Budowa skóry Budowa skóry

Dr n. med. Joanna CzuwaraDr n. med. Joanna Czuwara

Specjalista dermatologSpecjalista dermatolog

NASKÓREK NASKÓREK warstwa rogowa zawiera warstwa rogowa zawiera keratynę, NMF, płaszcz keratynę, NMF, płaszcz

lipidowy chroni przed utratą lipidowy chroni przed utratą wody wody

warstwa ziarnistawarstwa ziarnista warstwa kolczysta warstwa kolczysta warstwa podstawnawarstwa podstawna

SKÓRA WŁAŚCIWASKÓRA WŁAŚCIWA tkanka łączna (kolagen, tkanka łączna (kolagen,

włókna sprężyste, GAG, włókna sprężyste, GAG, fibroblasty) fibroblasty)

naczynia krwionośne naczynia krwionośne

i chłonnei chłonne nerwy nerwy przydatki przydatki

Bło

na p

odst

awna

Bło

na p

odst

awna

Funkcje skóryFunkcje skóryNajwiększy narząd organizmu (powierzchnia 1,5-Największy narząd organizmu (powierzchnia 1,5-

2,2 m2,2 m22))

1. Zapewnienie integralności organizmu 2. Ochronna (czynniki mechaniczne, chemiczne, fizyczne,

bakteryjne)3. Termoregulacyjna4. Regulacja wodno-elektrolitowa5. Resorpcja przez skórę (kremy, leki: nitrogliceryna,

estrogeny, nikotyna etc.)6. Czuciowa 7. Metabolizm białek, lipidów, węglowodanów, lipidów,

witamin8. Odpornościowa9. Synteza witaminy D310. Estetyczna

Skóra Skóra

Waży 3-3,5 kg (dwa razy tyle co waży Waży 3-3,5 kg (dwa razy tyle co waży mózg)mózg)

Średnia grubość 1,5mm (najcieńsza na Średnia grubość 1,5mm (najcieńsza na powiekach <1mm, dłonie i podeszwy powiekach <1mm, dłonie i podeszwy najgrubsza >3mmnajgrubsza >3mm

Skóra kobiety jest cieńszaSkóra kobiety jest cieńsza Podczas całego życia zrzucamy średnio Podczas całego życia zrzucamy średnio

18kg skóry w postaci naskórka18kg skóry w postaci naskórka

NaskórekNaskórek

KomórkiKomórki

1.1. KeratynocytyKeratynocyty

2.2. MelanocytyMelanocyty

3.3. Kom. Kom. LangerhansaLangerhansa

4.4. Kom. MerckelaKom. Merckela

WarstwyWarstwy

1.1. podstawnapodstawna

2.2. kolczystakolczysta

3.3. ziarnistaziarnista

4.4. rogowa rogowa

DesmosomyDesmosomy

Mostki międzykomórkowe zbudowane z białek (desmogleiny, desmokoliny) połączonych z filamentami w keratynocytach (desmoplakiny, cytokeratyny)

Powierzchnia skóryPowierzchnia skóry Nie jest gładka, poletkowana Linie papilarne (dłonie i stopy),

najgrubsza warstwa rogowa Średnia grubość naskórka

0.12-0,17 mm, dłonie i stopy 0,8-1,4 mm

Dążenie do wyrównania stężeń powoduje, że woda w skórze podatna jest na wyparowanie z organizmu

(TEWL). Skóra, zwłaszcza naskórek

chroni organizm przed nadmiernym parowaniem

wody.

Skóra chroni organizm przed Skóra chroni organizm przed wyparowaniem wody wyparowaniem wody

Warstwa rogowa10% H2O

Naskórek30% H2O

Skóra właściwa50% H2O

Ciało70% H2O

Otoczenie > 1% H20

Teoria muru i „zaprawy Teoria muru i „zaprawy murarskiej”murarskiej”

Warstwa rogowa odgrywa najważniejszą rolę w Warstwa rogowa odgrywa najważniejszą rolę w tworzeniu bariery naskórkowej.tworzeniu bariery naskórkowej.

