Postpowania dowodowe w procesach administracyjnych. Przedstaw przebieg i zasady odczytywania faktów z dowodów. Podaj przykady praktyczne.ADMINISTRACJA III rok
Pojcie postpowania wyjaniajcego
W ogólnym postpowaniu administracyjnym szczególn rol odgrywaj czynnoci procesowe zmierzajce do wyjanienia stanu faktycznego sprawy.
Mona uj w pojcie postpowanie wyjaniajce (wystpuje ono w art. 35 § 3, 106 § 4, 138 § 2).
S to czynnoci majce na celu wyjanienie okolicznoci bdcych podstaw rozstrzygnicia.
Postpowanie dowodowe jest jedn z form postpowania wyjaniajcego.
Formy administracyjnego postpowania wyjaniajcego
due znaczenie, o czym wiadczy uregulowanie jej w osobnym rozdziale
forma nazwana
wzgldnie sformalizowana
jednoznacznie wyodrbniona
forma zinstytucjonalizowana
zasadniczo skoncentrowana
instytucja prawna
2. Druga forma nienazwana okrelana wg nauki jako - postpowanie gabinetowe, postpowanie kameralne, bd mowa jest o postpowaniu dowodowym poza form rozprawy, trybie pozarozprawowym, lub o odrbnym gromadzeniu materiaów dowodowych.
nazywana jest równie przesuchaniem rozumianym jako dialog midzy organem a jedn z osób uczestniczcych w sprawie, majcym na celu wyjanienie sprawy
ma uproszczony charakter
wynika z ograniczonego przepisami prawa zakresu stosowania rozprawy administracyjnej (problem przesanek rozprawy administracyjnej - art. 89 k.p.a.)
Rozprawa
 
Jest to szereg przesucha, które spojone s jednym celem i cz si w jedn cao dziki nieprzerwanej obecnoci konfrontujcych si ze sob organu i stron (cecha kontradyktoryjnoci). Jest instytucj procesow std jej cel suy realizacji okrelonych wartoci procesowych. Uczestniczy w niej szeroki krg osób, czsto nawet wszystkie osoby, które bior udzia w danym postpowaniu administracyjnym.
Przeprowadzenie rozprawy jest istotnym elementem realizacji m.in. zasady dochodzenia prawdy obiektywnej (art.7), zasady pogbiania zaufania obywateli do organów Pastwa (art.8), zasady czynnego udziau strony w postpowaniu administracyjnym (art. 10), zasady przekonywania (art. 11), zasady szybkoci i prostoty postpowania (art. 12), oraz zasady ugodowego zaatwiania spraw administracyjnych (art. 13).
Rozprawa znajduje zastosowanie wycznie w toczcym si ju postpowaniu. Jest stosowana niezalenie od inicjatywy wszczcia postpowania - zarówno z urzdu, jaki i wszcztego na danie strony (art. 61 § 1). Dotyczy postpowania w I i w II instancji.
Tok postpowania rozpoczyna si z dniem wszczcia postpowania (z zastrzeeniem art. 31 § 2). W przypadku postpowania na danie strony, dat wszczcia postpowania jest dzie dorczenia dania organowi administracji publicznej (art. 61 § 3). Kodeks nie reguluje natomiast daty wszczcia postpowania z urzdu. Orzecznictwo wskazuje, e za dat tak naley przyj dzie pierwszej czynnoci dokonanej w sprawie, której postpowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony, dziaajcy w granicach przysugujcych mu kompetencji pod warunkiem, e o czynnoci tej powiadomiono stron.
Tok postpowania koczy si w momencie gdy decyzja stanie si ostateczna.
Zgodnie z art. 89 organ administracji publicznej jest obowizany przeprowadzi rozpraw, gdy:
Przypieszy to lub uproci postpowanie.
Zapewni to osignicie celu wychowawczego.
Wymaga tego przepis prawa.
Zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron.
Jest to potrzebne do wyjanienia sprawy przy udziale wiadków, biegych, w drodze ogldzin.
Czynnoci przygotowawcze poprzedzajce przeprowadzenie rozprawy
Organ zobowizany jest przygotowa rozpraw w taki sposób aby zapewni on zgromadzenie przed rozpraw wszystkiego co moe mie znaczenie dla rozstrzygnicia sprawy. Tak aby w miar moliwoci postpowanie dowodowe zostao zakoczone w cigu jednej rozprawy, aby strony mogy ustosunkowa si do caoci zebranego materiau dowodowego i eby po zakoczeniu rozprawy wyda decyzj zaatwiajc spraw. Zakres oraz rodzaj czynnoci przygotowawczych ustala sam organ. Zasadnicze znaczenie wród czynnoci poprzedzajcych rozpraw ma analiza sprawy administracyjnej, która jest przedmiotem postpowania (np. okrelenie czy istnieje potrzeba udowodnienia pewnych okolicznoci przy pomocy zezna wiadków, opinii biegych lub w drodze ogldzin). Jeeli przeprowadzenia rozprawy wymaga szczególny przepis prawa lub zaistniej ku temu okrelone okolicznoci organ prowadzcy postpowanie ma obowizek przystpi do organizacji rozprawy.
Na czynnoci przygotowawcze rozprawy skadaj si:
czynnoci wobec podmiotów i uczestników postpowania - ich celem jest realizacja podstawowej funkcji rozprawy
czynnoci porzdkowe - obejmuj one wyznaczenie terminu, godziny rozprawy oraz protokolanta, a take zapewnienie lokalu, w którym odbdzie si rozprawa.
Czynnoci przygotowawcze wobec stron zmierzaj do tego, aby strony dowiedziay si o rozprawie i wziy w niej udzia. Obejmuj one:
1. wezwanie stron do zoenia przed rozpraw wyjanie, dokumentów oraz innych dowodów.
