Download - Summary of Litwa i Napoleon

Transcript
Page 1: Summary of Litwa i Napoleon
Page 2: Summary of Litwa i Napoleon

NR 2589

Wstęp2

Page 3: Summary of Litwa i Napoleon
Page 4: Summary of Litwa i Napoleon

Redaktor serii: Historia

Sylwester Fertacz

Recenzenci

Władysław ZajewskiAndrzej B. Zakrzewski

OkładkaOficer 17. pułku ułanów litewskich z 1812 r. (Autor: Samanta Glińska),

Panorama Wilna (Autor: Michał Andriolli), Napoleon Bonaparte (Autor nieznany),Rekonstrukcja czapki podoficera 19. pułku piechoty litewskiej (ze zbiorów Heleny Soni

i Tomasza Kwiatkowskich)

Strona tytułowaPogoń litewska z 1812 r. (element z klamry pasa ułanów litewskich)

WyklejkiPrzejście Niemna przez Wielką Armię w 1812 r.; Napoleon u bram Moskwy w 1812 r.;

Berezyna 1812 r.; Odwrót 1812 r. (Autor: Richard Knoetel)

CzęściPierwsza: pieczęć stemplowa rosyjska z 1807 r.

Druga: pieczęć podprefektury powiatu zawilejskiego z 1812 r.Trzecia: pieczęć 17. pułku ułanów litewskich z 1812 r.

Ilustracje ze zbiorów Autora

Wstęp4

Redaktor

Małgorzata Pogłódek

Projekt okładkii opracowanie graficzne

Paulina Tomaszewska-Ciepły

Redaktor techniczny

Barbara Arenhövel

Korektor

Agnieszka Plutecka

Copyright © 2008 byWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Wszelkie prawa zastrzeżone

ISSN 0208-6336ISBN 978-83-226-1748-9

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiegoul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: [email protected]

Wydanie I. Nakład: 300 + 50 egz. Ark. druk.49,5 + wklejki. Ark. wyd. 64,0.Przekazano do łamania w styczniu 2008 r.Podpisano do druku w marcu 2008 r. Papieroffset. kl. III, 80 g Cena 109 zł

Łamanie: Pracownia Składu KomputerowegoWydawnictwa Uniwersytetu ŚląskiegoDruk i oprawa:ul. Emerytalna 17c/48, 40-729 Katowice

Page 5: Summary of Litwa i Napoleon

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

P r o l o g

Litwa w 1807 roku . . . . . . . . . . . . . 17

C z ę ś ć I

Litwa — między Aleksandrem i Napoleonem

R o z d z i a ł 1

Litwa w rosyjskich i we francuskich przygotowaniach do wojny1812 roku . . . . . . . . . . . . . . . 53

R o z d z i a ł 2

Wkroczenie Wielkiej Armii na Litwę . . . . . . . . 170

C z ę ś ć II

Władze Litwy w 1812 roku

R o z d z i a ł 1

Napoleon a powołanie władz litewskich w 1812 roku . . . 261

R o z d z i a ł 2

Funkcjonowanie władz napoleońskich na Litwie w 1812 roku . 347

Wstęp 5

Page 6: Summary of Litwa i Napoleon

C z ę ś ć III

Wysiłek wojenny Litwy w 1812 roku

R o z d z i a ł 1

Wysiłek aprowizacyjny i finansowy Litwy na rzecz Napoleonaw wojnie 1812 roku . . . . . . . . . . . . . 425

R o z d z i a ł 2

Organizacja armii litewskiej w 1812 roku. . . . . . . 480

E p i l o g

Odwrót Wielkiej Armii z Litwy . . . . . . . . . . 625

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . 717

Wykaz określeń miar i wag przywołanych w pracy . . . . 727

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . 729

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . 731

Indeks osobowy . . . . . . . . . . . . . . 757

Résumé . . . . . . . . . . . . . . . . . 785Summary . . . . . . . . . . . . . . . . 789

Spis treści6

Page 7: Summary of Litwa i Napoleon

Wstęp

Głęboko w naszą świadomość zapadły wersy z narodowej epopeiPan Tadeusz, którymi Adam Mickiewicz rozpoczynał jedenastą księgę,zatytułowaną Rok 1812:

O roku ów! Kto ciebie widział w naszym kraju,Ciebie lud zowie dotąd rokiem urodzaju,A żołnierz rokiem wojny; dotąd lubią starzyO tobie bajać, dotąd pieśń o tobie marzy.

Wcześniejsze księgi dzieła Adama Mickiewicza ukazują oczekiwanieLitwy na swego zbawcę, Wielkiego Napoleona, pod którego sztandara-mi Litwini gromadnie stanęliby do walki z zaborcą. Jest faktem, żerozpoczynając kampanię 1812 r., cesarz Francuzów ogłosił „drugąwojnę polską” i niewątpliwie w roku tym Polacy i Litwini byli najbliżsimożliwości odbudowy Królestwa Polskiego w całej epoce rozbiorowej.W przededniu wojny Księstwo Warszawskie, zalążek odrodzonej ojczy-zny, wystawiło prawie 90-tysięczną armię, która wyruszyła do walkiprzeciwko Rosji w szeregach Wielkiej Armii, składającej się z wojsknarodów prawie całej Europy. Wyrazem nadziei mieszkańców KsięstwaWarszawskiego i Litwy było ogłoszenie w Warszawie Konfederacji Ge-neralnej Królestwa Polskiego. Miarą zaangażowania Litwy w walkęo niepodległość miał być jej wysiłek zbrojny w tej wojnie.

Historycy od dawna toczą spór o postawy Litwinów w epoce napo-leońskiej, a pytania o to, czy Litwa stanęła na wysokości oczekiwańNapoleona, i o motywy zachowań tych wszystkich, którzy uchylili sięod czynu lub jawnie stanęli po stronie cara Aleksandra, wciąż nie

Wstęp 7

Page 8: Summary of Litwa i Napoleon

znalazły pełnej odpowiedzi. Poza dyskusją jest fakt, że mieszkańcydawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego brali aktywny udział wewszystkich próbach powstańczych po trzecim rozbiorze Rzeczypospo-litej. Wstępowali w szeregi Legionów Polskich. Bili się o odzyskanieojczyzny pod sztandarami Francji, a od 1806 r. w pułkach armii Księ-stwa Warszawskiego. Na podstawie dotychczasowych ustaleń history-ków nadal jednak oskarża się Litwinów o niechęć do wysiłku wojen-nego w roku 1812, pamiętając o słowach Napoleona wypowiedzianychw pierwszych dniach pobytu w Wilnie, a zapisanych przez ArmandaCaulaincourta: „Polacy tutaj nie są tacy jak w Warszawie”. Konfrontu-je się ten brak patriotyzmu społeczeństwa litewskiego z wysiłkiemzbrojnym Wielkopolan i Mazowszan w 1806/1807 r. i mieszkańcówGalicji w 1809 r. Niewątpliwie wydarzenia z 1812 r. pozostawiłygłęboki ślad w świadomości Litwinów. Odwołując się do tej daty z hi-storii Litwy, Gabriela Puzynina pisała: „Długo, bardzo długo wspomi-nano rok 1812-ty. On był treścią rozmów i tłem życia każdej rodziny.Anegdotami z 1812-go roku kołysano młode pokolenie, bo rok ów,jakby bogini o dwóch przeciwnych licach, miał początek uroczy jaknadzieja, a koniec mroźny jak rozczarowanie. W każdej niemal rodzi-nie ktoś nosił tę datę wypisaną w sercu krwawemi literami sieroctwalub nakreśloną na czole pałaszem. Tkwiła ona w ramieniu z kulą,budzącą się na każdą zmianę powietrza. Stukała drewnianą nogą:świeciła na piersiach w kształcie krzyża, jako nagroda za walecz-ność!... A wdowy i matki dźwigały ją jak krzyż pański na zgliszczachszczęściach domowego! O! Tak, rok 1812-ty, głośny w dziejach Euro-py, stanowił epokę w naszym kraju, a w rozmowie wracał często, jakzwrotka piosenki, śpiewanej u ogniska”1.

Słowa te skłaniają do podjęcia studiów pozwalających jak najpełniejustalić faktyczne zaangażowanie Litwy w wojnę Napoleona z Rosją.Jednak kwestią podstawową przed dokonaniem ostatecznej oceny jestpoznanie wszystkich uwarunkowań, jakie wpływały na realizację przezLitwinów obowiązku aprowizacji oddziałów Wielkiej Armii i organizacjęwłasnych sił zbrojnych, które powinny stanąć do walki z armią Alek-sandra I. Zapełnione magazyny miały ułatwić Napoleonowi wygranie tejwojny, a nowo sformowane regimenty umożliwić Litwinom walkę podwłasnymi sztandarami o niepodległość Królestwa Polskiego. Jak po-twierdzają to przytoczone słowa Gabrieli Puzyniny, poświęcenie Litwi-nów w 1812 r. nie budziło wówczas (lata dwudzieste XIX w.) wątpliwo-ści, a pamięć o nim żyła w wychowywanych na legendzie napoleońskiej

Wstęp8

1 G. P u z y n i n a: W Wilnie i w dworach litewskich. Pamiętnik z lat 1815—1843.Wilno 1928, s. 1—2.

Page 9: Summary of Litwa i Napoleon

pokoleniach, które przystąpiły do kolejnych walk o niepodległość —w powstaniu listopadowym i w latach Wielkiej Emigracji. Obraz zgodnyz tym wyobrażeniem przelał na karty Pana Tadeusza Adam Mickiewicz.

Historycy wielokrotnie wypowiadali się na temat zaangażowania Li-twy w kampanię 1812 r., ale szczegółowe studia nad tym zagadnieniemprzeprowadziło zaledwie kilku z nich. Pierwszym badaczem inte-resujących nas zagadnień był Janusz Iwaszkiewicz, autor wydanejw 1912 r. monografii Litwa w roku 1812. J. Iwaszkiewicz korzystał zezbiorów dokumentów polskich oraz rosyjskich, przechowywanych wów-czas w archiwach i bibliotekach Petersburga, choć z jednym z podsta-wowych zespołów — z aktami Komisji Administracyjnej DepartamentuWileńskiego — zapoznał się pobieżnie, z racji trudności w dostępie.Istotną podstawą źródłową jego pracy były protokoły Komisji RząduTymczasowego, władzy wykonawczej Litwy w 1812 r. i akta niektórychz jej komitetów. J. Iwaszkiewicz, tak jak i kontynuatorzy jego badań,nie znał jednak dokumentów najważniejszych dla dokonania oceny za-angażowania Litwy w wojnę z Rosją: Komitetu Spraw Wewnętrznych,Komitetu Wojskowego i Komitetu Skarbu. Uznawano, zgodnie z zapew-nieniem przewodniczącego Komitetu Wojskowego, że zostały one znisz-czone w grudniu 1812 r., ponieważ stając po stronie Napoleona jakopoddani Aleksandra I, stawali się Litwini w oczach Rosjan zdrajcamii wszelkie dowody zaangażowania mieszkańców kraju w wojnę w chwiliklęski zostały zniszczone, by nie mogły stać się podstawą do represji zestrony władz carskich. J. Iwaszkiewicz korzystał również szeroko z ów-czesnych wydawnictw źródłowych i literatury. Na ich podstawie zaryso-wał obraz Litwy w epoce napoleońskiej, stwierdzając, że w okresieprzed wojną 1812 r. nastrój panujący na Litwie nie był przychylnyrządowi rosyjskiemu. Wzrok kierowano na Zachód, stamtąd oczekującwybawienia. Odrzucając wyniki ówczesnych badań S. Smolki, J. Iwasz-kiewicz uważał z jednej strony, że Litwini nie wsparli idei autonomiikraju w związku z Rosją, z drugiej strony zwracał uwagę na negatywneskutki działań M.K. Ogińskiego ujawniające się podczas kampanii1812 r., kiedy Litwini wykazali mało zaangażowania po stronie Napo-leona. W efekcie wysiłek wojenny Litwy był — w jego ocenie — niewy-starczający. W armii litewskiej „korpus oficerski był nader smutnie re-prezentowany”, a „materiał żołnierski tych pułków był też nieświetny”.To z kolei „odbijało się fatalnie na sprawności bojowej tych pułków, któ-re były źle ubrane, źle wyćwiczone, źle odżywione, skutkiem złegourządzenia intendentury, gotowe każdej chwili do dezercji, czego nie-jednokrotnie zdarzały się wypadki, a co najgorsza, pozbawione duchabojowego”. Negatywna ocena zaangażowania Litwy w wojnę z Rosją nadługie lata utrwaliła pogląd o chłodzie, z jakim mieszkańcy wschod-

Wstęp 9

Page 10: Summary of Litwa i Napoleon

nich obszarów przyjęli Napoleona, oraz o ich niechęci do poniesieniaofiar w dziele odbudowy Królestwa Polskiego w 1812 r.2

Pogłębił ustalenia J. Iwaszkiewicza kolejny badacz dziejów Litwyw 1812 r., litewski historyk Bronius Dundulis, który wypełnił lukę, jakąbył brak gruntownej kwerendy w archiwach francuskich, co zresztą za-rzucano monografii poprzednika. Efekty swych badań opublikował w wy-danej w Paryżu w 1940 r. pracy Napoléon et la Lituanie en 1812. B. Dun-dulis nie miał jednakże dostępu do dokumentów pozostającychw archiwach na Wschodzie. Rekompensował to korzystaniem z rosyjskichwydawnictw źródłowych i z literatury będącej odzwierciedleniem ówczes-nego stanu badań nad kampanią 1812 r. W pracy B. Dundulisa znajduje-my wiele sprzecznych sądów. Raz pisał o niechęci Litwinów do Rosji. Nakolejnych stronach uznawał, że większość arystokracji i szlachty litew-skiej była bardziej lub mniej rusofilska i jeszcze przed działaniami Ogiń-skiego chciała pogodzenia oraz współpracy z Rosją. Wrogo odnosiła się doKsięstwa Warszawskiego. Powtarzał ustalenia J. Iwaszkiewicza o niechęciszlachty do Napoleona, zarzucał władzom litewskim brak działań ma-jących na celu mobilizację chłopów do walki z Rosją, negatywnie oceniałorganizację armii litewskiej. Pisał, że większość społeczeństwa litewskiegocechowała się obojętnością wobec wypadków 1812 r. W sprzecznościz tymi stwierdzeniami doceniał zaangażowanie Litwinów po stronie Fran-cji, pisząc, że pozostający do ostatnich dni u boku Napoleona członkowiewładz litewskich i żołnierze pułków litewskich wykazali się wytrwałościąi lojalnością wobec cesarza Francuzów3.

