Ochrona przyrody w Polsce 17 Polskie parki narodowe

Biblioteka Pedagogiczna w Piotrkowie Trybunalskim prezentuje

1

SPIS TREŚCI

Wstęp ........................................................................................3 Co należy robić, aby być zdrowym? ...............................................5 Las i jego mieszkańcy ..................................................................9 Las i jego mieszkańcy. Ptaki i ssaki chronione ...............................14 Ochrona przyrody w Polsce .........................................................17 Polskie parki narodowe ...............................................................20 Przyjaciele z wiejskiego podwórka ................................................23 Tworzenie plakatu „Chrońmy przyrodę ojczystą” ............................25 W świecie wilgotnych lasów równikowych ......................................28

Zabawa w segregowanie odpadów ...............................................33 Zwiastuny wiosny. Świat zwierząt i roślin ......................................37 Zwierzęta domowe – nasi milusińscy ............................................42 Zwierzęta dzikie i drapieżne – Afryka ...........................................47


3

WSTĘP

W związku z rosnącym zainteresowaniem pedagogów

wychowaniem ekologicznym, Biblioteka Pedagogiczna w Piotrkowie Trybunalskim oferuje wiele usług, które mają na celu zaspokoić potrzeby naszych czytelników. Jedną z form cieszącą się dużym zainteresowaniem są prowadzone w Multimedialnej Pracowni Ekologicznej zajęcia z edukacji środowiskowej z wykorzystaniem nowoczesnych technik. Bogata oferta autorskich scenariuszy, na podstawie których odbywają się zajęcia w BPP, została zawarta w niniejszej dwuczęściowej broszurze. Pierwsza – zawiera scenariusze skierowane

do uczniów szkoły podstawowej, druga – gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Mamy nadzieję, że opracowane materiały spotkają się z zainteresowaniem i posłużą do wzbogacenia prowadzonych przez Państwa zajęć z młodymi ekologami.


5

Co należy robić, aby być zdrowym?

Scenariusz lekcji dla klas II-III Temat: Co należy robić, aby być zdrowym? Cel ogólny: Zapoznania uczniów z zasadami zdrowego stylu życia. Cele operacyjne: Uczeń: – zna przedmioty wykorzystywane do higieny osobistej i ich zastosowanie,

– potrafi rozpoznać warzywa i owoce po ich wyglądzie, zapachu oraz przez dotyk, – zna zdrowotne właściwości warzyw i owoców, – rozumie potrzebę częstego spożywania warzyw i owoców, – zna pojęcie „witamina”, – zna wartość odżywczą mleka i jego przetworów, – wie, w jakich artykułach spożywczych występują witaminy: A, B, C i D, – zna wpływ różnych witamin na organizm, – zna zasady prawidłowego odżywiania, – wie, jakie zachowania zagrażają zdrowiu, – zna artykuły spożywcze bogate w witaminy A, B, C i D,

– potrafi nazwać i rozpoznać częściej spotykane warzywa i owoce, – wie, jak i dlaczego należy dbać o higienę jamy ustnej. Formy pracy: – indywidualna, – zbiorowa. Metody: – rozmowa, – obserwacja, – pokaz,

– praktyczne działanie, – „Burza mózgów”. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – szablony owoców, warzyw, – świeże warzywa i owoce, – szalik, – kosz, – rozsypanka wyrazowa dla każdego ucznia, – program multimedialny – „Poznaj świat. Przyroda i my”, – prezentacje w programie PowerPoint,

6

– komputer multimedialny,

– projektor multimedialny.

Przebieg lekcji

1. Powitanie uczniów przez nauczycielkę. Odczytanie uczniom wiersza Iwony Salach pt. „Zdrowie”. 2. „Burza mózgów” – nauczyciel zadaje pytania: – Co należy robić, aby być zdrowym?, – Jak należy dbać o swoje zdrowie?,

– Jak dbacie o swój wygląd?, – Jakich środków i przyborów potrzebujecie, by być czystym i wyglądać schludnie? Rozwiązywanie zagadek dotyczących przyborów niezbędnych do utrzymania higieny osobistej oraz prezentacja w programie PowerPoint „Przybory do higieny osobistej”. 3. Zapoznanie z zasadami prawidłowego odżywiania się. Rola warzyw owoców w jadłospisie. – Jak często jadacie warzywa i owoce? Część warzyw może być zjadana na surowo. Podajcie przykłady takich warzyw.

Uczniowie wymieniają warzywa, które możemy spożywać na surowo. Im krótszy czas gotowania warzyw, tym strata witamin znajdujących się w warzywie jest mniejsza. Dlatego np. ziemniaki, powinno się gotować w garnku z nałożoną pokrywką. Wtedy ziemniaki ugotują się szybciej, będą zdrowsze i mniej zużyje się energii na ich ugotowanie (prądu, gazu). Również obieranie warzyw powinno nastąpić tuż przed gotowaniem, gdyż obrane warzywa szybko tracą witaminy. 4. Pogadanka na temat roli warzyw i owoców w naszym jadłospisie. Nauczyciel pyta uczniów: – Jakie znacie warzywa i jakie owoce?

Dzieci wymieniają najpierw owoce, następnie warzywa. – O czym należy pamiętać, spożywając owoce i warzywa? Przed zjedzeniem należy dokładnie je umyć pod bieżącą wodą. 5. Nauczyciel pokazuje uczniom przygotowany wcześniej kosz. W środku znajdują się różne owoce i warzywa. Nie informuje o zawartości koszyka. Jeden uczeń ma zasłonięte oczy szalikiem i za pomocą dotyku i węchu rozpoznaje jaki to owoc lub jakie warzywo. 6. Wyjaśnienie pojęcia „witamina”.


7

Najwięcej witamin zawierają owoce i warzywa, ale także mleko, ryby,

ziarna i inne produkty. Nauczyciel pyta uczniów co to są witaminy. Witaminy to substancje niezbędne dla zdrowia naszego organizmu. Wpływają one na nasz wzrost, budowę kości, odporność na choroby, a nawet na naszą pamięć. Aby nasz organizm prawidłowo się rozwijał, potrzebujemy wielu witamin. Najważniejsze z nich to witaminy A, B, C, D. Człowiek pobiera je z pożywienia. Bardzo ważne jest, abyśmy jadali taki pokarm, który zawiera duże ilości witamin, gdyż ich brak może powodować w naszym organizmie rożne dolegliwości i zaburzenia. Witamin jest dużo, my poznamy 4 z nich. Oto one:

– witamina A, – witamina B, – witamina C, – witamina D. Nauczyciel prezentuje uczniom produkty, w których najwięcej jest witaminy A, B, C, D. Prezentacja w programie PowerPoint „Witaminy”. 7. Omówienie występowania witamin w poszczególnych produktach spożywczych. Omówienie wpływu witamin na organizm.

– W którym z produktów żywnościowych jest najwięcej witamin? Najwięcej witamin jest w owocach i warzywach. – Co zawdzięczamy witaminie A? Dzięki niej prawidłowo widzimy, rośniemy, mamy zdrowa skórę. – Co nam daje spożywanie artykułów spożywczych, zawierających witaminę C? Witamina C zapobiega przeziębianiu się. Powoduje, że mamy zdrowe zęby i dziąsła. – Dlaczego warto zjadać artykuły spożywcze zawierające witaminę B? Wpływa na nasz apetyt, nasze samopoczucie, lepiej się uczymy i mamy lepszą pamięć?

– Jakiej witaminie zawdzięczamy to, że mamy zdrowe zęby i kości oraz prawidłowo rośniemy? Zawdzięczamy to witaminie D. 8. Rozmowa na temat konieczności spożywania rożnych posiłków. Nasze posiłki powinny być urozmaicone. Jedzenie zbyt dużych ilości produktów tego samego rodzaju jest niezdrowe. Jeśli zjadamy urozmaicone posiłki nie będą nam potrzebne witaminy w tabletkach. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie:

8

– Ile posiłków dziennie powinniśmy zjadać każdego dnia, jak

nazywamy najważniejsze posiłki? Prezentacja w programie PowerPoint „Posiłki” na temat ilości spożywanych posiłków w ciągu dnia oraz ich menu. 9. Ćwiczenie przy komputerze, rozwiązywanie zadań z działu „człowiek” z multimedialnego programu „Poznaj świat. Przyroda i my”. Ułóż różne produkty na właściwych miejscach: chleb, jajko, ryba, tuńczyk, czekolada, ser żółty, pomarańcza, banany, kiełbaski, kurczak, precelek, ciasteczka.

Warzywa i owoce

Mięso i ryby

Słodycze

Inne produkty

10. Ćwiczenia gimnastyczne przy muzyce. (piosenka „Dbaj o zdrowie” Bożeny Formy) 11. Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi kopertę, w której znajduje się rozsypanka wyrazowa. Z rozsypanki należy ułożyć zdanie dotyczące zdrowego stylu życia.

Jedz dużo warzyw i owoców. Myj owoce i warzywa przed jedzeniem. Jedzenie należy spożywać w spokoju. Myj ręce przed jedzeniem.

Posiłki należy jeść powoli i dokładnie gryźć spożywane potrawy.

Owoce i warzywa to bogate źródło witamin. Gimnastykuj się i uprawiaj sport. Utrzymuj swoje ciało w czystości. Myj zęby po każdym posiłku. Słodycze należy jeść w odpowiednich ilościach. Ubieraj się odpowiednio do aktualnej pogody. Nasz jadłospis powinien być urozmaicony. Używaj tylko własnego ręcznika, gąbki, szczotki i grzebienia. Nie jedz dużo przed snem.

Posiłki należy jeść o określonych porach. Przynajmniej dwa razy w roku odwiedzaj dentystę. Przed snem przewietrz swój pokój. Nie spędzaj za dużo czasu przed komputerem i telewizorem.


9

12. Rozmowa z uczniami na temat higieny jamy ustnej:

– W jaki sposób najlepiej dbać o zęby? – Jak dbacie o swoje zęby? – Co się dzieje z zębami jeśli nie dbamy o nie? Następnie nauczyciel pokazuje ćwiczenie numer 4 z działu „Człowiek” – „Zdrowe zęby” (program multimedialny „Poznaj świat. Przyroda i my”) Ćwiczenie to ukazuje nam różne możliwości postępowania i ich skutek. 13. Uczniowie potwierdzają lub negują wypowiedź nauczyciela. Nauczyciel: Jeżeli zdanie wypowiedziane przeze mnie będzie fałszywe, stójcie bez ruchu, jeśli będę mówiła prawdę, podskoczcie dwa razy.

Zawsze należy myć ręce przed jedzeniem. Każdą potrawę należy starannie i powoli pogryźć. Owoce i warzywa nie zawierają żadnych witamin. Wystarczy jeden posiłek dziennie, ale za to bardzo obfity. Przed snem najlepiej zjeść tłustego kurczaka z potrójna porcją

frytek i ogromnym deserem czekoladowym. Owoce i warzywa to bogate źródło witamin. Przed snem nie należy się objadać. Zęby myjemy raz w roku. Słodycze należy jeść w odpowiednich ilościach. Pożywienie należy połykać w całości.

14. Rozdanie malowanek „Jabłko”. 15. Podsumowanie zajęć i zakończenie.

Opracowała Aneta Gnyp

Las i jego mieszkańcy. Scenariusz lekcji dla dzieci sześcioletnich oraz klas I-III

Temat: Las i jego mieszkańcy.

Cel ogólny: Poznanie charakterystycznych ptaków i ssaków mieszkających w lesie. Cele operacyjne: Dziecko: – potrafi rozpoznać pospolite zwierzęta żyjące w lesie;

10

– potrafi nazywać mieszkania tych zwierząt (dziupla, norka, mrowisko,

legowisko – gawra); – potrafi wyjaśnić w jaki sposób zwierzęta przygotowują się do zimy; jakie zapasy gromadzą, w jakim celu to robią; – wie jakie ptaki przylatują do Polski na zimę, a jakie odlatują; – jest wrażliwe na los zwierząt; – zna znaczenie lasu dla życia zwierząt i ludzi. Metody: – czynne: zadań stawianych do wykonania, – słowne: rozmowa, opowiadanie, zagadki i objaśnienia, – oglądowe: obserwacja i pokaz.

Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – rysunki zwierząt (niedźwiedź, wilk, lis, sarna, zając, wiewiórka, jeleń, jeż, jemiołuszka, gil, dzięcioł, kukułka, sowa, biedronka, mrówka), – okazy naturalne: kolorowe liście, jarzębina, żołędzie, wrzos, mech, szyszki, – malowanka do pokolorowania dla każdego dziecka, – programy multimedialne: „Encyklopedia zwierząt : „Ssaki”, „Encyklopedia ptaków”, „Poznaj świat: Przyroda i my” – komputer, multiprojektor, – magnetofon, kasety, – zagadki – J. Stec, książki, albumy przyrodnicze.

