Transcript of ADMINISTRACJA III rok Łapot Mariola Łobejko Weronika Łukawska Kinga
Postpowania dowodowe w procesach administracyjnych. Przedstaw
przebieg i zasady odczytywania faktów z dowodów. Podaj przykady
praktyczne.ADMINISTRACJA III rok
Pojcie postpowania wyjaniajcego
W ogólnym postpowaniu administracyjnym szczególn rol odgrywaj
czynnoci procesowe zmierzajce do wyjanienia stanu faktycznego
sprawy.
Mona uj w pojcie postpowanie wyjaniajce (wystpuje ono w art. 35 §
3, 106 § 4, 138 § 2).
S to czynnoci majce na celu wyjanienie okolicznoci bdcych podstaw
rozstrzygnicia.
Postpowanie dowodowe jest jedn z form postpowania
wyjaniajcego.
Formy administracyjnego postpowania wyjaniajcego
due znaczenie, o czym wiadczy uregulowanie jej w osobnym
rozdziale
forma nazwana
wzgldnie sformalizowana
jednoznacznie wyodrbniona
forma zinstytucjonalizowana
zasadniczo skoncentrowana
instytucja prawna
2. Druga forma nienazwana okrelana wg nauki jako - postpowanie
gabinetowe, postpowanie kameralne, bd mowa jest o postpowaniu
dowodowym poza form rozprawy, trybie pozarozprawowym, lub o odrbnym
gromadzeniu materiaów dowodowych.
nazywana jest równie przesuchaniem rozumianym jako dialog midzy
organem a jedn z osób uczestniczcych w sprawie, majcym na celu
wyjanienie sprawy
ma uproszczony charakter
wynika z ograniczonego przepisami prawa zakresu stosowania rozprawy
administracyjnej (problem przesanek rozprawy administracyjnej -
art. 89 k.p.a.)
Rozprawa
Jest to szereg przesucha, które spojone s jednym celem i cz si w
jedn cao dziki nieprzerwanej obecnoci konfrontujcych si ze sob
organu i stron (cecha kontradyktoryjnoci). Jest instytucj procesow
std jej cel suy realizacji okrelonych wartoci procesowych.
Uczestniczy w niej szeroki krg osób, czsto nawet wszystkie osoby,
które bior udzia w danym postpowaniu administracyjnym.
Przeprowadzenie rozprawy jest istotnym elementem realizacji m.in.
zasady dochodzenia prawdy obiektywnej (art.7), zasady pogbiania
zaufania obywateli do organów Pastwa (art.8), zasady czynnego
udziau strony w postpowaniu administracyjnym (art. 10), zasady
przekonywania (art. 11), zasady szybkoci i prostoty postpowania
(art. 12), oraz zasady ugodowego zaatwiania spraw administracyjnych
(art. 13).
Rozprawa znajduje zastosowanie wycznie w toczcym si ju postpowaniu.
Jest stosowana niezalenie od inicjatywy wszczcia postpowania -
zarówno z urzdu, jaki i wszcztego na danie strony (art. 61 § 1).
Dotyczy postpowania w I i w II instancji.
Tok postpowania rozpoczyna si z dniem wszczcia postpowania (z
zastrzeeniem art. 31 § 2). W przypadku postpowania na danie strony,
dat wszczcia postpowania jest dzie dorczenia dania organowi
administracji publicznej (art. 61 § 3). Kodeks nie reguluje
natomiast daty wszczcia postpowania z urzdu. Orzecznictwo wskazuje,
e za dat tak naley przyj dzie pierwszej czynnoci dokonanej w
sprawie, której postpowanie dotyczy, przez organ do tego
uprawniony, dziaajcy w granicach przysugujcych mu kompetencji pod
warunkiem, e o czynnoci tej powiadomiono stron.
Tok postpowania koczy si w momencie gdy decyzja stanie si
ostateczna.
Zgodnie z art. 89 organ administracji publicznej jest obowizany
przeprowadzi rozpraw, gdy:
Przypieszy to lub uproci postpowanie.
Zapewni to osignicie celu wychowawczego.
Wymaga tego przepis prawa.
Zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron.
Jest to potrzebne do wyjanienia sprawy przy udziale wiadków,
biegych, w drodze ogldzin.
Czynnoci przygotowawcze poprzedzajce przeprowadzenie rozprawy
Organ zobowizany jest przygotowa rozpraw w taki sposób aby zapewni
on zgromadzenie przed rozpraw wszystkiego co moe mie znaczenie dla
rozstrzygnicia sprawy. Tak aby w miar moliwoci postpowanie dowodowe
zostao zakoczone w cigu jednej rozprawy, aby strony mogy
ustosunkowa si do caoci zebranego materiau dowodowego i eby po
zakoczeniu rozprawy wyda decyzj zaatwiajc spraw. Zakres oraz rodzaj
czynnoci przygotowawczych ustala sam organ. Zasadnicze znaczenie
wród czynnoci poprzedzajcych rozpraw ma analiza sprawy
administracyjnej, która jest przedmiotem postpowania (np. okrelenie
czy istnieje potrzeba udowodnienia pewnych okolicznoci przy pomocy
zezna wiadków, opinii biegych lub w drodze ogldzin). Jeeli
przeprowadzenia rozprawy wymaga szczególny przepis prawa lub
zaistniej ku temu okrelone okolicznoci organ prowadzcy postpowanie
ma obowizek przystpi do organizacji rozprawy.
Na czynnoci przygotowawcze rozprawy skadaj si:
czynnoci wobec podmiotów i uczestników postpowania - ich celem jest
realizacja podstawowej funkcji rozprawy
czynnoci porzdkowe - obejmuj one wyznaczenie terminu, godziny
rozprawy oraz protokolanta, a take zapewnienie lokalu, w którym
odbdzie si rozprawa.
Czynnoci przygotowawcze wobec stron zmierzaj do tego, aby strony
dowiedziay si o rozprawie i wziy w niej udzia. Obejmuj one:
1. wezwanie stron do zoenia przed rozpraw wyjanie, dokumentów oraz
innych dowodów.
