PRAWO Medycznew pigułce

Na egzamin!

szybkozwięźlei na temat

PRAWO MEDYCZNEw pigułce

www.ksiegarnia.beck.pl

Polecamy inne nasze publikacje:

Teresa Gardocka, Dariusz Jagiełło

MEDYCZNE PRAWO KARNE

Podręczniki Prawnicze

Rafał Kubiak

PRAWO MEDYCZNE, wyd. 2

Wykłady Specjalizacyjne

Inne w tej serii:

Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce

Prawo cywilne w pigułce

Postępowanie cywilne w pigułce

Prawo karne w pigułce

Postępowanie karne w pigułce

Prawo handlowe w pigułce

Prawo gospodarcze publiczne w pigułce

Prawo fi nansowe w pigułce

Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce

Prawo konstytucyjne w pigułce

Prawo rzymskie w pigułce

Logika w pigułce

Historia ustroju i prawa Polski w pigułce

Powszechna historia państwa i prawa w pigułce

Prawo Unii Europejskiej w pigułce

Podstawy prawa i wiedzy o społeczeństwie w pigułce

Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce

WYDAWNICTWO C.H.BECKWARSZAWA 2017

PRAWOMEDYCZNE

w pigułcedr hab. Monika Urbaniak

© Wydawnictwo C.H.Beck 2017

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: IDENTIADruk i oprawa: Totem, Inowrocław

ISBN 978-83-255-8873-1 ISBN e-book 978-83-255-8874-8

Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz

Stan prawny: styczeń 2017 r. Darmowe aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl!

Spis treści

Wstęp ............................................................................................................................................. VII

Wykaz skrótów ......................................................................................................................... IX

DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO MEDYCZNE ........................................................................... 1

Część I. Pojęcie prawa medycznego i jego miejsce w systemie prawa .......... 3Rozdział 1. Definicja i zakres prawa medycznego ................................................. 3Rozdział 2. Źródła prawa medycznego ..................................................................... 4Rozdział 3. Pojęcie zdrowia i relacja lekarz–pacjent ............................................. 5Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia ........................... 6

Część II. Prawo do ochrony zdrowia ............................................................................... 10Rozdział 1. Zasady ogólne ............................................................................................. 10Rozdział 2. Minister Zdrowia jako organ właściwy w sprawie polityki

zdrowotnej państwa .................................................................................................. 16

Część III. Rodzaje podmiotów leczniczych .................................................................. 18Rozdział 1. Zasady organizacji podmiotów leczniczych ..................................... 18Rozdział 2. Działalność lecznicza prowadzona przez lekarzy i pielęgniarki .... 22Rozdział 3. Wpis do rejestru .......................................................................................... 28Rozdział 4. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej ......................... 31Rozdział 5. Osoba uprawniona do kierowania podmiotem leczniczym ....... 35Rozdział 6. Rada społeczna ........................................................................................... 36Rozdział 7. Obsadzanie stanowisk w podmiotach leczniczych ........................ 40

Część IV. Wykonywanie zawodów medycznych ....................................................... 47Rozdział 1. Pojęcie i rodzaje zawodów medycznych ........................................... 47Rozdział 2. Wykonywanie zawodu lekarza .............................................................. 48Rozdział 3. Wykonywanie zawodu pielęgniarki (położnej) ............................... 51Rozdział 4. Wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego ....................... 55Rozdział 5. Wykonywanie zawodu felczera ............................................................. 57Rozdział 6. Wykonywanie zawodu farmaceuty ...................................................... 58Rozdział 7. Wykonywanie zawodu fizjoterapeuty ................................................ 61Rozdział 8. Wykonywanie zawodu ratownika medycznego ............................. 63

VI Spis treści

Rozdział 9. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej w zawodach medycznych .................................................................................................................. 66

Rozdział 10. Należyta staranność w zawodach medycznych ........................... 70Rozdział 11. Rola konsultantów w ochronie zdrowia .......................................... 71

