ETYKA Dr Adam Gogacz

Etyka

• Ethos – sposób zachowania

• Pochodzi od Sokratesa, ale jako nauka ustalona przez Arystotelesa.

• Nauka praktyczna

Etyka

• ETYKA OPISOWA

• Bada istotę dobra, moralnego postępowania, pyta o człowieczeostwo i naszą naturę

• ETYKA NORMATYWNA (deontologia)

• Zajmuje się normami, czyli powinnościami

• Etyka indywidualna

• Etyka społeczna

METAETYKA – Zajmuje się namysłem nad samą etyką. Chodby nad źródłami namysłu nad normami postępowania.

Etyka – główny podział

• Relatywizm – wszystkie normy mają charakter relatywny. Ponieważ moralnośd jest częścią kultury, jest od niej zależna. Stąd jest relatywna. Same normy również zależą od sytuacji.

• Absolutyzm – Normy mają charakter absolutny. Są hierarchiczne, więc nie ma problemu w przypadku ich kolizji.

Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: • Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:

• Teorie obiektywistyczne – normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.

• Teorie subiektywistyczne - normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.

Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: • Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:

• Naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.

• Antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych

• Emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.

Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: • Ze względu na ocenę zachowao ludzi:

• Intencjonalizm – o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.

• Konsekwencjalizm - o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.

• Normatywizm – Dobro i zło to niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.

• Spróbujcie wpasowad etykę chrześcijaoską w podział etyczny wg Rudolfa Carnapa.

• Jaka jest różnica między moralnością, etyką a metaetyką?

Etyka sokratejska

Etyka sokratejska

• Arete (cnota)

• Cnota = dobro

• Dobro jest przedmiotem wiedzy

• Uczę się, ale od siebie

• Dialog

• Metoda majeutyczna

• Metoda elenktyczna

• Wiem, że nic nie wiem

• Elitaryzm

Etyka PLATOŃSKA

Etyka platońska

• DOBRO= PIĘKNO=PRAWDA

• Dążenie do dobra przez prawdę

• Metempsychoza

• Anamneza

Dążenie do dobra przez piękno

• Miłośd

• Paostwo i rola obywatelska

Etyka ARYSTOTELESA

Etyka arystotelesowska

• Cnoty:

• Dianoetyczne

• Etyczne

Złoty środek

Etyka greckich szkół

Etyka greckich szkół

• CYNICY

• CYRENAICY

• EPIKUREJCZYCY

• STOICY

Etyka CHRZEŚCIJAŃSKA

Etyka chrześcijańska

• I podejście – Augustyn

• II podejście – Tomasz

• Etyka heteronomiczna

Etyka kantowska

Etyka kantowska

• Etyka autonomiczna

• Etyka obowiązku, podpowiadana przez rozum, przy założeniu, że człowiek jest istotą myślącą i wolną.

Człowiek żyje w dwóch światach: przyrody, gdzie jest zdeterminowany i rozumu własnego, gdzie jest wolny.

• Imperatyw kategoryczny:

Postępuj tak, jakbyś chciał aby zasada twego postępowania stała się prawem ogólnym.

• Człowiek winien byd traktowany jako cel sam w sobie, nigdy jako środek.

Etyka utylitarystyczna

Etyka utylitarystyczna

• To jest dobre, co użyteczne dla maksymalnej liczby ludzi

• Bentham – rachunek ilościowy

• Mill – rachunek jakościowy

• Etyka wywodząca się z empiryzmu i zakładająca, że ludzie są z natury równi.

• Prawo reguluje zasady etyczne i ogranicza wolnośd, lecz jest ono oparte na zasadzie użyteczności.

Etyka personalistyczna

Etyka personalistyczna

• Człowiek jest osobą – bytem realnym, wolnym, który otwiera się na byt innych ludzi, stąd każdemu człowiekowi przysługuje godnośd.

• Godnośd osobowa

• Godnośd osobowościowa

NORMY…

Formy wypowiedzi

• Opisowa

• Jasio ma jasne włosy

• Ekspresywna (oceniająca)

• Jasio jest głupi jak but

• Sugestywna

• A miej w nosie Jasia!

• Performatywna

• Już nie będę Jasiowi dokuczał!

Gdzie w tym miejsce na normę?

Opis a ocena

• Opis to wypowiedź prezentująca fakt, o charakterze sprawozdawczym

• Powinien mied charakter obiektywny (docelowo)

• Ocena to wypowiedź o charakterze ekspresyjnym

• Ma z reguły charakter subiektywny

• Normy mieszczą się w zakresie wszystkich innych wypowiedzi poza wypowiedzią opisową.

Ocena norm

• Subiektywna

• Obiektywna

• Problem oceny prawdziwościowej norm

• Kłamstwo jest złe (prawda czy fałsz)

• Problem oceny moralnej norm

• Aztekowie składali ofiary z ludzi

• (uzasadnianie norm)

NORMA

• Norma to reguła, przepis charakterze powszechnym.

• Norma nie opisuje co jest, ale podaje co byd powinno.

• Norma ma charakter powszechny, ale niekoniecznie uniwersalny.

Normy

• Norma powinnościowa

• Norma zakazująca (represyjna)

• Norma nakazująca (opresyjna)

• Nakazująca – musi…

• Zakazująca – nie wolno…

• Dopuszczająca – można…

• Przestrzegająca – nie powinno się…

• Określająca – czyni się tak, że…

NORMA MORALNA NORMA PRAWNA Autonomiczna lub Heteronomiczna Heteronomiczna

Dyspozycja Hipoteza + Dyspozycja

+ (SANKCJA!!!)

Człowiek, Bóg Zwyczaj, Państwo

Wybrane współczesne problemy etyczne

• Kara śmierci

• Eutanazja

• Aborcja

• Problem nędzy na świecie

• Odpowiedzialnośd za przyrodę

• Granice tolerancji

• Etyka biznesu

Etyka praktyczna

• Bioetyka

• Zajmuje się problemami związanymi z biologią i medycyną.

• Eutanazja

• Modyfikacje genetyczne

• Hodowla zwierząt

• Stosunek człowieka do świata ożywionego

• Problemy leczenia bądź zaniechania leczenia

• Wybór metod leczenia

• Przeszczepy

• Kształtowanie podejścia do zdrowia i choroby

• Kształtowanie polityki paostwa w zakresie zdrowia

Bioetyka a polityka

• System ratunkowy

• System podtrzymujący

• System profilaktyczny

Etyka praktyczna

• Etyczne uwarunkowania systemów społecznych:

• System amerykaoski

• System europejski

• Czy w wymiarze ponadglobalnym mamy obowiązek pomocy? Na kim spoczywa odpowiedzialnośd za istnienie biedy na świecie?

Etyka praktyczna - deontologia

• Deontologia – etyka powinności; w praktyce etyka związana z działalnością zawodową człowieka.

• Deontologia lekarska

• Deontologia prawnicza

• Deontologia menedżerska i biznesowa

• Deontologie społeczne: nauczycielska, psychologiczna, etc.