Przed rozpraw strona powinna zoy danie przeprowadzenia dowodów, jednak nie zastosowanie si do tego obowizku nie pozbawia strony prawa zgoszenia tego dania w czasie trwania rozprawy. Nie zgoszenie tego dania take w trakcie rozprawy nie powoduje pozbawienia strony prawa dania przeprowadzenia dowodu, jeeli ma to znaczenie dla sprawy.
2. wezwanie stron do stawienia si na rozpraw osobicie lub przez przedstawiciela albo penomocnika.
Uzalenione jest to od tego, jak oceniono charakter czynnoci podejmowanych na rozprawie. Jeeli strona nie ma zdolnoci do czynnoci prawnej, wtedy organ wzywa j na rozpraw z przedstawicielem ustawowym. W przypadku ustanowienia przez stron penomocnika równie on musi zosta zawiadomiony o terminie rozprawy, na której niezbdny jest osobisty udzia strony.
Druga grupa czynnoci przygotowawczych rozprawy dotyczy uczestników postpowania. Obejmuje ona:
 
zawiadomienie pastwowych jednostek organizacyjnych, organizacji spoecznych oraz innych osób, jeeli ich udzia w rozprawie jest uzasadniony ze wzgldu na jej przedmiot - chodzi tu o zapewnienie udziau w rozprawie podmiotom, które maj w sprawie interes faktyczny.
Na podstawie art. 91 § 1 wezwanie musi zawiera w swej treci nastpujce elementy obligatoryjne:
termin - dzie, miesic, rok i godzin rozpoczcia rozprawy
miejsce rozprawy - siedzib organu (miejscowo, ulic oraz nr siedziby).
Rozprawa moe zosta przeprowadzona poza siedzib organu przez wzgld na miejsce zamieszkania stron, wiadków oraz innych osób, lub jeeli przeprowadzenie rozprawy musi by poczone z dokonaniem ogldzin przedmiotów, które nie mog by dostarczone do siedziby organu (wówczas odbdzie si w miejscu, w którym ten przedmiot si znajduje - o ile jest to moliwe).
przedmiot rozprawy - spraw administracyjn, która jest przedmiotem toczcego si postpowania.
 
§ 2 wprowadza pisemn form wezwania - dorcza si je na pimie.
Cz waciwa rozprawy
 
Przepis art. 94
Dotyczy dwóch bardzo wanych kwestii, które odnosz si do przeprowadzenia rozprawy: pierwsza to skutki niestawienia si strony na rozprawie (§ 1), a druga przyczyny, których wystpienie powoduje obowizek odroczenia rozprawy przez kierujcego.
Wykonanie przez stron obowizku stawienia si na rozpraw nie jest zagroone sankcj grzywny. Jeeli strona nie stawi si na rozpraw i nie bdzie to spowodowane okolicznociami okrelonymi w art. 94 § 2, to rezygnuje ona z prawa do uczestnictwa w postpowaniu. Jeeli udzia strony w rozprawie, nie jest niezbdny zakada si, e strona dysponuje swoim prawem procesowym do udziau w postpowaniu. W przypadku, gdy strona zrezygnuje z tego prawa, nie moe da uchylenia decyzji w trybie wznowienia postpowania. Jeeli strona nie stawia si na rozprawie mimo, e bya waciwie wezwana, a jej obecno nie jest konieczna, organ moe przeprowadzi rozpraw nawet jeli strona usprawiedliwia niestawiennictwo. Nieobecno strony na rozprawie samo przez si nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia.
Od decyzji kierujcego rozpraw, w zalenoci od okolicznoci sprawy zaley, czy sprawa si odbdzie, czy zostanie odroczona, w przypadku jeeli nieobecno stron naleycie wezwanych nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia rozprawy.
Przewodniczcy obowizany jest odroczy rozpraw jeeli zachodz przyczyny okrelone w §2 naley tu:
powane nieprawidowoci w wezwaniu stron na rozpraw.
 
 
„inne wane przyczyny”.
Kierujcy rozpraw ocenia te przyczyny - s nimi te, które uniemoliwiaj osignicie celu rozprawy np. niestawienie si strony, wiadka lub biegego co powoduje niemono udowodnienia danej okolicznoci faktycznej.
Przebieg rozprawy
Kodeks nie okrela porzdku rozprawy, w zwizku z tym nie reguluje w peni kwestii dotyczcych kierownictwa rozprawy. W zakresie przeprowadzenia rozprawy naley wzorowa si na postpowaniu sdowym.
 
Nastpnie przeprowadza si postpowanie dowodowe - przeprowadza si dowód z dokumentów, przesuchuje wiadków, biegych, dokonuje ogldzin. Wzorem sdowym wiadków przesuchuje si pojedynczo, w nieobecnoci wiadków, którzy jeszcze nie skadali zezna. Przed odebraniem zezna od wiadka, kierujcy rozpraw powiadamia go o prawie odmowy zezna i odpowiedzi na poszczególne pytania oraz informuje go o odpowiedzialnoci karnej za zoenie faszywych zezna. Z reguy biegy zobowizany jest do stawienia si na rozprawie poniewa jeeli nie ma koniecznoci osobistego udziau biegego organ po prostu go nie wzywa. Biegy powinien udziela odpowiedzi na pytania, które zadaa mu strona, jeeli jednak nie dotycz one istoty sprawy, moe zwróci si do kierujcego rozpraw o uchylenie tego pytania.
Dowody, które zostay wniesione na pimie ujawnia si na rozprawie poprzez odczytanie, uczestników rozprawy powiadamia si take o faktach znanych organowi z urzdu.
Na mocy art. 95 § 1stronie przysuguj dwa podstawowe uprawnienia:
- prawo do czynnego udziau w toku rozprawy poprzez skadanie wyjanie, da, propozycji i zarzutów oraz prawo do przedstawiania dowodów na ich poparcie,
- prawo do wypowiedzenia si co do wyników postpowania dowodowego poprzez ustosunkowanie si do tego, które z okolicznoci wedug strony zostay stwierdzone, a które jeszcze nie.