Przed rozpraw strona powinna zoy danie przeprowadzenia dowodów,
jednak nie zastosowanie si do tego obowizku nie pozbawia strony
prawa zgoszenia tego dania w czasie trwania rozprawy. Nie zgoszenie
tego dania take w trakcie rozprawy nie powoduje pozbawienia strony
prawa dania przeprowadzenia dowodu, jeeli ma to znaczenie dla
sprawy.
2. wezwanie stron do stawienia si na rozpraw osobicie lub przez
przedstawiciela albo penomocnika.
Uzalenione jest to od tego, jak oceniono charakter czynnoci
podejmowanych na rozprawie. Jeeli strona nie ma zdolnoci do
czynnoci prawnej, wtedy organ wzywa j na rozpraw z przedstawicielem
ustawowym. W przypadku ustanowienia przez stron penomocnika równie
on musi zosta zawiadomiony o terminie rozprawy, na której niezbdny
jest osobisty udzia strony.
Druga grupa czynnoci przygotowawczych rozprawy dotyczy uczestników
postpowania. Obejmuje ona:
zawiadomienie pastwowych jednostek organizacyjnych, organizacji
spoecznych oraz innych osób, jeeli ich udzia w rozprawie jest
uzasadniony ze wzgldu na jej przedmiot - chodzi tu o zapewnienie
udziau w rozprawie podmiotom, które maj w sprawie interes
faktyczny.
Na podstawie art. 91 § 1 wezwanie musi zawiera w swej treci
nastpujce elementy obligatoryjne:
termin - dzie, miesic, rok i godzin rozpoczcia rozprawy
miejsce rozprawy - siedzib organu (miejscowo, ulic oraz nr
siedziby).
Rozprawa moe zosta przeprowadzona poza siedzib organu przez wzgld
na miejsce zamieszkania stron, wiadków oraz innych osób, lub jeeli
przeprowadzenie rozprawy musi by poczone z dokonaniem ogldzin
przedmiotów, które nie mog by dostarczone do siedziby organu
(wówczas odbdzie si w miejscu, w którym ten przedmiot si znajduje -
o ile jest to moliwe).
przedmiot rozprawy - spraw administracyjn, która jest przedmiotem
toczcego si postpowania.
§ 2 wprowadza pisemn form wezwania - dorcza si je na pimie.
Cz waciwa rozprawy
Przepis art. 94
Dotyczy dwóch bardzo wanych kwestii, które odnosz si do
przeprowadzenia rozprawy: pierwsza to skutki niestawienia si strony
na rozprawie (§ 1), a druga przyczyny, których wystpienie powoduje
obowizek odroczenia rozprawy przez kierujcego.
Wykonanie przez stron obowizku stawienia si na rozpraw nie jest
zagroone sankcj grzywny. Jeeli strona nie stawi si na rozpraw i nie
bdzie to spowodowane okolicznociami okrelonymi w art. 94 § 2, to
rezygnuje ona z prawa do uczestnictwa w postpowaniu. Jeeli udzia
strony w rozprawie, nie jest niezbdny zakada si, e strona dysponuje
swoim prawem procesowym do udziau w postpowaniu. W przypadku, gdy
strona zrezygnuje z tego prawa, nie moe da uchylenia decyzji w
trybie wznowienia postpowania. Jeeli strona nie stawia si na
rozprawie mimo, e bya waciwie wezwana, a jej obecno nie jest
konieczna, organ moe przeprowadzi rozpraw nawet jeli strona
usprawiedliwia niestawiennictwo. Nieobecno strony na rozprawie samo
przez si nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia.
Od decyzji kierujcego rozpraw, w zalenoci od okolicznoci sprawy
zaley, czy sprawa si odbdzie, czy zostanie odroczona, w przypadku
jeeli nieobecno stron naleycie wezwanych nie stanowi przeszkody do
przeprowadzenia rozprawy.
Przewodniczcy obowizany jest odroczy rozpraw jeeli zachodz
przyczyny okrelone w §2 naley tu:
powane nieprawidowoci w wezwaniu stron na rozpraw.
„inne wane przyczyny”.
Kierujcy rozpraw ocenia te przyczyny - s nimi te, które
uniemoliwiaj osignicie celu rozprawy np. niestawienie si strony,
wiadka lub biegego co powoduje niemono udowodnienia danej
okolicznoci faktycznej.
Przebieg rozprawy
Kodeks nie okrela porzdku rozprawy, w zwizku z tym nie reguluje w
peni kwestii dotyczcych kierownictwa rozprawy. W zakresie
przeprowadzenia rozprawy naley wzorowa si na postpowaniu
sdowym.
Nastpnie przeprowadza si postpowanie dowodowe - przeprowadza si
dowód z dokumentów, przesuchuje wiadków, biegych, dokonuje ogldzin.
Wzorem sdowym wiadków przesuchuje si pojedynczo, w nieobecnoci
wiadków, którzy jeszcze nie skadali zezna. Przed odebraniem zezna
od wiadka, kierujcy rozpraw powiadamia go o prawie odmowy zezna i
odpowiedzi na poszczególne pytania oraz informuje go o
odpowiedzialnoci karnej za zoenie faszywych zezna. Z reguy biegy
zobowizany jest do stawienia si na rozprawie poniewa jeeli nie ma
koniecznoci osobistego udziau biegego organ po prostu go nie wzywa.
Biegy powinien udziela odpowiedzi na pytania, które zadaa mu
strona, jeeli jednak nie dotycz one istoty sprawy, moe zwróci si do
kierujcego rozpraw o uchylenie tego pytania.
Dowody, które zostay wniesione na pimie ujawnia si na rozprawie
poprzez odczytanie, uczestników rozprawy powiadamia si take o
faktach znanych organowi z urzdu.
Na mocy art. 95 § 1stronie przysuguj dwa podstawowe
uprawnienia:
- prawo do czynnego udziau w toku rozprawy poprzez skadanie
wyjanie, da, propozycji i zarzutów oraz prawo do przedstawiania
dowodów na ich poparcie,
- prawo do wypowiedzenia si co do wyników postpowania dowodowego
poprzez ustosunkowanie si do tego, które z okolicznoci wedug strony
zostay stwierdzone, a które jeszcze nie.