Przesłanie akt Komisji Administracyjnej Departamentu Wileńskie-go do Wilna, co nastąpiło w końcu lat osiemdziesiątych XX w.,skłoniło do ich opracowania V. Pugačiauskasa. Na podstawie tych do-kumentów, słabo wyzyskanych przez J. Iwaszkiewicza, historyk litew-ski przygotował interesującą monografię Napoleono administracija Lie-tuvoje opublikowaną w 1998 r. Ale ograniczając się jedynie dorozważań dotyczących funkcjonowania władz jednego z czterech de-partamentów litewskich z 1812 r., autor nie przedstawił całości pro-blematyki dotyczącej roli Litwy w kampanii 1812 r. V. Pugačiauskaspowtórzył opinie poprzedników o ograniczonym poparciu, jakiego Li-twini udzielili Napoleonowi, podkreślił jednak wagę doświadczeń tegoroku dla Litwy, a za niezwykle cenne przyjdzie uznać jego ustaleniadotyczące funkcjonowania władz departamentu wileńskiego4.

Wstęp10

2 J. I w a s z k i e w i c z: Litwa w roku 1812. Kraków 1912.3 B. D u n d u l i s: Napoléon et la Lituanie en 1812. Paris 1940; por. I d e m: Lie-

tuva Napoleono agresijos metais (1807—1812). Vilnius 1981. W tej ostatniej pracy, po-wstałej w czasach ZSRR, autor był zmuszony powtórzyć główne tezy historiografiiradzieckiej.

4 V. P u g a č i a u s k a s: Napoleono administracija Lietuvoje. Vilnius 1998.

Page 11: Summary of Litwa i Napoleon

Wymienić również należy pracę autorstwa wspomnianego już Sta-nisława Smolki dotyczącą wydarzeń, które poprzedziły wojnę 1812 r.na Litwie, Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowym, opu-blikowaną w 1907 r., w której autor wiele stron poświęcił przedstawie-niu działań rosyjskich związanych z ideą restytucji Wielkiego KsięstwaLitewskiego w związku z Rosją i przyznania mu autonomii. Swoje ba-dania S. Smolka oparł przede wszystkim na archiwum Druckiego-Lu-beckiego, ale ustalenia autora dotyczące sytuacji na Litwie w przede-dniu wojny nie wytrzymują krytyki w konfrontacji z nieznanymi mumateriałami źródłowymi. Nie umniejszając zasług S. Smolki w kwestiiprzedstawienia litewskich planów konstytucyjnych, zarzut ten dotyczyprzede wszystkim jego wizji poparcia społeczeństwa litewskiego dla tejkoncepcji i opisu działania Komitetu Głównego Wojennych Powinnościutworzonego w Wilnie, który historyk ten powiązał z planami przyzna-nia autonomii i traktował jako zalążek przyszłego rządu Litwy5.

Na temat zaangażowania Litwy w wojnę 1812 r. wypowiadali sięwszyscy historycy kampanii 1812 r. Przykładem może być opublikowa-na w 1937 r. praca najwybitniejszego polskiego badacza dziejów tejwojny Mariana Kukiela Wojna 1812 r. Litwa zajmuje ważne miejscew tym dziele, ale M. Kukiel nie przeprowadził odrębnych badańi w części swych wniosków oparł się na wcześniejszych ustaleniachJ. Iwaszkiewicza, wzbogacając je tylko w nieznane poprzednikowiźródła6. Uwaga ta dotyczy wszystkich badaczy dziejów kampanii1812 r., których monografie są niezwykle pomocne w opracowaniu in-teresującego nas zagadnienia, ale którzy nie przeprowadzili szcze-gółowych studiów nad problematyką udziału Litwy w wojnie 1812 r.

Poza wymienionymi już pracami J. Iwaszkiewicza, S. Smolki,M. Kukiela, B. Dundulisa, V. Pugačiauskasa oraz innymi opracowa-niami tych autorów, niezwykle pomocnymi w napisaniu tej pracy,w jak najszerszym stopniu starano się wykorzystać literaturę polską,francuską, rosyjską na temat wojny 1812 r., w tym liczne przyczynkiwzbogacające wiedzę o opisywanych wydarzeniach. Pełny wykaz opra-cowań, które stały się podstawą niniejszej rozprawy, znajduje się w Bi-bliografii.

Nie umniejszając wkładu poprzedników w opracowywanie dziejów Li-twy w 1812 r., dziś można stwierdzić, że dalsze poszukiwania w archi-wach zaowocowały dotarciem do nieznanych im materiałów, pogłę-biających wiedzę na temat zaangażowania Litwy w kampanię 1812 r.,a co najważniejsze — pozwalających ostatecznie ustalić faktyczny wy-

Wstęp 11

5 S. S m o l k a: Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowym. T. 1—2.Warszawa 1984.

6 M. K u k i e l: Wojna 1812 r. T. 1—2. Kraków 1937.

Page 12: Summary of Litwa i Napoleon

siłek wojenny Litwy. Na ich podstawie można skorygować wiele z do-tychczasowych sądów historyków, a także z uwzględnieniem wszystkichuwarunkowań, po raz pierwszy szeroko przedstawić organizację armii li-tewskiej, wysiłek aprowizacyjny i finansowy Litwy, których opis w przy-woływanych pracach zajmował zaledwie po kilkanaście stron.

Do takich dokumentów należą przede wszystkim nieznane wcześ-niej akta Komitetu Spraw Wewnętrznych Komisji Rządu Tymczasowego,przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie7,które ocalił jego przewodniczący Aleksander Potocki, dokumenty Komi-tetu Skarbu przechowywane w Bibliotece Czartoryskich8, wywiezioneprzez Karola Prozora, oraz dokumenty Komitetu Wojskowego, którewprawdzie spalił jego ostatni przewodniczący Stefan Grabowski, alektóre na podstawie między innymi spuścizny po Aleksandrze Sapieżez Archiwum Sapiehów (Lwiwska Naukowa Biblioteka im. A. StefanykaNAN Ukraini), Aleksandra Chodkiewicza z Biblioteki Czartoryskichi Archiwum Państwowego w Krakowie oraz innych zespołów źródeł mo-żna w dużej części odtworzyć9. Odnaleziono więc dokładne dane na te-mat zasad organizacji i stanu armii litewskiej, nieznane wcześniej hi-storykom. Dziś, na podstawie wymienionych źródeł, można dużopełniej przedstawić wysiłek aprowizacyjny i wojenny kraju oraz organi-zację, zasady i przebieg poboru, formowanie pułków i ich służbę podsztandarami Napoleona w roku 1812, korygując błędne informacje, najakie natrafia się na ten temat w literaturze. Dotarcie do nieznanychwcześniej materiałów, jak pamiętnik Aleksandra Potockiego z 1812 r.10

i jego korespondencja z ojcem Stanisławem Kostką Potockim z tegożroku, dziennik Michała Platera-Zyberga z czerwca-sierpnia 1812 r.,dziennik i korespondencja Aleksandra Chodkiewicza, korespondencja

Wstęp12

7 AGAD. APP 144, t. 1—2.8 BCzart. Rkps 1573 II, 3184 V. J. Iwaszkiewicz korzystał jedynie z niekomplet-

nych odpisów przechowywanych w Bibliotece Jagiellońskiej. Rkps 5802, t. 5.9 LNBS. AS 451/III c; BCzart. MNK 761/1 a—b, 2 a—b, 3 b, 4, 762/52; APK.

AMCh. 553, 554, 555.10 AGAD. APP 284. Jest sytuacją szczególną, że główni aktorzy wydarzeń na Li-

twie nie pozostawili po sobie zapisów pamiętnikarskich, w których daliby potomnymobraz swej działalności we władzach litewskich w 1812 r. Wyjątkiem jest A. Potocki,który spisał swe wspomnienia wiosną 1813 r. Pozostali często pomijali lub w zdawko-wy sposób relacjonowali swe zaangażowanie w powstanie Litwy u boku Napoleona.Analizując tę sytuację, trzeba pamiętać, że większość uczestników wydarzeń na Li-twie pisała lub mogła napisać swe pamiętniki w epoce Królestwa Polskiego, kiedyniewłaściwe, a może i nadal niebezpieczne było przyznawanie się do antyrosyjskiejdziałalności na ziemiach uznawanych przez Rosję za integralną część cesarstwa.W tej sytuacji zdawkowość relacji, umniejszanie rangi wydarzeń lub ich przemilcza-nie wydają się w pełni zrozumiałe.

Page 13: Summary of Litwa i Napoleon

Aleksandra Sapiehy, Romualda Giedroycia11, pozwala w nowym ujęciuprzedstawić jedno z kluczowych zagadnień: proces tworzenia i funk-cjonowanie władz Litwy w 1812 r. Uzupełnieniem wymienionych ma-teriałów są dokumenty z archiwów moskiewskich, między innymi pa-piery Komisji Rządu Tymczasowego12, niezwykle istotne materiałyz archiwów francuskich: korespondencja, memoriały i dokumenty do-tyczące działalności władz francuskich na Litwie w 1812 r. z ArchivesNationales w Paryżu13, korespondencja wojskowa z Service Historiquede L’Armèe de terre w Vincennes14 oraz korespondencja dyplomatycz-na z Archives du Ministère des Affaires Étrangères w Paryżu15.

Funkcjonowanie władz departamentów udało się odtworzyć na pod-stawie wspomnianych już akt Komisji Administracyjnej DepartamentuWileńskiego, które w 1812 r. ocalił Adam Chreptowicz, a które z biblio-teki szczorszowskiej przez Petersburg i Moskwę po blisko 180 latachpowróciły do Wilna16. Niestety, w czasie drugiej wojny światowej znisz-czeniu uległy dokumenty Komisji Administracyjnej Departamentu Gro-dzieńskiego, przechowywane w Bibliotece Krasińskich w Warszawie. Naszczęście większość interesujących danych liczbowych z tych akt zo-stała opublikowana w rosyjskich wydawnictwach źródłowych. Nieznanyjest los papierów Komisji Administracyjnej Departamentu Mińskiego,być może zniszczonych w 1812 r., ale pozostałe źródła pozwalają na od-tworzenie działania tamtejszych władz. Zniszczeniu uległy również aktawładz departamentu białostockiego, lecz ich brak rekompensują nie-znane papiery podprefektur tego departamentu, przechowywane w Bi-bliotece Kórnickiej17. Równie istotne znaczenie mają materiały archi-walne władz gubernialnych z czasów rządów rosyjskich na Litwie,zarówno sprzed wydarzeń, jak i po wydarzeniach wojny 1812 r., któ-rych miejscem przechowywania jest wspomniane już Lietuvos Valsty-bes Istorijos Archyvas w Wilnie18 i Nacianalnyj Gistaryczny ArchiuBiełarusi w Mińsku19. Papiery gubernatorstwa grodzieńskiego, wywie-

Wstęp 13

11 Korespondencja A. Potockiego — AGAD. APP 285; dziennik M. Platera-Zyberga(w przygotowaniu do druku); korespondencja A. Sapiehy — LNBS. AS 451/III c;452/IV c; korespondencja i wspomnienia A. Chodkiewicza — BCzart. MNK 760/31;APK. AMCh. 510, 517, 519—522, 524, 530, 535, 553—555, 557; korespondencjaR. Giedroycia — RGVIA. F. 846, op. 16, VUA 3856.

12 RGADA. F. 12, b. 262, cz. 1—6.13 AN. AF IV 1643, 1646—1650.14 SHAT. C-2, 122, 126—134.15 AMAE. Corr. Pologne 328—335.16 LVIA. F. 1532, a. 1, b. 1—16.17 BK. Rkps 1027.18 LVIA. F. 378.19 NGAB. F. 76, 320.

Page 14: Summary of Litwa i Napoleon

zione przez Rosjan w czerwcu 1812 r., spłonęły w czasie pożaru Mo-skwy. Pełny wykaz przywoływanych w pracy archiwaliów znajduje sięw zestawieniu źródeł rękopiśmiennych.

Równie istotne znaczenie miały francuskie, rosyjskie, a także pol-skie wydawnictwa źródłowe zawierające podstawowe dokumenty doprzygotowań i dziejów kampanii 1812 r. Na wymienienie zasługują wy-dawnictwa G. Fabry’ego, A. Chuqueta, Ch. Mazade’a, M. Handelsma-na, H. Mościckiego, A. Skałkowskiego, K. Wojeńskiego, czy wielotomo-wa Correspondance de Napoléon Ier, publiée par ordre de l’EmpereurNapoléon III oraz równie obszerne rosyjskie wydawnictwo źródłoweOtieczestwiennaja wojna 1812 goda. Izdanie wojenno-uczennogo komi-teta gławnogo sztaba. Przywołane prace nie wyczerpują listy wszyst-kich wydawnictw źródłowych, które posłużyły za podstawę źródłowąniniejszej rozprawy. By dać jak najpełniejszy obraz wydarzeń w 1812 r.na Litwie, starano się zapoznać z jak największą liczbą pamiętnikówfrancuskich, rosyjskich, polskich etc., których autorzy przebywali naLitwie w 1812 r. lub wypowiadali się na temat opisywanych wydarzeń.Pełny wykaz tych materiałów znajduje się w Bibliografii20.