Przebieg zajęć 1. Powitanie dzieci przez nauczycielkę. 2. Rozmowa nawiązująca do aktualnej pory roku, zjawisk atmosferycznych. Nauczycielka: Jaką mamy teraz porę roku? Jesienią dni są chłodne, często pada deszcz, wieje wiatr. Dni są krótsze a noce dłuższe.

Odczytanie wierszyka „ Może zobaczymy” H. Bechlerowej. Nauczycielka: Czy domyślacie się, o czym dziś będziemy rozmawiać? Jesienią las stroi się w piękne złociste, czerwone i wrzosowe barwy. Byłam wczoraj na wycieczce w lesie i przyniosłam wam trochę darów lasu (pokaz kosza z szyszkami, żołędziami, jarzębiną, mchem i wrzosem). Wysłuchanie piosenki pt. „Dary jesieni” i „Biedroneczki są w kropeczki”.


11

Nauczycielka: Las to duży teren, na którym rosną drzewa, krzewy

i rośliny, ale także żyją zwierzęta. Posłuchajcie zagadek a dowiecie się. 3. Rozwiązywanie zagadek. Nauczycielka czyta zagadki i pokazuje ilustracje.

a) Choć są malutkie, lecz pracowite Ciągle wędrują po leśnych ścieżkach Z drobnych igieł budują pałace W których ich tysiąc naraz zamieszka (mrówki)

Mrówki to owady. Ze wszystkich owadów żyjących w lesie mrówki są

najbardziej pracowite i pożyteczne. Zjadają wiele szkodników lasu. A jak nazywa się mieszkanie mrówek? A z czego budują mrówki swoje mrowiska? (z igieł, liści i drobnych gałązek). To co przyniosłam dzisiaj do sali mrówki wykorzystują jako materiał do budowy swego domku.

b) W kropki ma spódnicę, chętnie zjada mszycę (biedronka)

Biedronki chowają się przed zimnem w korze drzew, w różnych zakamarkach. Bardzo często na leśnej drodze spotykamy też żuki. Żuk jest bardzo

pożytecznym owadem. Dostaniecie na pamiątkę takie małe żuczki. Biedronka, żuk i mrówka to owady. A co to jest owad? Zaraz się dowiecie. Zaprezentowanie programu multimedialnego – „Poznaj świat. Przyroda i my”. Rozmowa na temat innych zwierząt zamieszkujących w lesie (lis, zając, wilk, niedźwiedź, jeleń, sarna, wiewiórka, jeż, borsuk). Prezentacja programu multimedialnego: „Encyklopedia zwierząt.

ssaki”. a) borsuk Żyje w lasach, żywi się owocami, korzonkami, małymi zwierzątkami, owadami. Borsuki mieszkają w jednym miejscu przez całe życie. Mają wyjątkowo silne przednie łapy. Kopiąc nory, najpierw spulchniają ziemie pazurami, a potem wyrzucają ją za siebie. Gdy opuszczają tunel, wypychają ją na powierzchnię. Przesypia zimę w swej norze, którą wysłał suchymi liśćmi. Czasami wyjdzie z norki coś popić i zjeść, ale wraca szybko i dalej drzemie czekając na wiosnę. b) niedźwiedź brunatny

12

W górskich lasach można spotkać niedźwiedzia. Jest on potężnym

i silnie zbudowanym zwierzęciem. Żywi się częściami roślin, miodem, rybami, owadami. Późną jesienią szuka sobie wygodnego miejsca, by przespać zimę. Gawra- tak się nazywa misiowe legowisko. c) wilk Jest spokrewniony z psem. Wilki zostały w dużym stopniu wytępione, dlatego jest ich w Polsce stosunkowo mało. Żywią się innymi zwierzętami, a także jedzą jaja, ptaki. Wilki są mądre, czułe i bardzo towarzyskie. Lubią razem się bawić, pomagają sobie w potrzebie i urządzają długie pogawędki wyjąc na cały las. Zimą wilki mają apetyt na większe dania, np. sarny czy jelenie. Wilki to bardzo towarzyskie zwierzęta i większość z nich nie może wytrzymać bez swych znajomych

i krewnych. Jeśli nie ma ich w pobliżu, wilki tęsknią i wyją, przekazując sobie w ten sposób różne wieści, np. „U mnie wszystko w porządku”, albo „Wracaj do domu obiadek na ciebie czeka” d) lis Żywi się ptakami, owadami, lubi jaja. Lis w pełni zasłużył na określenie chytrusa. Swój spryt wykorzystuje nie tylko oszukując podwórkowe psy przy podkradaniu kur z kurników, ale także podczas polowania na dzikie króliki, które są bardzo czujne i już z daleka dostrzegają zbliżającego się drapieżnika. Lis nie może więc wprost podejść do królika, musi go najpierw oszukać. e) jeleń Dorosłe jelenie wyróżniają się pięknym porożem zwanym wieńcem.

Jego pożywienie to – trawy, pędy, pączki drzew, liście i owoce, wrzos, jałowiec. f) sarna Zjada trawy, liście, pąki, a nawet, jeśli jest bardzo głodna korę drzew. Sarny zwykle żerują gromadami. Stadkiem kieruje samiec zwany kozłem. Sarny mają świetny słuch i wzrok, dlatego też lekki szmer powoduje ich ucieczkę. Te sarenki, które mają białe plamki na grzbiecie to młode sarniątka. Mając takie plamki, są one niemal niewidoczne, w dodatku cały dzień leżą w gęstych zaroślach. Mama zostawia je same, by zmylić wroga, który zazwyczaj szuka dzieci w pobliżu mamy. A ona jest daleko od kryjówki. Jeśli więc znajdziecie w lesie małe

sarenki, nie dotykajcie ich, bo w ten sposób przekażecie maluchom zapach człowieka. A wtedy mama je porzuci, myśląc, że to cudze dzieci. g) jeż Niszczy szkodniki, jest bardzo pożytecznym zwierzakiem. Jeże są pod ochroną. Lubią robaki, gąsienice, myszy. Jeż zasypia na zimę i kryje się pod suchymi liśćmi. h) zając Żywi się trawą, liśćmi, nasionami i kiełkami drzew. Można śmiało powiedzieć, że nie ma lepszego biegacza, a raczej skoczka niż zając. Gdy się przestraszy, potrafi zasuwać z niezwykłą prędkością. Olbrzymie


13

i ruchome są uszy, zwane słuchami, które wyłapują każdy szmer.

Wzrok też ma niezły. Wyłupiaste oczy, nazywane rzeszczami, umieszczone są po obu stronach głowy i dzięki temu zając widzi niemal wszystko, co się dzieje dookoła. i) wiewiórka Lubi orzechy, nasiona, żołędzie, leśne owoce, drobne zwierzątka. Jest bardzo zwinna. Żeby dostać takie jedzonko jak szyszki, musi się znakomicie wspinać. A kto wie, do czego służy wiewiórce jej puszysty ogon? (Dzięki niemu wiewiórka utrzymuje równowagę w powietrzu podczas skoków.)

4. Zabawa relaksacyjna. Dzieci naśladują czynności niedźwiedzia związane ze snem zimowym. Jest zimno, wieje silny wiatr, zaczyna prószyć śnieg. Wyobraźcie sobie, że jesteście niedźwiadkami, które kładą się spać. Kręcicie się na swoich legowiskach (dzieci poruszają się na krzesełkach) szukając odpowiedniego miejsca, aby wygodnie zasnąć. Kładziecie się (dzieci kładą ręce na stole, a na nich głowę), bardzo głośno ziewacie, ciszej, zupełnie cicho, w końcu zasypiacie. Jest cicho, śni wam się wiosna, zielona trawka, słodziutki miód, tak pyszny, że oblizujecie się podczas snu. Minęła zima, niedźwiedź zaczyna się powoli budzić, przeciąga się powoli w jedną stronę, teraz w drugą. Otwiera oczy, rozgląda się

i widzi, że już jest wiosna. 5. Rozdanie dzieciom kartek – „Zaprowadź każde zwierzątko do jego domu, aby mogło przetrwać zimę”. 6. Poznanie niektórych ptaków zamieszkujących tereny leśne. (program multimedialny „Ptaki Europy”) a) dzięcioł Gdy usłyszymy w lesie stukanie, rozejrzymy się, a z pewnością zauważymy wczepionego w drzewo ptaka. Jeśli na głowie ma czerwona

czapeczkę, to pan dzięcioł. Żywi się owadami, najchętniej zjada korniki. W zimie żywi się nasionami sosny lub świerka. Dzięcioły przyczyniają się do ochrony lasu, same też są objęte całkowitą ochroną. b) sowa Jest symbolem mądrości. Jest ptakiem nocnym. Ma doskonały słuch i wzrok. Są ptaki, które odlatują na zimę do ciepłych krajów: c) kukułka

14

To smukły ptak o długim ogonie i spiczastych skrzydłach. Jest bardzo

ruchliwa, często przelatuje z miejsca na miejsce. Nie buduje gniazda i nie wysiaduje jaj. Swoje jaja składa do gniazd innym ptakom. Podlega całkowitej ochronie. d) słowik Uznaje się go za najlepszego śpiewaka w naszych lasach. Żywi się owadami, które zbiera na ziemi. Jesienią odlatuje do ciepłych krajów, gdzie znajdzie pożywienie. W naszych lasach żyją również ptaki, przylatujące na zimę z krajów, w których zima jest mroźniejsza. Są to gile i jemiołuszki.

e) gil Żywi się owocami, lubi ziarno, pestki dyni, słonecznik. f) jemiołuszka Jest to bardzo kolorowy ptak. Na jej skrzydełkach widać czarno- -czerwono-białe pióra z żółtymi elementami a na głowie nosi śmieszny czubek. Do Polski jemiołuszki przylatują z przekonaniem, że lecą w całkiem ciepłe strony. Uwielbiają jemiołę, jarzębinę. 7. Rozdanie malowanek – sarenki przy paśniku.

8. Podsumowanie zajęć.


Las i jego mieszkańcy. Ptaki i ssaki chronione. Scenariusz lekcji dla klas IV-VI

Temat: Las i jego mieszkańcy. Ptaki i ssaki chronione. Cel ogólny: Poznanie niektórych zwierząt chronionych, których biotopem jest las

oraz uwrażliwienie na los zwierząt. Cele operacyjne: Uczeń: – potrafi nazwać leśne zwierzęta chronione, – wyjaśnia, na czym polega właściwe zachowanie się w lesie, – wie, co to jest „Polska Czerwona Księga”,


15

– wie, jakie czynniki zagrażają zwierzętom leśnym.

Metody: – obserwacja, – pokaz, – pogadanka. Formy pracy: – indywidualna, – zbiorowa. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne:

– rysunki zwierząt, – krzyżówka obrazkowa – „Zwierzęta polskiego lasu”, – program multimedialny „Ptaki Europy”, „Encyklopedia zwierząt. Ssaki”, – komputer, multiprojektor.

Przebieg zajęć 1. Powitanie uczniów przez nauczycielkę. 2. Nawiązanie do tematu zajęć.

Nauczyciel: Dzisiaj chciałabym wam opowiedzieć o zwierzętach leśnych, ale są to zwierzęta wyjątkowe, ponieważ są zagrożone wyginięciem, rzadkie i chronione. Jest ich coraz mniej i jeśli zagrażające im czynniki nie przestaną działać to znikną zupełnie z powierzchni ziemi. Jakie czynniki zagrażają obecnie zwierzętom zamieszkującym tereny leśne? (Uczniowie zapisują na karteczkach swoje propozycje) 3. Rozmowa na temat ochrony gatunkowej zwierząt. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt jest jedną ze szczególnych form ochrony przyrody i ma na celu zabezpieczenie gatunków dziko

występujących, a w szczególności rzadkich lub zagrożonych wyginięciem. Celem jej jest również zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Wobec gatunków zagrożonych wyginięciem wprowadza się ochronę całkowitą, natomiast gatunki posiadające istotne znaczenie dla gospodarki i przyrody obejmuje się ochroną częściową. Zwierząt chronionych nie wolno zabijać, okaleczać, chwytać i płoszyć. Nie wolno niszczyć ich gniazd, lęgowisk, nor i żeremi, a także jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych. Nie można zwierząt chronionych przetrzymywać, nabywać, wywozić poza granice państwa, a w okresie rozrodu i wychowu młodych, także filmować i fotografować.

