Janusz Słodczyk, Edyta Szafranek, Magdalena Śliwa

Uniwersytet OpolskiWydział Ekonomiczny Katedra Geografii Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennejul. Ozimska 46a45-058 Opole

GOSPODARKA PRZESTRZENNA JAKO WIELOOBSZAROWY KIERUNEK STUDIÓW.

WYMOGI I KONSEKWENCJE BUDOWY PROGRAMU KSZTAŁCENIA

Kluczowe pytaniaDlaczego Gospodarka Przestrzenna powinna być

traktowana jako wieloobszarowy kierunek studiów?W jaki sposób należy sformułować zestaw efektów

kształcenia? Na jakich zasadach powinien być zbudowany program

i plan studiów kierunku wieloobszarowego? Jakie powinny być formy prowadzenia zajęć i metody

kształcenia?Jak powinny być ukształtowane zasoby kadrowe?

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

- zajmuje się badaniami minionego i aktualnego stanu zagospodarowania przestrzennego określonych obszarów oraz poszukuje ukrytych i złożonych struktur decydującycho funkcjonowaniu całości (Dębski 2000)

- przyjmuje jako:• przedmiot badań - przestrzeń, • podmiot – społeczeństwo żyjące na danym obszarze,• cel – zagospodarowanie przestrzeni, • efekt – zaspokojenie określonych potrzeb społecznych (Kołodziejski 1988)

Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina nauki

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

• podstawowe pytanie badawcze: jak gospodarować przestrzenią i w przestrzeni, aby zaspokoić potrzeby jednostki i społeczeństwa w możliwie długiej perspektywie czasowej?

• dotyczy analiz zjawisk i procesów na „styku” trzech wymiarów: środowisko – człowiek – gospodarka, wykorzystuje dorobek i łączy kilka dyscyplin naukowych

• obejmuje przede wszystkim badania geograficzne, socjologiczne, ekonomiczne i urbanistyczne (Chojnicki 1990)

Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina nauki

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

cel kształcenia – wykształcenie u studentów zdolności do wykonywania wszelkich zadań i funkcji związanych z gospodarowaniem w przestrzeni i gospodarowaniem przestrzenią

daje studentom podstawy do zdobycia wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych z kilku obszarów kształcenia

obejmuje treści kształcenia z zakresu nauk przyrodniczych, społecznych i technicznych

Gospodarka Przestrzenna jako kierunek studiów

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Tab.1. Obszary wiedzy, dziedziny nauki i dyscypliny naukowe stosowane w Gospodarce Przestrzennej

Gospodarka Przestrzenna jako kierunek studiów

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Źródło: opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia MNiSW z dnia 8 sierpnia 2011r w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych

Zakres wiedzy i umiejętności absolwenta

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Zdolność z zakresu nauk przyrodniczychanaliza składników środowiska przyrodniczego; form

użytkowania ziemi, czynników i barier rozwoju, zarządzania środowiskiem, racjonalnego gospodarowania zasobami natur.

Zdolność z zakresu nauk technicznychpercepcja i graficzne przedstawiania obiektów w przestrzeni,

opracowywanie planów i projektów zagospodarowania przestrzeni

Zdolność z zakresu nauk społecznych analiza problemów demograficzno-społecznych, potrzeb

człowieka, społecznego zróżnicowania w przestrzeni, zjawisk o charakterze kulturowym, podstawowych dziedzin

działalności gospodarczej, elementów i rodzajów zabudowy

Sylwetka absolwenta

• zdolność wykorzystania wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych z różnych dyscyplin

• umiejętność praktycznego działania, prowadzenia badań oraz aplikacji posiadanej wiedzy,

• zdolność do pełnienia roli: planisty i projektanta przestrzennego, eksperta – doradcy oraz menedżera, specjalisty zarządzającego jednostkami terytorialnymi

• zakres kształcenia wymaga czasu i zastosowania różnych technik nauczania (J. M. Chmielewski, 2006)

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

opracowanie koncepcji zagospodarowania terenu, mpzp i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

opracowanie specjalistycznych inżynierskich analiz, planów i projektów transformacji przestrzennych z uwzględnieniem technicznych wymagań poszczególnych form zagospodarowania

przygotowywanie ofert inwestycyjnych planowanie rozwoju systemów infrastruktury technicznej

i związanych z nimi obiektów obsługi transportu współpraca przy opracowywaniu programów rewitalizacji

obszarów zurbanizowanych stosowanie podstawowych narzędzi programów Systemu

Informacji Przestrzennej

Sylwetka absolwenta – umiejętności praktyczne

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

• zestaw kierunkowych efektów kształcenia powinien być kompilacją efektów typowych dla obszarów nauk społecznych, technicznych i przyrodniczych,

