Post on 10-Jan-2016
description
Kapitał społeczny wsi pomorskiej: wyniki badań
dr Wojciech Goszczyński
Cele projektu • Pomorze to niesłychanie bogaty i skomplikowany konglomerat
etniczności, stylów życia i systemów aksjonormatywnych. Składa się nań niezwykła historia tych terenów (zmiany granic, masowe migracje i repatriacje, specyfika kulturowa Kaszubów itd.) , ale i gwałtowne procesy różnicowania się społeczeństwa wiejskiego tego regionu obserwowane w ostatnich latach (np. suburbanizacja, masowe dojazdy do pracy, emigracja zarobkowa).
• Jako badaczy interesowało nas przede wszystkim związanie tej
niesłychanej różnorodności kultur i stylów życia z bilansem obecnego tam kapitału społecznego oraz ustalenie ich wzajemnego wpływu. Uznaliśmy, że otrzymując te dane łatwiej można będzie zaprogramować odpowiednie strategie rozwoju tych tak różnych od siebie typów pomorskich wspólnot wiejskich.
Kapitał społeczny w ujęciu nieortodoksyjnym
Problemy badawcze• Jak prezentuje się bilans poszczególnych form kapitału społecznego
na obszarach wiejskich w województwie pomorskim?
• Jaką rolę w kształtowaniu poziomu kapitału społecznego mają normy i stereotypy dotyczące sensu działań wspólnych?
• W jaki sposób ustalony poziom kapitału społecznego wpływa na zdolność społeczności do samoorganizacji w kierunku wspólnych działań?
• W jaki sposób zaufanie lub jego brak do państwa jako instytucji ma wpływ na zdolności wspólnot wiejskich do samoorganizowania się lub do pozostawania w apatii?
Wyniki badań ilościowych
Wyniki szczegółowe
ZAKORZENIENIEMIKRO
(relacje ze wspólnotą)
INDEKS POWIĄZAŃ Z RODZINA I SĄSIEDZI
INDEKS ZGENERALIZOWANEGO
ZAUFANIA
JAKOŚC KOMUNIKACJI WEWNĄTRZ WSPÓLNOTY
INDEKS IDENTYFIKACJI ZE SPOŁECZNOŚCIĄ
a) Regularny charakter zależności, pomimo pewnych różnic większość miejscowości nie różnic się w znaczący sposób.
Zakorzenienie mikro: podsumowanie
• Głównym czynnikiem różnicującym wielkość tego zasobu jest sytuacja finansowa respondenta.
• Prezentowane wyniki są dość charakterystyczne dla Polski – niski poziom zgeneralizowanego zaufania przeplata się wysokim poziomem zaufania do wspólnoty.
• Charakterystyka wzoru nie pozwala stwierdzić wyraźnych różnic pomiędzy miejscowościami.
ZAKORZENIENIEMAKRO
(relacja z podmiotami o wyższym potencjale
władzy)
INDEKS RELACJI Z WŁADZAMI LOKALNYMI
INDEKS OPTYMIZMU
INDEKS ZAUFANIA DO INSTYTUCJI PAŃSTWA
INDEKS SPRAWSTWA
Źródło: opracowanie własne; procedura - ANOVA dla F(4,750)=16,394, p<0,05; Test post hoc - Studenta-Newmana-Keulsa (p<0,05);
Zakorzenienie makro: podsumowanie
• Kolejny raz to sytuacja finansowa najsilniej wpływała na poziom indeksu.
• Wyraźnie widoczne jest pęknięcie – bardzo niska ocena instytucji państwa przeciwstawiona jest niezłej ocenie samorządu lokalnego.
• Istnieją takie społeczności (Gościszewo, Wiele, Gardna), w których te relacje są mocno zaburzone.
AUTONOMIA MIKRO(zdolność wspólnoty do
samoorganizacji)
INDEKS AKTYWNOŚCI SPOŁECZNOŚCI
INDEKS GOTOWOŚCI DO WSPÓLNYCH
DZIAŁAŃ
INDEKS INSTYTUCJONALIZACJI
DZIAŁAŃ
Autonomia mikro: podsumowanie• Wyniki indeksu pokazują na pewien społeczny potencjał
badanych miejscowości: respondenci deklarują gotowość wspólnych działań i dość dobrze oceniają aktywność społeczności.
• Istnieją jednak społeczności (Dębnica, Gardna, Stegna, Wiele), w których wartości tego indeksu są drastycznie niskie.
• Niechęć do instytucjonalizacji pokazuje, że wciąż nie zakorzenił się model aktywności oparty o organizacje pozarządowe.