Skład warstwy rogowejSkład warstwy rogowej

KERATYNA - 58%KERATYNA - 58%

NMF - 30%NMF - 30%

LIPIDY - 11%LIPIDY - 11%

Płaszcz lipidowy ma kwaśne Płaszcz lipidowy ma kwaśne pHpHLipidy pochodzenia naskórkowegoLipidy pochodzenia naskórkowego

fosfolipidyfosfolipidy

sfingomielinasfingomielina

cholesterol glukozyloceramidycholesterol glukozyloceramidy

Lipidy z gruczołów łojowychLipidy z gruczołów łojowych

trójglicerydytrójglicerydy

kwasy tłuszczowekwasy tłuszczowe

glicerolglicerol

woskiwoski

sterolesterole

cholesterol i jego estrycholesterol i jego estry

Lamelarny układ lipidów Lamelarny układ lipidów naskórkowychnaskórkowych

Lipidy naskórkoweLipidy naskórkowe

Skóra jest tkanką aktywnie syntetyzującą Skóra jest tkanką aktywnie syntetyzującą lipidy, średnia ich ilość wynosi 100 lipidy, średnia ich ilość wynosi 100 mg/dzieńmg/dzień

In vitroIn vitro keratynocyty syntetyzują wszystkie keratynocyty syntetyzują wszystkie lipidy poza NNKT, podobnie jak lipidy poza NNKT, podobnie jak in vivoin vivo

Naskórkowa lipogeneza może być badana Naskórkowa lipogeneza może być badana eksperymentalnie po dostarczeniu NNKT, eksperymentalnie po dostarczeniu NNKT, podobnie jak w układzie podobnie jak w układzie in vivoin vivo

Stabilizacja błon lipidowychStabilizacja błon lipidowychZachodzi w obecności ceramidów i omega-hydroksykwasów, pochodnych kwasu linolowego

Ciałko lamelarneCiałko lamelarne

▪ FOSFOLIPIDY FFA

▪ SFINGOMIELINA CERAMIDY▪ CHOLESTEROL▪ GLICEROLIPIDY FFA▪ GLUKOZYLOCERAMIDY CERAMIDY CHOLESTEROL

HYDROLAZYHYDROLAZY

Funkcje lipidów naskórkaFunkcje lipidów naskórka CERAMIDY tworzą międzykomórkowe błony lipidowe, zewnętrzną barierę

lipidową KORNEOCYTÓW

Kwas linolowy i linolenowy (omega-6) regulują procesy zapalne,

tworzenie lamelarnych struktur lipidowych, rogowacenie naskórka

(deficyt kwasu linolenowego w AZS, rybiej łusce, trądziku i suchej skórze)

Przetrwanie ciałek Odlanda w górnych warstwach rogowych i

nieprawidłowe tworzenie dwubłonowych struktur lipidowych w

przestrzeniach międzykomórkowych w łuszczycy (upośledzone

dojrzewanie i uwalnianie zawartości ciałek lamelarnych)

Funkcje lipidów naskórka Funkcje lipidów naskórka cd.cd.

CHOLESTEROL

hydroliza siarczanu złuszczanie korneocytów

(upośledzony szlak w recesywnej X-linked ichtyosis,

upośledzone złuszczanie i łuska a duża zawartość siarczanu

cholesterolu w warstwie rogowej)

SFINGOZYNA

formowanie ziarnistości błonowych, wzrost/różnicowanie

korneocytów, hamowanie wzrostu bakterii i drożdży

Sulfataza steroidowaSulfataza steroidowa

Skóra do pełnego wyleczenia potrzebuje:

ceramidów

cholesterolu

NNKT (kwas linolowy, linolenowy)

Pielęgnacja skóryPielęgnacja skóry

Zwiększenieuwodnienia

hydrolipidów

Zwiększenieuwodnienia

hydrolipidów

Humektanty Omega-6, Omega-3Ceramidy Lipidy, fosfolipidy (DMS)

NMF = Natural Moisturizing NMF = Natural Moisturizing FactorFactor

AMINOKWASYAMINOKWASY 40% 40% KWAS PIROGLUTAMINOWYKWAS PIROGLUTAMINOWY 12% 12% MLECZANY MLECZANY 12% 12% MOCZNIKMOCZNIK 7% 7% Na,K,Ca,Mg,PO4,ClNa,K,Ca,Mg,PO4,Cl 18.5% 18.5% NH3,KWAS MOCZOWY, GLIKOZAMINA, NH3,KWAS MOCZOWY, GLIKOZAMINA,