Po wyczerpaniu postpowania dowodowego i umoliwieniu stronom
ustosunkowania si do jego wyników kierujcy rozpraw zamyka j. Z
rozprawy spisuje si protokó, który powinien odpowiada ogólnym
wymogom stawianym protokoom (art. 68) i dokadnie odzwierciedla
przebieg rozprawy. Dobrze przeprowadzona rozprawa ma due znaczenie
w postpowaniu administracyjnym jako najbardziej wartociowa forma
prowadzenia postpowania wyjaniajcego.
2) Postpowanie gabinetowe.
W praktyce jest najbardziej dominujc form postpowania wyjaniajcego.
Ze wzgldu na swoj uproszczon formu bdzie miao miejsce, gdy istnieje
potrzeba badania jedynie dokumentów i ewentualnie uzyskania wyjanie
stron w sprawie (std podstawowe znaczenie w postpowaniu
podatkowym).
W toku tego postpowania obowizuj wszystkie zasady postpowania
dowodowego.
Przeprowadzeniu tej formy postpowania dowodowego czsto su
postanowienia przepisów szczególnych, które wymagaj jedynie zoenia
wniosku na kwestionariuszu ( np. w sprawie podatku od nieruchomoci
- postpowanie polega tu na sprawdzeniu prawdziwoci danych oraz
zasadnoci uwzgldnienia dania).
Prawidowe rozstrzygnicie sprawy administracyjnej przez organ
administracji publicznej zaley od zaatwienia jej w oparciu o
obiektywnie istniejce i waciwie ocenione okolicznoci faktyczne. Dla
osignicia tego celu zostaa podporzdkowana normatywna konstrukcja
postpowania dowodowego, oparta na zasadach gwarantujcych prawidowe
odczytywanie faktów i dowodów orzeczenia organu w sprawie
indywidualnej. Najwaniejsze jest osignicie celu czyli ustalenie
prawdy obiektywnej (materialnej) poprzez podejmowanie wszelkich
kroków niezbdnych do dokadnego wyjanienia stanu faktycznego oraz do
zaatwienia sprawy, o czym mówi art. 7 KPA. Przy dalszym postpowaniu
dowodowym zasada ta zostaa jeszcze bardziej skonkretyzowana za
pomoc zasad szczegóowych. Naley jednak pamita, i przebieg
postpowania dowodowego jest zdeterminowany przez wszystkie ogólne
zasady postpowania administracyjnego, a wic nie tylko przez zasad
prawdy obiektywnej. Tak wic przy postpowaniu dowodowym znaczenie
maj wszystkie zasady zawarte w art. 6 – 16 KPA, a zwaszcza zasada
czynnego udziau strony w postpowaniu (art. 10). Szczególne
znaczenie w postpowaniu dowodowym odgrywa równie art. 77 KPA: §1.
Organ administracji publicznej jest obowizany w sposób wyczerpujcy
zebra i rozpatrzy cay materia dowodowy., wymienia on dwa obowizki
organu administracji publicznej prowadzcego postpowanie prawidowe
dla ustalenia podstawy faktycznej decyzji administracyjnej.
ZASADY POSTEPOWANIA DOWODOWEGO
1. Zasada oficjalnoci
Wynika z §1. Art. 77 KPA i mówi o obowizku organu administracji
publicznej, który z urzdu musi podejmowa wszelkie kroki zmierzajce
do wyczerpujcego zgromadzenia materiau dowodowego. Co za tym idzie
przeprowadzenie postpowania organ nie moe przerzuci na stron, a
take gdy strona przedstawi niepeny materia dowodowy to organ ma
obowizek z wasnej inicjatywy go uzupeni. Problemem mog sta si tu
wnioski nasuwajce si z art. 6 KC mówicego, e:
Ciar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego
wywodzi skutki prawne.
W tej kwestii wypowiada si NSA w wyroku z dnia 19.9.1988r
przyjmujc, e: „W sprawach , w których na stronie spoczywa ciar
wskazania konkretnych faktów i zdarze, z których wywodzi ona dla
siebie okrelone skutki prawne, a twierdzenia strony w tym zakresie
s ogólnikowe i lakoniczne, obowizkiem organu prowadzcego
postpowanie jest wezwanie strony do uzupenienia i sprecyzowania
tych twierdze. Dopiero gdy strona nie wskae takich konkretnych
okolicznoci, mona z tego wywie negatywne dla niej wnioski”.
Ponadto wg komentarza pod red. J. Borkowskiego organ „nie jest
zwizany w gromadzeniu materiau dowodowego wnioskami stron, lecz sam
zakrela granice postpowania wyjaniajcego, kierujc si wasnym
przekonaniem co do koniecznoci udowodnienia pewnych faktów” Strona
postpowania ma prawo czynnie uczestniczy w kadym stadium
postpowania administracyjnego. Powysze prawo nie jest obowizkiem
strony, a zatem organ administracji publicznej nie dysponuje adnymi
rodkami dyscyplinujcymi, za pomoc których mógby zmusi stron do
aktywnego udziau w postpowaniu dowodowym. NSA nakazuje jednake
zwrócenie uwagi na celowo czynnego uczestnictwa strony w
czynnociach postpowania dowodowego z racji na urzeczywistnienie
zasady prawdy obiektywnej. Zwaszcza e nieudowodnienie okrelonej
okolicznoci faktycznej moe prowadzi do rezultatów niekorzystnych
dla strony.
cd. 1. Zasada oficjalnoci
Warunkiem wydania prawidowej decyzji administracyjnej jest
ustalenie jej podstawy faktycznej w wietle kompletnego materiau
dowodowego (art.77 §1). Zgromadzonego i zbadanego w sposób
wyczerpujcy, a wic przy podjciu wszelkich kroków niezbdnych dla
dokadnego wyjanienia stanu faktycznego.
3. Obowizek wyczerpujcego rozpatrzenia materiau dowodowego
Z art.77 §1 wynika:
Konieczno rozpatrzenia kadego przeprowadzonego dowodu. Nie moe ono
polega na z góry przyjtych przez organ zaoe w kwestii mniejszej
rangi lub znaczenia tego dowodu.
