Absolutyzm oświecony w Prusach i

w Austrii

„Dyplomacja bez armat jest jak muzyka bez instrumentów”

Fryderyk II Wielki

1. Absolutyzm oświecony

Połączenie silnego państwa, sprawnie zarządzanego

z umową społeczną i przestrzeganiem praw

obywateli

Mit „króla-filozofa”, „pierwszego sługi państwa”

2. Budowa potęgi Prus

Rozwój Brandenburgi za czasów Fryderyka Wilhelma

Dodatkowo w 1657 r. Prusy Książęce uzyskały niezależność od Polski

1701 r. Fryderyk I (następca Fryderyka Wilhelma) koronował się na króla Prus (ale rządzi tylko w Prusach, a nie Brandenburgii, by nie zaburzyć porządku Rzeszy)

Nabytki terytorialne Fryderyka I

Na wojnie północnej (1700-

1721) zdobyli na Szwedach

Pomorze ze Szczecinem i

wyspami Uznam i Wolin

Fryderyk Wilhelm I („król-sierżant”)

Mimo, że nie toczył wojen to był to pasjonat armii – 70% dochodów szło na armię

Żelazna dyscyplina (tzw. dryl pruski)

Stworzył armię zawodową złożona ze stanu mieszczan i chłopstwa, ale oficerami byli tylko szlachcice

Na 2,5 mln obywateli było 80 tys żołnierzy (w czasie pokoju); Polska na 38 mln ma ok. 100 tys.

Podział administracyjny Prus

Podział kraju na

prowincje, dzielone na

kamery, pod którymi

były powiaty (nimi

zarządzali landraci)

Kamerami zarządzał

Generalny Dyrektoriat

Finansów, Wojen i

Domen

Centralizacja

3. Panowanie Fryderyka II („króla-filozofa”)

1740 r. Fryderyk II Wielki został królem

Reformy Fryderyka II

Administracja

Rozbudował administrację centralną, tworząc

ministerstwa, które sam kontrolował poprzez

tworzenia instrukcji oraz analizowanie raportów

Sądownictwo

Uprościł procedury sądowe

Skodyfikował prawo

Zakazał stosowania tortur w trakcie przesłuchań

Powołał Ministerstwo Sprawiedliwości

Szkolnictwo

1763 r. wprowadził obowiązek szkolny

Uczono praktyki; na wsi kładziono nacisk na praktykę

rolniczą

Uniwersytety miały kształcić prawników i

urzędników

Laicyzacja szkół kościelnych

Kształcono nauczycieli

Sprawy religii

Tolerancja religijna (głównie z niechęci do religii)

Kontrola wszystkich instytucji kościelnych

Kler był kontrolowany przez państwo

Majątki kościelne były stopiono przejmowane

Gospodarka

Polityka merkantylizmu

Popiera rozwój manufaktur, nowych gałęzi przemysłu

Wspomagano zakłady produkujące na potrzeby armii

Rolnictwo

Nowe uprawy (ziemniaki)

Maszyny rolnicze

Kolonizowano nowe obszary poprzez osuszania bagien

Kolonizowano nowe zajęte tereny

Transport

Rozwój sieci i dróg lądowych i wodnych

4. Austria w czasie wielkich wojen

Wojna o sukcesję hiszpańską (1701-1714)

Na mocy testamenty króla

hiszpańskiego (1700r.) na tron

wstępuje wnuk Ludwika XIV – Filip

V Burbon

Koalicja

Austria+Anglia+Holandia

przeciw Francji

Pokonanie Francji (mimo tego

Filip V może pozostać na tronie)

Autria zyskuje Niderlandy Płd.,

Księstwo Mediolanu, Sardynię,

Królestwo Neapolu

Wojna o sukcesję polską (1733-1735)

Francja+Hispzania vs.

Austria+Rosja

Francja popiera Stanisława

Leszczyńskiego, Austria

elektora saskiego Augusta III

Leszczyński przegrał, ale

Francja wygrała

Austria oddaje Hiszpanii

Neapol i Sycylię, Francji

oddaje Lotaryngię

Wojna o sukcesję austriacką (1740-1748)

Cesarz Karol VI nie ma syna, więc w 1713 r. wydał sankcję pragmatyczną, regulującą ten problem Dziedziczenie w linii żeńskiej

Austria, Węgry i Czechy będą stanowiły jedno państwo

Sankcję potwierdzają państwa Europy i niby wszystko jest ok.