AUTONOMIA MAKRO(relacje z aktorami o
podobnym potencjale władzy)
INDEKS RELACJI Z OTACZAJĄCYMI
SPOŁECZNOŚCIAMI
INDEKS RELACJI Z NGO (ponadlokalnymi)
INDEKS RELACJI Z INNYMI AKTORAMI
(np. przyjezdni)
Typ respondentów
Wrogo nastawienie do III sektoraWspierający aktywność III
sektora Niezdecydowaniindeks relacji z otaczającymi społecznościami 4,11 4,14 3,34
indeks relacji z organizacjami pozarządowymi (ponadlokalnych) 2,43 3,79 3,32
indeks relacji z nowymi aktorami 3,80 4,05 2,89Liczebność 167 355 234
Podsumowanie wyników ilościowych
Synergiczne formy kapitału społecznego – poziom mikro
Synergiczne formy kapitału społecznego – poziom makro
Wyniki badań jakościowych
ANGOWICE
Uboga wieś sąsiadująca z dawnym PGR-em
Wieś bardzo solidarna
Aktywność inicjowana przezanimatora w świetlicy wiejskiej
Cześć konfliktów miała funkcjonalnycharakter (o świetlicę)
Silne więzi ze wspólnotąnakładają się na konflikt z sąsiadami
Społeczność nieco izolowanainfrastrukturalnie
Społeczność po okresie transformacji
BANINO
Wieś bardzo silnie podzielona.Linię podziału wyznaczaPochodzenie mieszkańców.
Podziały mają charakter:Kulturowy, społeczny,Przestrzenny, architektoniczny
Niska aktywność ludności napływowej
Typowa wieś podmiejska –gwałtowny napływ ludności
Konflikt przejawia się takw warstwie symbolicznej, jak i aktywności społeczności
Kraina wysokich płotów
Brak dbałości o przestrzeń wspólną
Brak identyfikacji z przestrzenią wsi
Urban sprawl
LINIA
Wieś o silnej, kaszubskiej tożsamości
Zadbana przestrzeń wspólna
Silny konflikt pokoleń, młodzieżocina się od kaszubskich korzeni
Cześć konfliktów miała funkcjonalnycharakter (o świetlicę)
Brak zaufania do formalnychInstytucji wspólnoty – Sołtys, radny, urząd gminy
Istniejące organizacje działają branżowo a nie na rzecz wspólnoty
Kluczową rolę odgrywają zrzeszeniareligijne – spajające starszych mieszkańców
Ucieczka w klany rodzinne
Niski poziom akceptacji działań zbiorowych
WIERZCHUCINO
Typowa wieś nadmorska,Powoli poddawana presjimasowej turystki
Nastawienie na turystów otworzyło społeczność na zewnątrz
Kluczowa rola parafii oraz ZrzeszeniaPomorsko-Kaszubskiego
Napływ turystów dzieli społeczność naKorzystających i zamkniętych
Symulacja wiejskiej Idylli
Przestrzeń wsi estetyczna, zadbana ale także niecozglobalizowana
PODSUMOWANIE
Podsumowanie
• Badania wskazują, że nie jest prawdą stereotypowa opinia o braku kapitału społecznego – problemem natomiast jest jego bilans.
• W badanych społecznościach dominują więzi o charakterze nieformalnym. Jest to pewien potencjał mogący zadecydować o powodzeniu działań wspólnych.
• Badane wsie stanowiły swoisty mikrokosmos relacji, więzi, sieci i tradycji. Silne powiązania ze światem zewnętrznym opierały się indywidualnej bądź nieformalnej aktywności.
Niechęć do działań sformalizowanych
• Z drugiej strony niepokoi głęboki brak zaufania do formalnych, zinstytucjonalizowanych działań na rzecz własnej wspólnoty.
• Należy zwrócić uwagę na zaburzone relacje z instytucjami państwa oraz niski poziom optymizmu rozwojowego (duża bezwładność).
• Bardzo nisko oceniane są relacje z organizacjami pozarządowymi o ponadlokalnym charakterze.
EFEKTY
• Niska ocena relacji z państwem, organizacjami pozarządowymi oraz raczej roszczeniowy charakter więzi z samorządem może w przyszłości powodować szereg problemów z implementacją programów rozwoju.
• W tej chwili ani sektor publiczny, ani pozarządowy nie posiada odpowiedniego kapitału zaufania. Działania tego typu jednostek mogą być traktowane przez społeczności jako obce.
Błędne koło biedy• Badania pokazały na wyraźną korelację pomiędzy bilansem kapitału
społecznego a sytuacją finansową respondentów i społeczności.
Słabe więzi ze
wspólnotą
Brak zaufania do instytucji
państwa
Brak zaufania do działań
NGO’s
Niezdolność do podjęcia
wspólnych działań
Zła sytuacja finansowa
Liderzy• Badania jakościowe dodatkowo przekonały nas, że
olbrzymia rolę w budowaniu odpowiedniej jakości kapitału społecznego posiadają obecni w społeczności charyzmatyczni liderzy.
• Dzieje się to w sytuacji, gdy społeczność nie jest w stanie utrwalać, instytucjonalizować norm kooperacji, a polega raczej na energii i autorytecie lidera.
• Powtarza się w ten sposób znany ze studiów nad polskimi organizacjami pozarządowymi wzór – to na indywidualnej aktywności osób spoczywa ciężar działania. Otwarte pozostaje pytanie o trwałość takich działań.
Dziękuję za uwagę