Podstawowym celem pracy jest wykazanie stopnia zaangażowaniaLitwinów w wojnę 1812 r. W stosunku do mieszkańców ziem 4 depar-tamentów, znajdujących się pod władzą Komisji Rządu Tymczasowego,a wchodzących dziś w skład Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Li-tewskiej i Republiki Białorusi, używamy określenia Litwini. Nie możnabowiem definiować ówczesnych mieszkańców wymienionych obszarówwedług kryterium etnicznego i językowego, o którym można mówićdopiero w odniesieniu do późniejszych lat XIX w., albo według kryte-rium granic obecnego państwa litewskiego. Świadomość ówczesnychmieszkańców 4 departamentów budowała przynależność terytorialna,a tę w opisywanej epoce nadal identyfikowano z Wielkim KsięstwemLitewskim. Dlatego ludność interesujących nas obszarów konsekwent-nie, i zgodnie z przyjętym na początku XIX w. rozumieniem wspo-mnianego określenia, nazywamy Litwinami. Odchodzimy od podziałównarodowościowych, te bowiem zaczęły się zarysowywać w XIX w.,i określenie Polacy, na które natrafiamy w źródłach z epoki w odnie-sieniu do mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego, traktujemynie jako przypisanie do narodowości, ale jako tożsame z byciem oby-watelem wspólnoty państwowej, jaką stanowiło budowane w 1812 r.Królestwo Polskie. Takie rozumienie ma swe źródło jeszcze w czasachistnienia Rzeczypospolitej. Zarówno Koroniarze, jak i Litwini byliw ówczesnym rozumieniu Polakami. Odzwierciedla to szczególną

Wstęp14

20 Odwołanie do opublikowanych źródeł i literatury historycznej oraz zawartychw niej ustaleń umieszczono w odpowiednich partiach pracy.

Page 15: Summary of Litwa i Napoleon

dwuszczeblowość tożsamości narodowej, w której odróżniano ściś-lejszą ojczyznę — Litwę, od szerszej — Rzeczypospolitej. Oba bowiempojęcia miały charakter państwowy, a nie etniczno-kulturowy. Jakpisał J. Bardach o świadomości narodowej na Litwie i Białorusiw XIX i XX w., „Istotną rolę odgrywały też podziały społeczne. W war-stwach historycznych świadomość narodowa kształtowała się już oddawna, gdy w środowiskach chłopskich, a także drobnomieszczań-skim uświadamianie sobie przynależności do określonych narodowo-ści odbywało się powoli w ciągu XIX wieku”. Za Litwinów uważała sięszlachta z ziem etnicznie zarówno litewskich, jak i białoruskich. Toprzekonanie pozwalało wówczas powiedzieć o sobie, na przykładmieszkańcom obszarów Północnej Litwy, którzy określali się mianemŻmudzini, czy mieszkańcom Mińszczyzny, że są Litwinami, a jako Li-twini, są również Polakami, czyli obywatelami Królestwa Polskiego21.

Pracę ogranicza kryterium terytorialne. Przedmiotem opracowaniasą ziemie 4 departamentów, z których w 1812 r. utworzono WielkieKsięstwo Litewskie. Nie uwzględniono zagadnień związanych z dzieja-mi guberni mohylewskiej i witebskiej w 1812 r., które zostaną ujętew osobnej rozprawie. Ramy chronologiczne wyznaczają: rok 1806, kie-dy wojska Napoleona wkroczyły na ziemie polskie i doszło do pierw-szych kontaktów Litwy z cesarzem Francuzów, oraz lata 1813 i 1814,kiedy Litwa wróciła pod rządy rosyjskie.

Praca ma konstrukcję chronologiczno-rzeczową. Prolog poświęconyjest wydarzeniom z lat 1806—1807, sytuacji ziem litewskich w czasiewojny z cesarzem Francuzów oraz planom powstania na Litwie, którezdecydować miało o klęsce armii Aleksandra I. Wydarzenia te bowiemwywarły istotny wpływ na przygotowania do następnej wojny francu-sko-rosyjskiej. Kolejne sześć rozdziałów ujęto w trzy części, z którychpierwszą poświęcono sytuacji Litwy przed kampanią 1812 r. i wyda-rzeniom wojennym lata tegoż roku. Rozdział pierwszy przedstawiamiejsce Litwy w rosyjskich i francuskich przygotowaniach do wojny.Omówiono w nim politykę Petersburga wobec Litwy, w tym próby roz-bicia społeczeństwa litewskiego związane z projektami przyznania au-

Wstęp 15

21 J. B a r d a c h: O świadomości narodowej Polaków na Litwie i Białorusi w XIXi XX wieku. W: Między Polską etniczną a historyczną. Polska myśl polityczna XIX i XXwieku. Red. W. W r z e s i ń s k i. Wrocław—Warszawa—Kraków 1988, s. 225—234.Autor szeroko omawia stan badań na ten temat. Zob. ocenę J. Widackiego, że przezcały okres porozbiorowy, „mówiąc Polska, miano na myśli wszystkie ziemie Rzeczypo-spolitej sprzed pierwszego rozbioru, bez względu na to, gdzie kto mieszkał i za kogosię uważał”. J. W i d a c k i: Polskie? Litewskie? Wspólne? W: Kultura Litwy i Polskiw dziejach. Red. J. W y r o z u m s k i. Kraków 2000, s. 193—195; por. opinięB. G e n z e l i s a: Przemiany stereotypów: Polacy nasi wrogowie, Polacy nasi przyja-ciele. W: Kultura Litwy i Polski..., s. 187.

Page 16: Summary of Litwa i Napoleon

tonomii, plany utworzenia armii litewskiej, ale przede wszystkim poli-tykę gospodarczą, w tym — powołanie Komitetu Głównego WojennychPowinności i represje rosyjskie mające doprowadzić do zrujnowaniaziem litewskich przed oddaniem ich Napoleonowi. Przedstawiono rów-nież plany cesarza Francuzów i miejsce w nich Litwy, w tym kwestięzawiązania Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Rozdziałdrugi tej części zawiera omówienie wkroczenia Wielkiej Armii na Li-twę, a także kwestii stosunku społeczeństwa kraju do wojsk Napole-ona, w tym skutków działań wojennych dla mieszkańców i ichwpływu na relacje z „wyzwolicielami”, oraz przedstawienie akcji po-wstańczej Litwinów w lipcu 1812 r. Część druga poświęcona jestpowołanym przez Napoleona władzom Litwy. Jej pierwszy rozdział maza cel wyjaśnienie stosunku Napoleona do idei odrodzenia KrólestwaPolskiego i miejsca w nim Litwy, omówienie powołania centralnychi lokalnych władz litewskich, także utworzenia administracji francu-skiej na Litwie oraz prezentację wzajemnych relacji władz Litwy, Kon-federacji Generalnej i rządu Księstwa Warszawskiego. W rozdzialedrugim przedstawiono wewnętrzne uwarunkowania funkcjonowaniawładz Litwy, w tym wpływ działań wojennych na gospodarkę kraju,stosunek społeczeństwa litewskiego do Napoleona i nowych władzkraju oraz konflikty, które paraliżowały funkcjonowanie administracjina Litwie. W związku z tymi ostatnimi omówiono również reformęwładz litewskich na szczeblu centralnym i lokalnym oraz powstałąu schyłku 1812 r. czarną legendę w odniesieniu do wydarzeń na Li-twie. Część trzecia ma na celu przedstawienie wysiłku wojennego Li-twy w czasie kampanii przeciwko Rosji. Rozdział pierwszy zawieraomówienie tych działań władz litewskich, które związane były z za-pełnieniem magazynów Wielkiej Armii oraz ze zgromadzeniem środ-ków finansowych umożliwiających funkcjonowanie władz i organizacjęarmii. W rozdziale drugim przedstawiono organizację regimentów li-tewskich, w tym etaty pułków, zasady poboru kantonistów do piecho-ty i zastępców do kawalerii, wyniki tej rekrutacji, tworzenie oddziałówochotniczych, batalionów strzelców, korpusu żandarmerii i gwardiinarodowej. Szczegółowość opisu wynika z faktu, że jest on w dużejmierze oparty na nieznanym dotąd materiale źródłowym. Kończy pra-cę Epilog, w którym przedstawiono ostatnie tygodnie działania władzlitewskich, udział nowo sformowanych regimentów w walkachu schyłku kampanii 1812 r., odwrót resztek Wielkiej Armii z Litwyoraz powrót rządów rosyjskich w kraju, a na zakończenie — dalszedzieje władz litewskich i uformowanych jesienią 1812 r. regimentóww latach 1813—1814.

Wstęp16

Page 17: Summary of Litwa i Napoleon

Indeks osobowy

Abov G.A. 96, 743Abram, Żyd litewski 681Abramowicz Ignacy 380, 394, 562,

563Abramowicz Kajetan 595Abramowicz Kazimierz, oficer szwo-

leżerów litewskich 553Abramowicz Lejb 436Abramowicz Mikołaj 136, 301, 562,

563, 657, 658, 715Achmatowicz Bila Murza 558Achmatowicz Mustafa Murza 557—

559Aglajmov S.P. 119, 250, 733Ahlestyšev D.P. 630, 733Albignac Philippe de 651Alcyato Jan 69, 82, 733Alej Assam 558Aleksander I, cesarz Rosji 7—9, 15,

17, 18, 25, 30, 31, 34—43, 45, 46,48, 49, 53—65, 67—77, 79—84,87, 88, 90, 95—98, 102, 105—108, 111, 112, 115—120, 123,125—133, 139—142, 144—147,151, 156, 157, 159, 164, 165,168, 179, 183, 190—193, 198—200, 204, 211, 219, 250, 252,261, 266, 267, 269—271, 285,

334, 335, 360, 362, 369, 379, 382,462, 485, 635, 636, 653, 658, 681,685—691, 695, 701, 705, 708,714, 716—721, 724—726

Aleksandravicius Egidijus 18, 425,743

Aleksandrowicz Aleksander 335, 559Aleksandrowska Elżbieta 305, 743Aleksiejew Ilja 139Ali Louis E. 661, 733Allix Vaux Jacques de 181, 182,

213, 733Allonville A. de 62Andriejewskij, wicegubernator gro-

dzieński 99Andrychiewicz Walenty 488Andrzejkowicz Michał 684Andrzeykowski (Andrzejkowicz) Ta-

deusz 305Angeberg [Chodźko Leonard] 44,

49, 70, 73, 95, 192, 331, 332,337, 378, 559, 686, 733, 735

Ankovskij O.A. 134, 741Anstett Jean 674Antoszewski Hiacynt 525, 549Anusik Zbigniew 44, 49, 92, 156,

281, 743Arcymowicz Kazimierz 527

Rozdział pierwszy 17p. komp. 757

Page 18: Summary of Litwa i Napoleon

Armfelt Gustaw Moritz 75, 96, 105,106, 115, 116, 194

Arnoldi Iwan 628Askenazy Szymon 22, 24, 26, 28,

38, 39, 53, 60, 84, 88, 89, 91,140, 142, 346, 360, 481, 661,662, 695, 701, 733, 743

Assam Alej 558Assollant Alfred 174, 733Augustowski Kazimierz 601Augustyniak Urszula 427, 756Auriol Charles 674, 733Austin Paul B. 167, 172, 179, 184,

186, 207, 221, 656, 657, 664,665, 743

Auvray Pierre 221Azulewicz Maciej 555

Bachelu Gilbert 679Bachulska Halina 89, 743Bäcker Roman 141, 750Baggehuffwud Carl 104, 125, 179,

180, 191, 192, 194, 212Bagration Petr 59, 124—128, 134,

163—165, 179, 192, 193, 211—217, 219, 220, 222, 238, 239,246, 247, 250, 334

Bairašauskaite Tamara 86, 310,427, 743

Baliński Ignacy 300, 684Baliński Michał 105—107, 191,

196—201, 208—210, 263, 265,273, 274, 280, 284, 289, 293,310, 334—337, 401, 615, 653,658, 665, 668, 696, 733

Bałaszow Aleksandr 105, 192, 193,204, 268

Bałtyngose Jakub 250Barabanszczikow, oficer rosyjski

643, 646Barankiewicz, lekarz 616Baranowski Jakub 555Barbanègre Joseph 226, 257, 258,

325Barclay de Tolly Michaił 57, 59,

61—63, 100, 103—105, 113, 116,

118, 119, 124—128, 163—165,179, 191—193, 195, 210—213,217, 239, 426

Bardach Juliusz 15, 743Barlow Joel 380Bartel Wojciech 25, 743Barthomeuf, ordonator generalny

Litwy 329, 404, 434, 435, 439,448, 452, 456

Bartkiewicz, zesłaniec 686Bartoszewicz Kazimierz 40, 90,

364, 377, 521, 733, 743, 744Barzykowski Stanisław 41, 733Barzyński Józef 320Bassano książę, patrz Maret HuguesBatowski Aleksander 146Baudus K. 174, 177, 221, 223, 733Bazarowski Jan 558Bazylow Ludwik 23, 745Beauchamps Alphonse 203, 235,

733Beauvois Daniel 54, 207, 278, 744Bécu Jakub 229Beguelin, radca pruski w poselstwie

380Belliard Augustine 711Belza Igor 69, 744Bennigsen Leontij 40, 46, 47, 59,

62, 94, 190, 207, 680, 734Bequelin H. 186, 380, 734Berd (Beord), major pruski 346Berenz Mowsza 657Bereśniewicz Florian 683Bernhardi Theodor 46, 126, 191,

744Berthézène Pierre 205, 429, 680,

734Berthier Aleksandre 45, 129, 153,

171, 182, 190, 202, 204, 209,221, 240, 250, 256, 258, 283,293, 309, 324—328, 359, 380,383, 388, 396, 435, 442, 456,489, 491, 500, 543, 544, 554,580, 600, 645, 649—652, 660,666, 672, 697—699, 703—706,711, 734

Indeks osobowy758

Page 19: Summary of Litwa i Napoleon

Bertin Georges 185, 734Bertrand Antoine 673Bertrand Pierre 34, 734Beskrovnyj L.G. 63, 132, 192, 211,

744Bessières Jean 171Bezotosnyj Victor M. 63, 136, 252,

734, 752Bęczkowski Bernard 457, 458Bial Jean 187, 734Białkowski Antoni 43, 187, 225,

372, 667, 734Białłozor Michał 238, 244, 428Białopiotrowicz Jerzy 33, 38, 81, 634Białopiotrowicz Jerzy, kapitan 33,