Ale gdy Karol VI postanowił umrzeć elektor saski i bawarski zażądali tronu dla siebie; mają poparcie Francji, Hiszpanii i Prus

1741 r. Fryderyk II zajął Śląsk

Plany rozbioru Austrii przez Francję, Saksonię i Bawarię nie doszły do skutki

Austria traci „tylko” Śląsk

Wojny śląskie (1740-1742, 1744-1745)

1740 r. wkroczenie wojsk pruskich na Śląsk, pokonanie Austriaków pod Małujowicami

1742 r. rozejm we Wrocławiu oddający Prusom Śląsk i ziemię kłodzką

1744 r. kolejny atak pruski; dochodzi aż do Pragi; 1745 r. klęska Austriaków pod Dobromierzem

1745 r. pokój w Dreźnie ostatecznie oddaje Prusom Śląsk

5. Wojna siedmioletnia (1756-1763)

Zbyt silne Prusy

Austria dąży do odzyskanie

Śląska; zawarcie sojuszu z

Francją, Saksonią, Rosją

Prusy mają sojusznika w postaci

Anglii

tzw. odwrócenie przymierzy

Atak Fryderyka na Saksonię w 1756r. , odpiera atak Austrii i wchodzi do Czech

Atak Francji, Austriacy zaczynają odzyskiwać po Śląsk

Rosja zajęła Prusy brandenurskie (kiedyś Książęce), 1762r. weszły do Berlina

Cud domu brandenburskiego; 1762 r. umiera caryca Elżbieta i nowym carem jest fan Prus Piotr III

Francja się wycofuje, Anglia też

Atak Prus na Austrię

Pokój w Hubertsburgu Śląsk jest pruski

Anglia mniej pomagała Prusom, a bardziej skupiła się na

walce z Francuzami z koloniach (Ameryka, Indie)

Zdobyli francuską Kanadę i hiszpańską Florydę i

podpisali separatystyczny (osobny) pokój z

żabojadami

6. Reformy Marii Teresy i Józefa II w Austrii

Maria Teresa panuje w latach 1740-1780

Józef II (syn) panuje z mamusią w latach 1765-

1780

Józef II (ten sam syn) panuje samodzielnie w

latach 1780-1790

Administracja

Centralizacja władzy; Rada Państwa miała pomagać

cesarzowej w rządach

Poszczególne instytucje centralne zajmowały się

poszczególnymi dziedzinami

Jednolity system administracji terenowej

Stopniowe znoszenie odrębności poszczególnych

części monarchii

PiS (Prawo i Sądownictwo)

Rozdział administracji lokalnej od sądownictwa

Zmiany w kodeksie karnym; ograniczenie kary

śmierci, zniesienie tortur podczas przesłuchań

Jednolite przepisy dla wszystkich stanów

Ograniczono wolność słowa

Rozbudowano tajną policję

Państwo

policyjne

Gospodarka

Nowe zakłady tekstylne i metalurgiczne

Zniesiono wewnętrzne cła i regulacje dotyczące

handlu

Merkantylizm

1781-1785 zniesienia poddaństwa chłopów

Zniesienie pańszczyzny (ale chłopi nie dostali ziemi na

własność); po śmierci Józka II znów je przywrócono

Józefinizm – polityka wobec kościoła

Likwidacja klasztorów

Majątki klasztorów przejmowało państwo

Likwidacja zgromadzeń zakonnych; zostały tylko te,

które pomagały chorym oraz te zajmujące się edukacją

zmniejszono liczbę księży w parafiach

Podporządkowano hierarchię kościelną

1781r. patent tolerancyjny; swoboda wyznaniowa

Żydzi mięli dostęp do zawodów, które wcześniej

zarezerwowane były dla chrześcijan

Edukacja

Rozbudowa świeckich szkół podstawowych i

średnich

Reforma uniwersytetów; nacisk na kształcenie

urzędników