 
 
Po wyczerpaniu postpowania dowodowego i umoliwieniu stronom ustosunkowania si do jego wyników kierujcy rozpraw zamyka j. Z rozprawy spisuje si protokó, który powinien odpowiada ogólnym wymogom stawianym protokoom (art. 68) i dokadnie odzwierciedla przebieg rozprawy. Dobrze przeprowadzona rozprawa ma due znaczenie w postpowaniu administracyjnym jako najbardziej wartociowa forma prowadzenia postpowania wyjaniajcego.
2) Postpowanie gabinetowe.
W praktyce jest najbardziej dominujc form postpowania wyjaniajcego. Ze wzgldu na swoj uproszczon formu bdzie miao miejsce, gdy istnieje potrzeba badania jedynie dokumentów i ewentualnie uzyskania wyjanie stron w sprawie (std podstawowe znaczenie w postpowaniu podatkowym).
W toku tego postpowania obowizuj wszystkie zasady postpowania dowodowego.
Przeprowadzeniu tej formy postpowania dowodowego czsto su postanowienia przepisów szczególnych, które wymagaj jedynie zoenia wniosku na kwestionariuszu ( np. w sprawie podatku od nieruchomoci - postpowanie polega tu na sprawdzeniu prawdziwoci danych oraz zasadnoci uwzgldnienia dania).
Prawidowe rozstrzygnicie sprawy administracyjnej przez organ administracji publicznej zaley od zaatwienia jej w oparciu o obiektywnie istniejce i waciwie ocenione okolicznoci faktyczne. Dla osignicia tego celu zostaa podporzdkowana normatywna konstrukcja postpowania dowodowego, oparta na zasadach gwarantujcych prawidowe odczytywanie faktów i dowodów orzeczenia organu w sprawie indywidualnej. Najwaniejsze jest osignicie celu czyli ustalenie prawdy obiektywnej (materialnej) poprzez podejmowanie wszelkich kroków niezbdnych do dokadnego wyjanienia stanu faktycznego oraz do zaatwienia sprawy, o czym mówi art. 7 KPA. Przy dalszym postpowaniu dowodowym zasada ta zostaa jeszcze bardziej skonkretyzowana za pomoc zasad szczegóowych. Naley jednak pamita, i przebieg postpowania dowodowego jest zdeterminowany przez wszystkie ogólne zasady postpowania administracyjnego, a wic nie tylko przez zasad prawdy obiektywnej. Tak wic przy postpowaniu dowodowym znaczenie maj wszystkie zasady zawarte w art. 6 – 16 KPA, a zwaszcza zasada czynnego udziau strony w postpowaniu (art. 10). Szczególne znaczenie w postpowaniu dowodowym odgrywa równie art. 77 KPA: §1. Organ administracji publicznej jest obowizany w sposób wyczerpujcy zebra i rozpatrzy cay materia dowodowy., wymienia on dwa obowizki organu administracji publicznej prowadzcego postpowanie prawidowe dla ustalenia podstawy faktycznej decyzji administracyjnej.
ZASADY POSTEPOWANIA DOWODOWEGO
1. Zasada oficjalnoci
Wynika z §1. Art. 77 KPA i mówi o obowizku organu administracji publicznej, który z urzdu musi podejmowa wszelkie kroki zmierzajce do wyczerpujcego zgromadzenia materiau dowodowego. Co za tym idzie przeprowadzenie postpowania organ nie moe przerzuci na stron, a take gdy strona przedstawi niepeny materia dowodowy to organ ma obowizek z wasnej inicjatywy go uzupeni. Problemem mog sta si tu wnioski nasuwajce si z art. 6 KC mówicego, e:
Ciar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
W tej kwestii wypowiada si NSA w wyroku z dnia 19.9.1988r przyjmujc, e: „W sprawach , w których na stronie spoczywa ciar wskazania konkretnych faktów i zdarze, z których wywodzi ona dla siebie okrelone skutki prawne, a twierdzenia strony w tym zakresie s ogólnikowe i lakoniczne, obowizkiem organu prowadzcego postpowanie jest wezwanie strony do uzupenienia i sprecyzowania tych twierdze. Dopiero gdy strona nie wskae takich konkretnych okolicznoci, mona z tego wywie negatywne dla niej wnioski”.
Ponadto wg komentarza pod red. J. Borkowskiego organ „nie jest zwizany w gromadzeniu materiau dowodowego wnioskami stron, lecz sam zakrela granice postpowania wyjaniajcego, kierujc si wasnym przekonaniem co do koniecznoci udowodnienia pewnych faktów” Strona postpowania ma prawo czynnie uczestniczy w kadym stadium postpowania administracyjnego. Powysze prawo nie jest obowizkiem strony, a zatem organ administracji publicznej nie dysponuje adnymi rodkami dyscyplinujcymi, za pomoc których mógby zmusi stron do aktywnego udziau w postpowaniu dowodowym. NSA nakazuje jednake zwrócenie uwagi na celowo czynnego uczestnictwa strony w czynnociach postpowania dowodowego z racji na urzeczywistnienie zasady prawdy obiektywnej. Zwaszcza e nieudowodnienie okrelonej okolicznoci faktycznej moe prowadzi do rezultatów niekorzystnych dla strony.
cd. 1. Zasada oficjalnoci
Warunkiem wydania prawidowej decyzji administracyjnej jest ustalenie jej podstawy faktycznej w wietle kompletnego materiau dowodowego (art.77 §1). Zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujcy, a wic przy podjciu wszelkich kroków niezbdnych dla dokadnego wyjanienia stanu faktycznego.
3. Obowizek wyczerpujcego rozpatrzenia materiau dowodowego
Z art.77 §1 wynika:
Konieczno rozpatrzenia kadego przeprowadzonego dowodu. Nie moe ono polega na z góry przyjtych przez organ zaoe w kwestii mniejszej rangi lub znaczenia tego dowodu.