KREATYNINA 1.5%KREATYNINA 1.5% ???? 9% 9%

Degradacja filagryny do NMF zależy od wilgotności skóry

Przy wysokim nawilżeniu, degradacja enzymatyczna filagryny jest zahamowana

Powstawanie NMFPowstawanie NMF

Filagryna (filament aggregating Filagryna (filament aggregating protein)protein)

Kationowe białko Unikalny skład aminokwasów (bogata

w argininę, glutaminę, glicynę, serynę i histydynę)

Proteolityczny rozkład filagryny uwalnia wolne aminokwasy tworzące NMF w warstwie rogowej o zdolności wiązania wody

Choroby z nieprawidłową Choroby z nieprawidłową filagrynąfilagryną

Suchość skóry, rogowacenie i zwiększona utrata wody (TEWL)

1. Upośledzone wytwarzanie: porokeratoza, łuszczyca, rybia łuska zwykła

2. zmutowana, niepełnowartościowa: AZS, zespół Nethertona, rybie łuski (ichthyosis linearis circumflexa), rybia łuska zwykła

Komórki LangerhansaKomórki Langerhansa Komórki dendrytyczne pochodzące

ze szpiku, makrofagi Zdolność prezentacji antygenu na

cząsteczkach MHC-I i MHC-II Aktywują limfocyty T i stymulują

swoistą reakcję immunologiczną UV zmniejsza liczbę i aktywność LC

Komórki LangerhansaKomórki Langerhansa

Nadzór immunologiczny: chronią przed rozwojem infekcji wirusowych HPV i rakiem

Wykorzystywane w naturalnej immunoterapii skóry i niszczeniu zmian przedrakowych

Nadmierna aktywność w atopowym zapaleniu skóry, wyprysku alergicznym kontaktowym

Komórki barwnikowe - Komórki barwnikowe - melanocytymelanocyty

produkują i wydzielają barwnik (melanina z tyrozyny)

komórki dendrytyczne, pochodzenia ektodermalnego z grzebienia nerwowego

1 MC na 36 KC komórka jasna pozbawione połączeń

międzykomórkowych

MelanosomyMelanosomy

Barwienie L-dopa (aktywność tyrozynazy), barwienie srebrem (melanina), S-100 (komórki)

Ochronna rola melaninyOchronna rola melaniny

Synteza Synteza melaninymelaniny

TYROZYNA

DIHYDROFENYLOAMINA DOPA

DOPACHINONOksydacja-cyklizacja

Tyrozynaza (Cu) Oksydacja

Tyrozynaza (Cu) Oksydacja

FEOMELANINAczerwona lub żółta,

rozpuszczalna w śr. zasadowym

EUMELANINAczarna lub brązowa,

nierozpuszczalna w śr. zasadowym

Formuły złożone

Formuły złożone

PrzebarwieniaPrzebarwienia

Prawidłowa skóra Melanocytozawzrost liczby MC

Zwiększona ilość melaninyw skórze właściwej

Przebarwienie naskórkoweakumulacja barwnika

Czynniki nasilające Czynniki nasilające przebarwieniaprzebarwienia

ekspozycje słoneczne samouszkodzenia terapia antykoncepcyjna (estrogeny,

progesteron) zaburzenia hormonalne leki (np. minocyklina), leki

fotouczulające i reakcje fototoksyczne substancje zapachowe i alkohole ciąża stany zapalne skóry

Błona podstawnaBłona podstawna

Złożona struktura odpowiadająca za ścisłe przyleganie naskórka do skóry właściwej

Budowa warstwowa (lamina lucida, lamina densa, sublamina densa)

Złożona budowa: białka i proteoglikany

Błona podstawnaBłona podstawna

Nieprawidłowa budowa – mutacje białek odpowiadają za choroby pęcherzowe wrodzone do postaci dystroficznych lub letalnych włącznie

Zniszczenie białek hemidesmosomów lub BMZ prowadzi do podnaskórkowych pęcherzy

Składowe skóry właściwejSkładowe skóry właściwej

1. PODPOROWE (macierz zewnątrzkomórkowa)1. PODPOROWE (macierz zewnątrzkomórkowa) Kolagen 70-80% (twardość, sprężystość), kolagen Kolagen 70-80% (twardość, sprężystość), kolagen

typu I i IIItypu I i III kolagen typu I stanowi podstawowe rusztowanie kolagen typu I stanowi podstawowe rusztowanie

białkowe skóry właściwej i stanowi 90% jej suchej białkowe skóry właściwej i stanowi 90% jej suchej masymasy