Część V. Obowiązek udzielenia pomocy ...................................................................... 78Rozdział 1. Lekarski obowiązek udzielenia pomocy ............................................ 78Rozdział 2. Status lekarza jako gwaranta ................................................................. 82

Część VI. Rodzaje odpowiedzialności osób wykonujących zawody medyczne .................................................................................................................................... 84

Rozdział 1. Rodzaje odpowiedzialności prawnej .................................................. 84Rozdział 2. Rodzaje błędów w sztuce ........................................................................ 93Rozdział 3. Odpowiedzialność zawodowa ............................................................... 94Rozdział 4. Alternatywne metody dochodzenia sporów ................................... 95

Część VII. Badania kliniczne i naukowe ........................................................................ 101Rozdział 1. Podstawy prawne i zasady prowadzenia badań klinicznych ...... 101Rozdział 2. Podział eksperymentów medycznych ................................................ 105Rozdział 3. Podmioty zaangażowane w realizację badań klinicznych .......... 106Rozdział 4. Badania nieinterwencyjne ...................................................................... 109Rozdział 5. Rola komisji bioetycznej w badaniach klinicznych ........................ 110Rozdział 6. Zgoda uczestnika na udział w badaniu klinicznym ....................... 114Rozdział 7. Podział badań klinicznych i problematyka ich finansowania ..... 118Rozdział 8. Obowiązki stron umowy o badanie kliniczne .................................. 121

Część VIII. Prawa pacjenta ................................................................................................... 132Rozdział 1. Podstawowe definicje ............................................................................... 132Rozdział 2. Katalog praw pacjenta .............................................................................. 133Rozdział 3. Zgoda pacjenta ........................................................................................... 145Rozdział 4. Przymus leczenia ........................................................................................ 150

Część IX. Rodzaje dokumentacji medycznej i zasady jej prowadzenia ......... 153Rozdział 1. Treść i podział dokumentacji medycznej ........................................... 153Rozdział 2. Prowadzenie i udostępnianie dokumentacji medycznej ............. 159

Część X. Finansowanie systemu ochrony zdrowia .................................................. 169Rozdział 1. Modele i sposoby finansowania systemu ochrony zdrowia ....... 169Rozdział 2. Świadczenia opieki zdrowotnej ............................................................ 172Rozdział 3. Status prawny Narodowego Funduszu Zdrowia ............................. 173Rozdział 4. Zasady kontraktowania świadczeń ...................................................... 176

DZIAŁ DRUGI. PYTANIA KONTROLNE ............................................................................ 187

Wstęp

Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a  po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompak-towe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajo-mość pomoże w  zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i  do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłe-mu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem.

Powodzenia! Redakcja

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

ChorZakaźU ............ ustawa z 5.12.2008  r. o  zapobieganiu oraz zwalczaniu za-każeń i  chorób zakaźnych u  ludzi (t.j. Dz.U. z  2016  r. poz. 1866 ze zm.)

DiagLabU ................ ustawa z 27.7.2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2245)

DobraPrakKlinR ..... rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2.5.2012  r. w  sprawie Dobrej Praktyki Klinicznej (Dz.U. z 2012 r. poz. 489)

DokumMedR .......... rozporządzenie Ministra Zdrowia z 9.11.2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. z 2015 r. poz. 2069)

DziałLeczU .............. ustawa z  15.4.2011  r. o  działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1638 ze zm.)

FelczerU ................... ustawa z 20.7.1950 r. o zawodzie felczera (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1618)

InstBadawU ............. ustawa z 30.4.2010 r. o instytutach badawczych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 371 ze zm.)

IzbAptekU ............... ustawa z 19.4.1991 r. o izbach aptekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1496)

IzbyLekU ................. ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 522)

KC ............................ ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)

KEL .......................... Kodeks Etyki LekarskiejKK ............................ ustawa z  6.6.1997  r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z  2016  r.

poz. 1137 ze zm.)KomisBioetR ........... rozporządzenie Ministra Zdrowia i  Opieki Społecznej

z 11.5.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i  finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych (Dz.U. Nr 47, poz. 480).

Konstytucja RP ...... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.)

KP ............................. ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666)

KPC .......................... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.)