38, 81, 501, 585Biciutko Sulejman 559Biddiss Michael 186, 744Biegański Łukasz 678Bielakiewicz Jerzy 538Bielecki Robert 49, 156, 176, 214,

493, 498, 602, 655—657, 670,673, 677, 705, 711, 734, 741, 744

Bieliński Józef 265, 744Bieliński Piotr 245Bieńkowska, Antoniowa, kasztela-

nowa 92Bierzyński Adam 553, 629Bignon Louis Pierre Édouard 34,

72, 73, 80, 81, 90, 91, 93, 94,102, 133—140, 142, 143, 146,147, 149—153, 155—158, 160,163, 255, 274, 283, 306, 308,309, 328—330, 335, 341, 380—383, 386—390, 395, 397—401,404, 408, 409, 414, 432—435,447, 448, 452, 464, 467, 481,482, 489, 509, 519, 543, 565,600, 657, 658, 663, 668, 670,696, 698, 700, 702, 704, 705,712—715, 734

Bigoszewska Wanda 26, 32, 744Bilewicz Józef 244Biržiška Mykolas 21, 34, 744Bistrom, kamerdyner Rumiancewa

191

Biszping Piotr 407Biszping (Biszpink) Adam 385, 487,

524, 525, 675, 676, 678Bitner Mateusz 638, 639, 641, 643,

644Bloch Czesław 650, 744Blocqueville M. Adélaïde 203, 269,

744Blumer Ignacy 707Błażejewicz, szlachcic litewski 382Błędowski Aleksander 28Bobiatyńskij, wicegubernator wileń-

ski 689Bobrowski, członek municypalności

Mińska 320Bochenek Czesław 707, 744Bogdanovič Modest I. 53, 59, 62,

117, 125, 191, 192, 211, 216, 218,219, 221, 317, 458, 626, 637,638, 648, 650, 656, 679, 744

Bogdanowski Antoni 379Bogusławski Antoni 593Bogusławski Michał 593Bogusz (Bohusz), szlachcic litewski

248Bohuszewicz Minkowski Stanisław

519Bomsdorff von Roeder 171, 175, 183,

220, 221, 238, 241, 242, 271, 734Bonnal Henri 184, 430, 744Borawski Piotr 555, 559, 560, 744Borch, zesłaniec 688Bordessoulle Étienne 215, 246Borkowski, członek municypalności

Wilna 320Borowski Adam 528Borowski Leon 415Borozdin Michaił 125Borysionok Pietruk 226Borzyma Jan 313Boufał, szlachcic litewski 241Boulart Jean 168, 176, 185, 667,

672, 734Bourcier François 711Bourgeois René 176, 203, 235, 667,

680, 734

Indeks osobowy 759

Page 20: Summary of Litwa i Napoleon

Bourgogne Adrien 184, 667, 672,680, 734

Bourgoing Jean 133Bourgoing Paul 173, 189, 661, 662,

734Braesicke Jakub von 321Brandt Henryk 167, 171, 183, 184,

187, 190, 207, 235, 238, 734Branicka Aleksandra 94Branicki Franciszek Ksawery 94Branicki Władysław 73, 252Breza Stanisław 95, 107, 146, 265,

276, 336, 338, 399, 400, 708Briote (Briotet), członek gwardii ho-

norowej 254Brodowski Ignacy 369, 377Bronikowski Ksawery 88, 124, 340,

377, 492, 678, 680, 734, 737, 740Bronikowski Mikołaj 218, 258, 305,

325, 326, 358, 379, 384, 579,580, 602, 626, 627, 631,636—645, 648—650, 655, 656

Broński Feliks 311Brotonne Léonce 384, 396, 675, 734Brun Jean Antoine 325, 326, 383,

626, 651, 677Brunof Stanisław 309, 408Bruyères Pierre 180Brzozowski Feliks 648Buchowiecki Jan?, podprefekt 311,

408Buczyński Daniel 301, 323Bućkiewicz A. 19, 66, 67, 94, 98,

140, 225, 360, 374Budzyński Stanisław 257Bujalski, szlachcic litewski 226Bujnicki Andrzej?, podprefekt 311,

408Bujnicki Kazimierz 19, 21, 368,

380, 569, 734Bukowiec Paweł 19, 734Bułharyn Józef 311Bułharyn Tadeusz 90Burgielski Albert 681Burski, wachmistrz żandarmerii wi-

leńskiej 703

Burzyński Jan 599Butenev Apollinarij P. 234, 734Butkevič B. 111, 168, 170, 176, 183,

439, 734Buturlin Dimitrij P. 53, 648, 744Butwiłło, egzaktor 518Bykowska Marianna z Prozorów 281Bykowski Aleksander 251, 318Bykowski Stefan 311

Caillot Antoine 672, 734Caleudoin, komisarz francuski

w Kurlandii 346Canitz und Dallewitz Carl 175, 219,

240, 734Carman Georges 176, 735Caroli T. 194Cartwirgh Frederic F. 186, 744Castellane Victor 171—175, 177,

184, 185, 187, 192, 199, 201,205, 206, 208, 210, 333, 370,429, 658, 661, 672, 696, 735

Castex Bertrand 180Caulaincourt Armand 8, 130, 132,

142, 171—174, 182, 185, 198,201, 202, 204, 205, 210, 236,262, 267, 269, 270—272, 279,288, 330, 346, 360, 362, 363,414, 429, 659, 660—662, 667,735

Cedrowski Antoni 641Celorungo D.G. 123, 744Ceys (Cetys) Franciszek lub Alek-

sander, major 594Chabrillan Aimé 697Chambray Georges de 173, 178,

183, 184, 187, 189, 209, 370,373, 375, 397, 428, 456, 650,659, 662, 663, 667, 669, 671—673, 744

Chamot Marek 141, 750Champagny Jean 81Chandler David G. 46, 744Charkiewicz Walerian 105, 110,

122, 342, 621, 626, 628, 630,744

Indeks osobowy760

Page 21: Summary of Litwa i Napoleon

Chassenon de Curzay François Ca-simir 309, 382, 383, 634

Chełmiński, student 240Chlewiński, członek gwardii honoro-

wej 254Chłapowski Dezydery 22, 43, 136,

175, 201, 335, 735Chłopicki Józef 487Chłusowicz Józef 325, 553, 629Chodkiewicz Aleksander 12, 13, 28,

29, 35, 38, 48—50, 87, 90, 104,152, 153, 157—162, 214, 266,273, 275, 276, 278, 289, 292,299, 300, 385, 386, 481, 483,485—487, 490—492, 496, 497,516, 524, 527, 541, 543—546,549, 586, 612, 631, 632, 634,636, 644, 651, 652, 662, 675—679, 687, 688, 706, 707

Chodźko Jan 45, 257, 407Chodźko Leonard, patrz AngebergChoiseul-Gouffier Zofia z Tyzenhau-

zów 22, 47, 98, 106, 131, 187, 191,196, 201, 210, 337, 366, 370, 380,402, 457, 463, 486, 524, 658,665, 667, 680, 686, 713, 735

Chomicz, szlachcic litewski 228Chomiński Antoni 241, 565Chomiński Franciszek Ksawery 31,

33, 38Chomiński Ignacy 298Choroszewska, obywatelka litewska

478Choroszewski, właściciel manufak-

tury sukienniczej 536, 537Chrapowicka z domu Kożynówna,

żona Antoniego 600Chrapowicki Antoni 299, 320, 483,

597, 600, 605, 607, 702Chrapowickij, pułkownik, policmaj-

ster rosyjski 673Chreptowicz Adam 13, 33, 38, 81,

184, 205, 222, 292, 304, 381,382, 684, 685, 689, 696

Chruszczykowski, szlachcic gro-dzieński 257

Chuquet Arthur 14, 130, 135, 171,176, 177, 183, 185, 187, 205—207, 209, 345, 357, 380, 384,396, 397, 402, 430, 431, 440,443, 500, 535, 543, 637, 650,657, 658—662, 665, 667, 669,671—673, 675, 677, 696, 709,735, 744

Ciechanowicz, szlachcic litewski 529Ciecierski Dominik 93, 311, 316,

702Ciecierski Faustyn 20, 735Ciprinus [Przecławski O.A.] 88,

365, 629, 735Claparède Michel 703Clausewitz Karl 674, 735Clercq M. 44, 49, 141, 269, 715,

735Cochelet Adrien Louis 306, 383Coignet Jean 185, 680, 735Compans Jean 179, 215, 221, 735Courville Xavier 327, 397, 745Coutard Louis 435, 607Cywiński Jan, ksiądz prałat 200Czacki Tadeusz 34, 79Czajkowska Krystyna 680, 736Czajkowski Michał Mikołaj 570Czaplic Efim 252, 625, 627—631,

649, 669, 670, 680, 701, 735Czapliński Michał 570Czapski Karol 257, 323Czapski Stanisław 488, 603, 636,

639, 640, 642, 647, 648, 655,678, 702, 715

Czartoryska Izabela 146Czartoryski Adam Jerzy 20, 23,

36—42, 44, 45, 56—60, 68—70,72, 74, 78—84, 97, 99, 144, 146,265, 332, 333, 338, 341, 481,492, 686—688, 690, 695, 701,702, 715, 716, 726, 735

Czartoryski Adam Kazimierz 91,146—148, 265, 276

Czartoryski Konstanty 715Czeczot Ksawery 223, 247, 248, 459Czernyszew Aleksandr 710

Indeks osobowy 761

Page 22: Summary of Litwa i Napoleon

Cziczagow Paweł 125, 218, 359,448, 472, 625—627, 629, 631,634—638, 640—642, 645, 646,649—652, 655, 656, 670, 676,680, 683, 685

Czubaty Jarosław 18, 24, 41, 42,73, 81, 83, 85—89, 92—94, 98,112, 123, 124, 250—252, 715, 745

Czyż Franciszek 298, 320Czyż Jan 595Czyż Kasper 38Czyż Rafał 408, 702

Daendels Hermann 350, 707Daniłowicz Kalikst 200, 209, 320,

322, 377, 381, 688, 696Dankiewicz, magazynier 457, 458Dard Émile 142, 143, 745Daru Pierre 168, 273, 274, 276, 278,

279, 284, 401, 432, 456, 670Daszkiewicz Michał 304, 305Daukowic (Daukowitz), kapitan au-

striacki 327Davout Louis 29, 54, 59, 128, 129,

131, 133, 158, 164, 165, 168, 171,173, 174, 176, 178—180, 184—186, 203, 204, 206, 212, 213,215, 220, 221, 237—239, 245,253, 254, 257, 258, 268, 269,325, 430, 448, 449, 490, 560,565, 652, 710, 711

Davydov Denis W. 673, 674, 677,735

Dąbrowa T. 351, 549Dąbrowska Barbara 626Dąbrowski, członek KS 298Dąbrowski Ferdynand 599Dąbrowski Jan Henryk 21, 23, 32,

41, 43, 181, 317, 318, 329, 359,392, 393, 439, 580, 636—639,641, 642, 647, 649, 650, 652,655, 656, 712

Decaux Alain 659, 745Dedem van der Gelder Antoine 167,

173, 176, 183, 189, 201, 236,332, 671, 672, 735

Dederko Jakub 238, 371, 378Delinshausen, horodniczy 246Dembiński Henryk 214, 680, 735Dembowski Leon 20, 22, 23, 48,

147, 234, 735Dempsey Guy C. 498, 745Denniée Pierre 174, 177, 185, 198,

199, 210, 262, 360, 430, 661,735

Dessaix Joseph 215Dębicki Ludwik 74, 81, 156, 340,

344, 360, 555, 745Diaczkin Grigorij 627, 629Dietrich Tomasz 492Dietrichstein-Proskau Josef 157Dihm Jan 23Dłuski Mamerty 488, 645, 647Dłuski Michał 354Dłuski Michał, ksiądz prałat 371,

686Dłuski Wincenty 94Dmuszewski, aktor 337Doboszyński, były porucznik 524Dobrinskij (Dobrzyński) Paweł 118,

195, 220, 317, 685Dobrowolski, rządca 104Dobrowolski Józef 616Dobrowolski Stanisław 450Dochturow Dmitrij 125, 126, 192,

212, 213, 215, 239Domański Jan 222, 545Domergue Armand 695, 735Dorochow Iwan 244, 251Dowdziłł Antoni 599Dowgird, nadleśniczy skarbowy 575Dowiatt Stanisław 241, 703, 714Downarowicz Kazimierz 256, 311Drabulis Benedykt 250Dreinowski (Dreionowski), zastępca

podprefekta drohiczyńskiego 316Driault Eduard 43, 44, 59, 141,

146, 272, 333, 334, 674, 702,745

Drozdowski Marek M. 135, 746Drozdowski Michał 450Drucka-Lubecka Maria 358, 430

Indeks osobowy762

Page 23: Summary of Litwa i Napoleon

Drucki-Lubecki Ksawery 11, 68—71, 73, 74, 79—82, 96, 106, 108,111, 112, 115—117, 120, 121, 196,246, 256, 291, 365

Du Casse Albert 211, 735Dubiecki Marian 47, 81, 82, 273,

281, 404, 460, 477, 668, 696,703, 745

Dubiński Aleksander 560, 744Dubouchet Jean 48Dubrovin Nikolaj F. 28, 34, 45, 55,

57—59, 63, 82, 83, 88, 94, 106,108, 110, 192, 201, 204, 210,344, 372, 648, 736, 745

Dukszyński Nikodem 681Dumas Mathieu 166, 168, 185,

206, 306, 329, 414, 433, 434,455, 672, 736

Dumonceau François 207, 238,657, 665, 736

Dundulis Bronius 10, 11, 18, 21,22, 26, 28, 33—35, 42, 46, 47,67, 69, 70, 72, 74, 83, 84, 88,89, 95, 98, 112, 140, 151, 152,160, 175, 190, 199, 202, 203,224, 225, 234, 244, 247, 254,255, 265, 268—270, 272, 273,275, 276, 283, 285, 286, 291,293, 294, 296, 302, 304, 309,310, 321, 326, 328, 330, 331,333, 335—338, 340, 341, 345,360, 363, 364, 366, 369, 373—376, 384, 396, 399, 400, 415,421, 429—433, 441, 443—445,453, 455, 456, 460, 479, 484,485, 487, 491, 493—496, 497,509, 520, 522, 544, 547, 552,554, 557, 565, 566, 573, 596,600, 602, 617, 622, 629, 635,654, 657, 660, 662, 673, 674,680, 681, 694, 716, 745