Konieczno okrelenia wszystkich konsekwencji, które wynikaj z ustalenia istnienia pewnego faktu umoliwia organowi ustalenie obiektywnie prawdziwego stanu rzeczy.
Konsekwencj jest konieczno ustosunkowania si przez organ administracji publicznej do rozbienoci zawartych w tym materiale. Organ, który dysponujc sprzecznymi ze sob zeznaniami stron lub wiadków ma obowizek wybra sporód sprzecznych twierdze o faktach to, które jego zdaniem jest wiarygodne, oraz wskaza kryteria, jakimi kierowa si, uznajc dan okoliczno faktyczn za udowodnion.
Organ wykorzystujc zakrelone przez norm prawn granice luzu decyzyjnego, wydaje rozstrzygnicia w ramach uznania administracyjnego. Tre decyzji musi by „przekonujca pod wzgldem prawnym i faktycznym”. Organ administracji publicznej jest obowizany wyjani przyczyny ewentualnych sprzecznoci w zawartoci materiau dowodowego. Zaniedbanie powyszego obowizku przez organ administracji publicznej jest istotnym naruszeniem przepisów postpowania administracyjnego.
4. Zasada bezporednioci postpowania dowodowego
Zakada, e czynnoci zmierzajce do rozpatrzenia i zaatwienia sprawy powinny by dokonywane przez organ wydajcy decyzj administracyjn, bowiem ciy na nim prawny obowizek prawidowego ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnicia. Wyjtkiem jest instytucja pomocy prawnej omówiona w art. 52 KPA.
5. Postanowienia dowodowe
Organ administracji publicznej wydaje postanowienia dotyczce przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art.77 §2 KPA organ administracji publicznej nie jest zwizany wydanym przez siebie postanowieniem w kwestii przeprowadzenia dowodu. Oznacza to, e w kadym stadium postanowienia wydane uprzednio postanowienie dowodowe moe zosta przez organ zmienione, uzupenione lub uchylone. Na postanowienie dowodowe nie przysuguje zaalenie ani skarga do sdu administracyjnego. Strona moe je zaskary tylko w odwoaniu od decyzji organu I instancji, podnoszc w treci kwalifikowany zarzut wadliwego prowadzenia postpowania dowodowego przez organ. Mówi o tym art.142KPA.
ZASADA CZYNNEGO UDZIAU STRONY W POSTPOWANIU DOWODOWYM
Strona postpowania ma prawo czynnie uczestniczy w kadym stadium postpowania, od momentu jego wszczcia do chwili jego zakoczenia przez wydanie decyzji administracyjnej. Umoliwia mu to wpyw na ustalenie stanu faktycznego stanowicego podstaw rozstrzygnicia organu. Zasada ta wyraona jest w art.10 KPA. Po pierwsze stronie postpowania przysuguje prawo inicjatywy dowodowej. W wietle art.78 KPA, danie strony dotyczce przeprowadzenia dowodu, naley uwzgldni, jeeli przedmiotem dowodu jest okoliczno majca znaczenie dla sprawy. Moe natomiast nie uwzgldni dania strony, jeeli danie to dotyczy okolicznoci ju stwierdzonych innymi dowodami, chyba e maj one znaczenie dla sprawy (art.78 §2). Organ moe nie uwzgldni dania strony, gdy uzna, i zoono je celem przewleczenia sprawy. Take wówczas, gdy danie przeprowadzenia dowodów dotyczy faktów powszechnie znanych albo faktów znanych organowi z urzdu. Odmowa i jej przyczyny powinny znale wyrane odzwierciedlenie w aktach sprawy oraz w uzasadnieniu decyzji administracyjnej. Strona ma prawo czynnie uczestniczy w czynnociach postpowania dowodowego. Warunkiem aktywnego udziau strony w postpowaniu dowodowym, prowadzonym zarówno w formie gabinetowej, jak i na rozprawie, jest umoliwienie stronie nie tylko stawienia si w miejscu przeprowadzenia dowodów, ale take zapewnienie jej moliwoci przygotowania si do przeprowadzonych czynnoci postpowania dowodowego.
Art. 79 §1 KPA mówi, e organ administracji publicznej ma obowizek zawiadomienia strony o miejscu i terminie przeprowadzania dowodu ze wiadków, biegych lub ogldzin przynajmniej na 7 dni przed terminem. Wzywajc stron do udziau w czynnociach dowodowych, organ administracji publicznej powinien wskaza cel tego wezwania. W wezwaniu na rozpraw organ okrela jej termin, miejsce przeprowadzenia oraz przedmiot. Czynny udzia strony w przeprowadzaniu dowodu moe polega na zadawaniu pyta wiadkom, biegym i innym stronom oraz na skadaniu wyjanie, zgaszaniu da, propozycji i zarzutów wraz z przedstawianiem dowodów na ich poparcie. Strona ma prawo wypowiada si co do wyników postpowania dowodowego oraz co do zgromadzonych dowodów i materiaów w sprawie. Chyba e zachodz okolicznoci przewidziane w art.10 § 2 KPA, tzn. zaatwienie sprawy nie cierpi zwoki ze wzgldu na niebezpieczestwo dla ycia lub zdrowia ludzkiego albo ze wzgldu na groc niepowetowan szkod materialn. W tych szczególnych okolicznociach organ administracji publicznej ma jednake obowizek utrwalenia przyczyn odstpienia od gwarantowanych stronie przez prawo uprawnie procesowych. Dowód, co do którego strona nie miaa moliwoci wypowiedzenia si, stosownie do art. 81 KPA, naley uzna za pozbawiony mocy dowodowej.
ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW
Zgodnie z art.80 KPA, organ administracji publicznej ocenia, na podstawie caoksztatu materiau dowodowego, czy dana okoliczno zostaa udowodniona. Zasada ta zostaa oparta na dwóch zaoeniach: 1. Oparcie oceny udowodnienia okrelonej okolicznoci faktycznej na caoksztacie materiau dowodowego zgromadzonego w toku postpowania w sprawie. Ocena konkretnego dowodu moe by zatem sformuowana tylko w kontekcie wszystkich zgromadzonych dowodów, ujtych w ich wzajemnym powizaniu. W przypadku gdy wyniki postpowania dowodowego zawieraj sprzeczne ustalenia, organ ma obowizek ustosunkowa si do tych sprzecznoci poprzez wskazanie dowodów, które przyj jako podstaw faktyczna rozstrzygnicia, oraz uzasadnienie, dlaczego innym dowodom odmówi wiarygodnoci i mocy dowodowej. 2. Oparcie oceny udowodnienia okrelonej okolicznoci faktycznej na rodzaju przyjtych kryteriów, stosowanych przez organ przy rozpatrywaniu caoksztatu materiau dowodowego zebranego w sprawie. Przez swobodna ocen dowodów rozumie si poszukiwanie prawdy obiektywnej przez organ, który nie jest w tym zakresie zwizany lub ograniczony ustalonymi prawnie sztywnymi reguami dowodowymi, np.: „moe on uzna za przekonywujce zeznanie jednego wiadka, mimo e zeznania trzech innych wiadków przecz temu jednemu zeznaniu” (E. Iserzon, Komentarz). Organ administracji publicznej, dokonujc oceny dowodów, powinien zatem odwoywa si do zasad wiedzy oraz dowiadczenia yciowego. Wyniki dokonanej przez organ administracji publicznej oceny materiau dowodowego zostaj ujawnione wobec strony postpowania w uzasadnieniu decyzji administracyjnej.
Dowód
Dowód rozumiany czsto jest jako rodek dowodowy czyli rzecz lub czynno, na podstawie której przeprowadzone zostao postpowanie dowodowe. Jest to informacja pynca ze róda dowodowego w sposób przez prawo okrelony, pozwalajca na stwierdzenie istnienia lub braku istnienia okrelonego faktu albo prawdziwoci lub nieprawdziwoci twierdzenia o tym fakcie (rezultat procesu dowodzenia).
Art. 75 §1 przedstawia przykadowy katalog róde dowodowych wród których zostay wymienione dokumenty, zeznania wiadków, opinie biegych oraz ogldziny. Jest to katalog otwarty. Dowodem w postpowaniu administracyjnym, moe by wszystko co moe przyczyni si do wyjanienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Rzeczowe róda dowodowe
Rzeczowe rodki dowodowe
Waciwo dokumentu( analiza dokumentu w drodze ogldzin, które maj suy ustaleniu prawdziwoci dokumentu, tj. tego, czy rzeczywicie pochodzi od organu, który go wystawi).
Przedmiot np. nieruchomo, zwierz, budynek, pojazd, ludzkie ciao, fotografie, noniki informacji.
Wynik ogldzin, sucy okreleniu waciwoci dowodu rzeczowego.
Osobowe róda dowodowe
Osobowe rodki dowodowe
1. Kryterium rodzaju róda informacji.
rodki dowodowe rzeczowe - to rodki w których ródo informacji stanowi cechy danej rzeczy, bd zachowane na niej lady pewnych zdarze. Dowody rzeczowe to ogldziny wszelkich przedmiotów, ogldziny osób i dokumentów, gdy chodzi nie o tre ale o pewne waciwoci zewntrzne
rodki dowodowe osobowe, których ródem informacji s osoby – nale do nich zeznania wiadków, opinie biegych, przesuchanie stron, pisemne owiadczenia zawarte w dokumentach. Biorc pod uwag form przekazania informacji organowi orzekajcemu, rodki dowodowe osobowe dzielimy na ustne i pisemne.
W nauce wystpuj róne pogldy dotyczce zaliczania dokumentów do grupy rodków dowodowych rzeczowych lub osobowych.
2.Kryterium sposobu zetknicia si orzekajcego organu z faktem bdcym przedmiotem dowodu.
rodki dowodowe bezporednie - to rodki przy których organ orzekajcy moe bezporednio spostrzega i stwierdza prawdziwo lub faszywo okrelonego faktu; rodki te, dotycz wprost i bezporednio faktu gównego. Typowym ich przykadem s ogldziny (wizja lokalna).
rodki dowodowe porednie - to rodki, przy których organ orzekajcy stwierdza istnienie pewnego faktu porednio tj. na podstawie postrzegania innego faktu – zezna wiadków, opinii biegych, treci dokumentów, przesucha stron.  
3. Kryterium dopuszczalnoci przeprowadzenia danego rodka dowodowego.
rodki dowodowe podstawowe, to rodki których przeprowadzenie nie jest uzalenione od pewnych przesanek - to dokumenty, zeznania wiadków, opinie biegych, ogldziny
rodki dowodowe posikowe, których dopuszczalno zostaa uzaleniona od spenienia okrelonych przesanek. Zaliczamy do nich przesuchanie stron.
4.Kryterium regulacji prawnej rodków dowodowych.
rodki dowodowe uregulowane w przepisach k.p.a.: dokumenty, zeznania wiadków, opinie biegych, ogldziny, przesuchanie stron.
rodki dowodowe nie uregulowane w przepisach k.p.a. (nienazwane). rodki dowodowe nienazwane s dopuszczalne w postpowaniu administracyjnym pod warunkiem, e ich stosowanie nie jest sprzeczne z prawem a przyczyni si do wykrycia prawdy materialnej.
Do tej grupy rodków nale opinie instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Do dowodów nienazwanych zaliczamy równie dowody z filmu, utrwalonego obrazu telewizyjnego, z fotokopii, planów, rysunków, pyt lub tam dwikowych i innych materiaów oraz przyrzdów utrwalajcych lub przenoszcych obrazy lub dwiki, maszynowe wypisy urzdze liczcych okrelajcych liczb rozmów telefonicznych i wykazujcych wysoko nalenej opaty, wywiad rodowiskowy, opinie prawne penomocnika strony.