X Wykaz skrótów

ObowUbezpR ......... rozporządzenie Ministra Finansów z  30.4.2004  r. w  spra-wie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cy-wilnej badacza i sponsora (Dz.U. Nr 101, poz. 1034 ze zm.)

OchrDanychU ......... ustawa z 29.8.1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 922)

PielęgPołU ............... ustawa z  15.7.2011  r. o  zawodach pielęgniarki i  położnej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1251)

PrawPacjentU .......... ustawa z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 186 ze zm.)

PrFarm ..................... ustawa z  6.9.2001  r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2142 ze zm.)

PrSzkolWyż ............. ustawa z  27.7.2005  r. – Prawo o  szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1842 ze zm.)

PrUSP ...................... ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszech-nych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2062 ze zm.)

RatMedU ................. ustawa z 8.9.2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycz-nym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1868 ze zm.).

SwobDziałGospU ... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1829 ze zm.)

ŚwiadZdrowU ......... ustawa z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej fi-nansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.)

WyrMedU ................ ustawa z  20.5.2010  r. o  wyrobach medycznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 211)

ZawFizjU ................. ustawa z  25.9.2015  r. o  zawodzie fizjoterapeuty (Dz.U. z 2015 r. poz. 1994)

ZawLekU ................. ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 125)

ZdrowPsychU ......... ustawa z  19.8.1994  r. o  ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 546 ze zm.)

2. Czasopisma i publikatory

OSNC ....................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba CywilnaOSNCPiUS .............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy

i Ubezpieczeń SpołecznychOSNKW ................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i WojskowaOSPiKA .................... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych

3. Inne skróty

SN ............................ Sąd NajwyższySP ZOZ .................... Samodzielny Publiczny Zakład Opieki ZdrowotnejTK ............................ Trybunał KonstytucyjnyWSA ........................ wojewódzki sąd administracyjny

DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO MEDYCZNE

Część I. Pojęcie prawa medycznego i jego miejsce w systemie prawa

Rozdział 1. Definicja i zakres prawa medycznego

1. Definicja prawa medycznego. Pojęcie prawa medycznego od  dawna funkcjonuje w  języku prawniczym. Dopiero jednak od  nie-dawna prawo to  jest wyodrębniane jako nowa gałąź prawa. Z  uwagi na powyższe prawo medyczne korzysta z dorobku doktryny i judykatury z zakresu innych gałęzi prawa, w szczególności prawa cywilnego, admi-nistracyjnego i karnego, a także prawa konstytucyjnego. Wskazać należy również na poruszaną w literaturze przedmiotu potrzebę wyodrębnie-nia publicznego prawa medycznego i prywatnego prawa medycznego. Prawo medyczne to zbiór norm regulujących prawa i obowiązki pacjenta oraz personelu medycznego, w szczególności lekarza, pielęgniarki, po-łożnej, diagnosty laboratoryjnego i innych podmiotów uczestniczących w udzielaniu świadczeń, obejmujący również zespół norm regulujących sposób działania podmiotów leczniczych i  innych podmiotów uczest-niczących w procesie udzielania świadczeń. Normy te w szczególności określają:•zasady wykonywania i  odpowiedzialności poszczególnych zawodów

medycznych,•zasady wykonywania działalności leczniczej,•pragmatyki służbowe pracowników podmiotów leczniczych.

2. Zakres prawa medycznego. Prawo medyczne obejmuje zespół norm pochodzących z  różnych gałęzi prawa: prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego, prawa cywilnego, prawa karnego, prawa pra-cy, prawa międzynarodowego.