Konieczno okrelenia wszystkich konsekwencji, które wynikaj z
ustalenia istnienia pewnego faktu umoliwia organowi ustalenie
obiektywnie prawdziwego stanu rzeczy.
Konsekwencj jest konieczno ustosunkowania si przez organ
administracji publicznej do rozbienoci zawartych w tym materiale.
Organ, który dysponujc sprzecznymi ze sob zeznaniami stron lub
wiadków ma obowizek wybra sporód sprzecznych twierdze o faktach to,
które jego zdaniem jest wiarygodne, oraz wskaza kryteria, jakimi
kierowa si, uznajc dan okoliczno faktyczn za udowodnion.
Organ wykorzystujc zakrelone przez norm prawn granice luzu
decyzyjnego, wydaje rozstrzygnicia w ramach uznania
administracyjnego. Tre decyzji musi by „przekonujca pod wzgldem
prawnym i faktycznym”. Organ administracji publicznej jest
obowizany wyjani przyczyny ewentualnych sprzecznoci w zawartoci
materiau dowodowego. Zaniedbanie powyszego obowizku przez organ
administracji publicznej jest istotnym naruszeniem przepisów
postpowania administracyjnego.
4. Zasada bezporednioci postpowania dowodowego
Zakada, e czynnoci zmierzajce do rozpatrzenia i zaatwienia sprawy
powinny by dokonywane przez organ wydajcy decyzj administracyjn,
bowiem ciy na nim prawny obowizek prawidowego ustalenia podstawy
faktycznej rozstrzygnicia. Wyjtkiem jest instytucja pomocy prawnej
omówiona w art. 52 KPA.
5. Postanowienia dowodowe
Organ administracji publicznej wydaje postanowienia dotyczce
przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art.77 §2 KPA organ
administracji publicznej nie jest zwizany wydanym przez siebie
postanowieniem w kwestii przeprowadzenia dowodu. Oznacza to, e w
kadym stadium postanowienia wydane uprzednio postanowienie dowodowe
moe zosta przez organ zmienione, uzupenione lub uchylone. Na
postanowienie dowodowe nie przysuguje zaalenie ani skarga do sdu
administracyjnego. Strona moe je zaskary tylko w odwoaniu od
decyzji organu I instancji, podnoszc w treci kwalifikowany zarzut
wadliwego prowadzenia postpowania dowodowego przez organ. Mówi o
tym art.142KPA.
ZASADA CZYNNEGO UDZIAU STRONY W POSTPOWANIU DOWODOWYM
Strona postpowania ma prawo czynnie uczestniczy w kadym stadium
postpowania, od momentu jego wszczcia do chwili jego zakoczenia
przez wydanie decyzji administracyjnej. Umoliwia mu to wpyw na
ustalenie stanu faktycznego stanowicego podstaw rozstrzygnicia
organu. Zasada ta wyraona jest w art.10 KPA. Po pierwsze stronie
postpowania przysuguje prawo inicjatywy dowodowej. W wietle art.78
KPA, danie strony dotyczce przeprowadzenia dowodu, naley uwzgldni,
jeeli przedmiotem dowodu jest okoliczno majca znaczenie dla sprawy.
Moe natomiast nie uwzgldni dania strony, jeeli danie to dotyczy
okolicznoci ju stwierdzonych innymi dowodami, chyba e maj one
znaczenie dla sprawy (art.78 §2). Organ moe nie uwzgldni dania
strony, gdy uzna, i zoono je celem przewleczenia sprawy. Take
wówczas, gdy danie przeprowadzenia dowodów dotyczy faktów
powszechnie znanych albo faktów znanych organowi z urzdu. Odmowa i
jej przyczyny powinny znale wyrane odzwierciedlenie w aktach sprawy
oraz w uzasadnieniu decyzji administracyjnej. Strona ma prawo
czynnie uczestniczy w czynnociach postpowania dowodowego. Warunkiem
aktywnego udziau strony w postpowaniu dowodowym, prowadzonym
zarówno w formie gabinetowej, jak i na rozprawie, jest umoliwienie
stronie nie tylko stawienia si w miejscu przeprowadzenia dowodów,
ale take zapewnienie jej moliwoci przygotowania si do
przeprowadzonych czynnoci postpowania dowodowego.
Art. 79 §1 KPA mówi, e organ administracji publicznej ma obowizek
zawiadomienia strony o miejscu i terminie przeprowadzania dowodu ze
wiadków, biegych lub ogldzin przynajmniej na 7 dni przed terminem.
Wzywajc stron do udziau w czynnociach dowodowych, organ
administracji publicznej powinien wskaza cel tego wezwania. W
wezwaniu na rozpraw organ okrela jej termin, miejsce
przeprowadzenia oraz przedmiot. Czynny udzia strony w
przeprowadzaniu dowodu moe polega na zadawaniu pyta wiadkom, biegym
i innym stronom oraz na skadaniu wyjanie, zgaszaniu da, propozycji
i zarzutów wraz z przedstawianiem dowodów na ich poparcie. Strona
ma prawo wypowiada si co do wyników postpowania dowodowego oraz co
do zgromadzonych dowodów i materiaów w sprawie. Chyba e zachodz
okolicznoci przewidziane w art.10 § 2 KPA, tzn. zaatwienie sprawy
nie cierpi zwoki ze wzgldu na niebezpieczestwo dla ycia lub zdrowia
ludzkiego albo ze wzgldu na groc niepowetowan szkod materialn. W
tych szczególnych okolicznociach organ administracji publicznej ma
jednake obowizek utrwalenia przyczyn odstpienia od gwarantowanych
stronie przez prawo uprawnie procesowych. Dowód, co do którego
strona nie miaa moliwoci wypowiedzenia si, stosownie do art. 81
KPA, naley uzna za pozbawiony mocy dowodowej.
ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW
Zgodnie z art.80 KPA, organ administracji publicznej ocenia, na
podstawie caoksztatu materiau dowodowego, czy dana okoliczno zostaa
udowodniona. Zasada ta zostaa oparta na dwóch zaoeniach: 1. Oparcie
oceny udowodnienia okrelonej okolicznoci faktycznej na caoksztacie
materiau dowodowego zgromadzonego w toku postpowania w sprawie.
