ZACHOWANIA MIKRO, MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W WARUNKACH SPOWOLNIENIA

GOSPODARCZEGO W POLSCE

Dr Lidia KaliszczakUniwersytet Rzeszowski

Wydział Ekonomii

MIKRO, MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA

stanowią instytucjonalny wymiar przedsiębiorczości, która w powszechnym odbiorze kojarzona jest przede wszystkim z urzeczywistnianiem pomysłu „na swój własny biznes”.

MMSP A PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Sektor MSP jest uznawany za

ważny atrybut konkurencyjnej gospodarki.

Dowodzi się bowiem, iż właśnie w tych firmach, zarządzanych głównie przez samego właściciela w najpełniejszy sposób odzwierciedlona jest idea ryzyka działalności, kreatywności i umiejętności dostrzegania szans (tzw. kirznerowska „czujność” przedsiębiorcy).

CZY WIESZ, ŻĘ… Co godzinę w Polsce

rejestrowanych jest 166 firm, czyli jeden podmiot gospodarczy

powstaje co 22 sekundy* (* zakładając, że rejestracja jest

możliwa 5 dni tygodniu, 8 godzin dziennie)

UWARUNKOWANIA ZACHOWAŃ MMSP - PKB

Zachowania przedsiębiorców od 2008 roku do chwili obecnej w znacznej mierze determinuje ogólnoświatowy kryzys finansowo-gospodarczy

2009 r, - załamanie gospodarcze lepsze lata 2010−2011, po nich znów gorszy rok 2012, znacznie lepszy rok 2013 z

wyraźną poprawą koniunktury.

Dynamika wzrostu PKB w Polsce i na świecie w latach 2004–2013 (w %)

SKUTKI SPOWOLNIENIA GOSPODARCZEGO okresowe zmniejszenie liczby

przedsiębiorstw, spadek wielkości inwestycji, pogorszenie wskaźników

dotyczących przeżywalności przedsiębiorstw.

GORSZA KONIUNKTURA ZMUSZA DO: rewizji celów, zmian w organizacji i działaniu,

które mogą być doraźne, pozwalające przetrwać najtrudniejszy okres, ale mogą też zadecydować o długookresowej konkurencyjności przedsiębiorstwa.

SKUTKI SPOWOLNIENIA GOSPODARCZEGO Już ponad sto lat temu Joseph

Schumpeter wskazywał na istotę tzw. twórczej destrukcji: kryzysy niszczą, ale też tworzą – nowe, efektywniejsze przedsiębiorstwa.

PRZEJAWY ADAPTACJI RYNKOWEJ MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW

Liczba przedsiębiorstw aktywnych w Polsce ogółem i w grupach według wielkości w latach 2004–2011 (w tys.)

Liczba przedsiębiorstw nowo powstałych i zlikwidowanych (w tys.) oraz współczynnik przeżycia pierwszego roku działalności (%) w Polsce w latach 2003–2012.

KRYZYS – CZY MOŻE BYĆ POZYTYWNY??? Ponad połowa przedsiębiorców uważa, że

kryzys można wykorzystać do poszukiwania nowych możliwości rozwoju.

W taką możliwość wierzy także 25% przedsiębiorstw, które są obecnie w gorszej sytuacji finansowej, co ogólnie można przyjąć za zjawisko pozytywne, gdyż widać, że firmy te są nastawione na odbudowę i wykorzystanie sytuacji panującej na rynku.

KTÓRE FIRMY SĄ BARDZIEJ AKTYWNE?? Generalnie bardziej aktywną

postawę w czasach kryzysu przejawiają małe i średnie firmy (średnia ocena 3,4–3,5 na 5-stopniowej skali)

niż mikroprzedsiębiorstwa (3,3) i przedsiębiorstwa działające na

szerokich rynkach (3,6 wobec 3,3–3,4 wśród firm ograniczających się do rynku krajowego)

PRZEKONANIE O POTRZEBIE OKREŚLONYCH ZACHOWAŃ I DZIAŁAŃ W WARUNKACH KRYZYSU

Wyszczególnienie Mikro; Małe; Średnie

W czasach kryzysu firma 41 5263taka jak moja musi być prowadzona jedynie opierając się na jasno sprecyzowanym planie działania

C.D. Wyszczególnienie Mikro; Małe;

Średnie- Państwo oraz inne instytucje 67 68

58 publiczne powinny bardziej wspierać przedsiębiorstwaw czasach kryzysu- Boję się, że firma zbankrutuje, 19 17

14jeżeli kryzys potrwa dłużej

C.D. Wyszczególnienie Mikro; Małe;

ŚrednieW czasach kryzysu firma 37 35

23powinna się nastawić na przetrwanie i nie wprowadzać żadnych inwestycji

NEGATYWNE SKUTKI RECESJI Najczęściej obserwowanym przez

przedsiębiorców skutkiem obecnej sytuacji jest:

mniejsza liczba zleceń (85% wskazań),

spadek rentowności firmy (27%) opóźnione płatności (24%), czyli

zjawiska typowe dla recesji.