16

4. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia. Ssaki”. Uczniowie oglądają zdjęcia zwierząt, a także oglądają filmy. Następnie, odwołując się do doświadczeń i wiedzy uczniów, oraz do wcześniejszej obserwacji (filmy, zdjęcia), nauczyciel prowadzi rozmowę na temat zwyczajów, ciekawostek z życia tych zwierząt. Omawiając kolejno poszczególne ssaki nauczyciel zwraca uwagę na potrzebę ich chronienia. Poznanie kilku ssaków chronionych: niedźwiedź brunatny, wilk, wiewiórka, jeż, żubr.

5. Wyjaśnienie pojęcia Polska Czerwona Księga. Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i rzadkich opiera się na Czerwonych Listach i Czerwonych Księgach prowadzonych wg zasad przyjętych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (IUCN). Czerwona księga to wydawnictwo ukazujące się od 1966 r., publikowane przez IUCN; zawiera wykaz gatunków zagrożonych. W Polsce odpowiednikami Czerwonej Księgi są: „Czerwone Listy”, „Polska Czerwona Księga Zwierząt”, „Polska Czerwona Księga Roślin”. Prowadzone są przez Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie. Zgodnie ze stosowanym przez Czerwoną Księgę IUCN określeniami

i symboliką, przyjmuje się m.in. następujące kategorie zagrożenia gatunków żyjących: – gatunki skrajnie zagrożone i ginące, – gatunki narażone na wyginięcie, – gatunki rzadkie, o ograniczonych zasięgach geograficznych i występujące w małych populacjach, – gatunki ocalone. Wyjaśnienie pojęć (program multimedialny „Ptaki Europy”): a) ptaki skrajnie zagrożone i ginące w Polsce – do tej kategorii należą gatunki, których utrzymanie jest mało prawdopodobne, jeśli nie

uda się zahamować czynników, powodujących ich wymieranie. Do tej kategorii należy: – głuszec, – orlik grubodzioby, – orzeł przedni, – sokół wędrowny. b) narażone na wyginięcie – są to gatunki mniej zagrożone, ale mogą stać się skrajnie zagrożonymi, jeśli zagrażające im czynniki nie przestaną działać. Do tej kategorii należy: – gadożer,


17

– kraska.

c) rzadkie – tzn. gatunki, których liczebność utrzymuje się na niskim, ale stałym poziomie. Jako nieliczne łatwo mogą stać się zagrożone, wymagają, więc uważnej obserwacji. Do tej kategorii należy: – bielik, – dzięcioł białogrzbiety, – dzięcioł trójpalczasty, – orlik, – orzełek, – puchacz, – puszczyk uralski,

– sóweczka, – włochatka. d) ocalone przed wyginięciem – są to gatunki niegdyś zagrożone wymarciem, ale niektóre dzięki ochronie udało się uratować. Do tej kategorii należy kania ruda. 6. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Ptaki Europy”. Za pomocą encyklopedii multimedialnej „Ptaki Europy” oraz komputera i multiprojektora nauczyciel pokazuje uczniom wygląd ptaków z terenów leśnych. Chodzi o uwrażliwienie uczniów na piękno tych zwierząt, ale przede wszystkim na zwrócenie uwagi na stopień zagrożenia danego gatunku.

7. Rozwiązywanie krzyżówki. „Zwierzęta polskiego lasu” – krzyżówka obrazkowa. 8. Podsumowanie zajęć i zakończenie.


Ochrona przyrody w Polsce. Scenariusz zajęć dla klas IV-VI

Temat: Ochrona przyrody w Polsce. Cele lekcji: Wiadomości – uczeń: – wymieni sposoby ochrony przyrody w Polsce, – poda podstawowe zasady zachowania się na terenach chronionych,

18

– wyjaśni pojęcia: park narodowy, rezerwat przyrody, park

krajobrazowy, pomnik przyrody, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów; Umiejętności – uczeń: – zaplanuje różne działania na rzecz ochrony środowiska, – zna wybrane formy ochrony przyrody w Polsce, – oceni znaczenie ochrony gatunkowej, – zna rozmieszczenie polskich parków narodowych, – rozpozna rośliny i zwierzęta chronione w Polsce Metody: – pogadanka,

– pokaz, – praca z albumami, przewodnikami. Formy pracy: – indywidualna, – grupowa, – zbiorowa. Środki, materiały i narzędzia dydaktyczne: – ilustracje przedstawiające rośliny i zwierzęta chronione, – albumy, przewodniki, – multimedialna encyklopedia „Ochrona przyrody w Polsce”,

– komputer, multiprojektor, – prezentacja w programie PowerPoint, – karty pracy.

Przebieg zajęć I. Faza wprowadzająca. 1. Czynności organizacyjno-porządkowe.

2. Poznanie zagrożeń środowiska. Nauczyciel pyta, jaka działalność człowieka jest najbardziej szkodliwa dla środowiska. – Czym zanieczyszczone są woda, powietrze, gleba? – Co niszczy rośliny i zwierzęta? II. Faza realizacyjna. 1. Poznanie sposobów ochrony środowiska. Nauczyciel pyta uczniów, co mogą zrobić dla ochrony przyrody?


19

Dzieli uczniów na 4 grupy i rozdaje kartki. Uczniowie pracując

w grupach i podają własne sposoby ochrony przyrody. 2. Poznanie prawnych form ochrony roślin i zwierząt w Polsce. Nauczyciel pyta uczniów, co można chronić w naszym środowisku, dlaczego niektórym roślinom i zwierzętom grozi wyginięcie. Nauczyciel wyjaśnia, na czym polega prawna ochrona roślin i zwierząt. Ochrona gatunkowa ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin lub zwierząt oraz ich siedlisk, a w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem. Jej celem jest też zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

3. Poznanie zwierząt i roślin chronionych. Nauczyciel rozdaje uczniom koperty zawierające obrazki roślin i zwierząt chronionych. Dzieli uczniów na 6 grup. Uczniowie przy pomocy albumów, przewodników, atlasów mają rozpoznać zwierzęta i rośliny chronione i nazwać je.

Następnie nauczyciel wykorzystuje filmy z encyklopedii multimedialnej „Ochrona polskiej przyrody” – „Niedźwiedzi problem w Tatrach” oraz „Świstaki”. „Niedźwiedzi problem w Tatrach” – to film poruszający problem dokarmiania tych zwierząt przez turystów, zostawiania na szlakach

turystycznych resztek pożywienia i jakie to niesie skutki. „Świstaki” – to film ukazujący piękno tych zwierząt, które zostały objęte ochroną już pod koniec XIX w (1868 r.). 4. Poznanie różnych rodzajów obszarów chronionych. Ochroną obejmuje się nie tylko rośliny i zwierzęta, ale także miejsca, w których one występują oraz obszary o pięknych krajobrazach, wodospadach, jaskinie, a nawet pojedyncze skały. W tym celu tworzy się parki narodowe, rezerwaty przyrody, pomniki przyrody i parki krajobrazowe.

Prezentacja w programie PowerPoint „Formy ochrony przyrody”. Nauczyciel wymienia niektóre formy ochrony przyrody:

parki narodowe; rezerwaty przyrody; parki krajobrazowe; pomniki przyrody; ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: – co to jest park narodowy? – ile jest parków narodowych w Polsce? (23)

20

– jak należy się zachowywać na terenie parków narodowych?

Nauczyciel: Teraz powiem wam kiedy i gdzie powstał pierwszy park narodowy na świecie (w Stanach Zjednoczonych w 1872 r.). Jest to Yellowstone National Park. Nauczyciel informuje uczniów na czym polega ochrona rezerwatowa i co to jest pomnik przyrody. Nauczyciel wymienia i pokazuje zdjęcia kilku pomników przyrody: dąb Bartek, dąb Chrobry, cis rosnący w Henrykowie Lubańskim. „Chrobry” – potężny dąb rosnący w Piotrowicach na Dolnym Śląsku, liczy sobie około 750 lat i jest najstarszym drzewem liściastym w Polsce. Jego obwód wynosi 992 cm, co stawia go w rzędzie

krajowych „rekordzistów”. Cis rosnący w Henrykowie Lubańskim – jest najstarszym drzewem w Polsce, ma 1250 lat. Wyjaśnienie pojęcia park krajobrazowy; poznanie parków krajobrazowych najbliższej okolicy – Sulejowskiego PK, Przedborskiego PK, Spalskiego PK, ich rozmieszczenia. III. Faza podsumowująca. 1. Rozdanie kart pracy. (kartę pracy opracowano w oparciu o źródło – Tyszka Anna Cykl zajęć

na temat „Przyroda i my” Nauczanie Początkowe 1999/2000 nr 5 s. 80) 2. Nauczyciel sprawdza prace uczniów. 3. Podsumowanie zajęć i zakończenie.


Polskie parki narodowe. Scenariusz lekcji dla klas IV-VI

Temat: Polskie parki narodowe. Cel ogólny: Poznanie osobliwości niektórych polskich parków narodowych. Cele operacyjne: Uczeń:


21

– wie, co to jest park narodowy,

– wie, ile parków narodowych utworzono na terenie Polski i zna ich nazwy, – wie, który park narodowy jest najstarszy w Polsce, – wie, gdzie i kiedy utworzono pierwszy na świecie park narodowy, – rozumie potrzebę ochrony przyrody w parkach narodowych, – zna przynajmniej dwa parki narodowe, które są jednocześnie rezerwatami biosfery, – zna rośliny i zwierzęta chronione Tatr, – zna zasady zachowania obowiązujące na terenach parków narodowych.

Metody: – pogadanka, – wykład, – praktyczna z atlasem, mapką, – ćwiczenia techniczne. Formy pracy: – indywidualna, – grupowa, – zbiorowa. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne:

– programy komputerowe: „Encyklopedia zwierząt. Ssaki”, „Ptaki Europy”, – film „Park narodowy” oraz „Park narodowy Yellowstone”, „Ojcowski Park Narodowy”, „Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego”, – logo parków narodowych dla każdej grupy, koperty, charakterystyki parków narodowych, ksero mapy Polski dla każdego ucznia.

Przebieg lekcji

I. Przygotowanie wstępne – nawiązanie do tematu.

II. Podanie tematu lekcji. III. Próba wyjaśnienia pojęcia park narodowy. Odczytanie tekstu wyświetlonego na multiprojektorze. Projekcja filmu „Park narodowy”. Nauczyciel informuje uczniów, gdzie i kiedy został utworzony pierwszy na świecie park narodowy. Projekcja filmu „Park Narodowy Yellowstone”. IV. Pogadanka na temat.

22

Co chronią parki narodowe?

Rola parków narodowych Zasady zachowania obowiązujące na terenie parku

(regulamin). V. Odczytanie nazw parków narodowych oraz informacji o ich liczbie i rozmieszczeniu. Prezentacja multimedialna na temat liczebności parków, pokaz mapy z ich rozmieszczeniem. VI. Charakterystyka niektórych parków narodowych: Babiogórski Park Narodowy

– prezentacja multimedialna w programie PowerPoint; Białowieski Park Narodowy – prezentacja multimedialna zdjęć flory i fauny; Biebrzański Park Narodowy – prezentacja multimedialna, zdjęcia łosia, bobra, – „Ptaki Europy” – program multimedialny (poznanie ptaków charakterystycznych dla tego parku); Ojcowski Park Narodowy –film pt. „Ojcowski Park Narodowy” i „Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego”; Tatrzański Park Narodowy – prezentacja multimedialna, zdjęcia świstaka, kozicy, rysia, borsuka

– „Encyklopedia zwierząt. Ssaki” – niedźwiedź brunatny. VII. Podział uczniów na 4 grupy.

Każda grupa otrzymuje mapkę Polski z zaznaczonymi na niej obszarami parków narodowych (parki nie są podpisane).

Każda grupa otrzymuje logo wszystkich parków. Każda grupa otrzymuje charakterystykę poszczególnych

parków. Każda grupa otrzymuje kopertę.

Zadania dla ucznia.

a) na rozdanych mapkach podpisz nazwę parku narodowego (z wykorzystaniem atlasu): grupa I – Świętokrzyski Park Narodowy grupa II – Pieniński Park Narodowy grupa III – Karkonoski Park Narodowy grupa IV – Słowiński Park Narodowy b) na kopercie wpisz nazwę parku, jego powierzchnię i rok utworzenia, przyklej na środku logo parku. Przykład:


23

Ojcowski Park Narodowy

Rok utworzenia : 1956 Powierzchnia : 1816.00 ha

c) z podanych charakterystyk wybierz te, które są właściwe dla twojej grupy. d) cała grupa wybiera jeden park narodowy i po przeczytaniu jego charakterystyki rozwiązuje zadania: – rośliny charakterystyczne parku, – ptaki, – ssaki.

Sprawozdanie ustne poszczególnych grup z samodzielnej pracy. VIII. Podsumowanie zajęć.


