Post on 07-Feb-2018
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
2015/2016
Imię i nazwisko: .........................................................................................................................
Szkoła: .......................................................................................................................................
Klasa: ..........................................................................................................................................
KOD ..................................................
Liczba uzyskanych punktów
..............................................
OGÓLNOPOLSKI KONKURS HISTORYCZNY
IM. MAJORA MARKA GAJEWSKIEGO
LOSY ŻOŁNIERZA I DZIEJE ORĘŻA POLSKIEGO
W LATACH 1531–1683 OD OBERTYNA DO WIEDNIA. RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW
GIMNAZJUM
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
1
Tablica genealogiczna do zadań 1.–2.
Zadanie 1. (0–4)
Określ, za panowania których władców rozegrały się podane wydarzenia. Uzupełnij tabelę wpisując
imiona* władców Rzeczpospolitej i Szwecji.
*[imię / imiona / numer]
Wydarzenie Rzeczpospolita Szwecja
1. Bitwa pod Trzcianą
2. Rozejm w Sztumskiej Wsi
Zadanie 2. (0–3)
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące rodu Wazów są prawdziwe. Wstaw znak X we właściwe rubryki
tabeli.
Prawda Fałsz
1. Karol X Gustaw był bratem pierwszego króla Polski z dynastii Wazów.
2. W czasie I wolnej elekcji w Polsce na tronie szwedzkim zasiadał syn Gustawa I.
3. W II połowie XVII wieku na tronie Polski i Szwecji zasiadali potomkowie Jana III.
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
2
Tekst i mapa do zadania 3.
Te najazdy powodowały wielkie spustoszenie, a do [niewoli] trafiało nawet 5 tys. ludzi. (...) Zapuszczali się
przede wszystkim na: ziemię halicką oraz województwa podolskie i bracławskie, w mniejszym stopniu
na ziemię lwowską. Najeźdźcy przybywali zazwyczaj którymś z trzech szlaków – kuczmańskim
prowadzącym na Podole, wołoskim biegnącym przez tereny Mołdawii na Pokucie, lub czarnym, przez
Bracławszczyznę na Wołyń. (...) Wyruszali na wyprawy bez artylerii i sprzętu oblężniczego.
Mapa. Trasy najazdów na Rzeczpospolitą w I połowie XVII wieku
państwa zależne
od Turcji
szlaki najazdów
Zadanie 3. (0–3)
Uzupełnij poniższy tekst – przyporządkuj do każdego zdania właściwą odpowiedź spośród
oznaczonych literami A–C.
W tekście scharakteryzowano najazdy a) ______. Szlak wołoski oznaczono na mapie numerem b) ______.
Jednym z głównych celów przedstawionych wypraw było zdobycie c) ______.
a) A. kozackie B. tatarskie C. ruskie
b) A. 1 B. 2 C. 3
c) A. jasyru B. seraju C. jarłyku
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
3
Zadanie 4. (0–1)
Opis bitwy
Korpus (...) zabłądził nocą w lesie i nie udało się w pełni wyzyskać efektu zaskoczenia (...). Trzeba było
toczyć wielogodzinny bój z co najmniej czterokrotnie liczniejszym, bitnym przeciwnikiem: towarzysze
spod husarskiego znaku musieli kilkakrotnie stawać do sprawy. [Bitwa] nie była arcydziełem sztuki
wojennej. To raczej dowód wysokiego morale i niezwykłej odporności żołnierzy (...). Wygrało się więc
bitwę nie do wygrania. Pytanie tylko: co z tego? Zwycięstwa nie udało się przełożyć na sukcesy polityczne,
choć hetman miał efektowną wizję zainstalowania królewicza Władysława na tronie moskiewskim.
Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Przedstawiona w tekście bitwa została stoczona pod
A. Połockiem. B. Kircholmem. C. Kłuszynem. D. Cecorą.
Zadanie 5. (0–2)
Opis formacji wojskowych
A. Imię swe wzięli od pierwszego wodza, (...), pamięć o nich przetrwała wieki chociaż istnieli niespełna lat
piętnaście. Nieustraszeni, ale i bezlitośni, znakomicie wyszkoleni, chciwi i okrutni, ale mianujący się
i mianowani obrońcami wiary. Można ich porównać do współczesnych sił szybkiego reagowania lub
oddziałów specjalnych.
B. Chorągwie te złożone są z samej przedniejszej szlachty, na pysznych koniach, w bogatych zbrojach,
skóry tygrysów, lwów i lampartów spływają im z barków; noszą kopie niezmiernie długie, u których
końca zawieszone proporce igrają z wiatrem.
Do każdego z opisów dopisz nazwę odpowiadającej mu formacji wojskowej.
Opis A – .............................................................................................................................................................
Opis B – ............................................................................................................................................................
Zadanie 6. (0–1)
buńczuk buzdygan kołczan kulbaka emir wezyr haracz
Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Podane słowa, używane w języku polskim, zostały
zaczerpnięte z języka
A. ruskiego. B. tureckiego. C. litewskiego. D. węgierskiego.
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
4
Zadanie 7. (0–2)
Wojska w służbie Rzeczypospolitej
Do każdej z podanych nazw dobierz odpowiadającą jej ilustrację. Zakreśl właściwe litery.
Kozacy A B C D
Niemcy A B C D
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
5
Mapa do zadań 8.–10.
Mapa. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII wieku
Zadanie 8. (0–2)
Do każdej z podanych krain geograficzno-historycznych dobierz odpowiadający jej obszar, spośród
oznaczonych na mapie numerami 1–4. Zakreśl właściwe numery.
Żmudź 1 2 3 4
Kurlandia 1 2 3 4
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
6
Zadanie 9. (0–2)
Wyjaśnij znaczenie twierdzy Smoleńsk dla Rzeczypospolitej w I połowie XVII wieku. Odwołaj się do
położenia twierdzy i problemów politycznych państwa.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
Zadanie 10. (0–4)
Określ, czy podane twierdzenie jest prawdziwe, wstawiając znak X we właściwą rubrykę tabeli.
Odpowiedź uzasadnij, budując dwa argumenty. Odwołaj się do wydarzeń historycznych i zmian
terytorialnych.
TAK NIE
Mapa przedstawia Rzeczpospolitą Obojga Narodów w chwili wstąpienia na tron
Władysława IV Wazy.
Argumenty:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
7
Zadanie 11. (0–1)
Sytuacja Ferdynanda II i austriackich Habsburgów w rozpoczynającym się właśnie konflikcie (...) wcale
nie przedstawiała się korzystnie. Zbuntowane stany czeskie, śląskie oraz morawskie wyparły wojska
cesarskie, rosły w siłę i przejęły niemal całkowitą kontrolę nad terytorium Czech oraz Śląska. Jesienią
wojewoda siedmiogrodzki Gabriel Bethlen najechał na Górne Węgry i Słowację, zaś 27 października
przystąpił wraz z wojskami zbuntowanych stanów do oblężenia samego Wiednia.
Taśma chronologiczna
Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Wydarzenia przedstawione w tekście źródłowym rozegrały
się w okresie oznaczonym na taśmie chronologicznej numerem
A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.
Zadanie 12. (0–4)
Do podanych opisów dopisz odpowiadające im osoby, podając ich imiona i nazwiska.
1. Walczył pod Kłuszynem, Moskwą, Smoleńskiem. Trzymał
w szachu szwedzkie wojska Gustawa Adolfa w Prusach.
Bronił południowych rubieży Rzeczypospolitej przeciwko
Turcji i Tatarom. Był jednym z ostatnich, którzy w trakcie
klęski pod Cecorą pozostali u boku dowódcy wyprawy.
Tuż przy granicy został wzięty do niewoli tureckiej.
2. Była autorem zwycięstwa odniesionego w 1627 r. Wykorzystał
niekorzystny dla przeciwnika wiatr i rozdzielenie się wroga.
Zaatakował i zdobył okręt admiralski. Ranny w obie nogi, zmarł
pod koniec bitwy.
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
8
Zadanie 13. (0–3)
Wojny toczone przez Rzeczpospolitą – główne bitwy
1. 2.
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące przedstawionych konfliktów są prawdziwe. Wstaw znak X
we właściwe rubryki tabeli.
Prawda Fałsz
1. W obu przedstawionych konfliktach przeciwnikiem Rzeczpospolitej były
wojska Iwana IV Groźnego.
2. Skutkiem konfliktu przedstawionego na mapie nr 1. była utrata przez
Rzeczpospolitą portu w Rydze.
3. W czasie trwania obu przedstawionych konfliktów Rzeczpospolita była
połączona unią personalną ze Szwecją.
Zadanie 14. (0–2)
Spośród wydarzeń oznaczonych literami A–D wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze
i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W każdym wierszu tabeli wybierz właściwą literę.
Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C D
Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C D
A. Podpisanie rozejmu w Jamie Zapolskim.
B. Zdobycie przez Szwedów portów pruskich.
C. Koronacja Zygmunta III Wazy na króla Polski.
D. Powołanie przez króla Polski Komisji Morskiej.
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
9
Zadanie 15. (0–3)
Traktat (...) ustanawiający sojusz (...) do końca życia jednego z [zawierających go] władców był
pierwszym, precedensowym, tego rodzaju aktem politycznym między państwem chrześcijańskim
i muzułmańskim w nowożytnych dziejach Europy. Fakt zawarcia trwałego pokoju wiązał się
z wypróbowaną już wspólną antyhabsburską polityką, zwłaszcza w stosunku do Węgier [oba państwa
wspierały Jana Zapolyę].
15.1. Podaj rok, w którym podpisano przedstawiony w tekście traktat.
..............................................................
15.2. Podaj imiona* władców, którzy zawarli przedstawiony traktat.
.............................................................................. – ..............................................................................
*imiona / imię i przydomek / imię i numer
Zadanie 16. (0–2)
Uporządkuj podane wydarzenia, wpisując na taśmę chronologiczną przyporządkowane im numery.
A. Zawarcie rozejmu polsko-rosyjskiego w Dywilinie [Deulinie].
B. Wkroczenie wojsk Dymitra Samozwańca do Moskwy.
C. Obranie Michała Romanowa carem Rosji.
Zadanie 17. (0–1)
Wszelako – dociekliwy z natury – z całą sumiennością zaczął studiować to, co miał zaprzysiąc. (...) Książę
(...) zaprawiony w ustawicznym kluczeniu pomiędzy sułtanem a cesarzem, wiedział też, że przysięgi są tyle
warte, ile stojąca za nimi siła. Zatem bez wahania (...) uroczyście zaprzysiągł pacta conventa, w których
zobowiązał się m.in. poślubić infantkę Annę Jagiellonkę, zapewnić królestwu polskiemu bezpieczeństwo
przez wzmocnienie armii, utrzymać pokój z imperium ottomańskim i odbić ziemie, zagarnięte przez
Moskwę. (...)
Tekst przedstawia przysięgę złożoną przez
A. Henryka Walezego. B. Stefana Batorego. C. Zygmunta III Wazę. D. Władysława IV.
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
10
Zadanie 18. (0–1)
Podaj jedną z bezpośrednich przyczyn wybuchu wojny pomiędzy Rzeczpospolitą a Turcją
w 1620 roku.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Zadanie 19. (0–4)
Opis 1.
Podpisanie rozejmu ze Szwecją przez hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła.