DOWÓD Z DOKUMENTU
 
sporzdzone w przypisanej formie
w ich zakresie dziaania
Jeeli dokument urzdowy spenia te warunki posiada on pen moc dowodow, oznacza to, e organ administracji w postpowaniu wyjaniajcym musi przyj za udowodnione, zgodne z prawd to, co zostao stwierdzone w treci dokumentu. Jest to domniemanie zgodnoci z prawd owiadczenia organu, od którego pochodzi dokument. (K.p.a. w art. 76§1 i §3 )
Dokument urzdowy nie ma bezwzgldnej mocy dowodowej, poniewa moliwe jest, przeprowadzenie dowodu przeciwko treci dokumentu (jeeli pojawi si wtpliwoci w stosunku do jego treci – podejrzenie bdu, faszu dokumentu) (art. 76§3 k.p.a.).
Dokumentami urzdowymi s, np.:
- zawiadczenie – art. 217§ 2 pkt.1 k.p.a. jest ono „urzdowym potwierdzeniem okrelonych faktów lub stanu prawnego”.
- czynno materialna – co wynika z brzmienia art. 2§ 2 pr. nt.: „Czynnoci notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, maj charakter dokumentu urzdowego”.
- akt administracyjny sporzdzony w formie pisemnej (jak równie elektronicznej) wydany przez organ administracji publicznej, jak równie protokó z jego ogoszenia.
- potwierdzenie wpynicia podania do urzdu (art. 64§4 k.p.a.)
- prawidowo wypeniony i podpisany przez funkcjonariusza Poczty Polskiej druk potwierdzenia odbioru korespondencji
- ksieczka wojskowa
- dziennik budowy
Odpis lub wycig z dokumentu
Gdy dokument stanowicy dowód w postpowaniu znajduje si w posiadania organu lub podmiotu wykonujcego zadania w zakresie wydawania decyzji administracyjnej, dla celów dowodowych wystarczy przedstawi odpis lub wycig z dokumentu urzdowego powiadczony przez ten organ. Jeeli strona nie moe sama uzyska takiego odpisu lub wycigu z dokumentu urzdowego to organ administracji publicznej prowadzcy postpowanie ma obowizek wystpi z daniem do organu lub podmiotu bdcego w osiadaniu tego dokumentu. Organ gdy uzna za konieczne przejrzenie oryginau dokumentu, moe wystpi o jego dostarczenie (art. 76§1 k.p.a.)Strona moe take zamiast oryginau dokumentu zoy odpis dokumentu, jeeli jego zgodno z oryginaem zostaa powiadczona przez notariusza albo penomocnika strony bdcego adwokatem, radc prawnym, rzecznikiem patentowym lub doradc podatkowym zgodnie z art. 76a§2 k.p.a.
DOWÓD Z ZEZNA WIADKÓW
wiadkiem jest osoba fizyczna, która w postpowaniu dotyczcym praw lub obowizków innego podmiotu skada zeznania o faktach spostrzeonych lub o których otrzymaa wiadomo od innych osób.
Art. 82k.p.a. okrela przyczyny niezdolnoci bycia wiadkiem w postpowaniu administracyjnym. S to przyczyny faktyczne i prawne. Do grupy ogranicze wynikajcych z przyczyn faktycznych zaliczamy ograniczenie zawarte w pkt. 1 art. 82. wiadkiem nie moe by osoba niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzee. Wród przyczyn prawnych wymienia si pkt. 2 i 3 art. 82 k.p.a.:
Osoby obowizane do zachowania tajemnicy informacji niejawnych na okolicznoci objte tajemnic, jeeli nie zostay w trybie okrelonym obowizujcymi przepisami zwolnione od obowizku zachowania tej tajemnicy;
Duchowni co do faktów objtych tajemnic spowiedzi.
Zeznania osób, które nie mog zeznawa w charakterze wiadka nie maj mocy dowodowe, a okoliczno faktyczna której dotyczyy nie moe by na ich odstawie uznana za udowodnion.
Organ administracji prowadzcy postpowanie moe wzywa wiadków z wasnej inicjatywy lub na wniosek stron oraz da od wiadków udzielania wyjanie i odpowiedzi na zadawane pytania.
Ograniczenie zezna wiadków
Art. 83 k.p.a. stanowi , e nikt nie ma prawa odmówi zezna w charakterze wiadka, przewiduje jednak dwa prawne ograniczenia dowodu z zezna wiadka w postaci:
Prawo odmowy zezna, oraz
Prawo odmowy zezna przysuguje maonkowi strony, wstpnym, zstpnym i rodzestwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak równie osobom pozostajcych ze stron w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zezna trwa take po ustaniu maestwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Jeeli dana osoba skorzysta z instytucji odmowy zezna, nie wystpi jako wiadek w sprawie.
Przepis art. 83§2 stanowi, e wiadek moe odmówi odpowiedzi na pytania, gdy odpowied mogaby narazi jego lub jego bliskich wymienionych w §1 na odpowiedzialno karn, hab lub bezporedni szkod majtkow albo spowodowa naruszenie obowizku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. Przez odpowiedzialno karn naley rozumie odpowiedzialno karnoadministracyjn, karno skarbow, odpowiedzialno w sprawach o wykroczenia, a nawet dyscyplinarn. Przez hab rozumie si niesaw, utrat uznania spoecznego, umniejszenie czci lub wartoci obyczajowej. Szkoda majtkowa to uszczerbek o charakterze majtkowym, który bdzie bezporednim skutkiem zoenia zezna. Tajemnica zawodowa dotyczy prawnie chronionej tajemnicy zawodowej, a zatem takim wiadomociami, których zachowanie przez osob wykonujc dany zawód jest obowizkiem prawnym tej osoby, np. zgodnie z art. 14 ustawy o rzecznikach patentowych, rzecznik patentowy jest obwizany zachowa w tajemnicy wszelkie informacje, które uzyskay w zwizku z wykonywaniem czynnoci zawodowych.