Przyjaciele z wiejskiego podwórka. Scenariusz zajęć dla klasy II

Temat: Przyjaciele z wiejskiego podwórka. Cel ogólny: Poznanie charakterystycznych zwierząt hodowanych na wsi. Cele operacyjne: Uczeń: – zna pospolite zwierzęta hodowane przez człowieka, – potrafi wskazać charakterystyczne cechy ptaków i ssaków, – zna znaczenie hodowli tych zwierząt w gospodarce człowieka, – wie, jakie prace wykonują ludzie na wsi oraz jak bardzo ważna i ciężka jest ich praca,

– potrafi nazywać pomieszczenia, w których mieszkają zwierzęta hodowane przez człowieka (obora, stajnia, chlew, owczarnia), – wie, czym odżywiają się ptaki i ssaki hodowane przez człowieka, – wie, że należy pielęgnować i dbać o zwierzęta, – potrafi wymienić produkty, które otrzymywane są z mleka krowiego.

24

Metody:

– informacyjne, – heurystyczne. Formy: – indywidualne, – zbiorowe. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – rysunki zwierząt (koń, krowa, kot, pies, kura, indyk, kaczka, gęś, kogut), – programy multimedialne : „Encyklopedia ptaków”, „Encyklopedia

kotów”, „Encyklopedia ssaki”, „Przyroda klasa IV”, – komputer, multiprojektor, – magnetofon, płyta CD.

Przebieg zajęć

1. Powitanie dzieci przez nauczycielkę. 2. Odczytanie wiersza „Wiejskie podwórko” – B. Formy. Poznanie niektórych ssaków hodowlanych: krowy, świni, owcy, konia. Pokazanie uczniom zdjęć ssaków dzięki prezentacji komputerowej.

3. Utrwalenie pojęcia „ssak”. Nauczycielka: Jakie zwierzęta nazywamy ssakami? 4. Karta pracy: „Połącz linią nazwę zwierzęcia z nazwą pomieszczenia, w którym jest hodowane”. koń • • obora krowa • • stajnia świnia • • owczarnia owca • • chlew

5. Poznanie ptaków hodowlanych: kury, koguta, kaczki, indyka, gęsi. Prezentacja komputerowa zdjęć tych zwierząt. 6. Ćwiczenia śródlekcyjne metodą zabawowo-naśladowczą. Uczniowie naśladują sposób poruszania się zwierząt oraz ich głosy. Nauczycielka objaśnia dzieciom: Wyobraźcie sobie, że jesteście na wiejskim podwórku. Spróbujmy naśladować kurę. Jesteście kurami z nastroszonymi piórami. Dziobiemy ziarno, po zjedzeniu mówimy „ko, ko”. Pijecie wodę (kura nabiera wodę do dzioba, podnosi głowę do góry i połyka ją). Jesteśmy teraz grubymi kaczkami (dzieci mają splecione ręce z tyłu, nogi ugięte w kolanach,


25

stopy rozstawione na boki). Idziemy powoli, co chwila oglądamy się na

kroczącą gromadkę kaczek. 7. Projekcja filmu – „Ssaki hodowlane”. 8. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia ptaków”. a) film – „Żerowanie kacząt i klucie kaczki”. 9. Karta pracy – „Pomóż im i narysuj ołówkiem drogę do mamy”. 10. Poznanie znaczenia pracy ludzi na wsi. – Jakie czynności wykonują rolnicy? (hodują zwierzęta, uprawiają

ziemię, orzą, sieją zboże, koszą trawę i zwożą siano by zwierzęta miały co jeść przez całą zimę) – Dlaczego ich praca jest tak ważna i potrzebna? Projekcja zdjęć (prac wykonywanych w polu) przy pomocy multiprojektora. 11. Poznanie czworonożnych przyjaciół człowieka: psa i kota. 12. Wysłuchanie piosenki o psie pt. „Reksio to zuch” (płyta „Czarodziejskie hity od Kulfona i Moniki”).

13. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia kotów”. Wysłuchanie odgłosów kota: jego zadowolenie, złość, powitanie, ostrzeżenie. Rozwiązywanie quizu przy komputerze: „Dobieranie oczu kota”. Obejrzenie filmów: „Spadanie kota”. 14. Podsumowanie zajęć.


Tworzenie plakatu „Chrońmy przyrodę ojczystą”.

Scenariusz lekcji z ekologii dla klas I-III szkoły podstawowej Temat: Tworzenie plakatu „Chrońmy przyrodę ojczystą”. Cel ogólny: Określenie możliwości własnych działań w celu ochrony środowiska przyrodniczego.

26

Cele operacyjne: po lekcji uczeń potrafi: – wskazać działania, jakie trzeba podjąć, aby chronić środowisko, – dokonać samooceny własnych działań. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – kolorowe kartki z nazwami : zwierzęta, rośliny, ptaki, owady, drzewa, morza, rzeki, jeziora, góry, powietrze, – arkusze brystolu, – kredki, mazaki, – rysunki zwierząt, drzew, ptaków do pokolorowania,

– rysunek do pokolorowania : „Wizyta Dinka w zanieczyszczonym mieście”, – film „kwaśne deszcze”. Metody: – metaplan (sesja plakatowa), – pogadanka. Formy: – grupowa (podział na 3 grupy)

Przebieg lekcji 1) Co to jest środowisko? (Co składa się na środowisko?) – ssaki – rośliny – owady – ptaki – drzewa – morza – rzeki – jeziora

– góry – powietrze 2) Czy człowiek może żyć bez środowiska? (bez zwierząt, ptaków, roślin...) 3) Jeśli nie może żyć człowiek bez przyrody, to co musi zrobić, aby środowisko nadal istniało? (chronić) 4) Co to znaczy chronić środowisko?


27

5) A czy słyszałyście o miejscach, gdzie chronione są rośliny,

zwierzęta...? Dzieci wraz z nauczycielem wymieniają takie miejsca: – rezerwaty przyrody; – parki narodowe; – parki krajobrazowe; 6) Nauczyciel pokazuje uczniom film „Park Narodowy w Yellowstown”. 7) Następnie wyjaśnia uczniom znaczenie „Czerwonych ksiąg” (rośliny i zwierzęta chronione) oraz tłumaczy, co to jest pomnik przyrody

z pokazaniem przykładów. – pomniki przyrody – Dąb Bartek; – pomnik przyrody – Dąb w Rogalinie. 8) A gdzie możemy jeszcze spotkać ssaki, rośliny, drzewa, ptaki, owady...? – las – park – dom – woda 9) Czy zwierzęta, rośliny są w tych miejscach chronione, bezpieczne?

10) Co trzeba robić, aby zwierzęta, rośliny chronić? uczniowie wymieniają sposoby ochrony przyrody w formie haseł: SSAKI – dokarmiaj zwierzęta zimą – nie zabijaj zwierząt – nie hałasuj przy zwierzętach – nie bij zwierząt – szczep zwierzęta przeciw wściekliźnie – chodź ze zwierzętami do lekarza

PTAKI – nie niszcz gniazd – dokarmiaj ptaki zimą – nie strącaj jaj z gniazd – nie wyrywaj ptasich piór – nie strzelaj do ptaków z procy – nie płosz ptaków DRZEWO (ROŚLINY) – nie niszcz drzew

28

– nie zrywaj liści, gałęzi

– nie depcz trawników – wyrywaj chwasty – chodź po wyznaczonych ścieżkach – nie zrywaj kwiatów – podlewaj kwiaty – akcja sadzenia kwiatów, drzew 10) Prowadzący dzieli uczniów na 3 grupy: Każda grupa otrzymuje arkusz brystolu, kredki, mazaki, rysunki zwierząt, drzew, ptaków.

Dzieci tworzą plakaty dotyczące ochrony środowiska, a po skończeniu, kapitanowie poszczególnych grup prezentują wykonane plakaty. 11) Uczniowie oceniają poszczególne plakaty intensywnością oklasków (im więcej oklasków, tym plakat ładniejszy).

Opracowała Sylwia Kubicka

W świecie wilgotnych lasów równikowych. Scenariusz zajęć dla klasy VI

Temat: W świecie wilgotnych lasów równikowych. Cel ogólny: Poznanie charakterystycznych cech lasów równikowych. Cele operacyjne: Uczeń: – potrafi wyjaśnić, dlaczego zniszczenie lasów tropikalnych jest nieodwracalne, – potrafi omówić znaczenie lasów tropikalnych dla światowej przyrody, – potrafi wymienić gatunki roślin i zwierząt żyjących w lesie

równikowym Ameryki Południowej, – jest wrażliwy na los zwierząt, – potrafi wskazać na mapie miejsca występowania lasów równikowych na ziemi, – wie, jaki klimat panuje w lasach równikowych.


29

Metody:

– pogadanka, – wykład. Formy: – indywidualna, – zbiorowa. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – komputer, – projektor multimedialny, – programy multimedialne: „Encyklopedia kotów”, „Encyklopedia

przyrody” oraz Encyklopedia ptaków”, – test dla każdego ucznia.

Przebieg zajęć 1. Powitanie uczniów. 2. Wprowadzenie nazwy „wilgotny las równikowy”. „Zazwyczaj, gdy ludzie mówią o lasach tropikalnych, nazywanych niepoprawnie dżunglami, mają na myśli wiecznie zielone, wilgotne lasy równikowe.

Równikowy las deszczowy – ten ekosystem występuje na obszarach, gdzie klimat jest ciepły i stabilny. Las deszczowy występuje w Ameryce Południowej i Środkowej, zwłaszcza w dorzeczu Amazonki, w zachodniej i środkowej Afryce, skupiony wokół rzeki Kongo, w rejonie Indo-Malajskim na Dalekim Wschodzie, Nowej Gwinei i na niewielkich obszarach północno-wschodniej Australii. Bardzo trudno podać definicję lasu równikowego, gdyż istnieje kilka postaci tej formacji roślinnej. Każda z nich ma odmienny układ i strukturę. Występuje również w nieco innych warunkach klimatycznych. Są wśród nich rozległe nizinne lasy równikowe, jak i tzw. lasy mgielne, porastające stoki wysokich gór. Jednak wszystkie

mają jedną wspólną cechę: tętnią życiem. Pod względem bogactwa mierzonego liczbą form życia, lasy równikowe stanowią centrum życia na naszej planecie. Niedawno, po raz kolejny, oszacowano liczbę gatunków zwierząt zasiedlających lasy równikowe. Jest ich 5-30 mln a zapewne i więcej.” (tekst zaczerpnięty został z książki „Wilgotne lasy równikowe” pod redakcją Normana Myersa)

3. Poznanie warunków klimatycznych cech krajobrazu lasów równikowych.

30

Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia

przyrody” – tropikalny las deszczowy. Nauczyciel podaje informację o strefie tropikalnej: Jest to strefa rozciągająca się między Zwrotnikiem Raka, na północ od równika, a Zwrotnikiem Koziorożca, na południe od równika. Klimat jest gorący i wilgotny, a charakterystycznym typem roślinności jest las równikowy. Klimat równikowy stwarza roślinom idealne warunki rozwoju. Tylko w tej strefie nie ma pór roku – ani chłodnej, ani suchej. Dlatego rośliny nie zrzucają liści. Panujące przez cały rok wysoka temperatura powietrza i wilgotność sprzyjają wzrostowi roślin. Roczna suma opadów wynosi 2000-4000 mm, przy czym są one rozłożone

równomiernie w ciągu całego roku, a deszcz pada codziennie. Deszcz, który pada codziennie jest tak niezwykły, że „początkujący” podróżnicy, naukowcy i poszukiwacze nie są odpowiednio przygotowani do spotkania z nim. Przebywanie w lesie równikowym podczas ogłuszającego szumu ulewy, któremu akompaniują wyjce, jest przeżyciem, którego doświadczyło tylko niewielu ludzi pochodzących ze strefy umiarkowanej. 4. Fauna lasów tropikalnych w Ameryce Południowej. Nauczyciel omawia faunę lasów tropikalnych. a) w koronach drzew Spotkanie z koronami drzew musi być fascynujące. Na wysokości 30 m

nad ziemią można zobaczyć morze barw. Ukwiecone korony, w kolorach żółtym, fioletowym i czerwonym, tworzą jaskrawe plamy wśród łąk zielonych liści. Skrzeczą ary żółtoskrzydłe, kolibry zanurzają się we wnętrzu rurek kwiatowych. Uskrzydlone „klejnoty” zwisają w powietrzu jak helikoptery, wysysają nektar do ostatniej kropli. Koliber bez trudu dostaje się do wnętrza kwiatu długim dziobem i językiem, a jeśli zajdzie potrzeba zanurzy w nim nawet głowę. W ciągu dnia potrafi odwiedzić nawet ok. 1000 kwiatów. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia ptaków”.

tukan tęczodzioby – ma charakterystyczny, ogromny i niezwykle kolorowy dziób. Nie wiadomo dokładnie, do czego służy tak okazały dziób, bowiem żywi się owocami, nasionami, owadami i pająkami. Niektórzy uważają, że między samcami dziób pełni po prostu rolę odstraszającą. Żyje parami lub w małych grupach składających się z kilkunastu osobników;

dziób tukana – film; żerujący koliber – film. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia przyrody”.