Ocena konkretnego dowodu moe by zatem sformuowana tylko w kontekcie
wszystkich zgromadzonych dowodów, ujtych w ich wzajemnym powizaniu.
W przypadku gdy wyniki postpowania dowodowego zawieraj sprzeczne
ustalenia, organ ma obowizek ustosunkowa si do tych sprzecznoci
poprzez wskazanie dowodów, które przyj jako podstaw faktyczna
rozstrzygnicia, oraz uzasadnienie, dlaczego innym dowodom odmówi
wiarygodnoci i mocy dowodowej. 2. Oparcie oceny udowodnienia
okrelonej okolicznoci faktycznej na rodzaju przyjtych kryteriów,
stosowanych przez organ przy rozpatrywaniu caoksztatu materiau
dowodowego zebranego w sprawie. Przez swobodna ocen dowodów rozumie
si poszukiwanie prawdy obiektywnej przez organ, który nie jest w
tym zakresie zwizany lub ograniczony ustalonymi prawnie sztywnymi
reguami dowodowymi, np.: „moe on uzna za przekonywujce zeznanie
jednego wiadka, mimo e zeznania trzech innych wiadków przecz temu
jednemu zeznaniu” (E. Iserzon, Komentarz). Organ administracji
publicznej, dokonujc oceny dowodów, powinien zatem odwoywa si do
zasad wiedzy oraz dowiadczenia yciowego. Wyniki dokonanej przez
organ administracji publicznej oceny materiau dowodowego zostaj
ujawnione wobec strony postpowania w uzasadnieniu decyzji
administracyjnej.
Dowód
Dowód rozumiany czsto jest jako rodek dowodowy czyli rzecz lub
czynno, na podstawie której przeprowadzone zostao postpowanie
dowodowe. Jest to informacja pynca ze róda dowodowego w sposób
przez prawo okrelony, pozwalajca na stwierdzenie istnienia lub
braku istnienia okrelonego faktu albo prawdziwoci lub
nieprawdziwoci twierdzenia o tym fakcie (rezultat procesu
dowodzenia).
Art. 75 §1 przedstawia przykadowy katalog róde dowodowych wród
których zostay wymienione dokumenty, zeznania wiadków, opinie
biegych oraz ogldziny. Jest to katalog otwarty. Dowodem w
postpowaniu administracyjnym, moe by wszystko co moe przyczyni si
do wyjanienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Rzeczowe róda dowodowe
Rzeczowe rodki dowodowe
Waciwo dokumentu( analiza dokumentu w drodze ogldzin, które maj suy
ustaleniu prawdziwoci dokumentu, tj. tego, czy rzeczywicie pochodzi
od organu, który go wystawi).
Przedmiot np. nieruchomo, zwierz, budynek, pojazd, ludzkie ciao,
fotografie, noniki informacji.
Wynik ogldzin, sucy okreleniu waciwoci dowodu rzeczowego.
Osobowe róda dowodowe
Osobowe rodki dowodowe
1. Kryterium rodzaju róda informacji.
rodki dowodowe rzeczowe - to rodki w których ródo informacji
stanowi cechy danej rzeczy, bd zachowane na niej lady pewnych
zdarze. Dowody rzeczowe to ogldziny wszelkich przedmiotów, ogldziny
osób i dokumentów, gdy chodzi nie o tre ale o pewne waciwoci
zewntrzne
rodki dowodowe osobowe, których ródem informacji s osoby – nale do
nich zeznania wiadków, opinie biegych, przesuchanie stron, pisemne
owiadczenia zawarte w dokumentach. Biorc pod uwag form przekazania
informacji organowi orzekajcemu, rodki dowodowe osobowe dzielimy na
ustne i pisemne.
W nauce wystpuj róne pogldy dotyczce zaliczania dokumentów do grupy
rodków dowodowych rzeczowych lub osobowych.
2.Kryterium sposobu zetknicia si orzekajcego organu z faktem bdcym
przedmiotem dowodu.
rodki dowodowe bezporednie - to rodki przy których organ orzekajcy
moe bezporednio spostrzega i stwierdza prawdziwo lub faszywo
okrelonego faktu; rodki te, dotycz wprost i bezporednio faktu
gównego. Typowym ich przykadem s ogldziny (wizja lokalna).
rodki dowodowe porednie - to rodki, przy których organ orzekajcy
stwierdza istnienie pewnego faktu porednio tj. na podstawie
postrzegania innego faktu – zezna wiadków, opinii biegych, treci
dokumentów, przesucha stron.
3. Kryterium dopuszczalnoci przeprowadzenia danego rodka
dowodowego.
rodki dowodowe podstawowe, to rodki których przeprowadzenie nie
jest uzalenione od pewnych przesanek - to dokumenty, zeznania
wiadków, opinie biegych, ogldziny
rodki dowodowe posikowe, których dopuszczalno zostaa uzaleniona od
spenienia okrelonych przesanek. Zaliczamy do nich przesuchanie
stron.
4.Kryterium regulacji prawnej rodków dowodowych.
rodki dowodowe uregulowane w przepisach k.p.a.: dokumenty, zeznania
wiadków, opinie biegych, ogldziny, przesuchanie stron.
rodki dowodowe nie uregulowane w przepisach k.p.a. (nienazwane).
rodki dowodowe nienazwane s dopuszczalne w postpowaniu
administracyjnym pod warunkiem, e ich stosowanie nie jest sprzeczne
z prawem a przyczyni si do wykrycia prawdy materialnej.
Do tej grupy rodków nale opinie instytutu naukowego lub
naukowo-badawczego. Do dowodów nienazwanych zaliczamy równie dowody
z filmu, utrwalonego obrazu telewizyjnego, z fotokopii, planów,
rysunków, pyt lub tam dwikowych i innych materiaów oraz przyrzdów
utrwalajcych lub przenoszcych obrazy lub dwiki, maszynowe wypisy
urzdze liczcych okrelajcych liczb rozmów telefonicznych i
wykazujcych wysoko nalenej opaty, wywiad rodowiskowy, opinie prawne
penomocnika strony.