1 gram kolagenu vs 1 gram stali wykazuje większą 1 gram kolagenu vs 1 gram stali wykazuje większą oporność na rozciąganieoporność na rozciąganie

Elastyna 1-3% (elastyczność)Elastyna 1-3% (elastyczność) Proteoglikany (utrzymanie wody w skórze, Proteoglikany (utrzymanie wody w skórze,

najliczniej reprezentowane przez kwas hialuronowy)najliczniej reprezentowane przez kwas hialuronowy)

2. MORFOTYCZNE2. MORFOTYCZNE fibroblasty, naczynia krwionośne, limfatyczne, fibroblasty, naczynia krwionośne, limfatyczne,

nerwynerwy

Budowa włókien Budowa włókien kolagenowychkolagenowych

Trzyniciowa, prawoskrętna struktura helisy Trzyniciowa, prawoskrętna struktura helisy Białko grubości 1,5 nm, długości 300 nm Białko grubości 1,5 nm, długości 300 nm Nici połączone wiązaniami chemicznymi i Nici połączone wiązaniami chemicznymi i

krzyżowymikrzyżowymi Bardzo wytrzymałe na rozciąganieBardzo wytrzymałe na rozciąganie Okres biologicznego półtrwania wynosi 15 latOkres biologicznego półtrwania wynosi 15 lat 3 podstawowe aminokwasy: glicyn3 podstawowe aminokwasy: glicyna,a, prolin prolinaa i i

hydroksyprolinhydroksyprolinaa, hydroksylizyn, hydroksylizynaa Witamina C jest kofaktorem procesów hydroksylacjiWitamina C jest kofaktorem procesów hydroksylacji Wytrzymałe na rozciąganie – porównywalne do staliWytrzymałe na rozciąganie – porównywalne do stali

Proces syntezy włókien Proces syntezy włókien kolagenowychkolagenowych

Włókna kolagenu z charakterystycznym

prążkowaniem

Podstawowa jednostkastrukturalna – potrójna helisa

gen mRNA prokolagen tropo-kolagen

włóknakolagenowe

Elastoza słoneczna - słoneczne Elastoza słoneczna - słoneczne zwyrodnienie tkanki sprężystejzwyrodnienie tkanki sprężystej

Kwas hialuronowy - HAKwas hialuronowy - HA Należy do mukopolisacharydów (proteoglikanów) Substancja naturalna, fizjologicznie występująca w

skórze W starzejącej się skórze jego ilość znacząco się

zmniejsza, co prowadzi do nasilenia zmarszczek, utraty sprężystości i wiotkości skóry

Silne właściwości nawilżające Higroskopijny (kwas hialuronowy może wiązać wodę

w ilości 1000-4000 przekraczającej jego masę) Zastosowany w mezoterapii istotnie wygładza skórę,

zwiększa uwodnienie i napięcie, wypełnia drobne zmarszczki i normalizuje mikrozagłębienia

Kwas hialuronowyKwas hialuronowy

Obecnie stosowany nie pochodzi od zwierząt

Otrzymywany z biofermentacji bakterii

Niestabilizowany lub stabilizowany, usieciowany, o

określonym pH i osmolarności

Ulega naturalnej biodegradacji

Powikłania (0.8%): reakcje miejscowej

nadwrażliwości

ProteoglikanProteoglikan

Przydatki skóry Przydatki skóry

Włosy

Gruczoły łojowe

Gruczoły potowe (ekrynowe, apokrynowe)

Paznokcie

Włosy Włosy

Anagen Katagen Telogen

Włosy są atrybutem urody Wypadanie włosów, choroby owłosionej skóry głowy

rodzą zaburzenia natury psychicznej

Włosy żyją w fazach

Brodawka włosa

Owłosienie Owłosienie

Średnio 5 mln włosów na całej Średnio 5 mln włosów na całej powierzchni skórypowierzchni skóry

