FEROMONY I SUBSTANCJE OBRONNE ZWIERZĄT
FEROMONY(gr. pherein - przekazywać, hormon - pobudzać)
Stwierdzone występowanie u:
• 1500 gatunków zwierząt ( w tym 1100 gatunków owadów)• kilkudziesięciu roślin• bakterie• drożdże
Feromony – związki lotne, wykorzystywane do porozumiewania się wewnątrz gatunku.
Allomony – związki wykorzystywane do porozumiewania się pomiędzy gatunkami.
BOMBYKOL
Adolf Butenandt, 1959 rok
Rys. 1. Wzór bombykolu, feromonu płciowego jedwabnika
Ze względu na funkcję, jaką pełnią feromony, można je podzielić na:
• płciowe• ścieżkowe (zaznaczające drogę)• agregacyjne (powodujące gromadzenie się osobników danego
gatunku)• rozpraszające (utrzymujące osobników w odległości od siebie)• alarmowe• dyskryminujące (wyrażające dominację, regulujące stosunki
społeczne w populacji)• obronne• wyznaczające terytorium• rozpraszające
Budowa i właściwości
Skład feromonów zależy od:- gatunku- przekazywanej informacji- pory roku- dnia- miejsca występowania gatunku- diety- przynależności do określonej kolonii- wieku osobnika
Składniki feromonów- lotne- nielotne Składniki feromonów:
- lotne- nielotne
Oddziaływanie
Cząsteczkiferomonu
Receptoryodbiorcy
Rozpoznanie i przekształcenie chemiczne
Sygnał elektryczny do mózgu
Specyficzne zachowanie odbiorcy
AktywnośćBardzo niskie stężeniaStężenie bombykolu 10-23 g/cm3 (2500 cząsteczek związku w 1
cm3 powietrza). Dla porównania:1 cm3 powietrza = 2,7·1019cząsteczek głównie azotu i tlenu
Promień działania6mm – ponad 600 m
WłaściwościFeromony w powietrzu -> duża lotnośćFeromony w wodzie -> hydrofilowość