31

film „kolibry”;

tukan tęczodzioby – odgłos i zdjęcie; wyjec rudy – odgłos i zdjęcie; leniwiec trójpalczasty – zdjęcie. b) poziom koron niższych drzew – ara żółtoskrzydła – odgłos i zdjęcie (Encyklopedia przyrody). Ptaki te znane są z niezwykle kolorowego upierzenia. Żyją w stadach. Zwykle tworzą niewielkie grupy, liczące ok. 20 członków. Pożywienie: owoce, orzechy i nasiona roślin. Dziób tych ptaków jest bardzo silny, służy do obrony oraz rozbijania twardych łupin. Wszystkie żerują wspólnie, a o zachodzie słońca wracają do własnych sypialni. Korony

drzew to najlepsze miejsce odpoczynku dla ar. Nie zmieniają go przez całe lata. Pióra papug od dawna stanowiły cenną zdobycz. Ponieważ podczas sprzedaży osiągają bardzo wysokie ceny, wiele z nich jest nielegalnie przemycanych za granicę. Ogromna ilość ptaków ginie podczas odławiana i transportu. Ara żółtoskrzydła jest gatunkiem zagrożonym, handel nią jest zabroniony Jeszcze do niedawna ten jaskrawo ubarwiony ptak był bardzo często spotykany w wielu lasach Ameryki Środkowej i Południowej. Ale ostatnio jego liczebność drastycznie się zmniejszyła – niszczenie środowisk naturalnych, łowienie ich do ogrodów zoologicznych i prywatnych domów.

– film pt. „handel dzikimi ptakami” (Encyklopedia ptaków). Nauczyciel porusza problem handlu dzikimi zwierzętami. – jaguar – ma krępe ciało i silne, krótkie kończyny, jest doskonałym wspinaczem i dobrym pływakiem. Pomimo potężnej budowy, atakując ofiarę, porusza się błyskawicznie. Poluje zwykle nocą. Ukryty, oczekuje na pojawienie się ofiary lub śledzi ją, skradając się wśród roślin. Zjada ptaki, ryby, ssaki i gady (żaby, żółwie, kapibara). Dobrze pływa i lubi przebywać w pobliżu wody. Z wyjątkiem okresu godowego jaguar prowadzi samotny tryb życia. Wycinanie lasów tropikalnych gwałtownie ogranicza tereny łowieckie jaguarów, a co za tym idzie ich liczebność. Innym zagrożeniem jest handel ich skórami

Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia kotów” – film „jaguar łowiący ryby”. – legwan zielony – jest ogromną jaszczurką, której długość może dochodzić do 1,5 m. Od czubka głowy do końca ogona przebiega kolczasty, wysoki grzebień, któremu zawdzięcza wygląd smoka. Jest roślinożerny. Od czasu do czasu zjada również owady. Prowadzi nadrzewny tryb życia, w pobliżu wody. Przy najmniejszym zagrożeniu spada z drzewa do wody i nurkuje. c) dno lasu

32

– kapibara – ważąca do 65 kg jest największym gryzoniem świata.

Jest świetnym pływakiem, dobrze przystosowanym do życia w wodzie. Często pozostaje tam niemal całkowicie zanurzony, wystawiając nad powierzchnię jedynie oczy, uszy i nozdrza. Jest zwierzęciem towarzyskim, żyje w grupach liczących do 15 osobników. Zjada trawę, rośliny wodne. – tapir anta – bardzo zabawne zwierzę z tego tapira! Ma tułów gruby jak świnka, pysk zakończony małą, ruchliwą trąbką, a od środka głowy po kłąb wyrasta krótka grzywa. Tą małą trąbą wyrywa rośliny, którymi się żywi, kiedy jest w wodzie posługuje się nią jak „tubą” do oddychania. Jest zresztą świetnym pływakiem i spędza dużo czasu w wodzie, aby się ochłodzić i pozbyć uciążliwych pasożytów. Jest też

zdolny do szybkiego biegu. Tapir to zwierzę spokojne i płochliwe. Prowadzi nocny tryb życia; w dzień śpi, a nocą wyrusza na poszukiwanie pożywienia. Zjada trawę, roślinność wodną, liście, pędy i pączki roślin. 5. Flora lasów tropikalnych Ameryki Południowej. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia przyrody”. – puchowiec pięciopręcikowy – to jedno z najwyższych i najpotężniejszych drzew w lasach tropikalnej Ameryki; – figowiec – jedno z wyższych drzew w tropikalnym lesie deszczowym;

– filodendron; – ananasowiec.

6. Znaczenie i zagrożenia lasów równikowych. Nawiązujemy do działalności człowieka na tym terenie i konsekwencji tej działalności. Podkreślamy, że niszcząc lasy tropikalne, niszczy się również bogactwo gatunkowe, którego wartości nie znamy, ponieważ wiele z tych gatunków nie zostało dotychczas opisanych. 7. Uczniowie rozwiązują test powtórzeniowy.

TEST

1. Jakiej długości jest dziób tukana? a) ma długość równą 1/3 długości ciała b) ma długość równą 2/3 długości ciała c) tukan nie ma dzioba 2. Który z poniższych opisów nie pasuje do tapira anta? a) jest dobrym pływakiem b) może wspinać się na drzewa


33

c) szybko biega

3. Który z wymienionych gryzoni jest największy? a) kapibara b) bóbr kanadyjski c) szczuroskoczek 4. Gdzie znajdują się największe obszary tropikalnych lasów deszczowych? a) Ameryka Południowa b) Afryka c) Azja

5. Które z ptaków mogą latać we wszystkich kierunkach, także do tyłu? a) orzeł b) koliber c) emu 6. Czy ara żółtoskrzydła jest … a) papugą? b) kolibrem? c) sową?

(test opracowano w oparciu o dokument elektroniczny „Encyklopedia przyrody”)



Zabawa w segregowanie odpadów. Scenariusz lekcji dla klas I-III

Temat: Zabawa w segregowanie odpadów.

Cele ogólne: – zaznajomienie uczniów ze sposobami przetwarzania odpadów, – zaznajomienie uczniów z oznakowaniem odpadów, – uzmysłowienie uczniom zagrożeń wynikających z zaśmiecenia Ziemi.

34

Cele operacyjne:

po lekcji uczeń potrafi: – podzielić odpady ze względu na materiał, z którego są wykonane (szkło, plastik, metal, papier), – wymienić sposoby likwidacji odpadów różnego pochodzenia, – rozróżnić oznaczenia dotyczące sposobów likwidacji odpadów, – wskazać negatywne skutki zaśmiecania Ziemi dla ludzi, ryb, zwierząt. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – worek z odpadami różnego pochodzenia (szkło, plastik, metal, papier), – plansze ze znakami oznaczającymi tworzywa, z jakich wykonane są

śmieci i znakami oznaczającymi metody pozbywania się odpadów, – plansze z wydrukowanymi zadaniami do realizacji przez uczniów – „Uwolnij się od śmieci”, – plansza z opisem zabawy „W nosy”, – plansza z opisem zabawy „Uwolnij się od śmieci”, - kartki z kolorowymi kreskami symbolizującymi pożywienie, śmieci, truciznę, – gumki – recepturki, pudełka, taca, – filmy CD dotyczące wysypisk i segregacji odpadów, – komputer, projektor. Metody:

– pogadanka Formy: – grupowa (podział uczniów na 3 grupy)

Przebieg zajęć

1. Nauczyciel zaczyna lekcję od „Zabawy w nosy”. Polega ona na tym, że prowadzący podaje stwierdzenia określające dany problem, a uczniowie, którzy domyślają się o co chodzi, łapią się

za nos. Zaczynamy od informacji ogólnych, stopniowo podając coraz więcej szczegółów. Jeśli po kolejnym stwierdzeniu wypowiedzianym przez prowadzącego, dojdzie do wniosku, że to chyba nie to o czym myślał, może podrapać się w nos i dyskretnie opuścić rękę. Po podaniu przez nauczyciela wyczerpujących informacji, na umówiony znak, wszyscy podają głośno odpowiedź. Przykłady stwierdzeń dotyczących śmieci: – są wszędzie; – jest ich coraz więcej; – przynosimy je ze sklepu;


35

– mogą się w nie zaplątać zwierzęta;

– można się nimi skaleczyć; – czasami są trujące; – mogą być papierowe, metalowe, plastikowe, szklane; – czasami śmierdzą; – jak są w pokoju, to jest brudno; – wyrzucamy je do kosza.

2. Worek pełen śmieci. Nauczyciel ustawia na środku sali worek pełen odpadów różnego pochodzenia oraz 4 pudełka symbolizujące kontenery na śmieci. – Co znajduje się w tym worku?

– Skąd się biorą odpady? – Co należałoby zrobić, aby pozbyć się tych śmieci? – Czy wystarczy wrzucić worek do kosza, czy należałoby jednak coś z tym zrobić? 3. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy – „Posegreguj odpady”. Są to karty, które sprawdzają u uczniów znajomość zasad ortografii. Dzieci wstawiają prawidłową literę w wyrazie, który znajduje się na konkretnym opakowaniu. Później kolorują jednym kolorem opakowania zawierające w wyrazie np.: literę „rz”. Następnie określają, z jakiego tworzywa wykonane są odpady zaznaczone tym samym kolorem. W ten sposób dzieci dokonują segregacji odpadów.

metal szkło papier plastik pożywienie

4. Dlaczego powinniśmy segregować odpady? (uzyskiwanie materiałów wtórnych) Nauczyciel wyjaśnia pojęcie „recykling”. Pokazanie plansz z oznaczeniami rodzaju tworzywa z jakiego są

najczęściej odpady – opakowania. (pokazanie dzieciom przykładowych opakowań) 5. Gdzie jeszcze mogą być umieszczone śmieci? (wysypiska) Nauczyciel wyświetla dwa filmy – „Wysypiska” Następnie prowadzący przeprowadza rozmowę z dziećmi na ten temat:

gdzie się powinno znajdować? czy może być blisko domów mieszkalnych? co grozi człowiekowi?

36

– obrzydliwy zapach,

– skażenie wód podziemnych, – zarazki przenoszone przez owady, – choroby przenoszone przez gryzonie.

6. Ćwiczenia śródlekcyjne (marsz – wysoko podniesione nogi – zbieranie papierków z ziemi) 7. Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy i każdej z nich rozdaje plansze z opisanym zadaniem, gumki – recepturki, karteczki. Następnie wyjaśnia, na czym polegają poszczególne zadania do wykonania.

GRUPA 1 Zadanie – gumki - recepturki załóż na rękę w taki sposób, aby palce stanowiły dziób, dłoń – głowę, a przedramię – szyję. Wyobraź sobie, że jesteś ptakiem szukającym pożywienia w wodzie i zaplątujesz się w porzuconą sieć. Podczas próby uwolnienia się, głowa przechodzi przez oczko w sieci. Załóż gumkę na nadgarstek, a następnie spróbuj się z niej uwolnić, nie używając drugiej ręki, ani nie pocierając o nic ręką. Zastanów się, co w takiej sytuacji czeka ptaka?

GRUPA 2 Zadanie – wyobraź sobie, że jesteś foką zaplątaną w porzuconą sieć.

Załóż gumkę – recepturkę z wierzchu dłoni i zaczep ją o mały palec i kciuk – są to płetwy zwierzęcia. Spróbuj się uwolnić, nie używając ani drugiej ręki, ani zębów. Zastanów się, co w takiej sytuacji czeka fokę? GRUPA 3 Zadanie – umieść na tacy wszystkie karteczki znajdujące się w kopercie. Wyobraź sobie, że jesteś głodnym ptakiem. Spróbuj, używając palców – tak jak ptak dzioba – jeść tak szybko, jak to tylko możliwe. Za pokarm posłużą karteczki znajdujące się na tacy. Kontynuuj jedzenie przez około 30 sekund przekładając karteczki

uchwycone kawałeczki obok tacy. Po upływie 30 sekund przejrzyj karteczki i policz, ile jakich kawałeczków znajduje się obok tacy. Uwagi! Karteczki, które imitują pokarm, śmieci, truciznę można oznaczyć w następujący sposób: – pożywienie – kreska zielona – śmieci – dwie kreski niebieskie – trucizna – trzy kreski czerwone 8. Podsumowanie wiadomości.


