na rodzimą ichtiofaunę

a. Konkurencja pokarmowa

b. Przenoszenie patogenów

c. Zagrożenie dla lokalnej bioróżnorodności

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w

ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.

Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Rekomendacje rozwiązania problemu gatunków obcych

Podniesienie świadomości

Zbieranie i wymiana informacji

Rozwój ustawodawstwa i kompetencji prawnych

Zapobieganie nowym introdukcjom

Współpraca międzynarodowa

Wykrywanie nowych gatunków obcych

Łagodzenie skutków inwazji biologicznych

Odbudowa populacji rodzimych gatunków

kasta@infish.com.pl

andrzej1kapusta@gmail.com

Projekt jest finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014 w ramach Funduszu Małych Grantów dla Programu Operacyjnego PL02 „Ochrona Różnorodności Biologicznej i Ekosystemów”.Koordynator środków MF EOG jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.