Bez włosów są podeszwy i dłonieBez włosów są podeszwy i dłonie

Jak powstaje włos?Jak powstaje włos? Włos powstaje w wyniku intensywnego podziału

komórek w najgłębiej położonej w skórze partii

mieszka włosowego – opuszce włosa i macierzy włosa

Tworzą go żywe, bardzo aktywnie dzielące się komórki

Włos jest jedną z najszybciej dzielących się tkanek w

organizmie

Jest bardzo wrażliwy na niedobory substancji, które

stymulują podziały

Duża zdolność do regeneracji

Typy włosówTypy włosów

Meszkowe – cienkie i krótkie, pokrywające prawie całą skórę

Terminalne - brwi i rzęsy- włosy okolic płciowych- owłosionej skóry głowy

Gruczoł łojowyGruczoł łojowy

gruczoły holokrynowe wytwarzają nieprzerwanie łój sebocyty dojrzewają przez 14-30 dni łój odpowiada za natłuszczanie skóry,

chroni przed utratą wody, ma właściwości grzybostatyczne

nasilenie trądziku koreluje z produkcją skwalenu i obniżonym stężeniem kwasu linolenowego w łoju

Ilościowe oznaczanie produkcji Ilościowe oznaczanie produkcji łojułoju

Metoda grawimetryczna Absorpcja na glince i ważenie Metoda kolorymetryczna (analogicznie do

papierka lakmusowego) z wykorzystaniem kryształów fotoelektrycznych lub taśmy celofanowej

Ilość łoju:1. Zdrowi – w 3 godz. wydzielają 1 mg łoju/10

cm22. Sucha skóra – poniżej 0,5 mg /10 cm23. Tłusta skóra – powyżej 1,5-4 mg /10 cm2

Aparat włosowo – łojowy = Aparat włosowo – łojowy = mieszek łojowymieszek łojowy

Samodzielnie na:- Brzegu powiek (gruczoły Meiboma)- Brzegu czerwieni wargowej

Hormonalna regulacja gruczołów Hormonalna regulacja gruczołów łojowychłojowych

Androgeny – stymulują - siarczan dehydroepiandrosteronu- testosteron - 5-alfa dihydrotestosteron (konwersja testosteronu

przez 5 alfa-reduktazę I w receptorach androgenowych w gruczołach łojowych lup przez 17-beta dehydrogenazę hydroksysteroidową)

- obniżone stężenie globulin wiążących hormony płciowe

Estrogeny – zmniejszają rozmiary gruczołów łojowych Tyroksyna – stymuluje gruczoły łojowe Progesteron – zatrzymuje wodę, obrzęk naskórka i

uciśnięcie przewodu wyprowadzającego

Gruczoły potoweGruczoły potoweEkrynowe Regulują temperaturę organizmu Uchodzą bezpośrednio na skórę Wydzielają wodę i elektrolity Obecne na całej powierzchni

skóry z małymi wyjątkami Występują u wyższych naczelnych

i koni Czynność regulowana przez układ

nerwowy (ACTH +, atropina -)

Gruczoły potoweGruczoły potoweApokrynowe Produkcja zapachu

(feromonów) Zlokalizowane w pachach,

pachwinach, kroczu Opróżniają zawartość do

mieszka włosowego Ich aktywność regulowana

hormonami płciowymi Zapach ciała powstaje w

wyniku działania bakterii, które bytują w tych miejscach. Produkują one zapach w wyniku rozkładu potu i łoju i są najbardziej aktywne przy odpowiedniej wilgotności

PaznokciePaznokcie Struktura złożona, skeratynizowana Obrąbek naskórkowy tzw. „skórka”

pokrywa wraz ze skórą macierz paznokcia

Rola w chwytaniu drobnych, płaskich przedmiotów

Wzrost 2 mm na miesiąc Paznokieć wydala znaczne ilości wody i

łatwo wysycha Zmiany płytki paznokciowej

charakterystyczne dla wielu chorób dermatologicznych i ogólnych

Łamliwe, kruche paznokcieŁamliwe, kruche paznokcie

Unikanie wysuszających procedur

(zmywacze acetonowe, mycie silnymi

detergentami)

Unikanie wycinania obrąbka naskórkowego

Natłuszczanie płytki

Wykluczenie niedokrwistości mikrocytarnej

Suplementacja biotyny, cystyny, witamin z

grupy B, krzemu

Tkanka podskórnaTkanka podskórna Produkcja ciepła

Akumulacja energii

Rola izolacyjna

Wytrzymałość mechaniczna