Dupuy Victor 174, 201, 203, 235,736

Durkowić-Jaksić Ljubomir 23, 745Duroc Géraud 202, 204, 277, 661Durosnel Antoine 184, 221

Durova Nadiežda A. 119, 736Duszenkiewicz D.W. 194, 681Dutaillis Adrien 705Dutheillet de La Mothe A. 183, 428,

705, 736Duval, porucznik francuski 349Duverger Brissot-Thivars 185, 736Dybicz Iwan 674Dylągowa Hanna 371, 745Dziekoński Kazimierz 134Dziekoński Michał 117, 120, 196,

238, 304, 305, 365, 366, 702Dziewanowski Dominik 72, 134,

167, 182, 209, 214, 222, 233,317, 318, 404, 405, 438, 452,639, 655, 656, 670, 690, 741

Dziobowski Bazyli 93, 134Dživelegov A. 55, 751—753, 756

Éblé Jean 171Eigenbricht, kapitan 492Ernouf Alfred 34, 45, 130, 132,

135, 142, 147, 255, 262, 285,326, 330, 333, 334, 346, 357,359, 378, 380, 382, 384, 388,390, 399, 402, 413, 414, 443,445—447, 451, 455—457, 459,629, 631, 634, 650, 653, 658,659, 662, 665, 668, 671, 696,702, 745

Essen I Iwan 125—127, 240Estreicher Tadeusz 158, 745Eugeniusz de Beauharnais, wice-

król włoski 129, 164, 177, 178,211, 213, 217, 374, 653, 703,705, 706, 709

Eysmont Ignacy lub Nikodem 500Eysmont Józef 198, 324, 696

Faber du Faur G. 189, 190, 736Fabry Gabriel 14, 47, 63, 170,

175—180, 182—186, 189, 191,199, 201, 204—206, 208, 209,211—215, 217—225, 238, 240,241, 244, 246—253, 255, 271,274, 279, 291, 309, 326—329,

Indeks osobowy 763

Page 24: Summary of Litwa i Napoleon

337, 345, 346, 357, 361, 370,372, 374, 375, 378, 384, 386,388—390, 402, 414, 428—430,432—434, 440—442, 485, 491,496, 497, 500, 520, 542, 543,561, 566, 570, 626, 627, 634,637, 644, 658, 736

Fain Agaton 63, 172, 173, 175, 177,183, 199, 201, 204—206, 209,234, 236, 262, 330, 334, 346,428, 429, 431, 458, 500, 653,658, 659, 661, 665, 677, 736

Falkowski Czesław 371, 745Falkowski Hipolit 491Falkowski Juliusz 35, 47, 89, 145,

184, 201, 210, 224, 225, 258,331, 344, 360, 371, 736

Fantin des Odoards Louis 176, 203,224, 235, 360, 372, 735

Feldman Wilhelm 84, 746Felińska Ewa 20, 736Ferrière Jacques 325—327, 357,

383, 631Fézensac Montesquiou Raymond

22, 173, 183, 187, 327, 372, 665,666, 672, 673, 680, 736

Fieffé E. 172, 746Fierro Alfred 717, 754Filipiak Mirosław 156, 748Fischer Carl 540Fiszer Stanisław 134, 156, 158—

160, 214, 487, 491, 492, 639Fiszerowa Wiridianna 27, 150, 274,

275, 302, 330, 334, 362, 381,621, 736

Fitingof, major rosyjski 644Floret Peter 380Fontana, porucznik francuski 382Fontana Onufry 639Foucart Paul 35, 746Fouché Joseph 25, 27, 28Framery d’Ambreucq Pierre 221,

222, 244Francesson Antoni 137, 139, 564,

608, 609, 615Franciszek I, cesarz Austrii 129

François Charles 173, 665, 667,673, 736

Frank Józef 72, 106, 191, 201, 208,210, 263, 265, 366, 380, 667,689, 695, 736

Fredro Aleksander 680, 736Frehlich Franz 673Freyend Józef 601Frimont Johann 247Fryderyk August I, król Saksonii,

książę warszawski 55, 92, 142,143, 155, 268, 498

Fryderyk Wilhelm II, król Prus 158Fryderyk Wilhelm III, król Prus

129, 272Fuiński Zbigniew 536, 750Funck Frantz 167, 218, 637, 736

Gadon Włodzimierz 381, 736Gajewski Franciszek 110, 111, 149,

187, 197, 202, 208, 209, 229,284, 330, 664, 665, 680, 685,687, 689, 736

Gallaher John G. 172, 214, 661,746

Garnič N.F. 132, 192, 746Garnier J.P. 669, 746Gaudziulewicz Antoni 501, 585Gembarzewski Bronisław 92, 155,

253, 254, 487, 498, 535, 559,571, 580, 591, 594, 596, 606,610, 612, 617, 629, 702, 705,709, 711, 712, 746

Genzelis Bronius 15, 746Gérard Françoise 215German, członek municypalności

Mińska 320Gervais, kapitan 667, 672, 736Gessard, oficer francuski 21Giecewicz Wincenty 79, 257Giedroyciówna Kunegunda 131Giedroyć Antoni 305, 310Giedroyć Janusz 105, 309, 313,

335, 440Giedroyć Józef 49, 241, 392, 432,

488, 490, 491, 688, 710

Indeks osobowy764

Page 25: Summary of Litwa i Napoleon

Giedroyć Józef, biskup 106, 225,371, 375, 407, 409

Giedroyć Józef, kapitan 548Giedroyć Romuald 13, 33, 49, 79,

93, 265, 292, 299, 350, 353,365, 385, 390, 391—395, 400,403, 416, 483—486, 490, 501,509, 561, 576, 585, 586, 596,613, 614, 632, 654, 688, 698,699, 709, 710, 714

Giedroyć Stefan 529, 598, 600Giełgud Antoni 244, 301, 394, 487,

490, 491, 675, 676Giełgud Ignacy 25, 32, 33, 45Giełgud Michał 33, 38Giesse Friedrich 185, 186, 223, 736Giewartowski Mateusz 321Ginter (Gunther) Adam 304, 689Girod de L’Ain Jean M. 173, 737Giżycki Bartłomiej 79Glazer Ludwik 487, 525Glinka Nikolaj F. 674, 685, 737Głogowski Aleksander 200Gnat-Witeska Zbigniew 254, 746Gneisenau Neidhardt 63Goclon Jacek A. 285, 746Godard Rock 260, 327, 397, 414,

445, 457, 458, 629, 631, 653,658, 663, 664, 666—668, 671,674, 737

Godlewski Józef 570Godlewski Michał 371, 746Golejewski, sędzia graniczny 593Golicyn Sergej 84, 157Gonnard Philippe 142, 268, 746Gorayski Józef 626, 628, 631, 737Goremykin, major rosyjski 644Goriainov Sergej M. 177, 291, 345,

380, 445, 737Gorszman A. 252, 752Gourgaud Gaspard 172, 176, 253,

333, 456, 622, 659, 737Gouvion Saint-Cyr Laurent (M.)

166, 217, 234, 337, 655, 737Górecki Walenty 300Górski Franciszek 488

Górski Julian 487Grabowski Jan 251, 323, 407, 702Grabowski Józef 257, 400, 737Grabowski Karol 570Grabowski Kazimierz 407Grabowski Michał 68, 304, 702Grabowski Stanisław 33Grabowski Stefan 12, 33, 79, 257,

292, 299, 393, 402, 403, 415,416, 418, 483, 484, 500, 541,542, 550, 562, 564, 578, 580,603, 620, 621, 696, 697,700—702

Grabski Władysław 155, 746Grandjean Charles 679Grauert Fryderyk 321Grądzki Wiktor 66, 304, 305, 374Grekow-11, oficer rosyjski 643, 646Grekow-8 Petr 646, 648, 649Griois Lubin 667, 671, 672, 737Grochulska Barbara 135, 285, 746Groński P. 308, 345, 746Grouchy Emmanuel 178, 215, 238,

244, 448Grzegorzewski Aleksander 250,

544, 545Grzymała Franciszek 131, 191,

195—197, 201, 203, 224, 235,253, 254, 258, 265, 274, 294,372, 373, 737

Grzymała Lubański Jan 257, 564,581

Gutakowski Ludwik 155Gutakowski Wacław 488, 489

Hajdukiewicz Mikołaj 320Halicz Emanuel 26, 37, 38, 40, 42,

46, 48, 746Handelsman Marceli 14, 22, 24, 26,

28, 34, 35, 39, 40, 43—45, 47,48, 50, 55, 56, 60, 73, 89, 90,93, 107, 108, 133, 135—140, 142,143, 145—147, 149, 150—154,157, 174, 176, 177, 198, 201, 236,238, 252, 262, 271, 274, 331,332, 334, 340, 341, 344, 346,

Indeks osobowy 765

Page 26: Summary of Litwa i Napoleon

380, 381, 386, 388, 389, 396,397, 401, 428, 481, 565, 658,675, 679, 697—705, 709, 712—715, 725, 726, 737, 741, 746

Hański, dowódca batalionu strzel-ców 570

Harasimowicz Józef 226Harkevič Vladimir 93, 216, 643,

644, 647, 648, 657, 737, 746,747

Harrandt de, poseł badeński 380Hartwigh J. 240, 370, 737Hass Ludwik 371, 747Hausmann Tobiasz 618Haxo François 171Hebdowski Kajetan 156, 492Hedemann Otto 194, 342, 358,

370, 621, 682, 747Henke Carl 710, 747Henri-Robert Jacques 135, 747Herbst Stanisław 44, 707, 747Hermanowski, szlachcic litewski

528Hertel Fedor 111, 125, 195, 220,

248, 317, 359, 625, 651, 687,691, 716

Heudelet Étienne 662Hieronim Bonaparte, król Westfalii

157, 160, 163, 165, 178,180—182, 213—215, 222, 236,256, 392, 430

Hilchen Ignacy Wincenty 488Hłasko Adam 226Hoffman Michał 139, 563Hogendorp Dirk van 205, 254, 255,

326, 328, 329, 341, 357, 380,384, 386—390, 392, 394—404,412—414, 418, 431, 434, 435,443, 444, 450—453, 455, 456,459, 478, 484, 485, 493, 497,501, 509, 519, 520, 540, 542,547, 552, 557, 559, 560, 562,581, 607, 629, 631, 632, 639,651—653, 655, 657, 658, 660,663, 665—668, 670, 671, 675,676, 696, 698, 737

Hogendorp, żona Dirka 380Holzhausen Paul 176, 187, 661,

737, 747Hołownia Adrian 300, 371Homola Irena 677, 710, 747Horain Jan Nepomucen 25, 38,

297, 384, 385, 433, 454, 539,702, 715

Horainowa, szlachcianka litewska523, 524

Hornicz (Hornwicz) Fabian 246, 570Hornowski Józef 491, 492Hornowski Kasper 492Hornowski Kazimierz 297Horodecki Jan 678Horodyski Andrzej 24, 34, 92Houwalt (Houwald), członek Komisji

Tymczasowej 467, 684Hreptovič-Butenev Konstantin A.

216, 737Huskiski Benedykt 634

Ignatiew Gawrił 219, 249, 317, 679,685

Iłowajski V Nikołaj 125, 194Imbra Feliks 305Innocenty XI, papież 683Iwanow Iwan 643Iwaszkiewicz Janusz 9—12, 18, 19,

32, 34, 44, 45, 47, 55, 56, 58,64—67, 69—74, 76, 77, 80—83,87—89, 92, 94—96, 105, 107,110—112, 119, 120, 135, 138,140, 149, 151, 153, 154, 164, 191,194, 199, 202, 209, 221, 222,224, 226—231, 233, 234, 237,238, 240, 244, 247, 251—258,265, 273—275, 278, 281, 286,289—296, 298—302, 304, 305,308—310, 316, 319, 321, 322,324, 327—330, 333, 334, 336,337, 339—345, 350, 356, 360—362, 364—366, 369—373, 375,378, 381—387, 396, 399, 400—404, 407, 408, 410—413, 415,421, 425, 428, 431, 433, 434,

Indeks osobowy766

Page 27: Summary of Litwa i Napoleon

437, 441, 445—454, 457—460,462, 464, 467, 470, 472, 484,485, 491, 493, 495, 496, 500,505, 507, 509, 520, 522, 524,528, 542, 555, 557, 560, 561,563—565, 570, 573, 574, 578,579, 584, 594, 596, 600, 603,615, 617—620, 622, 626, 629,631, 634—637, 649, 650, 653,655, 657, 668, 680, 681,683—685, 687—690, 692, 695—697, 700—704, 709, 713—716,747

Izdebski Hubert 18, 73—75, 82, 83,96, 97, 374, 747

Jabłonowski Maksymilian 97, 144Jabłoński Mustafa 558Jabłoński Szymon 673Jackowski Michał 88, 124, 377,

680, 737Jacqueminot, pułkownik francuski

657Jacynicz Jan 385Jakubowska, szlachcianka litewska

187, 228Jan III Sobieski, król Polski, wielki

książę litewski 555, 683Janik Michał 689, 747Jankielowicz Abraham 458Jankowski Czesław 69, 184, 187,

188, 220, 303, 336, 337, 377,439, 457, 460, 521, 525, 621,661, 747

Jankowski Nikodem 250Janowski Kazimierz 574Janta Konstantyn 186, 187, 189,

190Janulaitis Augustinas 86, 371, 375,

376, 737, 747Januszewski Józef 599Jaraczewski J. 104Jarmoliński, szlachcic litewski 137Jaroszewicz, szlachcic litewski 248Jasas Rimantas 425, 747Jasiński Jakub 546, 563, 608

