Parki, rezerwaty,

zespoły – czyli formy ochrony

przyrody

Obiekty cenne przyrodniczo są w Polsce objęte wieloma różnymi formami ochrony. Forma ochrony zależy od wielkości i stopnia jego naturalności. Wiele form ochrony przyrody jest nowych –różnice między nimi i to, jaki każda z tych form ma cel, czasem jest skomplikowane.

PARKI NARODOW

E

REZERWATY

PARKI KRAJOBRA

ZOWE

STREFY OCHRONNE RZADKICH

GATUNKÓW ZWIERZĄT

UŻYTKI EKOLOGICZ

NE

STANOWISKA DOKUMENTACYJNE PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ

ZESPOŁY PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWE

POMNIKI PRZYRODY

Parki narodowe - chronią duże obszary (nie mniej niż 1000 ha) o szczególnych wartościach naukowych, przyrodniczych i dydaktycznych. Na terenie parków narodowych chroniona jest całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. W granicach wielu polskich parków znajdują się użytkowane rolniczo pola, drogi, obiekty turystyczne, a nawet osiedla i wsie. Tu ochrona przyrody jest celem nadrzędnym. W obrębie parków wydzielane być mogą rezerwaty przyrody, bardzo często ścisłe.

.Obecnie w Polsce istnieją 23 parki narodowe.

1.Babiogórski Park Narodowy, 1954, logo – okrzyn jeleni, siedziba: Zawoja. Rezerwat biosfery UNESCO.

2. Białowieski Park Narodowy – 1932, logo: żubr, siedziba: Białowieża. Rezerwat biosfery UNESCO, lista światowego dziedzictwa UNESCO, dyplom Europy.

3. Biebrzański Park Narodowy, 1993, siedziba: Osowiec - Twierdza, logo: batalion.

4. Bieszczadzki Park Narodowy, 1973, siedziba: Ustrzyki Górne, logo: ryś. Rezerwat biosfery UNESCO, dyplom Europy.

5. Park Narodowy „Bory Tucholskie”, 1996, logo - głuszec, siedziba Charzykowy. Rezerwat biosfery UNESCO.

6. Drawieński Park Narodowy, 1990, Drawno, wydra.

7. Gorczański Park Narodowy, 1981, Poręba Wielka, salamandra plamista.

8. Park Narodowy Gór Stołowych, 1993, Kudowa-Zdrój, Szczeliniec Wielki.

9. Kampinoski Park Narodowy, 1959, Izabelin, łoś, rezerwat biosfery UNESCO.

10. Karkonoski Park Narodowy, 1959, Jelenia Góra, Chojnik, rezerwat biosfery UNESCO.

11. Magurski Park Narodowy, 1995, Krempna, orlik krzykliwy.

12. Narwiański Park Narodowy, 1996, Kurowo, błotniak stawowy.

13. Ojcowski Park Narodowy, 1956, Ojców, nietoperz.

14. Pieniński Park Narodowy, 1932 , Krościenko nad Dunajcem, Trzy Korony.

15. Poleski Park Narodowy, 1990, Urszulin, żuraw, rezerwat biosfery UNESCO.

16. Roztoczański Park Narodowy 1974, Zwierzyniec, konik polski.

17. Słowiński Park Narodowy, 1967, Smołdzino, mewa, rezerwat biosfery UNESCO.

18. Świętokrzyski Park Narodowy, 1950, Bodzentyn, jeleń.

19. Tatrzański Park Narodowy, 1954, Zakopane, rezerwat biosfery UNESCO.

20. Park Narodowy „Ujście Warty”, 2001, Chyrzyno, gęś zbożowa,

21. Wielkopolski Park Narodowy, 1957, Jeziory, puszczyk

22. Wigierski Park Narodowy, 1989, Krzywe, bóbr europejski, rezerwat biosfery UNESCO.

23. Woliński Park Narodowy, 1960, Międzyzdroje, bielik

W obrębie Parku Narodowego może istnieć Muzeum Przyrodnicze.