DOWÓD Z DOKUMENTU
sporzdzone w przypisanej formie
w ich zakresie dziaania
Jeeli dokument urzdowy spenia te warunki posiada on pen moc
dowodow, oznacza to, e organ administracji w postpowaniu
wyjaniajcym musi przyj za udowodnione, zgodne z prawd to, co zostao
stwierdzone w treci dokumentu. Jest to domniemanie zgodnoci z prawd
owiadczenia organu, od którego pochodzi dokument. (K.p.a. w art.
76§1 i §3 )
Dokument urzdowy nie ma bezwzgldnej mocy dowodowej, poniewa moliwe
jest, przeprowadzenie dowodu przeciwko treci dokumentu (jeeli
pojawi si wtpliwoci w stosunku do jego treci – podejrzenie bdu,
faszu dokumentu) (art. 76§3 k.p.a.).
Dokumentami urzdowymi s, np.:
- zawiadczenie – art. 217§ 2 pkt.1 k.p.a. jest ono „urzdowym
potwierdzeniem okrelonych faktów lub stanu prawnego”.
- czynno materialna – co wynika z brzmienia art. 2§ 2 pr. nt.:
„Czynnoci notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem,
maj charakter dokumentu urzdowego”.
- akt administracyjny sporzdzony w formie pisemnej (jak równie
elektronicznej) wydany przez organ administracji publicznej, jak
równie protokó z jego ogoszenia.
- potwierdzenie wpynicia podania do urzdu (art. 64§4 k.p.a.)
- prawidowo wypeniony i podpisany przez funkcjonariusza Poczty
Polskiej druk potwierdzenia odbioru korespondencji
- ksieczka wojskowa
- dziennik budowy
Odpis lub wycig z dokumentu
Gdy dokument stanowicy dowód w postpowaniu znajduje si w posiadania
organu lub podmiotu wykonujcego zadania w zakresie wydawania
decyzji administracyjnej, dla celów dowodowych wystarczy przedstawi
odpis lub wycig z dokumentu urzdowego powiadczony przez ten organ.
Jeeli strona nie moe sama uzyska takiego odpisu lub wycigu z
dokumentu urzdowego to organ administracji publicznej prowadzcy
postpowanie ma obowizek wystpi z daniem do organu lub podmiotu
bdcego w osiadaniu tego dokumentu. Organ gdy uzna za konieczne
przejrzenie oryginau dokumentu, moe wystpi o jego dostarczenie
(art. 76§1 k.p.a.)Strona moe take zamiast oryginau dokumentu zoy
odpis dokumentu, jeeli jego zgodno z oryginaem zostaa powiadczona
przez notariusza albo penomocnika strony bdcego adwokatem, radc
prawnym, rzecznikiem patentowym lub doradc podatkowym zgodnie z
art. 76a§2 k.p.a.
DOWÓD Z ZEZNA WIADKÓW
wiadkiem jest osoba fizyczna, która w postpowaniu dotyczcym praw
lub obowizków innego podmiotu skada zeznania o faktach
spostrzeonych lub o których otrzymaa wiadomo od innych osób.
Art. 82k.p.a. okrela przyczyny niezdolnoci bycia wiadkiem w
postpowaniu administracyjnym. S to przyczyny faktyczne i prawne. Do
grupy ogranicze wynikajcych z przyczyn faktycznych zaliczamy
ograniczenie zawarte w pkt. 1 art. 82. wiadkiem nie moe by osoba
niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzee. Wród
przyczyn prawnych wymienia si pkt. 2 i 3 art. 82 k.p.a.:
Osoby obowizane do zachowania tajemnicy informacji niejawnych na
okolicznoci objte tajemnic, jeeli nie zostay w trybie okrelonym
obowizujcymi przepisami zwolnione od obowizku zachowania tej
tajemnicy;
Duchowni co do faktów objtych tajemnic spowiedzi.
Zeznania osób, które nie mog zeznawa w charakterze wiadka nie maj
mocy dowodowe, a okoliczno faktyczna której dotyczyy nie moe by na
ich odstawie uznana za udowodnion.
Organ administracji prowadzcy postpowanie moe wzywa wiadków z
wasnej inicjatywy lub na wniosek stron oraz da od wiadków
udzielania wyjanie i odpowiedzi na zadawane pytania.
Ograniczenie zezna wiadków
Art. 83 k.p.a. stanowi , e nikt nie ma prawa odmówi zezna w
charakterze wiadka, przewiduje jednak dwa prawne ograniczenia
dowodu z zezna wiadka w postaci:
Prawo odmowy zezna, oraz
Prawo odmowy zezna przysuguje maonkowi strony, wstpnym, zstpnym i
rodzestwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak
równie osobom pozostajcych ze stron w stosunku przysposobienia,
opieki lub kurateli. Prawo odmowy zezna trwa take po ustaniu
maestwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Jeeli dana osoba
skorzysta z instytucji odmowy zezna, nie wystpi jako wiadek w
sprawie.
Przepis art. 83§2 stanowi, e wiadek moe odmówi odpowiedzi na
pytania, gdy odpowied mogaby narazi jego lub jego bliskich
wymienionych w §1 na odpowiedzialno karn, hab lub bezporedni szkod
majtkow albo spowodowa naruszenie obowizku zachowania prawnie
chronionej tajemnicy zawodowej. Przez odpowiedzialno karn naley
rozumie odpowiedzialno karnoadministracyjn, karno skarbow,
odpowiedzialno w sprawach o wykroczenia, a nawet dyscyplinarn.
Przez hab rozumie si niesaw, utrat uznania spoecznego, umniejszenie
czci lub wartoci obyczajowej. Szkoda majtkowa to uszczerbek o
charakterze majtkowym, który bdzie bezporednim skutkiem zoenia
zezna. Tajemnica zawodowa dotyczy prawnie chronionej tajemnicy
zawodowej, a zatem takim wiadomociami, których zachowanie przez
osob wykonujc dany zawód jest obowizkiem prawnym tej osoby, np.
zgodnie z art. 14 ustawy o rzecznikach patentowych, rzecznik
patentowy jest obwizany zachowa w tajemnicy wszelkie informacje,
które uzyskay w zwizku z wykonywaniem czynnoci zawodowych.