Przed zoeniem zezna przez wiadka organ ma obowizek uprzedzi go o prawie odmowy zezna o odmowy odpowiedzi na pytania oraz odpowiedzialnoci za faszywe zeznania.(art. 83§3 k.p.a.)
DOWÓD Z OPINII BIEGEGO
Biegym (rzeczoznawc, ekspertem, znawc) jest osoba fizyczna, powoana do udziau w postpowaniu, dotyczcym innego podmiotu, w celu wydania opinii w danej sprawie, ze wzgldu na posiadan wiedz fachow w tej dziedzinie.
Opinia biegego dotyczy okolicznoci faktycznych, stanów lub zdarze dla których poznania i wyjanienia wymagany jest okrelony zasób wiadomoci specjalnych .
Organ administracji publicznej powouje biegych z urzdu lub na wniosek stron.
Powoanie biegego nie jest obowizkiem ale moliwoci. Przepisy szczególne, mog nakada obowizek zacignicia w okrelonych sprawach opinii biegego, np. art.130 ust.2 GospNierU, zgodnie z którym, ustalenie wysokoci odszkodowania za wywaszczon nieruchomo nastpuje po uzyskaniu opinii bieg rzeczoznawczy majtkowego, okrelajcego warto nieruchomoci.
Organ nie jest wizany opini biegego. Podlega ona ocenie zgodnie z zasad swobodnej oceny dowodów.
Podstawowymi obowizkami biegego w postpowaniu administracyjnym jest: - przeprowadzenie ekspertyzy i wydanie opinii, - udzia w rozprawie, - udzia w innych czynnociach procesowych.
Biegy
Przepis art. 84 zawiera przesanki jakie musz zosta spenione, aby dana osoba moga wystpowa w postpowaniu, w charakterze biegego. Dzielimy je na przesank pozytywn – osoba taka musi posiada wiadomoci specjalne (art. 84§1) i przesanki negatywne – ich wystpienie powoduje utrat zdolnoci bycia biegym.
Biegy podlega wyczeniu (art. 84§2 k.p.a) podobnie jak pracownik organu administracji publicznej na podstawnie art. 24 k.p.a. Poza tym do biegych stosuje si przepisy dotyczce przesuchania wiadków. Biegym nie moe by osoba, która nie ma zdolnoci spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzee, poniewa stanowi to kryterium, które jest warunkiem dopuszczalnoci wszelkich rodków dowodowych osobowych. Biegym nie moe by równie osoba, na której ciy obowizek zachowania tajemnicy pastwowej lub subowej, jeeli opracowanie opinii wymagaoby naruszenia prawnego obowizku ich ochrony, a osoba ta nie zostaaby zwolniona od tego obowizku na mocy przepisów szczególnych. To samo dotyczy tajemnicy spowiedzi. Wyczenie biegego nastpuje w drodze postanowienia.
Biegym tak jak wiadkom przysuguje prawo odmowy przedstawienia opinii na podstawie art. 83§ 1 k.p.a. oraz prawo odmowy odpowiedzi na pytania na podstawie art. 83§2 k.p.a.
DOWÓD Z OGLDZIN
Ogldziny polegaj na bezporednim zbadaniu okrelonego przedmiotu przez organ orzekajcy, którego celem jest dokonanie spostrzee za pomoc okrelonego zmysu (wzroku, suchu, dotyku, wchu, smaku), co do waciwego przedmiotu. O potrzebie przeprowadzenia ogldzin decyduje charakter sprawy, która jest przedmiotem postpowania administracyjnego.
Ogldziny s rodkiem dowodowym bezporednim, czyli takim, który umoliwia organowi orzekajcemu bezporednie zetknicie si ze stanem faktycznym w danej sprawie. Dziki temu realizuj one najlepiej postulat bezporednioci postpowania dowodowego. Przedmiot ogldzin moe stanowi miejsce, które ma by przeznaczone pod budow, rzecz ruchoma lub nieruchomo majca by wpisana do rejestru zabytków, dziea sztuki, do którego moe zosta wydany zakaz wywozu za granic w celu ekspozycji.
Ogldziny przeprowadza si na danie strony lub z urzdu. Przepisy szczególne mog nakada na organ obowizek przeprowadzenia ogldzin,
W zalenoci od przedmiotu ogldzin, mog by one przeprowadzone w siedzibie organu, jak i poza ni. Zarówno strona, jak i osoba bdca w posiadaniu przedmiotu ogldzin jest obowizana przedstawi ten przedmiot na wezwanie organu orzekajcego.
Eksperyment dowodowy jest szczególn form ogldzin, polega on na tym, e „dokonuje si ogldzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzon w sposób sztuczny sytuacj mogc przekona organ orzekajcy o susznoci czy niesusznoci zaoenia dowodowego. Form ogldzin jest take przeprowadzenie badania lekarskiego osoby, która ubiega si z racji stanu zdrowia o pewne wiadczenia.
DOWÓD Z PRZESUCHANIA STRON
Stosowanie tego rodka dowodowego jest moliwe po spenieniu cznie dwóch przesanek: 1) wyczerpaniu rodków dowodowych lub ich braku w ogóle z powodu ich braku 2) pozostay nie wyjanione fakty istotne dla rozstrzygnicia sprawy,
Do przesuchania stron stosuje si przepisy dotyczce wiadków, z wyczeniem przepisów o rodkach przymusu. Przed przesuchaniem strony naley uprzedzi stron o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzi za faszywe zeznania. Jest to wic rodek dowodowy stosowany posikowo, nie moe to by jedyny rodek dowodowy przeprowadzony przez organ w czasie postpowania. Przepisy k.p.a. nie okrelaj formy odbierania wyjanie od strony. Mog wic by one zoone pisemnie, przypadku ustnego przesuchania strony, organ ma obowizek sporzdzi protokó.
Od przesuchania stron naley odróni wyjanienia stron, które nie s rodkiem dowodowym – dotycz przedstawienia przez stron stanu faktycznego sprawy wymagajcego udowodnienia. Strony mog skada wyjanienia, zgasza dania, propozycje i zarzuty oraz przedstawi dowody na ich poparcie zgodnie z art. 83§ 1 k.p.a.