Muzeum Przyrodnicze w Białowieskim PN

Mogą także być wytyczone szlaki turystyczne

Rezerwaty przyrody

Obiekty o powierzchni mniejszej, niż park narodowy. Chronią całe naturalne lub mało zmienione ekosystemy a także siedliska rzadkich i cennych gatunków roślin i zwierząt. Można tu wytyczać szlaki turystyczne lub zamknąć rezerwat dla zwiedzających. Dopuszczalna ingerencja człowieka, rezerwaty podzielić można na ścisłe i częściowe. Powoływane przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

REZERWATY PRZYRODY – PODZIAŁ NA:

ŚCISŁE

Niedopuszczalna jakakolwiek ingerencja ludzka. Wszystkie zachodzące tam procesy (np. starzenia się i odnawiania lasu) zachodzą w sposób naturalny. Forma ochrony dla ekosystemów naturalnych (np lasów, szuwarów , torfowisk)

CZĘŚCIOWE

Dopuszczalna ingerencja człowieka tylko, kiedy zagrożone jest istnienie przedmiotu ochrony rezerwatu (np. unikatowych zbiorowisk łąkowych – niekoszone łąki zarosłyby lasem). Forma ochrony dla ekosystemów antropogenicznych (np. łąk, muraw stepowych).

Rezerwat Polesie Konstantynowskie – rezerwat utworzony uchwałą Magistratu Miasta Łodzi z dnia 23 maja 1930 roku. Ponownie uznany jako obiekt chroniony w 1954 r o powierzchni 9,8 ha.Jest jednym z najstarszych rezerwatów leśnych w Polsce i jako pierwszy utworzony w granicach miasta aby ocalić resztki naturalnego ekosystemu leśnego oraz pozostawić go dla celów naukowo-dydaktycznych.Przedmiotem ochrony jest fragment lasu o cechach naturalnych, obejmujący resztki bagiennego lasu olszowego, płaty grądu o największej powierzchni oraz smugi łęgu jesionowo-olszowego. W drzewostanie dominują: olsza czarna ( 80-100 lat), grab pospolity, brzoza brodawkowata i dąb szypułkowy.Skład podszycia: trzmielina pospolita, bez czarny, bez koralowy, kruszyna, czeremcha, leszczyna. Prócz tego: kopytnik pospolity, bluszcz pospolity, zawilec gajowy, gwiazdnica gajowa, jaskier kosmaty.W rezerwacie żyje wiele gatunków ptaków, drobnych ssaków i owadów, liczne grzyby.Rezerwat jest obszarem niedostępnym dla zwiedzających. Tylko raz w roku z okazji Światowego Dnia Środowiska, za zgodą wojewódzkiego konserwatora przyrody, wolontariusze mogą wejść na jego obszar, by wyzbierać śmieci.W lesie panuje specyficzny mikroklimat, a poruszanie się utrudniają powalone drzewa, wszechobecna wilgoć, półmrok, podszyt z kolczastych roślin i zapadająca się ściółka[2].

Parki krajobrazowe - wielkoobszarowa forma ochrony przyrody tworzona ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz krajobrazowe w celu ich zachowania i popularyzacji. Mają niższy status ochronny niż parki narodowe.To one właśnie pełnić mają rolę obszarów rekreacyjnych, na których możliwy będzie kontakt z mało zmienioną przyrodą. To tutaj mogą działać np. uzdrowiska, czy gospodarstwa ekologiczne

Suwalski Park Krajobrazowy

Rezerwat przyrodyStruga Dobieszkowska w Parku KrajobrazowymWzniesień Łódzkich

W Polsce w 2013 roku znajdowały się 122 parki krajobrazowe o łącznej powierzchni 2,61 mln ha, co stanowi 8,4% powierzchni Polski.

Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich – park krajobrazowy położony w województwie łódzkim (na północny wschód od Łodzi, pod względem administracyjnym na terenie 2 miast – Brzeziny, Łódź oraz 5 gmin – Brzeziny, Dmosin, Nowosolna, Stryków, Zgierz).

Data utworzenia: 31 grudnia 1996 r. (rozporządzenie wojewody łódzkiego i skierniewickiego; pomysł założenia pochodzi z lat 80.)

Sieć Natura 2000 to sposób na wypełnienie zobowiązań Unii Europejskiej, nałożonych przez Konwencję z Rio. Podstawę prawną sieci Natura 2000 stanowią dwa akty prawne: tzw. Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Rady 79/049/EWG z 2 kwietnia 1979 roku o ochronie dzikich ptaków) i Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 roku o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory). Natura 2000 składa się z systemu obszarów, połączonych korytarzami ekologicznymi, tworzących razem spójną funkcjonalnie sieć ekologiczną. Jej zadaniem jest utrzymanie różnorodności biologicznej przez ochronę najcenniejszych, najrzadszych elementów przyrody, ale także najbardziej typowych, wciąż jeszcze powszechnych układów przyrodniczych, charakterystycznych dla regionów biogeograficznych (np. alpejskiego, atlantyckiego, kontynentalnego itp.).