4 Część I. Pojęcie prawa medycznego…

Rozdział 2. Źródła prawa medycznego

Do źródeł prawa medycznego należy zaliczyć akty prawa powszech-nie obowiązującego oraz akty prawa międzynarodowego, funkcjonują-ce zarówno na poziomie europejskim, jak i uniwersalnym. Konstytucja w  art.  87 enumeratywnie wymienia źródła prawa o  charakterze po-wszechnie obowiązującym, zaliczając do nich: konstytucję, ustawy, ra-tyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, a także akty prawa miejscowego działające na obszarze organów, które je ustanowiły. W świetle powyższego do najważniejszych aktów prawa powszechnego, które stanowią źródło prawa medycznego, zaliczyć należy:•Konstytucję RP,•ustawę z  15.4.2011  r. o  działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z  2016  r.

poz. 1638),•ustawę z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowa-

nych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.),•ustawę z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

(t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 186 ze zm.),•ustawę z  28.7.2005  r. o  lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach

i  obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 869 ze zm.),

•ustawę z 12.5.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych spe-cjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1536),

•ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 125),

•ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 522),•ustawę z  15.7.2011  r. o  zawodach pielęgniarki i  położnej (t.j. Dz.U.

z 2016 r. poz. 1251),•ustawę z  25.9.2015  r. o  zawodzie fizjoterapeuty (t.j. Dz.U. z  2015  r.

poz. 1994),•ustawę z  6.9.2001  r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z  2016  r.

poz. 2142 ze zm.),•ustawę z  19.4.1991  r. o  izbach aptekarskich (t.j. Dz.U. z  2016  r.

poz. 1496 ze zm.),

5

•ustawę z 18.3.2011 r. o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1718),

•ustawę z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i cho-rób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1866 ze zm.),

•ustawę z  14.3.1985  r. o  Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1412 ze zm.),

•ustawę z  19.8.1994  r. o  ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 546 ze zm.),

•ustawę z  22.11.2013  r. o  postępowaniu wobec osób z  zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r. poz. 24 ze zm.),

•ustawę z  25.6.2015  r. o  leczeniu niepłodności (Dz.U. z  2015  r. poz. 1087 ze zm.),

•ustawę z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 793 ze zm.),

•ustawę z 11.9.2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1916),•rozporządzenie Ministra Zdrowia z 9.11.2015 r. w sprawie rodzajów,

zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwa-rzania (Dz.U. z 2015 r. poz. 2069),

•rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.5.1999  r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz try-bu działania komisji bioetycznych (Dz.U. Nr 47, poz. 480).

Rozdział 3. Pojęcie zdrowia i relacja lekarz–pacjent

1. Pojęcie zdrowia. Znaczenie terminu „zdrowie” nie zostało ustawo-wo uregulowane. Jest to  termin bardzo złożony i  trudno definiowalny. Najbardziej powszechna jest definicja, przyjęta w Konstytucji Świato-wej Organizacji Zdrowia z 22.7.1946 r.: dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko stan polegający na braku chorób lub dolegliwo-ści. Definicja zdrowia publicznego znajduje się w ustawie z 11.9.2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1916). Przez zadania z zakre-su zdrowia publicznego rozumie się:•monitorowanie i ocenę stanu zdrowia społeczeństwa, zagrożeń zdro-

wia oraz jakości życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa,

Rozdział 3. Pojęcie zdrowia i relacja lekarz–pacjent

6 Część I. Pojęcie prawa medycznego…

•edukację zdrowotną dostosowaną do  potrzeb różnych grup społe-czeństwa, w szczególności dzieci, młodzieży i osób starszych,

•promocję zdrowia,•profilaktykę chorób,•działania w  celu rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania za-

grożeń i szkód dla zdrowia fizycznego i psychicznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji,

•analizę adekwatności i  efektywności udzielanych świadczeń opie-ki zdrowotnej w odniesieniu do rozpoznanych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa,

• inicjowanie i  prowadzenie badań naukowych oraz współpracy mię-dzynarodowej w zakresie zdrowia publicznego,

•rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu zdrowia pu-blicznego,

•ograniczanie nierówności w  zdrowiu wynikających z  uwarunkowań społeczno-ekonomicznych,

•działania w obszarze aktywności fizycznej.