Nieusprawiedliwione niestawiennictwo art. 88 k.p.a.
W przypadku, gdy osoba obowizana do osobistego stawienia si, mimo prawidowego wezwania nie stawia si bez uzasadnionej przyczyny jako wiadek lub biegy, albo niezasadnie odmówia zoenia zezna, wydania opinii, okazania przedmiotu ogldzin albo udziau w innej czynnoi urzdowej , organ przeprowadzajcy dowód mona zastosowa wobec niej grzywn do 50z, a w razie ponownego niezastosowania si do wezwania grzywn do 200z. Grzywn organ wymierza w drodze postanowienia, na które suy zaalenie. Osoba ukarana grzywn moe zosta zwolniona od tej kary po cznym spenieniu nastpujcych przesanek: - ukarany powinien zoy do organu wniosek o zwolnienie od kary grzywny, - wniosek powinien zosta zoony w terminie siedmiu dni od daty dorczenia postanowienia o ukaraniu grzywn, - w treci wniosku nale wskaza okolicznoci usprawiedliwiajce naruszenie obowizku wynikajcego z przepisów k.p.a. o postpowaniu dowodowym.
wiadek moe by jednak doprowadzony do zoenia zezna pod przymusem na podstawie art. 88 § 3 k.p.a. 
DOWÓD Z OWIADCZENIA STRONY
Jest to rodek dowodowy dopuszczony w art. 75§ 2k.p.a. Moliwe jest jego zastosowanie w przypadku spenienia nastpujcych przesanek:
Przepis prawa wprost nie wymaga przedoenia zawiadczenia,
Strona zgasza wniosek, e chce zoy owiadczenie.
Przed odebraniem takiego owiadczenia organ musi pouczy stron o odpowiedzialnoci za faszywe zeznania.
FAKTY NIEWYMAGAJCE DOWODU
Przepisy procesowe zezwalaj organowi procesowemu na dokonywanie ustale faktycznych bez przeprowadzenia dowodów. Zgodnie z art. 77§4 „Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzdu nie wymagaj dowodu. Fakty znane organowi z urzdu naley zakomunikowa stronie.” 
faktów powszechnie znanych
Fakty powszechnie znane, to okolicznoci, zdarzenia, czynnoci lub stany, które s znane kademu przecitnie rozsdnemu, posiadajcemu przecitne dowiadczenie yciowe mieszkacowi miejscowoci, w której znajduje si siedziba organu administracji publicznej. Powszechnie znane s zdarzenia, które normalnie i zwyczajnie zachodz w pewnym czasie i miejscu. Za fakty powszechnie znane uwaa si np. wydarzenia historyczne, polityczne, zjawiska przyrodnicze, procesy ekonomiczne.
 
faktów znanych organowi z urzdu.
S to fakty, znane organowi z urzdu z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska, lub które mona ustali na podstawie danych, którymi rozporzdza ten organ.
W przeciwiestwie do faktów powszechnie znanych, naley zakomunikowa je stronie, poniewa mog by jej nieznane (art. 77§4 zd. 2). Strona nie moe da, aby organ udowodni jej fakty znane mu z urzdu, ale ma prawo do przeciwstawienia dowodów przeciwko istnieniu tych faktów. Nie mona wykluczy, e fakty znane organowi z urzdu mog by oparte na bdnych informacjach.
DOMNIEMANIE
Domniemanie nie jest dowodem, ale metod dowodzenia. K.p.a. nie reguluje wprost zagadnienia dopuszczalnoci przyjmowania domniema jako metody dowodzenia, jednake przepisy kodeksu wprowadzaj tzw. proste domniemania prawne – domniemanie istnienia penomocnictwa (art. 33§4), domniemanie dorczenia pisma (art. 43), domniemanie zgodnoci z prawd dokumentu urzdowego (art. 76§1).
Mona wyróni
domniemanie faktyczne
 
domniemanie prawne
Polega na tym, e przepis prawa nakazuje przyjcie faktu poszukiwanego na podstawie innego wskazanego faktu. Domniemania prawne dziel si na:
- wzruszalne (proste) – mona je obali przeciwdowodem
- niewzruszalne – przeciwdowód jest niedopuszczalny. Nie wystpuj na gruncie k.p.a.
UPRAWDOBODONIENIE
Uprawdopodobnienie to przekonanie, e okrelony fakt mia miejsce, i e takie, a nie inne okolicznoci faktyczne towarzyszyy pewnym zdarzeniom.
Dowód stanowi regu, a uprawdopodobnienie wyjtek, na korzy strony, która powouje si na pewien fakt. Przepisy procesowe dopuszczaj w niektórych przypadkach moliwo uznania istnienia lub nieistnienia okolicznoci faktycznych w sposób mniej sformalizowany, czyli w drodze uprawdopodobnienia
K.p.a. nie podaje definicji instytucji uprawdopodobnienia, jednak jest ono dopuszczalne w nastpujcych sytuacjach:
1. Uprawdopodobnienie istnienia okolicznoci mogcych wywoa wtpliwoci co do bezstronnoci pracownika organu administracji (art. 24§3) lub czonka organu kolegialnego orzekajcego w sprawie (art. 27§1), biegego (art. 84§2),
2. Uprawdopodobnienie, e uchybienie terminu w postpowaniu nastpio bez winy zainteresowanego (art. 58§1),
3. Uprawdopodobnienie uchylenia decyzji wskutek wznowienia postpowania, implikujce wstrzymanie wykonania decyzji przez organ waciwy w sprawie wznowienia postpowania (art. 152§1),
4. Uprawdopodobnienie, e decyzja jest dotknita wad wymienion w art. 156 k.p.a., implikujce wstrzymanie wykonania decyzji przez organ waciwy w sprawie stwierdzenia niewanoci decyzji (art. 159§1).
Przykady praktyczne