Cisy w Jasieniu obejmują rezerwat leśny Jasień, położony na południe od wsi i stawów rybnych o tej samej nazwie. Jest to niewielki teren, przez który przepływają małe strumienie, otoczone przez dobrze wykształcone i zachowane zbiorowiska łęgowe, olsowe i niewielkie fragmenty grądów. We florze obszaru zwracają uwagę gatunki o charakterze górskim, między innymi: świerząbek orzęsiony, widłak wroniec, liczydło górskie. Cisy w jasieniu mają istotne znaczenie dla zachowania płatów siedliska przyrodniczego łęgów i grądów z udziałem chronionego gatunku - cisa pospolitego.

Pomnik przyrody - pojedynczy twór przyrodniczy szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej bądź krajobrazowej. Sędziwe drzewo, duży głaz narzutowy, skałka, drzewko posadzone przez znaną osobę. Ta kategoria chroni pojedynczy egzemplarz określonego gatunku. Status pomnika przyrody nadaje danemu obiektowi wojewoda lub rada gminy.

Kamieniołom na stoku Wapniarki

Sosna Waligóra przy drodze krajowej nr 32 koło Sulechowa

Najsłynniejszy Polski Dąb Bartek rosnący przy drodze między Zagnańskiem w województwie świętokrzyskim.

Pomnik przyrody - Dąb bezszypułkowy (Nadleśnictwo Łąck)

Stanowiskami dokumentacyjnymi są nie wyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym , miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych , jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.

Fragment Klifu Oksywskiego o długości 1800 m w Gdyni-Oksywiu. 

Stanowisko dokumentacyjneJaskinia Miecharska

Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”. 

Użytek ekologiczny z Jeziorem Żabim (okolice Golczewa)

Użytek ekologiczny - torfowisko na osiedlu Osowa Góra w Bydgoszczy

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

Bolimowsko-Radziejowicki z doliną środkowej Rawki Obszar Chronionego Krajobrazu

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy - ta forma chroni cenny fragment krajobrazu naturalnego dla jego wartości przyrodniczych i estetycznych. Zespoły przyrodniczo krajobrazowe stosowane są niekiedy jako „czasowe zabezpieczenie” obiektów kandydujących do rangi rezerwatów przyrody. Ich utworzenie leży w gestii wojewody lub rady gminy.

Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybówW Polsce jedna z form

ochrony przyrody. Zgodnie z brzmieniem ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku na celu ma zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, endemicznych podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych.

Skalnica tatrzańska (Saxifraga perdurans), gatunek endemiczny

dla Karpat Zachodnich

*Endemit - gatunek, występujący na niewielkim obszarze lub nawet pojedynczym stanowisku

Strefy ochronne stanowisk rzadkich gatunków zwierząt - utworzone została w celu zabezpieczenia miejsc rozrodu niektórych, płochliwych gatunków zwierząt. Strefy takie tworzy się wokół gniazd rzadkich gatunków ptaków (bielika, rybołowa, orła przedniego, orlików, gadożera, kani czarnej i rudej, bociana czarnego, puchacza, cietrzewia, głuszca, kulona, kraski i żołny), a także wokół miejsc godowych węża Eskulapa i żółwia błotnego. Wymienione gatunki to zwierzęta rzadko spotykane i w dodatku nie tolerujące w otoczeniu swoich gniazd obecności człowieka. Niepokojenie ich w okresie rozrodu grozi porzuceniem wysiadywanych jaj (w przypadku ptaków) i w związku z tym - utratą lęgów. W promieniu 200 m od miejsc lęgowych tych gatunków (a od 1 lutego do 31 sierpnia - w promieniu 500 m) zabronione jest dokonywanie wszelkich zmian w otoczeniu, przebywanie poza miejscami wyznaczonymi i prowadzenie jakichkolwiek prac, mogących mieć wpływ na chronione zwierzęta. Granice takich stref zatwierdza wojewoda.

Aby poszczególne obszary i obiekty chronione mogły funkcjonować jako system - niezbędne jest odpowiednie ich rozmieszczenie na terenie całego kraju, oraz istnienie odpowiedniej siatki powiązań między nimi. To zaś stwarza konieczność odpowiedniego planowania takich obiektów.