2. Paternalizm w medycynie a autonomia pacjenta. Model pa-ternalistyczny, który przez wiele  lat dominował w  medycynie, polegał na tym, że w lekarz był podmiotem, który dominował w relacji pacjent– –lekarz. Posiadał on pełnię kompetencji do decydowania w zakresie do-tyczącym życia i zdrowia pacjenta. Obecnie w relacjach pacjent–lekarz dominuje system partnerski, który zezwala na podejmowanie autono-micznych decyzji przez pacjenta. Pacjent współuczestniczy w zakresie decydowania o procesie leczniczym i terapeutycznym, a lekarz jest rów-norzędnym partnerem pacjenta.

Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia

1. Informacje ogólne. Podstawą sprawnego funkcjonowania syste-mu ochrony zdrowia jest jego finansowanie. W  państwach będących członkami Unii Europejskiej aktualnie istnieją dwa podstawowe modele finansowania ochrony zdrowia: model ubezpieczeniowy oraz model

7

powszechnej służby zdrowia, zwany też modelem zaopatrzeniowym lub budżetowym. Systemy te różnią się między sobą przede wszystkim ze względu na sposób ich finansowania. Model ubezpieczeniowy zasila-ny jest ze składek i oparty na ubezpieczeniach zdrowotnych obywateli, występuje m.in. w Niemczech, Luksemburgu, Holandii, Francji i Belgii. W modelu budżetowym usługi zdrowotne finansowane z budżetu pań-stwa dostarczane są wszystkim obywatelom bez żadnej dyskryminacji. Państwo odpowiada za dostęp dla wszystkich do usług opieki zdrowot-nej na  jednakowych zasadach (bezpłatnie lub za  częściową odpłatno-ścią), a  usługi te  finansowane są  poprzez system podatków ogólnych. Model ten został przyjęty m.in. w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Portugalii i Hiszpanii.

2. Model Bismarcka. Najstarszy ubezpieczeniowy system finansowa-nia służby zdrowia, zwany modelem bismarckowskim, powstał w 1883 r. z inicjatywy kanclerza rzeszy niemieckiej – Ottona von Bismarcka. Sys-tem ten oparty jest na  obowiązkowych ubezpieczeniach społecznych i obejmuje ryzyko na wypadek choroby, macierzyństwa i niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy lub starości. Do cech charak-terystycznych tego modelu należy powołanie ustawowych instytucji ubezpieczeniowych (kas chorych), współpłacenie składek na społeczne ubezpieczenie zdrowotne w  określonej partycypacji przez pracownika i pracodawcę, a także utworzenie ze składek na ubezpieczenie funduszy przeznaczonych na  finansowanie określonych świadczeń przysługują-cych ubezpieczonym.

Model bismarckowski w zmodyfikowanej wersji został przyjęty w Polsce.

3. Model narodowej służby zdrowia. System uniwersalny (zwa-ny narodowym lub budżetowym), gwarantuje wszystkim obywate-lom równy dostęp do ochrony zdrowia. Po raz pierwszy wprowadzony w  Wielkiej Brytanii. U  źródeł brytyjskiego systemu ochrony zdrowia legł raport Williama Henry’ego Beveridge’a  z  1.12.1942  r. „Ubezpiecze-nia społeczne i służby pokrewne” (Social Insurance and Allied Services), stanowiący podstawę do wprowadzenia radykalnych zmian ustawowych w  systemie dostarczania świadczeń opieki zdrowotnej. Zostały w  nim scharakteryzowane koncepcje i  struktury reformy zabezpieczenia spo-

Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia

8 Część I. Pojęcie prawa medycznego…

łecznego, wśród których wyróżniona została konieczność wprowadzenia powszechnej i  bezpłatnej opieki zdrowotnej. W  modelu tym państwo przejmuje odpowiedzialność za zdrowie obywateli i zapewnia im do-starczanie świadczeń zdrowotnych. Podstawą modelu Beveridge’a  było zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego wszystkim obywatelom, umożliwiając im w ten sposób zaspokojenie ich podstawowych potrzeb. Z  perspektywy pacjentów wprowadzenie nowego systemu przyniosło dwie zasadnicze zmiany: po pierwsze, zwolniono ich z obowiązku po-noszenia kosztów bezpośrednich za świadczenia opieki zdrowotnej, po drugie, zagwarantowano dostęp do świadczeń licznym grupom jed-nostek, które wcześniej były z nich wyłączone. W modelu tym uznano, że prawo do świadczeń zdrowotnych stanowi uniwersalne uprawnienie wszystkich obywateli, a  świadczenia udzielane są  z  uwzględnieniem kryterium potrzeby zdrowotnej, natomiast państwo jest jedynym płat-nikiem odpowiedzialnym za powszechny dostęp do opieki zdrowotnej, realizującym go za pośrednictwem państwowej służby zdrowia, określa-jąc i planując potrzeby zdrowotne społeczeństwa na szczeblu centralnym i samorządowym. Każdy pacjent niezależnie od swojej sytuacji społecz-nej i finansowej ma prawo dostępności do świadczeń mających medycz-ne uzasadnienie. Każda osoba zamieszkała w Wielkiej Brytanii uiszcza podatek od wynagrodzeń na rzecz krajowego ubezpieczenia społeczne-go, jak również pracodawcy są zobowiązani do uiszczania odpowiednich składek. Świadczenia zdrowotne są  finansowane w  sposób jednakowy dla wszystkich, z  zachowaniem zasady równości, a  integralną częścią tego modelu jest system dobrowolnych ubezpieczeń uzupełniających. Oprócz tego fundusze pozyskiwane są  również z  ogólnych wpływów z podatków. W ostatnich 20 latach system ten został poddany licznym zmianom. Daleko idąca reforma służby zdrowia została przeprowadzona poprzez ustawę NHS and Community Care Act z 1990 r. za rządów pre-mier Margaret Thatcher. Stanowiła ona reakcję na  kryzys występujący pod koniec  lat 80. ubiegłego wieku. U  podstaw tej reformy legła kon-cepcja pobudzania konkurencyjności pomiędzy różnymi elementami składowymi NHS poprzez wprowadzenie mechanizmu, który zakładał rozdzielenie odpowiedzialności struktur nabywców od struktur produ-kujących i udzielających świadczenia opieki zdrowotnej. System narodo-wej służby zdrowia typu Beveridge’a  charakteryzuje się finansowaniem

9

ochrony zdrowia z  podatków ogólnych lub lokalnych poprzez budżet centralny lub budżety lokalne, istnieniem gwarancji państwa w zakresie powszechnej dostępności do świadczeń zdrowotnych, wolnym dostępem do świadczeń dla wszystkich obywateli, niewielką partycypacją pacjenta w kosztach leczenia, a także wynagradzaniem lekarzy na zasadzie stałej pensji lub kapitacji. Model typu Beveridge’a znalazł swoje zastosowanie w Wielkiej Brytanii, Republice Włoskiej, Australii, Kanadzie, Danii, Fin-landii, Irlandii, Islandii, Norwegii, Nowej Zelandii, Portugalii, Hiszpanii i Szwecji.

4. Model Siemaszki. Model stworzony w latach 30. XX w., istniejący w  państwach Europy Wschodniej i  Środkowowschodniej do  końca  lat 80. XX w. Był to narodowy system ochrony zdrowia, zwany od nazwiska ówczesnego radzieckiego komisarza ds. zdrowia modelem Siemaszki. Reprezentował on scentralizowany model organizacji i finansowania ochrony zdrowia, który zakładał jej finansowanie z  budżetu państwa, oparte na zasadzie centralnego planowania. W modelu tym w ogóle nie istniał prywatny sektor służby zdrowia, a obejmował on wyłącznie pań-stwową służbę zdrowia.

5. Model rezydualny. Założenia tego modelu powstały w  Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. W modelu tym rezygnuje się z od-powiedzialności państwa w  zamian za  umożliwienie obywatelom do-stępu do opieki zdrowotnej. System prywatnych ubezpieczeń na opiekę zdrowotną jest finansowany ze  składek opłacanych przez osoby, które decydują się na podpisanie polisy ubezpieczeniowej, w którym składka jest opłacana indywidualnie, przez pracodawców bądź inne organizacje.

Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia