KONINdziś

wczoraji przedwczoraj

Jerzy Sznajder

Szanowni Państwo. Trzymacie właśnie w dłoniach wyjątkowy album. Swoistą wędrówkę po Koninie od lat przedwojennych do teraźniejszych. W podróż w czasie, z aparatem w dłoni, zabiera Państwa znakomity artysta – Jerzy Sznajder. Jak wyglądał Konin przedwczoraj, wczoraj, a jak wygląda dziś? Dajcie się oczarować niezwykłej at-mosferze zdjęć i przemawiającej z nich bogatej historii miasta. Zajrzyjcie na chwi-lę na nadwarciańską kładkę, która stała się stylowym mostem, rzućcie okiem na cerkiew, synagogę, zmieniający się Plac Wolności, uliczki i kamienice w starej czę-ści miasta. Pięknie? Tak – bo to Konin właśnie.

Ladies and Gentlemen,You are holding in your hands a unique album; a kind of journey through Konin since pre-war times to the present day. A brilliant artist, Jerzy Sznajder is taking you on this journey through time, with a camera in hand. How did Konin look like yesterday, the day before yesterday and how does it look today? Let yourself be enchanted by the extraordinary atmosphere of these photos and the rich history of the city portrayed on them. Have a peek for a moment at the Warta footbridge, which became a stylish bridge, take a look at the Orthodox church, the Synagogue, the changing Plac Wolności (Liberty Square) and the streets and buildings in the old part of the city.Beautiful? Yes - because it is Konin indeed.

Józef NowickiPrezydent Miasta Konin / President of the City of Konin

Jerzy Sznajder

KONINdziś

wczoraji przedwczoraj

Wydawca: Urząd Miejski w Koninie Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą pl. Wolności 1 62-500 Konin www.konin.pl Opracowanie graficzne, tekst i fotografie: Jerzy SznajderTłumaczenie: Matthew PyeArchiwalne fotografie Konina pochodzą z prywatnych zbiorów pocztówek Druk: TRANS-DRUK Szeflińscy i Rosińscy Spółka Jawna ISBN: 978-83-62888-28-3 Rok wydania: luty 2013

Książka, która właśnie trafiła do Państwa rąk jest swoistym przewodnikiem w niedawnej historii konińskiej starówki. Zdjęcia użyte w niej ułożone są w formie wędrówki po Koninie. Wycieczkę zaczynamy od strony Przedmieścia Kolskiego (obecnie ulicy Kolskiej), dalej ulicą Długą (teraz ul. 3 Maja) do ulicy Nowej (ul. Staszica), ulicy Zielonej (ul. Wiosny Ludów), Rynku (Plac Wolności) i jego okolicach, a kończąc na Bulwarze i Przedmieściu Słupeckim (dziś ulicy Wojska Polskiego). Zapraszam Państwa na spacer z „zapisem przemijania”. Podczas wycieczki z pewnością znajdziecie kolejne zmiany w nieustannie odnawiającej się konińskiej starówce.

The book, which just came to your hands, is a kind of a guide to the recent history of the Konin’s old town. The photos used in it are arranged as if you were to wander through Konin. The trip starts at the Kolskie Przedmieście (now Kolska street), along Długa street (now 3Maja street) to Nowa street (Staszica street), Zielona street (Wiosny Ludów street), the Market Square and its surroundings (Plac Wolności) and finishes by the Boulevard and Przedmieście Słupeckie (nowadays Wojska Polskiego street). I invite you for a walk with „the time passing record”. During the trip you will certainly discover further changes to the constantly renewing face of the old town of Konin.

ok. 1910 r.

2012 r.

1997 r.

- 6 -

ulica KOLSKA dawniej PRZEDMIEŚCIE KOLSKIE

KOLSKA Street former KOLSKIE PRZEDMIEŚCIE Street

ok. 1915 r.

2012 r.

- 7 -

ulica KOLSKA dawniej PRZEDMIEŚCIE KOLSKIE

KOLSKA Street former KOLSKIE PRZEDMIEŚCIE Street

1998 r.

ok. 1910 r.

2012 r.

- 8 -

ulica KOLSKA dawniej PRZEDMIEŚCIE KOLSKIE

KOLSKA Street former KOLSKIE PRZEDMIEŚCIE Street

1997 r.

2006 r.

ok. 1910 r.

2012 r.

- 9 -

ulica KOLSKA dawniej PRZEDMIEŚCIE KOLSKIE

KOLSKA Street former KOLSKIE PRZEDMIEŚCIE Street

1997 r.

KOŚCIÓŁ i KLASZTOR o.o. Franciszkanów - Reformatów

ok. 1910 r.

2012 r.

- 10 -

CHURCH and MONASTERY of Reformed - Franciscan Fathers

CHURCH and MONASTERY of Reformed - Franciscan Fathersok. 1915 r.

2012 r.

- 11 -

KOŚCIÓŁ i KLASZTOR o.o. Franciszkanów - Reformatów

1997 r.

KOŚCIÓŁ i KLASZTOR o.o. Franciszkanów - Reformatów

ok. 1930 r.

2011 r.

- 12 -

CHURCH and MONASTERY of Reformed - Franciscan Fathers2009 r.

RONDO św. DUCHA dawniej wjazd do miasta z KOLSKIEGO PRZEDMIEŚCIA

ok. 1910 r.

- 13 -

Rondo of the Holy Spirit former entrance to the town from KOLSKIE PRZEDMIEŚCIE

1997 r.

2011 r.

Skrzyżowanie Kaliskiej i Dąbrowskiegodawniej Skrzyżowanie Kaliskiej i Zagórowskiej

ok. 1910 r.

- 14 -

Crossing Kaliska Street and Dąbrowskiego Street former Crossing of Kaliska Street and Zagórowska Street

1997 r.

2011 r.

ok. 1940 r.

ulica KALISKA

KALISKA Street

2011 r.

- 15 -

ok. 1915 r.

1997 r.

- 16 -

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

3 MAJA former DŁUGA Street

ok. 1910 r. 1997 r.

- 17 -

3 MAJA former DŁUGA Street

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

2011 r.

ok. 1910 r.

ok. 1915 r.

- 18 -

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

3 MAJA former DŁUGA Street

1998 r.

2012 r.

ok. 1940 r.

2012 r.

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

3 MAJA former DŁUGA Street

ok. 1910 r.

KOŚCIÓŁ FARNY p.w. św. BARTŁOMIEJA

- 20 -

PARISH CHURCH of St. BARTHOLOMEW

1998 r.

ok. 1910 r.

KOŚCIÓŁ FARNY p.w. św. BARTŁOMIEJA

PARISH CHURCH of St. BARTHOLOMEW

1998 r.

2006 r.

ok. 1930 r.

KOŚCIÓŁ FARNY p.w. św. BARTŁOMIEJA

- 22 -

PARISH CHURCH of St. BARTHOLOMEW

1998 r.

ok. 1930 r.

KOŚCIÓŁ FARNY p.w. św. BARTŁOMIEJA

PARISH CHURCH of St. BARTHOLOMEW

1998 r.

2005 r.

- 24 -

ulica KRZYWA

KRZYWA Street

1987 r.

2009 r.2009 r.

1988 r.

1988 r.1988 r.KRZYWA Street

ulica KRZYWA

2012 r.

2012 r.

ulica STASZICA dawniej NOWA

STASZICA Street former NOWAok 1910 r.

2011 r.

2001 r.

DOM ESSOWEJulica STASZICA dawniej NOWA

STASZICA Street former NOWA

ESSOWA’S HOUSE2011 r.

2011 r.

2011 r. 2009 r.

1988 r.

1988 r. 1988 r.

DOM ESSOWEJ

- 28 -

ESSOWA’S HOUSE

1988 r.1988 r. 1988 r.

- 29 -

DOM ESSOWEJ

ESSOWA’S HOUSE

ok. 1940 r.

- 30 -

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

3 MAJA former DŁUGA Street

2009 r.

1998 r.

ok. 1910 r.

2012 r.

ulica KOŚCIELNA

1997 r.KOŚCIELNA Street

- 31 -

ok. 1910 r.

2012 r.

- 32 -

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

3 MAJA former DŁUGA Street

1997 r.

1998 r.

ok. 1910 r.

RATUSZ

CITY HALL1997 r.

2009 r.2008 r.

- 33 -

ok. 1930 r.2012 r.

RATUSZ

1998 r.

- 34 -

CITY HALL

1988 r.1988 r.

1988 r.1987 r.

RATUSZ i dachy starówki

CITY HALL and the roofs of the old town

ulica GWOŹDZIARSKA

- 36 -

GWOŹDZIARSKA Street

2012 r.

2006 r.2001 r.

ulica WIOSNY LUDÓW dawniej ZIELONA

1988 r.1988 r.

- 37 -

WIOSNY LUDÓW Street former ZIELONA Street1998 r.

2012 r.

ok 1917 r.

- 38 -

PLAC WOLNOŚCI dawniej RYNEK

PLAC WOLNOŚCI (Liberty Square) former RYNEK

1998 r.

1998 r.

PLAC WOLNOŚCI dawniej RYNEK

PLAC WOLNOŚCI (Liberty Square) former RYNEK

1997 r.

1997 r.2003 r.

ok 1910 r.

2012 r.- 40 -

PLAC WOLNOŚCI dawniej RYNEK

PLAC WOLNOŚCI (Liberty Square) former RYNEK

ok. 1940 r.

ok. 1915 r.

PLAC WOLNOŚCI dawniej RYNEK

PLAC WOLNOŚCI (Liberty Square) former RYNEK 1998 r.

2011 r.

PLAC WOLNOŚCI dawniej RYNEK

- 42 -

PLAC WOLNOŚCI (Liberty Square) former RYNEK ok. 1915 r.

1997 r.

2012 r.

PLAC WOLNOŚCI dawniej RYNEK

PLAC WOLNOŚCI (Liberty Square) former RYNEK

ok. 1940 r.

- 44 -

2012 r.

ulica WODNA budynek dawnego więzienia

WODNA Street former prison building1996 r.1996 r.

1996 r. 2012 r.

ulica WODNA budynek dawnego więzienia

WODNA Street former prison building

1996 r.

1996 r. 1996 r. 1996 r.

2012 r.

2012 r.

2012 r.

3 MAJA former DŁUGA Street

ulica 3 MAJA dawniej DŁUGA

2012 r.

ok. 1910 r. 2011 r.

- 46 -

PLAC ZAMKOWY dawniej RYNEK GARNCARSKI

PLAC ZAMKOWY (Castle Square) former RYNEK GARNCARSKI (Pottery Square)

2011 r.

ok. 1915 r.

2006 r.

1997 r.

ok. 2012 r.

ok. 1988 r.

- 48 -

PLAC ZAMKOWY dawniej RYNEK GARNCARSKI

PLAC ZAMKOWY (Castle Square) former RYNEK GARNCARSKI (Pottery Square)

ulica J. SŁOWACKIEGO

J. SŁOWACKIEGO Street

2011 r.

2005 r.

2005 r.

ok. 2011 r.

ulica J. SŁOWACKIEGO

- 50 -

J. SŁOWACKIEGO Street

2012 r.1995 r.

ok. 2012 r.

ulica J. SŁOWACKIEGO

J. SŁOWACKIEGO Street

2011 r.1995 r.

1995 r.

2012 r.

ulica Z. URBANOWSKIEJ dawniej BROWARNA

Z. URBANOWSKIEJ dawniej BROWARNA Street

2012 r.

1996 r.

1996 r.

- 52 -

ok. 2012 r.

ok. 2012 r.

ulica Z. URBANOWSKIEJ dawniej BROWARNA

Z. URBANOWSKIEJ dawniej BROWARNA Street

ok 1940 r.

ok 1940 r.

- 54 -

ulica Z. URBANOWSKIEJ dawniej BROWARNA

Z. URBANOWSKIEJ dawniej BROWARNA Street

2012 r. 2010 r.

1997 r.

ok 1910 r.

1998 r.

DWOREK ZOFII URBANOWSKIEJ

Zofia Urbanowska’s Manor Houseok 1930 r.

2006 r.

- 56 - 2012 r.

A. MICKIEWICZA Street former BOŻNICZA Street

ulica A. MICKIEWICZA dawniej BOŻNICZA

ok 1910 r. 1997 r.

2006 r.

ulica A. MICKIEWICZA dawniej BOŻNICZA

A. MICKIEWICZA Street former BOŻNICZA Street

2012 r.

ok 1940 r.

NABRZEŻE WARTY I MOST

- 58 -

WARTA RIVER QUAY and A BRIDGE

2012 r.

ok 1940 r.

MOST NA WARCIE I FRAGMENT MIASTA

BRIDGE ON WARTA RIVER AND PART OF THE CITYok 1940 r.

2009 r.

MOST I PRZEDWOJENNY BULWAR NAD WARTĄ

- 60 -

BRIDGE AND PRE WAR BOULEVARD ON WARTA RIVER

2012 r.

2009 r.

1997 r.

ok 1915 r.

PRZYSTAŃ WIOŚLARSKA NAD WARTĄ

ROWING DOCK ON WARTA RIVER

2012 r.

ok 1908 r. 1997 r.

MOST NA WARCIE (widok w kierunku północnym)

- 62 -

BRIDGE ON WARTA RIVER (view to the north)

2011 r.

1998 r.ok 1940 r.

MOST NA WARCIE (widok w kierunku północnym)

BRIDGE ON WARTA RIVER (view to the north)

1997 r.

ok 1920 r.

MOST TORUŃSKI (widok w kierunku północnym)

- 64 -

- 65 -

Toruń Bridge (view to the north)

2005 r.

2012 r.

MOST NA WARCIE (widok w kierunku południowym)

- 66 -

BRIDGE ON WARTA RIVER (view to the south)

2012 r.

1997 r.ok 1910 r.

MOST NA WARCIE (widok w kierunku południowym)

BRIDGE ON WARTA RIVER (view to the south)

2012 r.

ok 1920 r.2009 r.

MOST NA WARCIE (widok w kierunku północnym)

- 68 -

BRIDGE ON WARTA RIVER (view to the north)

1997 r.

ok 1910 r.

2012 r.

ulica WOJSKA POLSKIEGO dawniej PRZEDMIEŚCIE SŁUPECKIE

WOJSKA POLSKIEGO Street former PRZEDMIEŚCIE SŁUPECKIE Street

1997 r.ok 1910 r.

Historia tej książki sięga końca lat dziewięćdziesiątych ubie-głego wieku. Późną wiosną lub wczesnym latem 1997 roku kolega skierował mnie do Marka Dudziaka, mówiąc coś o serii zdjęć Starówki. W tym czasie miałem już sporo zdjęć starego Konina, jednak nie takie były potrzebne.

Dudziakowie przyjęli mnie serdecznie. Opowiedzieli o pomyśle wydania albumu zawierającego stare i nowe fotografie tych samych miejsc w Koninie. Wyposażony przez Marka w zestaw przedwojennych widokówek wielokrotnie wyruszałem w miasto szukać miejsc, które kiedyś zatrzymały fotografów. Odwiedziłem wiele domów w Koninie poznając mnóstwo osób i zupełnie na „wiarę” korzystałem z życzliwości ludzi np. wchodząc do mieszkań, żeby zrobić zdjęcie z ich okna. Zwykle wtedy poznawałem ciekawe historie o starych koniniakach i konińskich zakamarkach. Zdarzały się też chwile z dreszczykiem: zdjęcia na dwóch konińskich, przedwojennych widokówkach przedstawiających ulicę Długą wykonane zostały z wieży kościoła ewangelickiego (obecnie przy Rondzie Św. Ducha). Postanowiłem i ja zrobić takie fotografie. Syn pastora, któremu opowiedziałem co i w jakim celu chcę zrobić zaprowadził mnie do wieży i wskazał schody na górę ostrzegając, że on raczej by się tam nie pchał. Byłem wtedy młodszy o parę kilogramów, a wola wykonania tych zdjęć tak silna, że pominąłem ostrzeżenia i powoli ruszyłem w górę po bardzo stromych stopniach. Każdy krok powodował, że ze starych desek wysypywały się spore ilości urobku korników. Na górze poczułem się bezpieczniej i już spokojnie mogłem robić zdjęcia, okazało się jednak, że fotografia na drugiej kartce wykonana została z wyższego piętra wieży. Wyżej można było wejść po bardzo długiej wspartej w połowie tyczkami drabinie wykonanej z żerdzi sosnowych. Oparłem się o nią raz i straciłem ochotę dotykania jej ponownie – ta droga w górę była już prawie całkiem zjedzona przez korniki. Z duszą na ramieniu, stąpając ostrożnie znaną już trasą zszedłem na dół.