Przed zoeniem zezna przez wiadka organ ma obowizek uprzedzi go o
prawie odmowy zezna o odmowy odpowiedzi na pytania oraz
odpowiedzialnoci za faszywe zeznania.(art. 83§3 k.p.a.)
DOWÓD Z OPINII BIEGEGO
Biegym (rzeczoznawc, ekspertem, znawc) jest osoba fizyczna, powoana
do udziau w postpowaniu, dotyczcym innego podmiotu, w celu wydania
opinii w danej sprawie, ze wzgldu na posiadan wiedz fachow w tej
dziedzinie.
Opinia biegego dotyczy okolicznoci faktycznych, stanów lub zdarze
dla których poznania i wyjanienia wymagany jest okrelony zasób
wiadomoci specjalnych .
Organ administracji publicznej powouje biegych z urzdu lub na
wniosek stron.
Powoanie biegego nie jest obowizkiem ale moliwoci. Przepisy
szczególne, mog nakada obowizek zacignicia w okrelonych sprawach
opinii biegego, np. art.130 ust.2 GospNierU, zgodnie z którym,
ustalenie wysokoci odszkodowania za wywaszczon nieruchomo nastpuje
po uzyskaniu opinii bieg rzeczoznawczy majtkowego, okrelajcego
warto nieruchomoci.
Organ nie jest wizany opini biegego. Podlega ona ocenie zgodnie z
zasad swobodnej oceny dowodów.
Podstawowymi obowizkami biegego w postpowaniu administracyjnym
jest: - przeprowadzenie ekspertyzy i wydanie opinii, - udzia w
rozprawie, - udzia w innych czynnociach procesowych.
Biegy
Przepis art. 84 zawiera przesanki jakie musz zosta spenione, aby
dana osoba moga wystpowa w postpowaniu, w charakterze biegego.
Dzielimy je na przesank pozytywn – osoba taka musi posiada
wiadomoci specjalne (art. 84§1) i przesanki negatywne – ich
wystpienie powoduje utrat zdolnoci bycia biegym.
Biegy podlega wyczeniu (art. 84§2 k.p.a) podobnie jak pracownik
organu administracji publicznej na podstawnie art. 24 k.p.a. Poza
tym do biegych stosuje si przepisy dotyczce przesuchania wiadków.
Biegym nie moe by osoba, która nie ma zdolnoci spostrzegania lub
komunikowania swoich spostrzee, poniewa stanowi to kryterium, które
jest warunkiem dopuszczalnoci wszelkich rodków dowodowych
osobowych. Biegym nie moe by równie osoba, na której ciy obowizek
zachowania tajemnicy pastwowej lub subowej, jeeli opracowanie
opinii wymagaoby naruszenia prawnego obowizku ich ochrony, a osoba
ta nie zostaaby zwolniona od tego obowizku na mocy przepisów
szczególnych. To samo dotyczy tajemnicy spowiedzi. Wyczenie biegego
nastpuje w drodze postanowienia.
Biegym tak jak wiadkom przysuguje prawo odmowy przedstawienia
opinii na podstawie art. 83§ 1 k.p.a. oraz prawo odmowy odpowiedzi
na pytania na podstawie art. 83§2 k.p.a.
DOWÓD Z OGLDZIN
Ogldziny polegaj na bezporednim zbadaniu okrelonego przedmiotu
przez organ orzekajcy, którego celem jest dokonanie spostrzee za
pomoc okrelonego zmysu (wzroku, suchu, dotyku, wchu, smaku), co do
waciwego przedmiotu. O potrzebie przeprowadzenia ogldzin decyduje
charakter sprawy, która jest przedmiotem postpowania
administracyjnego.
Ogldziny s rodkiem dowodowym bezporednim, czyli takim, który
umoliwia organowi orzekajcemu bezporednie zetknicie si ze stanem
faktycznym w danej sprawie. Dziki temu realizuj one najlepiej
postulat bezporednioci postpowania dowodowego. Przedmiot ogldzin
moe stanowi miejsce, które ma by przeznaczone pod budow, rzecz
ruchoma lub nieruchomo majca by wpisana do rejestru zabytków, dziea
sztuki, do którego moe zosta wydany zakaz wywozu za granic w celu
ekspozycji.
Ogldziny przeprowadza si na danie strony lub z urzdu. Przepisy
szczególne mog nakada na organ obowizek przeprowadzenia
ogldzin,
W zalenoci od przedmiotu ogldzin, mog by one przeprowadzone w
siedzibie organu, jak i poza ni. Zarówno strona, jak i osoba bdca w
posiadaniu przedmiotu ogldzin jest obowizana przedstawi ten
przedmiot na wezwanie organu orzekajcego.
Eksperyment dowodowy jest szczególn form ogldzin, polega on na tym,
e „dokonuje si ogldzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz
stworzon w sposób sztuczny sytuacj mogc przekona organ orzekajcy o
susznoci czy niesusznoci zaoenia dowodowego. Form ogldzin jest take
przeprowadzenie badania lekarskiego osoby, która ubiega si z racji
stanu zdrowia o pewne wiadczenia.
DOWÓD Z PRZESUCHANIA STRON
Stosowanie tego rodka dowodowego jest moliwe po spenieniu cznie
dwóch przesanek: 1) wyczerpaniu rodków dowodowych lub ich braku w
ogóle z powodu ich braku 2) pozostay nie wyjanione fakty istotne
dla rozstrzygnicia sprawy,
Do przesuchania stron stosuje si przepisy dotyczce wiadków, z
wyczeniem przepisów o rodkach przymusu. Przed przesuchaniem strony
naley uprzedzi stron o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o
odpowiedzi za faszywe zeznania. Jest to wic rodek dowodowy
stosowany posikowo, nie moe to by jedyny rodek dowodowy
przeprowadzony przez organ w czasie postpowania. Przepisy k.p.a.
nie okrelaj formy odbierania wyjanie od strony. Mog wic by one
zoone pisemnie, przypadku ustnego przesuchania strony, organ ma
obowizek sporzdzi protokó.