Rzeczypospolita, zaangażowana w konflikt z Imperium Osmańskim, nie miała dość wojsk, aby stawić
skuteczny opór najazdowi szwedzkiemu. Król szwedzki Gustaw II Adolf, wiedząc o słabości liczebnej
armii litewskiej osłaniającej Inflanty, wysłał w celu opanowania Rygi ok. 15 tys. żołnierzy. Hetman polny
litewski Krzysztof Radziwiłł, nie był w stanie obronić miasta, (....) zdecydował się podpisać bez wiedzy
króla rozejm. (...)
Opis 2.
Poselstwem polsko-litewskim kierował Jakub Zadzik, a moskiewskim Fiodor Szeremietew. Sytuacja
finansowa oraz polityczna wymusiła zawarcie pokoju na następujących warunkach: (...) Rosja
zrezygnowała z praw do Inflant i zapłaciła 200 tys. rubli odszkodowania, a król Polski, Władysław IV
Waza za 20 tys. rubli zrzekł się pretensji do tronu rosyjskiego oraz prawa używania tytułu cara.
Uzgodniono ponadto wymianę jeńców oraz powstawianie w przyszłości komisji dla rozgraniczenia ziem
między obu państwami. Ponadto podpisano umowę handlową otwierającą granicę dla kupców obu państw.
Określ, kiedy i gdzie zawarto przedstawione traktaty. Do każdego opisu dopisz właściwy rok i nazwę
miejscowości.
Opis 1. Traktat zawarto w roku .................................... w ..................................................................... .
Opis 2. Traktat zawarto w roku .................................... w ..................................................................... .
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
11
Zadanie 20. (0–2)
Podkreśl litery, którymi oznaczono dwie bitwy stoczone w wojnie polsko-szwedzkiej o ujście Wisły.
Bitwa pod
A. Trzcianą. B. Guzowem. C. Kokenhausen. D. Tczewem. E. Kircholmem.
Zadanie 21. (0–1)
Podaj nazwę symbolu władzy wojskowej, który został przedstawiony
na ilustracji.
...................................................................................................
Zadanie 22. (0–2)
Podaj dwa prawa (wolności), które otrzymywali Kozacy zaporoscy wciągnięci w ramy wojska
rejestrowego.
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
DZIĘKUJEMY!
Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego
„Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531–1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów”.
GIMNAZJUM / ETAP REJONOWY
12
Mapy / ilustracje opracowano na podstawie:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Ordy_przednie.jpg
S. Kobyliński, Gawędy o broni i mundurze, Warszawa 1984, s. 33.
T,M. Nowak, J. Wimmer, Historia orężą polskiego 963–1795, Warszawa 1981, 362–353.
http://mobile.wilanow-palac.pl/image/m/3467/1024/1024/article/image.jpg
Teksty opracowano na podstawie:
B. Kłyszejko, Chłopi i mieszczanie w walce z najazdami (....), [w:] „Mówią Wieki” Magazyn
Historyczny, lipiec 2009, Nr 07/09 (594), s. 26–48.
T. Bohun, J. Krawczyk, Sto wozów Chodkiewicza, czyli co by było, gdyby ..., [ w:] „Mówią Wieki”
Magazyn Historyczny, czerwiec 2004, Nr 06/04 (534), s. 22–23.
Z. Sawicki, http://www.signum-polonicum.com.pl/kategorie/historia
K. Ogier, [w:] J. S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, PIW, Warszawa 1994,
s. 331.
Pierwsza odsiecz wiedeńska (wywiad), Rozmowa z dr. Radosławem Lolo, http://muzhp.pl/pl/e/1172/ .
Rzeczpospolita Obojga Narodów, w 400 lat od zdobycia Smoleńska (...), „Polityka” Pomocnik
Historyczny. Wydanie Specjalne 4/2011, s. 78.
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1393653,(...) -zdolny-wodz-okrutny-magnat
H. Widacka, Silva Rerum, http://www.wilanow-palac.pl
600 lat kontaktów polsko-tureckich 1414–2014, Katalog wystawy, Archiwum Główne Akt Dawnych,
Warszawa 2014, s. 35.
http://www.muzeumwp.pl/kalendarium/03/