37

Pogadanka na temat niebezpieczeństwa, jakie niesie wyrzucanie przez

człowieka śmieci dla zwierząt, ptaków, na ulicy, plaży, do wody...

Opracowała Sylwia Kubicka

Zwiastuny wiosny. Świat roślin i zwierząt. Scenariusz zajęć dla klasy III

Temat: Zwiastuny wiosny. Świat roślin i zwierząt. Cel ogólny: Poznanie przedstawicieli flory i fauny zwiastujących nadejście wiosny.

Cele operacyjne: – uczeń umie wymienić zmiany zachodzące w przyrodzie wiosną, – uczeń umie wymienić ptaki zwiastujące wiosnę, – uczeń zna rośliny zakwitające wczesną wiosną, – uczeń umie wymienić cechy marcowej pogody, – uczeń wie, kiedy rozpoczyna się kalendarzowa wiosna, – uczeń potrafi swobodnie wypowiadać się na temat życia ptaków w okresie wiosny, – uczeń wie, jak wygląda bocian biały i czarny, – uczeń zna kilka zwyczajów z życia bociana białego,

– uczeń potrafi rozróżnić ptaki : bociana, jaskółkę, szpaka, kukułkę, skowronka, pliszkę, dudka. Metody: – heurystyczne, – informacyjne. Formy: – zbiorowa, – indywidualna. Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne:

– ilustracje przedstawiające ptaki (jaskółka, bocian, szpak, gawron, kukułka, skowronek), – ilustracje przedstawiające kwiaty (przebiśnieg, zawilec, krokus, tulipan, przylaszczka, narcyz), – karta pracy; karteczki do uzupełnienia, – magnetofon, kaseta magnetofonowa A. Vivaldi „Cztery pory roku” „WIOSNA”,

38

– wazon i sztuczne kwiaty, m.in.: tulipany, forsycja, krokus i in.,

– program multimedialny : „Ptaki Europy”. – prezentacja komputerowa w programie PowerPoint : „Wiosna – kwiaty”, „Wiosna – ptaki”.

Przebieg zajęć. 1. Powitanie. 2. Nauczyciel zaczyna lekcję od zabawy „ciepło-zimno”. Przygotować ilustrację przedstawiającą wiosnę i pociąć ją na 3-4 części. Wybrany

uczeń wychodzi z sali, w tym czasie ukrywamy fragment obrazka w ustalonym miejscu. Po powrocie podpowiadamy mu słowami ciepło, zimno. 3. Rozmowa wprowadzająca na temat zbliżającej się wiosny, zmian w przyrodzie i wyglądzie najbliższego otoczenia (kwitnienie drzew, kwiatów, cieplejsze podmuchy wiatru, zmienna kapryśna pogoda). Nauczycielka: Przez długie zimowe miesiące parki, lasy i ogrody pozostawały w uśpieniu. W bezlistnych koronach drzew z rzadka przemykały ptaki, które nie odleciały na zimę. Zdawało się, że zapanowała wieczna zima, która już nigdy nie ustąpi. W końcu i na nią przyszedł kres. Nadszedł

dzień, kiedy rozeszły się ciężkie ołowiane chmury i powiał ciepły wiatr. Słońce mocniej przygrzewa, dni stają się coraz dłuższe i cieplejsze. Na drzewach pojawiają się pierwsze listki, a spod resztek śniegu wyrastają przebiśniegi, zawilce, przylaszczki. Cykl życia na ziemi rozpoczyna się na nowo. Mamy okazję, by przyjrzeć mu się trochę uważniej. 4. Swobodne wypowiedzi uczniów na temat marcowej pogody. Nauczycielka: Posłuchajcie zagadki, którą przygotowałam dla was. „O cieple marzy, o pierwszych pąkach, na kapeluszu nosi skowronka, jest zapowiedzią wiosennych zdarzeń to ... (marzec)

– Jaką pogodę możemy zaobserwować w marcu? – Jakie zmiany zachodzą obecnie w przyrodzie? Kiedy w marcu przyroda budzi się do życia, mówimy, że zaczęło się przedwiośnie lub zaranie wiosny. 5. Poznanie nazw wiosennych kwiatów i krzewów. Nauczycielka: Mówiliśmy, że przyjście wiosny możemy poznać po pierwszych kwiatach. To one zwiastują nam nadejście wiosny. Dlatego nazywamy je zwiastunami wiosny. Jakie znacie pierwsze wiosenne kwiaty?


39

Nauczycielka recytuje wiersz Władysława Broniewskiego „Pierwiosnek”.

Prezentacja komputerowa w programie PowerPoint : „Wiosna – kwiaty” pierwiosnek przebiśnieg – pierwszy wiosenny kwiat (śnieżyczka przebiśnieg).

Zakwita już w marcu. Znika z wielu naturalnych środowisk na skutek niszczenia przez ludzi.

wawrzynek wilczełyko – już w lutym zakwitają małe, 4-płatkowe kwiaty, różowoczerwone, przed rozwojem liści. To niski krzew leśny, zrywany i niszczony dla celów dekoracyjnych. Jest rośliną leczniczą, ale uwaga, także trującą, chroniony.

krokus – zwany szafranem – zakwita wcześnie dzięki zgromadzonym w cebulce zapasom pokarmu. Kwitnie gromadnie

na halach górskich. sasanka – zakwita w borach sosnowych. Swą piękną fioletową lub

niebieskofioletową barwą kwiatu, jak również delikatnością liści i owłosieniem bardzo zwraca uwagę, zwłaszcza na tle szarego jeszcze w tym czasie otoczenia.

podbiał – na poboczach dróg i ścieżek znajdujących się poza miastem już w marcu można spotkać złotożółte koszyczki kwiatowe podbiału. Kwiaty osadzone są na krótkich łodyżkach pokrytych łuskami. Dopiero po przekwitnieniu rozwijają się liście. Zarówno żółte kwiaty, jak i liście stanowią skuteczny środek leczniczy przeciw kaszlowi i schorzeniom błon śluzowych.

zawilec gajowy – występuje w lasach liściastych i mieszanych,

w zaroślach, na wilgotnych łąkach. forsycja – to krzew o żółtych kwiatach, które pojawiają się na tym

krzewie wcześniej niż liście. Na innych roślinach najpierw pojawiają się liście, a potem kwiaty.

Zwrócenie uwagi na ochronę wiosennych kwiatów. Nauczycielka: Dziko rosnące zawilce, krokusy, sasanki, przebiśniegi podlegają ochronie. Nie zrywajcie ich! 6. Zabawa ruchowa. Dzieci naśladują czynności wykonywane wiosną w ogrodzie.

Wszystko dookoła budzi się do życia. Pojawiają się pierwsze rośliny, ptaki zaczynają radośnie śpiewać. Ludzie rozpoczynają wiosenne prace w ogrodach. Stańcie przy swoich krzesełkach i spróbujcie naśladować czynności, jakie wykonujemy w ogrodzie wiosną. Najpierw kopiemy grządki, następnie dokładnie je grabimy. W grządkach robimy dołki, do których wkładamy sadzonki różnych roślin, korzenie lekko przysypujemy ziemią. Posadźcie jeszcze jedną roślinę. Teraz podlejcie wszystkie posadzone rośliny. Prace w ogrodzie zakończone, możecie odpocząć.

40

7. Poznanie ptaków, które przylatują do Polski na wiosnę

– zaprezentowanie programu multimedialnego „Ptaki Europy”. Nauczycielka: Już w lutym i marcu wracają do nas ptaki, które odleciały jesienią. Najwcześniej wracają skowronki, szpaki, bociany, pliszki. Nieco później, bo w kwietniu pojawiają się jaskółki i kukułki. Powrót zajmuje ptakom około miesiąca. Pokonują one w tym czasie około 15 tys. kilometrów. skowronek polny – buduje gniazdo na ziemi, wśród traw i liści. pliszka siwa – niewiele większa od wróbla, drepcze małymi

kroczkami w poszukiwaniu owadów. Porusza przy tym swoim długim ogonem i schyla głowę. Gnieździ się między kamieniami nad brzegami strumieni, ale również często bardzo daleko od

wody. szpaki – są ptakami towarzyskimi. Dziuple, w których się gnieżdżą,

są często położone blisko siebie. Ich śpiew jest podobny do gwizdów. Szpaki potrafią naśladować różne dźwięki. Zjadają głównie owady, które zbierają na drzewach lub wyciągają z ziemi. Chcąc wydostać owada z ziemi, wbijają do niej dziób, a następnie go rozwierają. Pod koniec kwietnia zaczyna się okres wylęgania.

jaskółka dymówka – w słoneczne, ciepłe dni dymówki latają wysoko, chwytając w locie owady, którymi się żywią. Są niezwykle ruchliwe, nieustannie śmigają w powietrzu to w tę, to w tamtą stronę. Wiosną para ptaków buduje gniazdo (okrągłe) z gliniastej ziemi zmieszanej ze śliną. Wewnątrz urządzają miękkie posłanie

z siana i piórek. Budują gniazdo wewnątrz jakiegoś budynku (obora, stajnia), tam, gdzie przebywają zwierzęta hodowlane, gdyż znajdują tu wiele owadów, głównie much. Samica składa od 4-6 jaj. Jaja są brudnobiałe, nakrapiane. Jaskółka wysiaduje jaja przez 15 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe przez następne 3 tygodnie i są troskliwie wychowywane przez rodziców.

bocian biały – zakłada gniazda w pobliżu osiedli ludzkich (na budynkach, na drzewach i słupach). Lubi tereny obfitujące w bagna, łąki i pastwiska. Raz założone gniazdo służy bocianom wiele lat. Gniazdo bocianie zbudowane jest z długich, suchych gałęzi i witek ułożonych warstwowo, a wyścielane jest sianem,

słomą i trawą. Gniazdo budują oboje – samiec i samica. Samica składa od 3-5 jaj i wysiaduje je przez 33-34 dni.

Zaprezentowanie w programie PowerPoint innych ptaków przylatujących do Polski na wiosnę. 8. Wykonanie quizu: „Co wiesz o bocianie?” (prezentacja w programie PowerPoint). Dzieci otrzymują kartki. Litery znajdujące się przy prawdziwych zdaniach należy wpisać kolejno do kratek. Rozwiązanie tworzy słowo „sejmik” – to bocianie zgromadzenie, można je obserwować


41

z początkiem sierpnia, kiedy bociany zaczynają się zbierać w stada

przed odlotem do Afryki. 9. Poznanie innych ptaków, przylatujących na wiosnę i ich ciekawych zwyczajów. bocian czarny – jest bliskim krewniakiem bociana białego, ale różni

się od niego nie tylko wyglądem, ale i zwyczajami. W przeciwieństwie do swego białego krewniaka, który zamieszkuje otwarte tereny, bocian czarny jest ptakiem leśnym. Można go spotkać nad brzegiem jeziora czy rzeki, lecz większość czasu spędza w lesie. Zamieszkuje ustronne, stare lasy, przede wszystkim liściaste, poprzecinane strumieniami, rowami. Unika

sąsiedztwa człowieka i z reguły gniazduje z dala od siedzib ludzkich.

dudek Zwrócenie uwagi na ich ochronę i piękno. 10. Rozmowa na temat życia owadów wiosną. mrówka biedronka pszczoła Poznanie budowy mrówki i pszczoły; ich znaczenie w życiu i gospodarce człowieka. Utrwalenie wiadomości o owadach.

11. Zabawa ruchowa – „Ćwicz z bałwankiem”. Stajemy na palcach, ręce wzniesione w górę. Przy słowach – „stoi bałwanek stoi, nikogo się nie boi”, patrzymy raz w prawą, raz w lewą stronę. Zataczamy koło rękami i mówimy – „Słoneczko zaświeciło”. Przy wypowiadaniu słów – „Bałwanka roztopiło” przechodzimy do siadu skulonego. 12. Piękno wiosny w muzyce – wysłuchanie utworu A. Vivaldiego „Cztery pory roku – Wiosna” .

13. Rozwiązywanie kart pracy.

KARTA PRACY

Imię i nazwisko………………………………………… Klasa …………………… 1. Jakie ptaki przylatują do Polski na wiosnę? Wybierz i podkreśl właściwe odpowiedzi.

42

wrona, bocian czarny, jemiołuszka, skowronek polny, dzięcioł, gil, bocian biały, dudek, szpak, jaskółka dymówka, sójka, kukułka 2. Napisz dwa przysłowia związane z wiosną?

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................



Zwierzęta domowe – nasi milusińscy. Scenariusz zajęć dla klas I-III

Temat: Zwierzęta domowe – nasi milusińscy. Cel ogólny: Poznanie zwierząt domowych.