Od przesuchania stron naley odróni wyjanienia stron, które nie s
rodkiem dowodowym – dotycz przedstawienia przez stron stanu
faktycznego sprawy wymagajcego udowodnienia. Strony mog skada
wyjanienia, zgasza dania, propozycje i zarzuty oraz przedstawi
dowody na ich poparcie zgodnie z art. 83§ 1 k.p.a.
Nieusprawiedliwione niestawiennictwo art. 88 k.p.a.
W przypadku, gdy osoba obowizana do osobistego stawienia si, mimo
prawidowego wezwania nie stawia si bez uzasadnionej przyczyny jako
wiadek lub biegy, albo niezasadnie odmówia zoenia zezna, wydania
opinii, okazania przedmiotu ogldzin albo udziau w innej czynnoi
urzdowej , organ przeprowadzajcy dowód mona zastosowa wobec niej
grzywn do 50z, a w razie ponownego niezastosowania si do wezwania
grzywn do 200z. Grzywn organ wymierza w drodze postanowienia, na
które suy zaalenie. Osoba ukarana grzywn moe zosta zwolniona od tej
kary po cznym spenieniu nastpujcych przesanek: - ukarany powinien
zoy do organu wniosek o zwolnienie od kary grzywny, - wniosek
powinien zosta zoony w terminie siedmiu dni od daty dorczenia
postanowienia o ukaraniu grzywn, - w treci wniosku nale wskaza
okolicznoci usprawiedliwiajce naruszenie obowizku wynikajcego z
przepisów k.p.a. o postpowaniu dowodowym.
wiadek moe by jednak doprowadzony do zoenia zezna pod przymusem na
podstawie art. 88 § 3 k.p.a.
DOWÓD Z OWIADCZENIA STRONY
Jest to rodek dowodowy dopuszczony w art. 75§ 2k.p.a. Moliwe jest
jego zastosowanie w przypadku spenienia nastpujcych
przesanek:
Przepis prawa wprost nie wymaga przedoenia zawiadczenia,
Strona zgasza wniosek, e chce zoy owiadczenie.
Przed odebraniem takiego owiadczenia organ musi pouczy stron o
odpowiedzialnoci za faszywe zeznania.
FAKTY NIEWYMAGAJCE DOWODU
Przepisy procesowe zezwalaj organowi procesowemu na dokonywanie
ustale faktycznych bez przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art. 77§4
„Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzdu nie
wymagaj dowodu. Fakty znane organowi z urzdu naley zakomunikowa
stronie.”
faktów powszechnie znanych
Fakty powszechnie znane, to okolicznoci, zdarzenia, czynnoci lub
stany, które s znane kademu przecitnie rozsdnemu, posiadajcemu
przecitne dowiadczenie yciowe mieszkacowi miejscowoci, w której
znajduje si siedziba organu administracji publicznej. Powszechnie
znane s zdarzenia, które normalnie i zwyczajnie zachodz w pewnym
czasie i miejscu. Za fakty powszechnie znane uwaa si np. wydarzenia
historyczne, polityczne, zjawiska przyrodnicze, procesy
ekonomiczne.
faktów znanych organowi z urzdu.
S to fakty, znane organowi z urzdu z racji wykonywanych funkcji lub
zajmowanego stanowiska, lub które mona ustali na podstawie danych,
którymi rozporzdza ten organ.
W przeciwiestwie do faktów powszechnie znanych, naley zakomunikowa
je stronie, poniewa mog by jej nieznane (art. 77§4 zd. 2).
Strona nie moe da, aby organ udowodni jej fakty znane mu z urzdu,
ale ma prawo do przeciwstawienia dowodów przeciwko istnieniu tych
faktów. Nie mona wykluczy, e fakty znane organowi z urzdu mog by
oparte na bdnych informacjach.
DOMNIEMANIE
Domniemanie nie jest dowodem, ale metod dowodzenia. K.p.a. nie
reguluje wprost zagadnienia dopuszczalnoci przyjmowania domniema
jako metody dowodzenia, jednake przepisy kodeksu wprowadzaj tzw.
proste domniemania prawne – domniemanie istnienia penomocnictwa
(art. 33§4), domniemanie dorczenia pisma (art. 43), domniemanie
zgodnoci z prawd dokumentu urzdowego (art. 76§1).
Mona wyróni
domniemanie faktyczne
domniemanie prawne
Polega na tym, e przepis prawa nakazuje przyjcie faktu
poszukiwanego na podstawie innego wskazanego faktu. Domniemania
prawne dziel si na:
- wzruszalne (proste) – mona je obali przeciwdowodem
- niewzruszalne – przeciwdowód jest niedopuszczalny. Nie wystpuj na
gruncie k.p.a.
UPRAWDOBODONIENIE
Uprawdopodobnienie to przekonanie, e okrelony fakt mia miejsce, i e
takie, a nie inne okolicznoci faktyczne towarzyszyy pewnym
zdarzeniom.
Dowód stanowi regu, a uprawdopodobnienie wyjtek, na korzy strony,
która powouje si na pewien fakt. Przepisy procesowe dopuszczaj w
niektórych przypadkach moliwo uznania istnienia lub nieistnienia
okolicznoci faktycznych w sposób mniej sformalizowany, czyli w
drodze uprawdopodobnienia
K.p.a. nie podaje definicji instytucji uprawdopodobnienia, jednak
jest ono dopuszczalne w nastpujcych sytuacjach:
1. Uprawdopodobnienie istnienia okolicznoci mogcych wywoa wtpliwoci
co do bezstronnoci pracownika organu administracji (art. 24§3) lub
czonka organu kolegialnego orzekajcego w sprawie (art. 27§1),
biegego (art. 84§2),
2. Uprawdopodobnienie, e uchybienie terminu w postpowaniu nastpio
bez winy zainteresowanego (art. 58§1),
3. Uprawdopodobnienie uchylenia decyzji wskutek wznowienia
postpowania, implikujce wstrzymanie wykonania decyzji przez organ
waciwy w sprawie wznowienia postpowania (art. 152§1),
4. Uprawdopodobnienie, e decyzja jest dotknita wad wymienion w art.
156 k.p.a., implikujce wstrzymanie wykonania decyzji przez organ
waciwy w sprawie stwierdzenia niewanoci decyzji (art. 159§1).
Przykady praktyczne