W końcu lat dziewięćdziesiątych i w pierwszych latach XXI wieku, wykonałem sporo zdjęć do projektowanego albumu. W tym samym czasie, ciężka i długotrwała choroba Joli, żony Marka spowodowała odsunięcie albumu na dalszy plan, a po śmierci Joli, Marek scedował na mnie dalsze losy projektu.- 70 -

Mijały kolejne lata zmieniając konińską Starówkę i powiększając mój zbiór fotografii. Wreszcie postanowiłem wrócić do zarzuconego pomysłu, modyfikując nieco zamysł początkowy. Przy ogromnych zmianach, które zaszły w Koninie na przestrzeni ostatnich stu lat, wiele miejsc straciło swój poprzedni wygląd i charakter, ale niektóre podwórka starego Konina zachowały jeszcze szczątki przedwojennej atmosfery. Okazało się, że sporo z moich znacznie wcześniejszych zdjęć wykonywanych w latach osiemdziesiątych doskonale nadają się do ilustracji tych zmian. Wśród nich są np. zdjęcia jeszcze zamieszkałej (przez chyba tylko jedną rodzinę) kamienicy przy ul. Staszica „domu Essowej” (przez Z. Pęcherskiego zwanego „konińskim Wawelem”). Są też zdjęcia Bulwaru, który jeszcze niedawno był tylko wałem wzdłuż Warty i zdjęcia nieistniejącego już budynku więzienia przy ulicy Wodnej i rozebranej w ostatnim czasie dziewiętnastowiecznej kamienicy należącej kiedyś do rodziny Bujwidów (na rogu ul. Staszica i ul. Krzywej), a także drewnianych ganków, których coraz mniej w konińskich podwórkach. Do ilustracji zmian użyłem fotografii, w których najwyraźniej widać powstałe różnice.

Jerzy Sznajder

ulica WOJSKA POLSKIEGO dawniej PRZEDMIEŚCIE SŁUPECKIE

ok 1970 r.

- 71 -

The history of this book dates back to the late nineties of the last cen-tury. In late spring or the early summer of 1997 a friend directed me to Marek Dudziak, mentioning something about a series of photos of the Old Town. At the time I had a lot of pictures of old Konin, but different ones were needed.

Mr and Mrs Dudziak received me warmly. They told me about the idea of an album release containing old and new photographs of the same plac-es in Konin. Equipped by Marek, with a set of pre-war postcards, I set off several times into the city, to look for the places which had stopped photog-raphers before. I have visited many homes in Konin, got to know quite a lot of people who took me by my word and allowed me to take advantage of their kindness: such as going into their homes to take a picture from their window. Usually then I got to know many interesting stories about the old habitants of Konin and Konin’s nooks and crannies. There were also thrill-ing moments: photos on two of Konin’s pre-war postcards portraying Długa Street were taken from the Evangelical church’s tower (now at Rondo Św. Ducha / Holy Spirit). So I decide to take such photographs. The pastor’s son,

after being told what I was planning to do and why, led me to the tower, pointed the stairs to the top with a warning that he would rather not ven-ture in there. I was younger by a few pounds, and my will to take these pho-tos was so powerful that I ignored the warnings and slowly walked up the steep steps. Each step caused the old wood to shed a considerable amount of bark beetles! At the top, I felt safer and I could easily take pictures, but it turned out that the photograph on the second postcard was taken from the upper floor of the tower. Going higher meant climbing up a very long ladder half supported by poles made of pine rods. I leaned against it once and lost the desire to touch it again - this way up was almost completely eaten by the bark beetles. Stepping carefully I walked the known way down with my heart in my mouth.

At the end of the nineties and the early years of the twenty-first cen-tury, I took a lot of pictures for the projected album. At the same time, Jola’s severe and prolonged illness, (Marek’s wife) had held back the work on the album, and after Jola’s death Marek ceded to me the fate of the project.

The years went by, changing Konin Old Town and further increasing my collection of photographs. Finally, I decided to go back to the original idea, modifying slightly the initial plan. With the huge changes that have taken place in Konin in the last hundred years, many places have lost their previous look and feel, but in some of the yards in Stary Konin there re-mained remnants of the pre-war atmosphere. It turned out that a lot of my much earlier shots, taken in the eighties were well suited to illustrate these changes. Among them, there are, for example, pictures of inhabited dwellings, in those days (by perhaps only one family) a tenement house at Staszica street „Essowa’s House” (by Z. Pęcherski called “Konin’s Wawel „), there are also photos of Boulevard, which until recently was only a shaft along the Warta River and photos of the defunct prison building on Wodna Street and the recently demolished nineteenth-century tenement house once belonging to the Bujwid family (on the corner of Staszica street and Kr-zywa Street), as well as pictures of wooden porches of which there are less and less in Konin’s backyards. To illustrate the changes I used photographs, in which the resulting difference can be seen most vividly.

Jerzy Sznajder

WOJSKA POLSKIEGO Street former PRZEDMIEŚCIE SŁUPECKIE Street1997 r.

ISBN: 978-83-62888-28-3