Cele operacyjne: Uczeń: – zna potrzeby zwierząt i sposoby opieki nad nimi, – ma poczucie odpowiedzialności za warunki życia psów i kotów rasowych – zadbanych oraz psów bezdomnych, – poznaje różne rasy psów i kotów i ich charakterystyczne cechy, – zna zwierzęta domowe: psa, kota, chomika, świnkę morską, królika, – zna sposoby odżywiania się tych zwierząt, – wie, z czym związana jest decyzja o przyjęciu nowego zwierzaka do domu, – umie dostrzegać i oceniać złe traktowanie zwierząt przez ludzi.

Metody pracy: – pokaz, – obserwacja, – pogadanka.


43

Formy pracy:

– zbiorowa, – indywidualna.

Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne: – prezentacja multimedialna w programie PowerPoint, – karty pracy, – rysunki zwierząt domowych, – program multimedialny: „Multimedialna encyklopedia Wiem 2004”, „Encyklopedia kotów”, – komputer z multiprojektorem.

Przebieg zajęć

1. Zapoznanie z tematem lekcji. Zwrócenie uwagi na fakt, że człowiek nie jest sam – żyje wśród innych organizmów. W naszych domach często hodujemy zwierzęta. Nazywamy je zwierzętami domowymi. Na dzisiejszych zajęciach porozmawiamy o zwierzętach, które nazywamy domowymi. Wyjaśnienie pojęcia „zwierzęta domowe” i poznanie przedstawicieli

zwierząt domowych. – Co to znaczy zwierzęta domowe? – Jakie znacie zwierzęta domowe? (kot, pies, kanarek, papuga, chomik, świnka morska, królik) 2. Swobodne wypowiedzi na temat psów i kotów, ze szczególnym zwróceniem uwagi na potrzeby zwierząt, obowiązki opiekunów oraz poczucie odpowiedzialności za zapewnienie zwierzętom godziwych warunków życia.

O czym musimy pamiętać, decydując się na własne zwierzę domowe?

Żywa istota – to nie zabawka, trzeba mieć miejsce i zgodę rodziców, trzeba sprzątać po niej i karmić, wyprowadzać na spacery, nie można jej wyrzucić, gdy nam się znudzi. – Czego potrzebują zwierzęta? – Czym żywią się małe pieski i kotki? – A co jedzą dorosłe psy i koty? 3. Omówienie budowy, trybu życia, zwyczajów psa i kota. – Jak zbudowany jest pies i kot? – Jakie cechy wspólne mają te zwierzęta? – Czym różnią się te zwierzęta?

44

– Czym żywią się szczenięta i małe koty, a czym dorosłe psy i koty?

(małe żywią się mlekiem matki, dorosłym należy podawać świeże pożywienie z witaminami i wodą do picia)

a) pies domowy – należy do dużej rodziny psowatych. Przodkiem psa domowego był wilk. Istnieje aż 400 ras psów: jamnik, chart, owczarek podhalański, owczarek alzacki, ogar, pudel, szpic, bokser, spaniel, pekińczyk. Oprócz tych arystokratów są jeszcze najróżniejsze mieszańce – kundle. Pies domowy dzięki doskonale rozwiniętemu zmysłowi węchu oraz słuchu (słyszy z 4-krotnie większej odległości niż człowiek), inteligencji a także innym cechom jest wielostronnie pożytecznym towarzyszem

ludzi, daje się łatwo tresować, przez co wykształca pożądane formy zachowania i posłuszeństwa wobec człowieka. Pies nie może żyć bez człowieka. Musi mieć dom. Wyrzucony na ulicę, umiera z głodu i tęsknoty. Pies w schronisku jest smutny, bo wciąż czeka na swojego pana. Zanim weźmiesz go do domu, najpierw poznaj potrzeby i charakter psa. Wielkie psy, które muszą biegać, źle się czują w małym mieszkaniu. Psa trzeba wyprowadzać na spacer, kąpać i umiejętnie karmić, oraz głaskać. Jeśli masz psa, wychowaj go. Pamiętaj: nie ma złych psów, są źli ludzie. Pies ma w swej psiej naturze wielkie przywiązanie do człowieka. Przy dobrym i łagodnym człowieku pies tez jest dobry i łagodny. Złe psy – to takie, które były źle traktowane przez

ludzi. Rozdanie kart pracy – „Pomaluj na czerwono prostokąty, w których jest napisane, jak zachowuje się pies”. b) kot domowy – koty są ssakami zasiedlającymi niemal cały świat. Mają doskonale rozwinięty zmysł węchu i, co charakterystyczne, są dalekowidzami, ale rozpoznają tylko kolor niebieski i zielony. Kot ma doskonale rozwinięty zmysł węchu. Koty mruczą – wydają ten szczególny dźwięk dzięki skoordynowanym ruchom krtani i głośni. To mruczenie wyraża na ogół zadowolenie i przyjemność. Jednak

czasem może być sygnałem stresu i strachu. Trzeba dbać o swego przyjaciela. Kot jest drapieżnikiem, ale nie należy się go bać. On drapie, kiedy się broni albo jak mu ktoś dokucza. Zanim weźmiesz kota do domu, poznaj koci charakter i upodobania. Wysłuchanie wiersza „Masz tu kotku” A. Przemyskiej.

Prezentacja multimedialna „Koty”. 4. Wypowiedzi na temat sytuacji bezdomnych psów i kotów.


45

– Skąd pochodzą?

– Czy stanowią zagrożenie dla człowieka? – Jak można im pomóc? Zwierzęta towarzyszące człowiekowi często są trzymane przez niego w warunkach niewłaściwych w stosunku do ich potrzeb – np. ptaki w nieodpowiednich klatkach czy ryby w za małych akwariach. Mówimy, że Polska – to kraj miłośników zwierząt, ale co roku inspektorzy stowarzyszeń ochrony zwierząt mają do czynienia z tysiącami przypadków okrucieństwa wobec zwierząt. Okrucieństwo może być wynikiem niewiedzy (w tym także zaniedbania potrzeb zwierzęcia), ale również celowo wyrządzanej krzywdy. Zwierzęta hodowane w domu – to nie tylko przyjemność, ale

i obowiązek. Czasami możesz spotkać bezdomnego psa lub kota. Bezdomny pies czy kot czeka na twoją pomoc. Zachowaj ostrożność przy spotkaniu z obcym zwierzęciem. 5. Zabawa śródlekcyjna. Będę mówiła o różnych zwierzakach, o tym, co lubią jeść, gdzie śpią, co jest ich ulubionym zajęciem. Wy ocenicie, czy mówię prawdę, czy kłamię. Jeśli będę mówiła prawdę, klaśniecie 2 razy w dłonie i odpowiecie „tak”. Gdy będę mówiła źle, złapiecie się za prawe ucho i powiecie słowo „nie”.

Kot lubi pływać w akwarium

Ryba lubi wygrzewać się na słońcu Papuga lubi latać Ulubionym przysmakiem ryby jest kość Kot bardzo dobrze lata Kot pije mleko Kot ma bardzo dużo kolorowych piór Pies miauczy Kot szczeka

6. Poznanie innych zwierząt hodowanych w domu. Prezentacja multimedialna „Zwierzęta domowe”.

a) królik – w przeciwieństwie do zająca królik domowy woli kicać. Odzwyczaił się od biegów, skoków. Zanim przyniesiesz go do domu, poznaj jego obyczaje. Dowiedz się, co je i jak powinien mieszkać. Bardzo nie lubi, kiedy podnosi się go za uszy. Już lepiej chwytać królika za skórę na grzbiecie. Najlepiej jednak przy przenoszeniu podkładać obie ręce pod brzuszek i łapki. Zwierzę w domu – to obowiązek. Króliczą klatkę należy często sprzątać. W ciasnej klatce królikowi jest smutno. Chciałby sobie trochę pokicać. Wypuść go czasem. Trzeba wiedzieć, że króliki są zwierzętami stadnymi. Chętnie zaprzyjaźnią się z człowiekiem, ale potrzebują towarzystwa osobnika swojego gatunku.

46

b) świnka morska – jest gryzoniem. Gryzoniami są też szczury, chomiki, myszy. Znasz świnkę morską i pewnie się zastanawiasz, czy lubi pływać w morzu. Otóż nie lubi. A na dodatek ona wcale nie jest świnką. Z prawdziwą świnką ma tylko tyle wspólnego, że trochę podobnie chrząka. No cóż to dłuższa i bardzo zagmatwana historia. Najpierw Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę w 1492 r., ale pomylił ją sobie z Indiami. Za Kolumbem popłynęli konkwistadorzy. Zobaczyli tam ludzi i nazwali ich Indianami. Zobaczyli też małe zwierzątka i nazwali je królikami indyjskimi. Wzięli tego niby królika na statek i przywieźli do Europy. Europejczycy stwierdzili, że królik, który chrząka jak świnka, nie może być królikiem, tylko świnką. A ponieważ świnka przybyła

drogą morską, jest świnką morską. Czy zauważyliście, że jest pozbawiona ogona? Nie jest wcale tak trudno urządzić dla niej miejsce w domu. Wystarczy klatka, wyściółka ze słomy, trocin lub drewnianych wiórów oraz karmnik i umieszczony pionowo dozownik z wodą. To wszystko, co potrzebne jest śwince, ponieważ jest ona mało aktywna. Ten gryzoń jest bardzo żarłoczny. Żywi się wyłącznie pokarmem roślinnym. c) chomik syryjski – ten gatunek hoduje się w mieszkaniach. Prowadzi nocny tryb życia, a w ciągu dnia zazwyczaj śpi. Bardzo łatwo go karmić, ponieważ jest wszystkożerny. Żeby go trzymać w domu, potrzebna jest klatka, pionowo umieszczony pojemnik z piciem, kółko

do zabawy, trociny na wyściółkę i trochę waty lub szmatka, żeby mógł sobie urządzić przytulne gniazdko. d) Ptaki Zanim przyniesiesz ptaka do domu, poznaj obyczaje ptaka. Musisz wiedzieć, co je i jaką powinien mieć klatkę. I jeszcze jedna ważna sprawa: są ptaki, a wśród nich wiele papug, które nie potrafią żyć samotnie bez towarzysza lub towarzyszki swego gatunku. Przyzwyczajaj ptaka do siebie powoli. Nie strasz, nie chwytaj za skrzydła! Dbaj o niego. Lubi mieć czystą klatkę i świeżą wodę. I pamiętaj: ptak - to nie zabawka, to przyjaciel na całe życie.

e) Żółw – ma pancerz i może chować w nim łapki i głowę. Zanim weźmiesz go ze sklepu, najpierw dowiedz się, jakim jest żółwiem. Żółw wodny żyje w wodzie, więc potrzebuje akwarium. Żółw ziemno-wodny powinien mieć specjalne akwarium do pływania i miejsce do chodzenia. Żółw lądowy będzie się dobrze czuł w terrarium. Musi mieć wygodny dom u człowieka. Jeśli żółw wyciąga szyję i je nam z ręki, tzn., że nam ufa i chce być naszym przyjacielem.


47

7. Podsumowanie wiadomości o zwierzętach hodowanych w domu, ze

szczególnym zwróceniem uwagi na fakt, iż trzymanie w domu zwierząt to nie tylko przyjemność, ale i obowiązek. – Jaką rolę odgrywają zwierzęta w życiu człowieka? – W jaki sposób pielęgnujemy zwierzęta domowe? (dbamy o prawidłowe żywienie, opiekę medyczną, zapewnienie dobrego mieszkania, przestrzeganie kalendarza szczepień; należy zapewnić im ruch na świeżym powietrzu, regularne spacery i opiekę w czasie wyjazdów na święta lub na wakacje).


Zwierzęta dzikie i drapieżne – Afryka.

Scenariusz zajęć dla klas IV-VI Temat: Zwierzęta dzikie i drapieżne – Afryka. Cel ogólny: Poznanie charakterystycznych zwierząt mieszkających na sawannie afrykańskiej.

Cele operacyjne: Uczeń: – potrafi wymienić niektóre ssaki mieszkające na afrykańskiej sawannie; – zna największego ptaka żyjącego współcześnie na ziemi, – potrafi dokonać podziału tych zwierząt (ze względu na sposób odżywiania) na roślinożerne, mięsożerne i wszystkożerne, – jest wrażliwy na los tych zwierząt, – zna niektóre zwyczaje i ciekawostki z życia dzikich i drapieżnych zwierząt Afryki;

– wie, jaki klimat panuje na sawannie afrykańskiej. Metody: – pogadanka, – wykład, – ćwiczenia praktyczne. Formy: – indywidualna, – zbiorowa.