• struktura efektów kształcenia powinna być wyważona we wszystkich aspektach,

• zestaw efektów kształcenia nie pozwala na wyodrębnienie wiodącego obszaru nauki

Zbiór efektów kształcenia i jego struktura

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Zbiór efektów kształcenia i jego struktura

Tab.2. Liczba efektów kształcenia wg grup efektów i obszarów kształcenia na kierunku Gospodarka Przestrzenna (na UO)

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Źródło: opracowanie własne

Tab. 3 Ilościowa charakterystyka modułów kształcenia w planie studiów inżynierskich i licencjackich

Moduły kształcenia

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Źródło: opracowanie własne na podstawie Programów kształcenia na kierunku Gospodarka Przestrzenna na Uniwersytecie Opolskim

Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia

Formy i metody nauczania powinny studentowi pozwolić: • uczyć się skutecznie, • pozyskiwać i twórczo wykorzystywać informacje,• stawiać pytania, dociekać i rozumować

Konieczne jest przestrzeganie zasady gwarantującej utrzymanie ponad 50% zajęć w formie z. praktycznych

Postulowane grupy metod kształcenia:• podające – dla zajęć teoretycznych• problemowe (samodzielnego dochodzenia do wiedzy)

i eksponujące dla zajęć praktycznych

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Zajęcia teoretyczne – grupa metod podających:• wykłady – konwencjonalne, problemowe i konwersatoryjne• prelekcje• zadania programowane - z wykorzystaniem podręczników,

programów komputerowych• metody impresyjne – z wykorzystaniem prezentacji

multimedialnych, filmów, przeźroczy oraz tematycznych wystaw

Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Zajęcia o charakterze praktycznym: ćwiczenia – dedukcyjne, redukcyjne, indukcyjne; retoryczne

i wyobraźni ćwiczenia terenowe – obserwacja i pomiar różnych obiektów i zjawisk

w przestrzeni ćwiczenia techniczne – obliczeniowe, graficzne, pomiarowe korzystanie ze źródeł informacji – poszukiwanie, gromadzenie

selekcja, porządkowanie informacji studia przypadków dyskusje dydaktyczne sytuacyjne i symulacyjne gry dydaktyczne praktyki zawodowe (administracyjne oraz projektowe)

Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

• powinny skupiać przedstawicieli wszystkich obszarów kształcenia, do których kierunek został przyporządkowany

• w przypadku kształcenia na UO (I stopień studiów) zasoby kadrowe to: 4 przedstawicieli obszaru nauk społecznych, 3 nauk technicznych i 2 nauk przyrodniczych

Zasoby kadrowe

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

• czasochłonność i kosztochłonność kształcenia• konieczność posiadania rozbudowanej bazy

dydaktycznej (specjalistyczne pracownie dydaktyczne)• konieczność posiadania specjalistycznych pomocy

dydaktycznych, w tym oprogramowania komputerowego (np. AutoCad, ArcGis, Corel, MapViewer, Statistica)

Inne warunki

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia

Przyjęcie Gospodarki Przestrzennej jako wieloobszarowego kierunku studiów wywołuje następujące konsekwencje:

• wyodrębnienie i zintegrowanie zasobów informacji, wiedzy i umiejętności z różnych nauk

• wykształcenie „złożonych” kompetencji zawodowych absolwenta• zintegrowanie efektów kształcenia z różnych obszarów nauk i zbudowanie

wyważonego zestawu kierunkowych efektów kształcenia• wdrożenie w planie studiów modułów/przedmiotów kształcenia z zakresu

różnych nauk, zapewniających realizację założonych efektów kształcenia• dostosowanie liczby i struktury pkt ECTS do struktury modułów kształcenia• wykorzystywanie metod kształcenia typowych dla różnych nauk• zbudowanie zasobów kadrowych obejmujących przedstawicieli wszystkich

nauk, do których przyporządkowano kierunek• wyposażenie (inwestowanie) w odpowiednią bazę infrastrukturalną i pomoce

dydaktyczne

Wnioski i rekomendacje

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia