str. 1
Uczniowie, dziś ostatnia lekcja z tego działu, za tydzień zrobimy
powtórzenie, a za dwa tygodnie (12/04) sprawdzian.
Temat: Przegląd i znaczenie gadów. 28/04/20
Zapoznając się z dzisiejszym materiałem, przyjrzyjcie się tym zagadnienia:
- zróżnicowanie budowy i trybu życia gadów,
- gatunki gadów żyjące w Polsce,
- znaczenie gadów,
- sposoby ochrony gadów.
Gady są gromadą różnorodną zarówno pod względem budowy, jak i
środowisko życia. Zaliczamy do nich jaszczurki, krokodyle, żółwie i węże.
Większość gadów jest drapieżna lub padlinożerna. Mimo, że u wszystkich
gadów występują cechy świadczące o ich przystosowaniu do życia na lądzie,
niektóre gatunki żyją w wodzie. Należą do nich niektóre żółwie, węże i
wszystkie krokodyle.
Warto zaznaczyć, że choć żyją one w wodzie, oddychają tlenem pobieranym z
powietrza. W Polsce występuje tylko 8 rodzimych gatunków gadów, są to:
padalec zwyczajny, jaszczura zwinka, jaszczurka żyworodna, żółw błotny,
żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, wąż Eskulapa i zaskroniec
zwyczajny. Wszystkie objęte ochroną prawną. Na obszarze Polski można
spotkać także dziko żyjące gatunki gadów obcego pochodzenia, najczęściej jest
to żółw czerwonolicy.
Jaszczurki
Mają wydłużone ciało, zakończone długim ogonem, i dobrze rozwinięte
kończyny, dzięki którym mogą się szybko poruszać. Do pobierania pokarmu
służy im wydatna szczęka z zębami, które są wymieniane w ciągu życia.
str. 2
Węże
Mają silnie wydłużone ciała bez kończyn, zakończone krótkim ogonem. Kości
szczęki połączone są ruchomo z czaszką, co umożliwia im połykanie ofiar o
dużych rozmiarach. Niemal wszystkie węże mają liczne drobne zęby służące do
przytrzymywania zdobyczy, a niektóre także wyraźnie wykształcone zęby
jadowe.
str. 3
Żółwie
Są jedynymi kręgowcami, które mają „zewnętrzny” szkielet w postaci pancerza.
Tworzą go przekształcone żebra i obojczyk, a do jego górnej części przyrośnięty
jest kręgosłup. Żółwie nie mają klatki piersiowej. Dzięki takiej budowie żółwie
mogą wciągać głowę, kończyny i ogon do wnętrza pancerza.
Zamiast zębów występują u nich rogowe listwy. Większość żółwi jest drapieżna,
tylko niektóre gatunki są roślinożerne.
Krokodyle (nie występują naturalnie w Polsce).
Są największymi ziemno-wodnymi gadami, np. krokodyl różańcowy osiąga
długość do 7 m. Ich kończyny podobnie jak u jaszczurek, są dobrze rozwinięte.
Chociaż krokodyle sprawiają wrażenie ociężałych, mogą być bardzo szybkie. To
drapieżne gady z długimi, spłaszczonymi pyskami. Mają stożkowate zęby. Ich
ogon jest bocznie spłaszczony. Oczy, uszy i nozdrza znajdują się na szczycie
głowy.
str. 4
CIEKAWOSTKA
Węże różnymi sposobami polują na swoje ofiary. Niektóre gatunki
wykorzystują siłę mięśni. Oplatają dużą ofiarę i ściskają tak mocno, że nie może
ona nabrać powietrza do płuc i umiera przez uduszenie. Tak poluje większość
węży, w tym duże gatunki dusicieli, jak boa i pytony.
Inne węże wykorzystują siłę jadu, który może być śmiertelnie niebezpieczny
także dla człowieka. Do najbardziej jadowitych węży należy mamba czarna,
kobra indyjska, żmija łańcuszkowa, tajpan czy grzechotnik straszliwy. Żaden z
nich nie żyje naturalnie w Polsce. Niektóre węże (w tym zaskroniec) połykają
ofiarę żywcem. Istnieją także gatunki żywiące się wyłącznie jajami.
str. 5
Znaczenie gadów
Gady są częścią środowiska i pozwalają utrzymać w nim równowagę. Z jednej
strony, jako drapieżniki regulują liczbę owadów, gryzoni i mniejszych gatunków
ptaków, a także innych gadów. Z drugiej strony, stanowią pożywienie dla
ptaków i ssaków drapieżnych. W Polsce liczebność gadów jest bardzo
ograniczona, a przyczynami tego zjawiska są m.in. systematyczne zmniejszanie
się powierzchni ich życia oraz zanieczyszczenie środowiska. Węże (chociaż są
chronione) bywają celowo zabijane, często w wyniku przesądów i lęku. W
rzeczywistości nie atakują one bez przyczyny i wolą uciec, niż spotkać się z
człowiekiem. W medycynie i naukach biologicznych wykorzystuje się związki
pochodzące z jadu tych zwierząt.
NOTATKA
W zeszycie pod tematem przepiszcie lub wydrukujcie i wklejcie oraz
uzupełnijcie poniższą tabelkę.
1)
2) Wyjaśnij, co zagraża gadom, i podaj, jak możemy je chronić.
Top Related