48

Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne:

– rysunki zwierząt afrykańskich, – puzzle zwierząt do układania: słoń, zebra, hipopotam, lew, – koperty, – karty pracy, – programy multimedialne : „Encyklopedia zwierząt – Ssaki”, „Encyklopedia kotów”, Encyklopedia przyrody”, „Encyklopedia ptaków”.

Przebieg zajęć

1. Wstęp.

Na kuli ziemskiej żyje bardzo wiele gatunków zwierząt. Zamieszkują zarówno lądy, jak i morza i oceany. Zwierzęta potrzebują do życia odpowiedniego klimatu i środowiska, a także wody, pożywienia, przestrzeni. Część z nich przystosowana jest do życia na pustyniach, w górach, w tropikalnych lasach. Niektóre są nam dobrze znane, gdyż stykamy się z nimi w codziennym życiu, inne możemy zobaczyć w ZOO. Świat zwierząt – ich zwyczaje, przyzwyczajenia – jest naprawdę niezwykły, dlatego warto poznać chociaż niektóre z nich. 2. Rozdanie puzzli – dzieci otrzymują puzzle do układania; są to zwierzęta afrykańskie.

3. Przybliżenie dzieciom ciekawostek z życia niektórych ssaków Afryki – zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia przyrody”. Rozmowa na temat klimatu, pór roku w Afryce. Sawanna – to ogromny obszar pokryty trawami z rzadko rozrzuconymi krzewami i drzewami. Żyją tu wielkie stada roślinożerców, które zapewniają bogate źródło pożywienia dla licznych drapieżników, takich, jak lwy i gepardy. Na sawannie występują dwie pory roku : sucha i deszczowa. W czasie pory suchej wiele zwierząt migruje w poszukiwaniu wody i pokarmu. Wyjaśnienie pojęcia : migrować.

Multimedialna encyklopedia „Ssaki”:

Słoń – jest największym i najsilniejszym ssakiem lądowym. Osiąga wysokość prawie 4 m, a waga to 6 ton. Słonie są zwierzętami przejawiającymi zachowania społeczne i rodzinne. Rodzina składa się z 5 do 10 osobników. Głową rodziny jest najstarsza i najbardziej doświadczona samica. Pozostali członkowie rodziny przebywają w jej otoczeniu, uczą się i zdobywają doświadczenia. Związki pomiędzy nimi są bardzo ścisłe, a doświadczenia stada przenoszone z pokolenia na pokolenie. To


49

zapewnia przetrwanie gatunku. Słoń poświęca 16 do 20 godzin

dziennie swojej dobowej aktywności na poszukiwanie pożywienia i wody. Jest roślinożerny. Pożera trawy, liście, mniejsze gałęzie i konary oraz owoce. Zjada ok. 75-150 kg pożywienia i wypija 83-140 litrów wody dziennie. Słonie uwielbiają się kąpać, najlepiej każdego wieczoru. Po kąpieli obsypują swoją wilgotną skórę piaskiem. Powstała w ten sposób warstwa kurzu i błota pomaga im chronić się przed ukąszeniem owadów oraz przed utratą wilgotności. Słonie afrykańskie należą do gatunków wymierających. Niestety, poluje się na nie ze względu na ich cenną kość słoniową, z której wyrabia się ozdoby. Corocznie ginie ok. 100 tys. słoni afrykańskich. Ciekawostka! Spośród wszystkich zwierząt słonie mają najdłuższe

zęby, najdłuższe nosy (w postaci trąby) i najdłuższą pamięć. Nauczycielka : Czy wiecie ile trwa ciąża słonia? (22 miesiące) Słonice mają najdłuższą ciążę wśród ssaków. Nowo narodzone słoniątko waży 120 kg – więcej niż dorosły człowiek. W pierwszych miesiącach mały słoń prawie nie używa trąby. Przez dwa lata ssie mleko matki, ale już po kilku miesiącach zaczyna się żywić roślinami. Żyrafa – jest najwyższym zwierzęciem na Ziemi. Zanotowany rekordzista mierzył 6,09m;samce są wyższe i cięższe od samic. Występuje na sawannach i otwartych przestrzeniach leśnych. Dzięki długiemu językowi mogą chwytać liście rosnące 6m nad ziemią. Żyrafa, podobnie jak człowiek i inne ssaki, ma 7 kręgów szyjnych. Są one

oczywiście bardzo wydłużone, wobec czego szyja zwierzęcia jest bardzo sztywna. Szyja stanowi niemal połowę wysokości tego olbrzyma. Pijąc, żyrafa klęka na przednich nogach lub staje w szerokim rozkroku. Ulubionym pokarmem żyrafy są liście i gałązki akacji. Kiedy poogryza je ze wszystkich stron, drzewa te z daleka wyglądają jak wielkie parasole. Pożywienie: liście, kora, pędy, niektóre kwiaty, nasiona i owoce. Żyrafy jedzą w dzień i w nocy. Ma dobry słuch i węch, ale jej najdoskonalszym zmysłem jest wzrok. Na równinie potrafi dostrzec obiekty oddalone o wiele kilometrów. Jest zwierzęciem z natury łagodnym. Woli unikać niebezpieczeństw. Dorosłe osobniki mają niewielu wrogów, natomiast na młode polują lwy,

lamparty i hieny. Żyje w grupach rodzinnych złożonych z samca, kilku samic i młodych w różnym wieku. Można czasem spotkać stada liczące 40-60 sztuk. Jako mieszkanka sawanny może kilka dni obejść się bez wody, a kiedy ma do niej dostęp, to wypija do 15 litrów wody dziennie. Nie potrafi pływać, śpi bardzo krótko, bo zaledwie klika razy po 10-15 minut, leży z głową opartą na bok.

Zebra – rano i późnym wieczorem zebry pasą się na afrykańskich sawannach. Południe spędzają odpoczywając w cieniu. Śpią na stojąco. Nie jedzą nic oprócz trawy. Często można spotkać je przy wodopoju.

50

4. Zabawa śródlekcyjna: „Zebry i lew”. Uczniowie stają w luźnej rozsypce. Na słowa „zebry biegają” dzieci unoszą wysoko kolana i machają rękami. Na słowa „idzie lew” stoją nieruchomo. Ten, kto się poruszy siada na swoim miejscu.

5. Poznanie dzikich i drapieżnych kotów Afryki. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia kotów”. Lew – siła i jego wyniosły wygląd sprawiły, że ludzie nazwali go ”królem zwierząt”. Jak wszystkie koty – lew ma gładkie i umięśnione

ciało oraz szeroką klatkę piersiową. Krótkie, mocne szczęki są uzbrojone w zęby. Łapy wyposażone są w potężne pazury. Lew ma doskonały wzrok i słuch. Dzięki temu jest świetnym myśliwym. Lwy są znacznie cięższe od lwic, przez co pierwsze przepychają się do najlepszych kąsków. Samce czasami kradną zwierzynę upolowaną przez inne zwierzęta, ale przeważnie żywią się zwierzyną upolowaną przez samice. Jest jedynym kotem, który żyje w dużych grupach społecznych, ma rodzinne terytoria. Żyją w stadach, liczących od 4 do 12 dorosłych samic i ich młodych oraz od 1 do 6 samców. Występowanie lwa jest obecnie ograniczone do Afryki i niewielkiego obszaru w zachodnich Indiach. Są ssakami drapieżnymi.

Lwy polują rzadko. Najczęściej robią to lwice, które głównie polują na duże zwierzęta – gazele, antylopy, dzikie świnie i zebry. Lwy polują też na jaszczurki, ptaki i mniejsze zwierzęta. Dorosły samiec potrzebuje dziennie około 7 kg mięsa, natomiast mniejsza samica 5 kg. Lwice zazwyczaj polują razem. Kilka samic czai się i otacza zwierzynę. Próbują podejść jak najbliżej, kryjąc się w wysokiej trawie lub zaroślach. Lwica potrafi biec z prędkością 58 km/h, ale niektóre z jej ofiar są szybsze, więc umiejętność cichego zaczajenia się jest bardzo ważnym elementem polowania. Gepard – w odróżnieniu od innych kotów, gepard ma budowę charta.

Umożliwia mu to bardzo szybki bieg na krótkich dystansach i stanowi przystosowanie raczej do pościgu za ofiarą niż do podkradania się. Technika sprinterska powoduje jednak znaczne wydatki energetyczne i wymaga wielkiego wysiłku. Poluje wyłącznie w dzień, regeneruje siły w nocy. Kiedy atakuje, może rozwinąć prędkość 80 km/h. Z pewnością jest więc najszybszym zwierzęciem lądowym. Rekordy, jakie udało się zanotować, wynosiły 109 i 112 km/godzinę. Ale najczęściej osiąga 80-85 km/godz. Ten niedościgniony w biegu drapieżnik, jest obecnie gatunkiem zagrożonym, podobnie jak wszystkie wielkie cętkowane koty, bezwzględnie zabijane przez kłusowników. Prowadzi dzienny tryb życia,


51

podczas kiedy większość kotów poluje głównie o zmierzchu

i w określonych godzinach nocnych. Jest najszybszym zwierzęciem lądowym. W pełnym biegu wykonuje kilkumetrowe skoki, ma też fantastyczne przyspieszenie – w 2 sekundy po starcie biegnie już z prędkością 72 km/godz. W trakcie biegu traci ogromna ilość energii i wytwarza dużą ilość ciepła. Przeciętnie pościg trwa 20 sekund.

Indeks video : nieudany atak Katalog obrazkowy : prześcignąć geparda. Gra ukazuje możliwości geparda w porównaniu z innymi szybkimi zwierzętami i w konkurencji ze sportowym samochodem. Wybieramy dystans 50 – 100 – 300m oraz obstawiamy, kto zwycięży.

Lampart – Większość lampartów prowadzi samotny tryb życia. Ludzie przez całe wieki polowali na lamparty, przede wszystkim z powodu ich wspaniałego futra. Dziś lampart należy do gatunków chronionych. Mimo to nadal polują na niego rolnicy, pasterze i różni poszukiwacze przygód. Lampart zazwyczaj wychodzi na polowanie o świcie lub o zmroku. Najpierw w ukryciu czyha na zwierzynę, po czym błyskawicznie atakuje. Jest inteligentnym zwierzęciem, które potrafi szybko ocenić sytuację i wykorzystać właściwy moment na atak. Czasem np. nieruchomo i bezgłośnie czyha na gałęzi drzewa, po czym skacze z góry na nie spodziewającą się tego ofiarę. Najczęściej jednak czołga się w kierunku łupu i rzuca się na niego z bliska. Zabija ofiarę

natychmiast, uderzając łapą w kręgosłup lub ściskając szyję szczękami. Upolowany łup, który waży czasem tyle, co on sam lub nawet więcej, wciąga i zawiesza na drzewie, by uchronić go przed hienami i szakalami. Poluje na pawiany, antylopy średniej wielkości, małe ssaki, ptaki, jaszczurki i ryby. Lampart ma dwa razy lepszy słuch niż człowiek, a w ciemności 6-krotnie lepszy wzrok. Wysłuchanie głosów kotów: zadowolenie, złość, powitanie, ryk. Zabawa przy komputerze: spośród kilku par oczu dopasuj właściwe

oczy dla kotów. 5. Poznanie najcięższego ptaka żyjącego współcześnie na ziemi – strusia. Zaprezentowanie programu multimedialnego „Encyklopedia ptaków”. Struś – jest największym ptakiem żyjącym na ziemi. Obdarzony słabymi skrzydłami w niebezpieczeństwie ratuje się, biegnąc z prędkością do 65 km/h. Nogi ma nagie, 2-palczaste, z silnymi pazurami; służą mu jako broń, potrafi energicznie kopać nimi przeciwnika. Samce są czarne, samice zaś szare.

52

6. Rozdanie kart pracy.

KARTA PRACY KLASA ................................ IMIĘ I NAZWISKO ................................................ 1. Z podanych nazw zwierząt skreśl te, które nie mieszkają na sawannie afrykańskiej i wypisz je.

A N T Y LO P A H I E N A T Y G R Y S L A M P A R T K A N G U R N I E D Ź W I E D Ź B R U N A T N Y H I P O P O T A M K O A L A S Ł O Ń P A N D A L E W N O S O R O Ż E C Ż Y R A F A Z E B R A W O M B A T R Y Ś

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.................................................................................... 2. Z listy zwierząt afrykańskich (podanej w ćwiczeniu pierwszym) wypisz zwierzęta roślinożerne. ......................................................................................................................................................................................................

................................................................................................... 7. Podsumowanie zajęć.


Ochrona przyrody w Polsce 17 Polskie parki narodowe

Documents

Transcript of Ochrona przyrody w Polsce 17 Polskie parki narodowe