CZY MMSP SĄ PRZYGOTOWANE DO FUNKCJONOWANIA W WARUNKACH RECESJI??

Brak długofalowych strategii – koncentracja na bieżącym wyniku finansowym, a nie budowaniu relacji z dostawcami

Wyjątek stanowią firmy średnie i zajmujące się eksportem

Większość przedsiębiorców nie dostrzega korzyści z precyzowania i określania celów, planów czy strategii działania

DOSTOSOWANIE PRZEDSIĘBIORSTW MSP DO AKTUALNEJ SYTUACJI RYNKOWEJ OBEJMUJE redukcję kosztów, głównie o charakterze doraźnych

oszczędności (średnio 41% wskazań), - obniżenie cen swoich produktów/ usług (19%); - ograniczenie wydatków na usługi telekomunikacyjne,

telefony, Internet (17%); - ograniczenie wydatków inwestycyjnych, odłożenie

inwestycji na później (14%); - wstrzymanie podwyżek dla pracowników (12%); - brak intensywniejszej promocji, reklamy (11%); - udzielanie rabatów dla klientów płacących terminowo

(9%); - redukcja zatrudnienia, zwolnienia pracowników (4%); - zmiana formy zatrudnienia pracowników (3%).

Wskaźnik nastrojów przedsiębiorstw KERNA

Istotną rolę w zachowaniach przedsiębiorstw odgrywają nastroje społeczne, wynikające z oceny sytuacji gospodarczej kraju oraz kondycji własnej firmy. Poziom tych nastrojów można ocenić za pomocą wskaźnika KERNA

INTERPRETACJA Wskaźnik nastrojów przedsiębiorstw KERNA

w 2013 roku wrósł do poziomu minus 47,81 pkt. i jest to najlepszy wynik od trzech lat.

W stosunku do ubiegłego kwartału odczyt jest wyższy, aż o 13,02 pkt.

Co ważne również, porównując do analogicznego okresu roku 2012 wartość KERNA podskoczyła o 27,71 pkt.

Choć wskaźnik KERNA wciąż jest na minusie, jednak tak duże wzrosty dobrze prognozują.

DOSTOSOWANIA MMSP WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM

dynamika zmian liczby przedsiębiorstw w poszczególnych grupach (2012/2008)

mikroprzedsiębiorstwa: wzrost o 8,3%; - przedsiębiorstwa małe: spadek o

8,1%; - przedsiębiorstwa średnie: wzrost o

3,5%; - przedsiębiorstwa duże: spadek o

3,4%.

SKUTKI SPOWOLNIENIA GOSPODARCZEGO WEDŁUG PRZEDSIĘBIORCÓW W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM (%).

16.1

51.6

25.8

6.5spadek ren-townościmniejsza liczba zleceńopóźnienie płatnościżadne z powyższych

DZIAŁANIA PODJĘTE PRZEZ PRZEDSIĘBIORCÓW W WARUNKACH SPOWOLNIENIA GOSPODARCZEGO (%).

0

10

20

30

40

50

60

70 61.3

12.9

35.5

19.3

DZIAŁANIA PODJĘTE PRZEZ PRZEDSIĘBIORCÓW W CELU REDUKCJI KOSZTÓW (%)

obniżenie cen swoich produktów/ usług

ograniczenie wydatków na usługi telekomunikacyjne, telefony, Internet

ograniczenie wydatków inwestycyjnych, odłożenie inwestycji na później

wstrzymanie podwyżek dla pracowników

brak intensywnej promocji, reklamy

udzielanie rabatów dla klientów płacących terminowo

redukcja zatrudnienia, zwolnienia pracowników

zmiana formy zatrudnienia pracowników

0 10 20 30 40 50 60 70 80

75

12.5

37.5

37.5

20.8

12.5

12.5

8.3

Plany przedsiębiorców dotyczące poprawy sytuacji przedsiębiorstwa (%).

nowe inwestycje

poprawa płynności

redukcja kosztów pośrednich

redukcja kosztów bezpośrednich

wzrost przychodów-nowe rynki

wzrost przychodów-obecne rynki

0 10 20 30 40 50 60

35.5

16.1

19.3

22.6

51.6

58

WNIOSKI Sektor mikro-, małych i średnich

przedsiębiorstw w Polce w umiarkowanym stopniu odczuwa skutki spowolnienia gospodarczego

Warunkiem przetrwania jest zmiana podejścia, opartego na działaniach krótkookresowych, w kierunku myślenia w kategoriach długofalowych.