Jasiński Stanisław 297, 457, 664Jaworski J. 555, 747Jazieński Stanisław 230Jeanneret, pułkownik francuski

240, 241Jefremow Iwan 710Jeleński, członek gwardii honorowej

254Jeleński Gedeon 244, 561Jeleński Konstanty 300Jelski Franciszek 278, 280, 282,

283, 288, 291, 293, 294, 335,339, 394, 399, 714

Jermołow (Ermolov) Aleksiej P. 46,124, 193, 216, 669, 736

Jeśman (Jesman) A. 45Jezierski, szef batalionu 488Jocz Edward 595Jomini Antoine Henri 173, 325,

326, 330, 384, 388, 395, 397,401, 414, 607, 609, 737

Jordan Ambroży 517Jouannin Joseph 341, 700Józefina Bonaparte, cesarzowa

Francuzów 57, 391Jucas Mečislovas 32, 56, 737Juchnowski, rządca 248Judycki Jan 38Judycki Józef 38Judycki Józef, generał 38Judycki Stanisław 38Jundziłł Stanisław 106, 265, 381,

687, 737Junowicz, sędzia 242Jurewicz, szlachcic litewski 228Jurgaszko Jakub 601, 634, 703

Kaczanowski D. 595Kaji Sayaka 344, 747Kalinka Walerian 43, 49, 748Kalinowski, szlachcic litewski 528Kallas Marian 143, 147, 308, 419,

737, 748Kamieniecki Ludwik 256Kamieński, burmistrz Nowogródka

634

Indeks osobowy 767

Page 28: Summary of Litwa i Napoleon

Kamieński Fulgenty?, podprefekt311

Kamieński Henryk Ignacy 93Kamieński Michał Ignacy 181, 214,

216, 325, 488Kamieński Jan 385Kamieński Józef 488Kamieński Konstanty 602Kamieński Ludwik 235, 257Kamiński Ludwik 92Kandel Dawid 369, 748Kankrin Jegor 109, 116Karamzin Nikołaj 83Karciszew, major rosyjski 681Karcov J. 53, 748Karczewski Józef 187, 188, 303,

336, 377, 439, 457, 460, 521,525, 661

Karczewski Piotr 529Karnicki, szlachcic litewski 450Karnicki Kazimierz?, podprefekt

311, 459Karnicki Marcin 574Karol XII, król Szwecji 204Karp Eustachy 300Karp Ignacy 66, 374Karpiński Andrzej 427, 756Karpiński Franciszek 19, 737Karpowicz Michał 156, 748Karpus Zbigniew 141, 750Karsznicki Augustyn 570Karsztet, pastor, członek municy-

palności Mińska 320Karwicki Krzysztof 79Kasparek Norbert 182, 738Katarzyna II, cesarzowa Rosji 35,

66, 80, 94, 99, 130, 157Katarzyna Pawłowna, wielka księż-

na 73Kaziuk Józef 529Kiełpsz Teofil 599Kieniewicz Stefan 158, 748Kiersnowski Nikodem 195, 222,

237, 256, 521, 524, 629, 634, 738Kiewlicz Józef 297Kiewnarski, szlachcic litewski 241

Kijankowski, szlachcic litewski 315Kipa Emil 26Kirkor Antoni 501, 585, 697Kirkor Michał 248Kirkor Stanisław 325, 748Kleczkowski, prezydent sądu gra-

nicznego 593Kleczkowski Piotr?, konsyliarz pod-

prefektury 526Kleczkowski Robert 657Kleinmichel Andrej 708Kleist Friedrich 242, 315Klengl Heinrich 218, 628Klonowski, kapitan 519Kłanicki Józef 618Knesebeck Carl 63Kniziewicz Karol 41, 42, 55, 78, 93,

139, 249, 256Knoetel Heinrich 591Knoetel Richard 591Knorring Karl 357, 560, 643, 646,

648, 682Kočetkov A.N. 211, 748Koczubej Wiktor 105Kołaczkowski Klemens 215, 234,

237, 253, 656, 738Kołłątaj Hugo 24, 34, 54Kołyszko Benedykt 79Komar Józef 490, 491Komburlej Michaił 110Kondratowicz Kacper 616Koneczny Feliks 26Konopka Florin de Pierdilucca Do-

minice 626, 628Konopka Franciszek 30Konopka Jan 30, 210, 299, 325,

440, 481, 483, 516, 553, 554,625—631, 635

Konowicyn Petr 681Konstanty Pawłowicz, wielki książę

45, 60, 105, 124, 125, 134, 179,352, 545, 682, 712

Kontrym Ferdynand? 187Kontrym Kazimierz 298Kopeć Józef 483Korbut Jerzy 321

Indeks osobowy768

Page 29: Summary of Litwa i Napoleon

Kordzikowski Józef 301Korewa, szlachcic litewski 226Korf Fedor 125, 250Korolkiewicz Józef 473Korsak Florian 655Korsak K. 227, 241Korsak Rafał 442Korycki Abraham Murza 558, 559Korzeniowski Alojzy 680Korzon Tadeusz 25, 26, 427, 748Korzybski Jan 492Kosielski Kajetan 299, 458, 483,

608, 609, 611, 615, 617Kosierkiewicz Tomasz 570Kosmowski Maciej 628, 629Kosmowski Tomasz 458Kossakowski Adam, biskup 210,

300, 336, 371Kossakowski Jan Nepomucen, bi-

skup 33, 38Kossakowski Józef Antoni, generał

79, 130, 152, 153, 195, 198, 199,299, 325, 483, 657

Kossakowski Józef Dominik 21,265, 299, 483, 490, 491, 567,569, 571, 579, 580, 639—641,644, 645, 655—657, 677, 710

Kossakowski Józef Ignacy 33, 280,281, 283, 293, 296, 380, 386,395, 412, 451, 591, 668, 714, 715

Kossakowski Leonard 33Kossakowski Stanisław 657, 738Kossecki Franciszek Ksawery 579,

580, 627, 630, 636—652, 706,707

Kostrowicki, kapitan wojsk litew-skich 564

Kostrowicki Michał 320Kościałkowski Stanisław 305, 748Kościuszko Tadeusz 21, 25—28,

156, 157, 159, 275, 281, 301,367, 546

Kotwicz Jerzy 529Kotwicz Piotr 529Kowalewski Józef 365Kowalewski Józef, porucznik 687

Koyre Alexandre 83, 748Kozakowski Jerzy 266, 597, 601Koziełł Gaspar 571Kozietulski Jan 174Kozłowski, senator rosyjski 79Kozłowski Eligiusz 254, 748Kozłowski Leonard 501, 585, 679Koźmian Andrzej E. 149, 738Koźmian Kajetan 18, 145, 251, 331,

360, 738Krakowski Édouard 80, 748Krasiński Izydor 677, 678Krasiński Józef 155, 184, 187, 225,

234, 493, 637, 665, 738Krasiński Wincenty 162, 200, 202,

251, 276—278, 553, 622, 711Krasnânskij V.G. 195, 220, 225,

226, 238, 246—248, 258, 305,342, 369, 371, 372, 378, 384,448, 449, 459, 574, 600, 621,638, 650, 685, 687, 693, 748

Krasowskij Afanasij 643Krassowski Kajetan 210Kraszewski Józef I. 182, 579, 580,

639—645, 647, 649, 738Kraszewski Kajetan 195, 738Krausse Jean 540Kropiński Ludwik 79, 265, 332,

333, 338, 341Krugow A.I. 688, 748Krukowiecki Jan 134Krusemarck Friedrich 380Kruszewski, rejent 682, 690Kryczyński Stanisław 555, 748Krydel Aleksander 320Kryński Jan 257Krypiński, szlachcic litewski 688Krzywkowski Henryk? 241Krzywobłocki Stefan 599Kuczewski Józef 227, 228, 314, 316,

588Kuczkow Stefan 679Kudlicz, aktor 337Kudriâšov Ilâ J. 617, 748Kudrinskij A. 105, 192, 202, 210,

373, 378, 617, 680, 695, 748

Indeks osobowy 769

49 Litwa...

Page 30: Summary of Litwa i Napoleon

Kukiel Marian 11, 43, 44, 49, 53,56, 59—62, 73, 84, 89, 90,92—95, 97, 99, 108, 117, 122,123, 125—127, 129—132, 136,139—142, 145—147, 150, 157,160, 164, 165, 168, 171—173,177—185, 192, 193, 203,211—215, 217—220, 224, 233,238—239, 246, 247, 249, 251,255, 268, 269, 271—273, 279,286, 290—293, 305, 331—333,340, 344—346, 357, 359, 360,362, 366, 372, 374, 414, 428,430, 451, 456, 482, 491, 495,543, 564, 566, 573, 622, 628,629, 631, 634, 635, 637—639,644, 648—650, 653, 655—659,661, 664, 665, 669, 670—675,677, 680, 685, 698, 700, 701,748

Kukiewicz Tadeusz 300, 684Kulakauskas Antanas 18, 425, 743Kulczyński, członek municypalności

Mińska 320Kulniew Jakov 180Kumasz Jan 618Kunert Antoni 595, 596Kupica A. 356Kupść Stefan 676Kurakin Aleksandr 46, 47Kurczewski Andrzej 570, 572, 579,

581Kurlandzki, ksiądz 228Kurnatowski Zygmunt 709Kurz K.G. 205, 738Kuszelewski Ignacy 523Kuszelewski Jan 523Kutuzow Michaił I. 648, 680, 682,

684, 685, 738Kwarcow Fiedor 650

Labaume Eugéne 667, 672, 738Labuda Gerard 57, 755Lachnicki Antoni 45, 195, 198, 199,

298, 381Lachnicki Ignacy 94, 738

Lachnicki Ignacy, pułkownik 68,82, 256, 304, 689

Lacour-Gayet Georges 142, 748Lafitte, pułkownik francuski 645,

646, 649Lajard Jean 87L’Allemand Henry 711Lambert Karl 218, 627, 642, 643,

645, 646, 648, 649, 655, 656Langeron Aleksandr 133, 251, 268,

554, 639, 646, 650, 656, 738Lariboisière Jean 500Las Cases Emmanuel A. 142, 268,

273, 334, 738Lascaris Albert 501, 585, 697Laskowicz, członek gwardii honoro-

wej 254Lassal, komisarz 457Latour Maubourg Marie Victor 214,

248Laudański Antoni 300, 684Laugier Césare 20, 47, 89, 187,

211, 253, 360, 362, 669, 738Laurent Jacques 308, 748Lauriston Jacques 396Lavrynovič M. 195, 199, 202, 738Le Viena, porucznik francuski 242,

315Lecestre L. 268, 738Lecomte Ferdinand 327, 748Lefebvre François 171, 202, 206Lefebvre-Desnouttes Charles 657,

661Legrand Étienne 180, 656Lehmann Max 63, 141, 748Lejeune Louis 175, 176, 183—185,

664, 667, 673, 738Lelorgne d’Ideville Élisabeth Louis

245Lemarois Jean 30Lengning, kupiec królewiecki 538Lepersonn, francuski szef batalionu

647Levenstern Vladimir I. 101, 211, 738Levickij N.A. 125, 192, 748Libiszowska Zofia 69, 749

Indeks osobowy770

Page 31: Summary of Litwa i Napoleon

Liboszyc Jakub 210Lignières Marie Henry 666, 667,

738Linowski Aleksander 74, 89, 340Lipiński Michał? 642, 644Lipski Ksawery 257, 320Listowski Ignacy 298, 348Loison Louis 651, 659—662, 665,

698Loraine-Petre F. 46, 749Loret Maciej 24, 26, 34, 35, 371,

749Lubecki Karol 246, 483Lubecki Onufry 689Lubomirski Kazimierz 70, 71, 75,

76, 79, 97Lubomirski Konstanty 70, 253, 650Lubowiecki Ignacy 214, 248, 738Lucchesini Girolamo 146Ludwik XV, król Francji 130Ludwik Bonaparte, król Holandii

325Lumbrosso A. 173, 738L’vov Sergej 250, 648, 748

Łagowski Piotr 318, 738Łanskoj Sergiej 669Łanskoj Wasilij 110, 118, 121Łapa (Łappa) Antoni 297, 299, 402,

483, 689Łaszewski Konstanty 488, 648Łaszewski Wojciech 488Ławinskij Aleksandr 118, 193, 194,

684, 685, 687, 688Ławrynowicz, oficer szwoleżerów li-

tewskich 553Łazowski Józef 257Łaźniński Franciszek 79Łącki Tomasz 38Łepkowski Tadeusz 378, 749Łobanow-Rostowski Aleksiej 30Łochowski Paweł 570, 581Łokuciewski Józef 457Łopaciński Euzebiusz 336, 450, 749Łopaciński Paweł 194, 250, 544,

545

Łubieński Feliks 95, 107, 137, 265,276, 336, 338, 399, 400

Łubieński Piotr 707, 708Łukaszewicz Mariusz 679, 703,

705—707, 709, 749Łyszyński, szlachcic litewski 257

Macdonald Étienne 164, 178, 211,213, 217, 219, 240, 241, 243, 315,346, 358, 359, 429, 432, 433,539, 614, 674, 679

Machwic Zenon 301, 348, 684Machynia Mariusz 156, 600, 601,

609, 749Mackiewicz, ksiądz 529Mackiewicz, szlachcic litewski 382Mackiewicz Krzysztof 657Madelin Louis 174, 210, 738Magieramow A. 689, 749Mailly-Nesle Adrien 738Maistre Joseph de 96, 97, 189, 738Majkov B. 96, 749Maks, członek municypalności Wil-

na 320Maksimov Sergej V. 688, 689, 749Malczewski, członek municypalno-

ści Wilna 320Malczewski Andrzej 298Maleszewski Piotr 275, 284, 333Malet Claude 659Malewski Szymon 320Malinowski Wincenty 492Malte-Brun Conrad 94, 271, 738Małachowski Stanisław 187, 223,

235, 236, 738Małkowski J. 659, 670Manfred Albert 46, 130, 132, 749Mannasein W. 245Mansuy Abel 262, 321, 749Mantelzman Jan 385Marbot Antoine 172, 173, 180, 185,

234, 360, 667, 671, 680, 739Marchand Jean 213Marcinkiewicz-Żaba Jan 300Marcinowski, kapitan żandarmerii

601

Indeks osobowy 771

49*

Page 32: Summary of Litwa i Napoleon

Marcinowski, redaktor 451Marčenko Vasilij R. 127, 739Maret Hugues, książę Bassano 24,

34, 45, 49, 87, 98, 123, 130, 132,135, 137, 142, 146, 147, 150—153, 155, 156, 158, 160—163,205, 206, 218, 221, 222, 236,241, 244, 245, 253—255, 271,274, 276, 277, 279, 285, 288,289, 309, 330, 331, 333—341,358, 378, 380—384, 386—397,399—405, 413—415, 432—435,437, 443, 444, 447, 454—456,464, 481, 484—486, 488, 490,491, 493, 495—497, 500, 509,519, 535, 542—544, 552, 555,557, 561—564, 566, 568, 570,576, 627, 631, 636—638, 650,653, 654, 657—663, 665, 667,668, 677, 696, 698, 700, 704,712—715, 721

Margueron Louis 73, 81, 98, 107,108, 129, 133, 137, 138, 140,543, 609, 749

Marianowicz Grzegorz 529Markiewicz, szlachcic litewski 232Markiewicz Jan 523Martens Carl von 176, 262, 739Martens Fiodor F. 44, 57, 141, 145,

739Martinien A. 657, 677, 711, 749Maslewski A. 251, 314, 355, 356Massena André 44Masson Frédéric 142, 749Matusiewicz Wincenty 38Matuszewicz Tadeusz 60, 73, 91,

145—148, 340, 389, 390, 460, 701Mauzer, członek municypalności

Wilna 320Mazade Charles 14, 42, 54, 156,

305, 711, 735, 739Méda André 245Medeksza Teodor 601Melard, kapitan francuski 648Melgunov Sergej 55, 751, 752, 753,

756

Meller-Zakomelskij Petr 125Melon P. 328, 749Méneval Claude F. 253, 330, 622,

739Mering Franz 62, 749Metternich Klemens (Clement)

Lothar 131, 141, 191, 271, 739Meyer Karol 137Meyer Maciej 563Meyer Stefan 570Micewicz Adam 38, 309, 311Michalski Jerzy 85, 749Michałowski, major żandarmerii

600Michałowski, podprefekt 311Michałowski Dawid 558Michałowski Ignacy?, oficer szwole-

żerów litewskich 553Michelis Jakub 321Michniewicz, inspektor lasów w do-

brach narodowych 576Michowicz Waldemar 57, 749, 755Mickiewicz Adam 7, 9, 85, 726Mickiewicz Fulgenty 595Mickiewicz Józef 687Mickiewicz Mikołaj, ojciec Adama

108Mickiewicz Tadeusz 441Midrzuskowicz Stanisław 526Mierzejewski Kalikst 257Mieszkowski Antoni 488Mignet F.A. 135Mihajlovskij-Danilevskij Aleksandr I

53, 192, 220, 245, 628, 629,644, 648, 657, 749

Mihrid Julian 599Mikołaj Pawłowicz, wielki książę

106Mikoszewski Kajetan 489Mikulicz, członek KSW 301Milberg Henryk 487, 491Miładowski (Miladowski), podpo-

rucznik wojsk litewskich 688Mirbach Henryk 241, 255, 565Mitarnowski, szlachcic litewski 248Mogielnicki Bogumił 570

Indeks osobowy772

Page 33: Summary of Litwa i Napoleon

Mogilnicki, oficer szwoleżerów litew-skich 553

Mohr Hans 626, 627Monachimowicz Josel 370Monachimowicz Wulf 370Moniuszko Dominik 562Moniuszko Ignacy 237, 257, 311,

430, 494, 561—564, 581, 703Montesquiou de Ambroise 172, 739Montigny, komisarz francuski

w Kurlandii 346Morand Charles 172, 173Morawski Karol 93, 152, 153, 156,

157, 159, 289Morawski Stanisław 94, 365, 370,

686, 739Morski Tadeusz 136, 152, 153,

158—161, 218, 289Mortier Adolphe 171, 178, 190Morykoni Ignacy 21, 38, 309Morykonina z Kołyszków, szlach-

cianka litewska 561Mostowska, szlachcianka litewska

525, 526Mostowski Edward 311, 701Mostowski Józef 33Mostowski Tadeusz 60Mościcki Henryk 14, 18, 21, 22, 32,

47, 66, 84, 85, 94, 158, 224,237, 305, 321, 348, 357, 360,365, 369, 370, 372, 374, 376,392, 520, 543, 600, 609, 618,619, 674, 686, 695, 739, 745,749, 750

Mouton Georges 661Mowszczowic Hirsza 436Mucha Mustafa 558Muchliński Antoni 557, 750Muczyński, mer Grodna 320, 344Murat Joachim, król Neapolu 43,

156, 164, 165, 176, 177—180,188, 198, 199, 202, 212, 213,217, 239, 240, 355, 653,660—662, 665, 666, 668, 669,671, 672, 696

Murza Aleksander 558

Nadratowski, adiutant podoficerwojsk litewskich 641

Nadzieja Jadwiga 43, 750Nansouty Étienne 239Napoleon I, cesarz Francuzów pas-

simNarbonne Louis 107, 127, 130, 131,

142, 199, 310, 328Narbutt Józef lub Kazimierz 553Narbutt Wincenty?, marszałek lidz-

ki 311, 478Narkiewicz Franciszek 321Narwosz (Narwoysz) Franciszek 263Naryszkina Maria 46Natraszkiewicz Michał 523Nawrot Dariusz 90, 159, 416, 482,

489, 536, 564, 565, 750, 754Nečitailov M.V. 688, 748Nesselrode Karl (Charles) 57, 70,

272, 739Nestor Michał 501, 585Nestorow, porucznik rosyjski 643Ney Michel 164, 167, 171, 176,

178—180, 190, 211—213, 217,221, 352, 652, 669, 670, 672,673, 676

Neyman Józef 34Nicolai Scipion Louis 306, 383Nicolas Mikhalowitch 59, 60, 82,

83, 140, 686, 739, 750Niedzielski Kazimierz 360, 750Niemcewicz Ignacy 257Niemcewicz Jan 304, 305Niemcewicz Julian Ursyn 23, 31, 46,

84, 85, 97, 107, 133, 136, 137,146, 149, 234, 250, 252, 274,368, 374, 632, 636, 713, 739

Niemcewicz Stanisław 257Niemcewicz Stanisław Ursyn 33,

37, 38, 39, 46, 68, 81Niemira Michał 316Niemojewski Józef 171Niesiołowski Józef, wojewoda nowo-

gródzki 33, 38Niesiołowski Ksawery Franciszek

33, 38, 79, 234, 299, 390,

Indeks osobowy 773

Page 34: Summary of Litwa i Napoleon

392—395, 415, 416, 418, 420,483—485, 494, 501, 509, 543,560, 561, 585, 632, 634, 644,651, 654, 675, 676, 697

Niesiołowski S. 104Nieszkowski Augustyn 642Nieuważny Andrzej 18, 140, 141,

416, 710, 750, 754Niewiadomski, komisarz 560Noël Jean N. 667, 672, 739Norwid, szlachcic litewski 430Nosarzewski, członek gwardii hono-

rowej 254Nosarzewski Jan 123, 338, 544,

566, 609Nowacki Dominik 619, 739Nowacki Stanisław 689Nowak-Romanowicz Alina 69, 749Nowicki B. 683Nowosilcow Nikołaj 34, 37, 97

Obniński Zygmunt 439Obniski Franciszek 313Obniski Ignacy 618Obrycki Józef 618Obst Jan 210, 257, 336, 340, 342,

343, 370, 378, 470, 555, 739Obuchowicz Franciszek 581Obuchowicz Ksawery 304, 488,

490, 570, 581, 678Odental I.P. 695, 739Odolski Józef 570Odyniec Antoni 184, 187, 739Ogiński Gabriel 198, 253, 254, 622Ogiński Michał Kleofas 9, 17,

20—22, 28, 38, 42, 43, 45, 47,48, 67—76, 79—84, 88, 89, 95,97, 98, 106—108, 112, 116, 120,123, 133, 138, 140, 184, 187,189, 196, 198, 199, 256, 262,273, 282, 291, 331, 333, 360,362, 375, 383, 685—687, 689,718, 739

Okulicz Antoni 467Okulicz Stanisław 596Oldenburski Jerzy, książę 107

Olesiński, zawiadowca lasów skar-bowych 575

Olivier Daira 57, 750O’Meara Barry E. 267, 268, 272,

739Omelânovič 62, 750Orieux Jean 142, 751Orlovskij E.F. 101, 105, 122, 195,

218, 245, 256, 305, 438, 441,533, 579, 599, 621, 628, 674,685, 693, 751

Orłow Michaił 193Orłow-Denisow Wasilij 671Orłowski Julian 619, 620Orman Elżbieta 281, 751O’Rourke Josif 644Orsetti Franciszek 257, 600, 605,

618, 702Oskierko Paweł 311Ossowski, chorąży prużański 519Osten-Sacken Fedor 245, 627, 634,

637, 674Ostrowski, magazynier 349Ostrowski Antoni 47, 89, 147, 154,

184, 187, 210, 224, 226, 253,258, 333, 372, 739

Ostrowski Tomasz 154Osztorp Leon 38, 600, 603, 605,

607Otroszenko, major rosyjski 643Oudinot Charlotte 660Oudinot Nicolas 164, 171, 174, 177,

178—180, 211—213, 217, 221,240, 352, 357, 380, 414, 429,637, 652, 656—658, 660, 739

Pac Ludwik 49, 79, 142, 145, 210,278, 337

Pac Michał 38Pachniewski, podprefekt 311, 702Pachoński Jan 36, 43, 317, 392,

580, 626, 627, 637, 638, 649,655, 656, 677, 751

Pahlen Paweł lub Petr 125, 656Pajol Pierre 172, 212, 216Pakosz Czesław 160, 636

Indeks osobowy774

Page 35: Summary of Litwa i Napoleon

Palinskis M.P. 210, 248, 451Palluel-Guillard André 717, 754Pancerzyński Ludwik 256, 304Parandier Pierre 479Parczewski Teofil Bogumił 570Paskiewicz Iwan 128, 216Pastoret Amédée 345, 740Paszkiewicz Franciszek 297Paszkowski Michał 298, 408Paweł I, cesarz Rosji 25, 56, 99,

156, 280, 281, 627Pawlikowski Józef 26Pawłowski Antoni 487Pawłowski Bronisław 53, 134, 136,

154, 740, 751Pągowski Józef 79Pągowski Michał 171Peretyatkowicz Kalikst 570Perkowski Jan 594Pertz J. 63, 751Peterson Jan 305, 310, 407Petliński Piotr 570, 571Petrykowski Józef (Józefat) 309,

408, 608, 609, 615Pęczkowski Bernard 313, 314, 595Pęgowski (Pągowski) Józef 158Phull Carl 62, 63, 128Piattoli Scipione 37, 39Picard Ernest 170, 173—175, 177,

184, 201, 203, 205, 235, 244,253, 345, 373, 428, 430, 432,440, 740

Pičeta V. 55, 90, 255, 751—753,756

Pietraszewski, szlachcic litewski408

Pilecki, szlachcic litewski 634Pilecki Marceli 305Pils François 173, 177, 180, 740Piłsudski, członek gwardii honoro-

wej 254Piłsudski Jan Chryzostom 309, 408Pino, kapitan francuski 607Pion des Loches Antoine 176, 185,

671, 672, 740Piotrkowski Ignacy 593

Piotrowski, major rosyjski 251Piotuch Józef 602Planat de La Faye Nicolas 173, 176,

183, 428, 740Plater, członek gwardii honorowej

254Plater Aleksander 136Plater Ferdynand 199, 304, 305,

335, 382, 684, 696Plater Józef 305Plater Kazimierz 70, 71, 96,

569—571, 581, 676, 677, 698,699

Plater Konstanty Kazimierz 569Plater Ludwik 44, 72, 73, 74, 78,

79, 115, 117, 291, 365, 482, 687Plater Stanisław 501, 585, 697Platerowa Izabela, żona Michała

208, 339, 353Platerowa Rozalia 305Plater-Zyberg Michał 12, 13, 195,

196—199, 202, 207—210, 250,262, 263, 265, 273, 277—279,288, 334—337, 339, 345, 346,365, 366, 545, 546

Pleski Jan 246, 581Pletniew, kapitan rosyjski 643Płaczkowski Wincenty 174, 740Płatow Matwiej 125, 128, 181,

192—194, 212, 213, 215, 216,669—671

Płonczyński Jan 487Płoszczyński Jan 488Pociej Aleksander 33, 38, 299, 483,

563, 564Podczaski Władysław 492, 570, 740Podvysockij Aleksandr I 69, 751Pogodin A.L. 55, 87, 108, 751Pokubiatto, szlachcic litewski 358Połubiński Wiktor 311Pomarnacki, członek gwardii hono-

rowej 254Pomarnacki Joachim 593, 595, 601Poniatowski Antoni 298Poniatowski Józef 41, 60, 73, 91,

92, 133, 156, 157, 160, 181, 213,

Indeks osobowy 775

Page 36: Summary of Litwa i Napoleon

214, 217, 218, 222, 223, 236,238, 239, 251, 253, 256, 268,393, 480, 489, 491, 677, 678,695, 697, 699—701, 703, 704,706

Popławski, ksiądz 232Popławski, starosta 537Popov Andrej N. 53, 63, 105, 211,

268, 345, 751Porzecki Franciszek 595Potkański Stefan 488, 492Potocka Aleksandra z Lubomirskich

155Potocka Anna 482, 740Potocka Szczęsnowa Zofia 75, 94Potocki Adam 248Potocki Aleksander 12, 13, 152,

154, 155, 157, 159—162, 177,204, 208, 209, 222, 233, 265,268, 273—279, 283, 286, 289—295, 302—304, 306, 310, 319,321, 330, 334, 335, 339, 343,345, 356—360, 379, 382—384,386, 388, 389, 393—396, 399,400, 403—405, 416, 431, 446,447, 449—452, 477, 479, 482,484, 492, 506—509, 513, 514,526, 527, 552, 566, 582, 586,609, 611, 629, 634, 635, 640,644, 649—651, 653, 654, 667,696, 700, 701, 713—715

Potocki Aleksander, minister 155Potocki Feliks 25, 26, 29, 31, 32,

35, 36, 44, 565Potocki Ignacy 158Potocki Jan 69Potocki Seweryn 69, 71, 97Potocki Stanisław Kostka 12, 30,

154—157, 162, 177, 208, 209,233, 273, 275—279, 289, 290,292, 294, 359, 360, 393, 404,405, 447, 451, 452, 477, 509,527, 552, 582, 586, 629, 634,635, 640, 644, 649—651, 653,654, 667, 715

Pouget François R. 345, 372, 740

Pradt Dominik de 132, 143,145—147, 149, 150, 152, 153,162, 187, 236, 245, 258, 262,269, 271, 285, 331, 332, 334,338, 340, 341, 346, 359, 379,380, 553, 629, 634, 740

Prądzyński Ignacy 18, 235, 626,628, 650, 655, 677, 740, 751

Prądzyński Stanisław 235, 628Predtečenskij Anatolij V. 96, 751Presnâkov Aleksandr E. 62, 751Prevost, oficer francuski 707Prorokow, kupiec 430Proszyński Tomasz 602Prozor Antoni 184Prozor Karol 12, 33, 45, 47, 81,

280—283, 287, 289, 291—295,356, 386, 399, 404, 421, 460,465, 479, 688, 696, 714

Prozor Władysław 281Prószyński Atanazy 257Przeciszewski Adam 298, 545Przeciszewski Roch 311Przeździecki Karol 110, 130, 197,

251, 309, 311, 314, 394, 487,488, 490, 545, 657, 658, 715

Przeździecki Michał 320Przyałgowski A. 377, 740Przybylski Ryszard 55, 751Przywecka-Samecka Maria 72, 751Puciałycki, podporucznik 134Pugačiauskas Virgiljus 10, 11,

190—192, 203, 211, 219, 268,271, 274, 287, 308, 312, 319, 321,324, 331, 357, 367, 373, 375,376, 378, 382, 383, 406, 410,433, 449, 531, 751

Pusłowski Wojciech 33, 223, 428, 689Puszczin Paweł 119, 250Putkowski Jan 313Putrament, szlachcic litewski 241Puybusque Louis 176, 183, 740Puzyna, członek gwardii honorowej

254Puzyna Apolinary?, generał 361,

519, 548, 549

Indeks osobowy776

Page 37: Summary of Litwa i Napoleon

Puzyna Michał 257, 311, 320Puzyna Nikodem, biskup 378Puzyna Stanisław 21, 300, 402, 454Puzynina Gabriela 8, 740Pypin Aleksandr N. 71, 83, 751

Rabowicz Edmund 282, 751Radowicki Antoni 311Radwan Augustyn 487, 491Radziszewski, kapitan 500Radziszewski Michał 38, 339Radziszewski Stanisław 598, 600Radziwiłł Antoni 40Radziwiłł Dominik 33, 38, 60,

90—92, 157, 162, 187, 197, 226,481, 482, 565, 682, 683, 688

Radziwiłł Karol zwany Panie Ko-chanku 156

Radziwiłł Konstanty 678Radziwiłł Ludwik 137, 345, 702Radziwiłł Michał, generał 539Radziwiłł Michał, syn Mikołaja 600,

602, 605, 705Radziwiłł Michał Hieronim 91Radziwiłłowa Wiktoria 428Raeff Marc 96, 752Rahmanin S. 175, 674, 752Rajecki, krewny Chodkiewicza 349Rajecki Franciszek 408Rajecki Konstanty 488, 711Rajeski Chasień 559Rajewskij Nikołaj 125Rajzer Tomasz 196Rakutis Valdas 156, 600, 601, 609,

749Rapp Jean 133, 173, 175, 184, 185,

396, 661, 740Ratyński, szlachcic litewski 38Rautenstrauch Helena 381Raynal, kapitan francuski 350Rdułtowski, syn Chryzostoma 490,

491Rdułtowski Chryzostom 68, 238,

256, 311Reboul Frédéric A. 359, 380, 456,

457, 570, 635, 659—662, 665,

669—675, 679, 685, 696, 698,699, 702, 706, 708, 709, 711,752

Refinowicz Paweł 245Reis, burmistrz Kowna 177Rejzer, członek municypalności Wil-

na 320Rembowski Aleksander 147, 149,

155, 174, 331, 341, 632, 709,740, 752

Renno, członek gwardii honorowej254

Renno Feliks 301Repnin Nikołaj 85Reuttowicz F. 155, 738Reynier Jean 181, 182, 214, 217,

218, 237, 247, 257, 359, 625,637, 638, 645, 651, 673, 674

Ricard Étienne 242, 492Rimski-Korsakow Aleksandr 68, 86,

104, 105, 116, 117, 194, 251, 426,679, 681, 684, 688, 689

Rogoziński 93Roguet François 177, 205, 206,

210, 234, 428, 429, 740Rohland Franciszek 487, 631, 651Rokicki Ignacy 567, 569Rokicki Stanisław?, marszałek gu-

bernialny 68, 73, 82, 100, 101,103, 104, 112, 196, 291

Rokossowski Wojciech 642Rolle Michał 100, 742Roman Seweryn 570Romanow Andrzej 157, 752Romer, członek gwardii honorowej

254Romer Michał 33, 196, 198, 227,

300, 320, 335, 384, 385, 407,408, 588, 589, 615

Roos Heinrich 176, 184, 209, 740Rosenkampff Gustav 96Rosier Halot 384Rosner A. 86, 752Rosselet Abraham 176, 740Rossetti Marie Joseph 173, 201,

740

Indeks osobowy 777

Page 38: Summary of Litwa i Napoleon

Rostworowski Emanuel 279, 752Rostworowski Stefan 488Rothkirch, generał austriacki 380Roustam Raza 661, 662, 740Rozen Fedor 104Roztopczin Fedor 128Rozwadowski Antoni 92, 187, 197,

236, 664, 665Rozwadowski Kazimierz 92Różniecki Aleksander 134, 182,

214, 216, 256, 489Rudnicki, porucznik 594Rulhière Claude 145, 740Rulikowski Mieczysław 337, 747Rumiancew Nikołaj 57, 105, 130,

191Rumpelly Jan 321Rüppell Eduard 186, 740Rusinowa Izabela 136, 752Rutkowski, rządca 121Rutkowski, student 240Rybek Jan 321Rychlikowa Irena 427, 752Rychter, komisarz 438Rykowski, dozorca magazynu 350Rylski Ksawery 320Rymiński Stanisław 487Rymsza Ksawery 525Rzewuski Adam 73, 81, 93Rzewuski Seweryn 79

Sadkowski, kanonik, członek mu-nicypalności Mińska 320

Saint Chamans Alfred 167, 175,176, 740

Saint Priest Emmanuil 126Salmonowicz, szlachcic litewski 119Samuel Leopold 446, 447Sanglen Jakov I. 130, 140, 191, 740Sanguszko Eustachy 79, 93, 152,

153, 157, 159, 161, 162, 171, 174,177, 221, 224, 262, 263, 273,274, 276—278, 288, 289, 325,331, 361, 366, 367, 372, 387,682, 690, 715, 740

Sanguszko Hieronim 682

Sapieha Aleksander 12, 13, 22—29,32, 33, 36, 44, 49, 135—140, 142,145, 152—157, 159—162, 198,202, 233, 247, 248, 252, 258,262, 263, 265, 266, 273—280,283, 287—295, 299, 304, 335,339, 340, 367, 368, 386—395,399—401, 403, 414, 416, 481—484, 486, 494, 495, 498, 500,507, 509, 543, 544, 560, 564,566, 600, 607, 609, 726

Sapieha Anna 36, 154, 482Sapieha Anna z Zamoyskich 23, 27,

32, 36, 154, 274, 275, 284, 333Sapieha Eustachy 564Sapieha Franciszek 97, 564Sapieha Franciszek Ksawery 155Sapieha Leon 158, 740Sapieha Paweł 152—156, 159—162,

277, 278, 289, 298, 299, 345,483, 564, 612

Sapieha Pelagia z Potockich 156Sapieha Teresa z Suffczyńskich 156Saulnier Sebastien Louis 306, 358,

383, 435Saunier Louis 175Sauzey Joseph C. 187, 740Savickij Vladimir 225, 621, 752Sayve Auguste 176, 183, 370, 741Sazonow Aleksander 536, 679, 711,

752Schmittlein R. 361, 429, 648, 711,

741, 752Schoen Theodor 34, 95, 375, 429,

741, 752Schuermans Albert 170, 198, 210,

661, 741Schwarzenberg Karl 181, 182, 214,

217, 218, 223, 247, 346, 358,359, 438, 551, 625, 627, 634,638, 645, 673, 674, 700

Schweitzer M. 346, 674, 752Scipio del Campo z Lubeckich Tere-

sa 117Sebastiani Horace 131, 212, 220Ségur Octave 197

Indeks osobowy778

Page 39: Summary of Litwa i Napoleon

Ségur Philippe 22, 34, 131, 168,171—176, 183, 187, 197, 201,210, 333, 360, 362, 370, 653,661, 672, 673, 741

Semevskij V.I. 74, 83, 752Senfft Friedrich 137, 146, 414Senkowska-Gluck Monika 286, 752Serra Jean Charles (Gian Carlo) 60,

94, 133, 135, 146Sesławin Aleksandr 128, 661, 668,

669Seydlitz (A.), generał 674, 741Sidorowicz Jakub 385Sieheń Ignacy 407Sierakowski Józef 30, 44, 45, 49,

93, 137, 152, 153, 155, 156, 159,277, 278, 280, 283, 287—295,302, 335, 336, 339, 345, 386,394, 399, 404, 416, 460, 465,564, 654, 701, 714

Sierakowski Karol 79Sierzputowski Franciszek 681Sierzputowski Ludwik 570Sievers Karl 125Sikorska-Kulesza Jolanta 86, 95,

752, 753Sivkov K.V. 67, 753Skałkowski Adam 14, 23, 25, 26,

28, 29, 33, 34, 43, 49, 56, 60, 72,73, 95, 98, 133, 176, 177, 186,189, 214, 223, 236, 281, 325, 345,346, 355, 496, 543, 554, 564,600, 664, 679, 698, 704, 706,709, 715, 733, 741, 753

Skarbek Fryderyk 143, 147, 373,753

Skibiński Kazimierz 337, 524, 554,741

Skinder, szlachcic litewski 226Skinder Ignacy 311, 407, 408Skirmunt Adam?, marszałek powia-

towy 246Skopaski (Skopowski) Michał,

podinspektor popisów 639Skowronek Jerzy 22—24, 27, 32,

36, 37, 39, 40—43, 46, 49, 56,

58—60, 91, 97, 136, 137, 139,145, 146, 151, 152, 154, 156,162, 275, 286, 288, 290, 292,320, 340, 400, 594, 695, 753

Sławiński Janusz 85, 749Słowacki Euzebiusz 263, 378, 412Słupecki Kazimierz 487, 651Smitt D. 629, 753Smitt Friedrich 62, 753Smoleńska Barbara 155, 753Smolka Stanisław 9, 11, 18, 38, 41,

44, 56, 58, 65, 68, 69, 73, 74,78, 80—84, 96, 97, 111, 112, 116,117, 120, 366, 636, 686, 689,690, 695, 702, 753

Smorczewski Józef 313Smotrycki Jan 570Sobecki Feliks 483Sobieski Wacław 265, 753Sobociński Władysław 308, 753Sobol Roman 19, 737Sokolnicki Michał 134, 140, 753Sokolnicki Michał, generał 123,

134, 139, 140, 146, 188, 399,481, 520, 544, 555, 566, 599,741

Sokolov Oleg 522, 753Sokołowski Jan 320, 321Sokowicz (Sakowicz) Stanisław 136,

137Solur, dostawca francuski 383Sołogub, zesłaniec 686Sołtan Adam 488, 628, 629Sołtan Stanisław 33, 38, 44, 45,

81, 280—283, 287—289, 291—295, 302, 339, 367, 421, 431,507, 688, 704, 714

Sołtyk Roman 171—177, 187, 189,197, 198, 201, 210, 224, 233,235, 263, 271—373, 399, 401,402, 404, 497, 656, 741

Soniewicz, szlachcic litewski 408Sor Ch. 330, 753Soroka Feliks 489Sperański (Speranskij) Michaił M.

63—65, 71, 79, 83, 96, 741

Indeks osobowy 779

Page 40: Summary of Litwa i Napoleon

Sperski Feliks 596Srzednicki Czesław 156, 600, 601,

609, 749Stackelberg Gustav 59Stackelberg Otto Magnus 146Stalkowski, członek municypalności

Wilna 320Stanisław August Poniatowski, król

Polski, wielki książę litewski 107,248, 263

Starzeński Maciej 257, 323Staszewski Janusz 32, 43, 216,

223, 318, 629, 637, 657, 741, 753Staszic Stanisław 24Staszkiewicz Michał 601Stefan Batory, król Polski, wielki

książę litewski 263, 377Stefanowska Zofia 85, 749Stein Carl 105Stendhal (Beyli) Henri 445Stepiński Włodzimierz 710, 755Stępnik Krzysztof 90, 750Stokowski Ignacy 661Stompik Stanisław 529Strawiński, członek gwardii honoro-

wej 254Stroganow Paweł 58, 97Strowski Andrzej 488Stroynowski Andrzej 92, 743Stroynowski Hieronim 371Stroynowski Walerian 71Stróża Jan 246Strumiłło Józef 301Stypnowski (Stempnowski Kasper),

oficer Wojska Polskiego 657Suchet Louis 325Suchodolski Artur 492Suchodolski Ignacy 253Suchodolski Tomasz 311, 702Suchorzewski Tadeusz 197Suckow Karl 189, 741Suhr Michał 487, 491, 541, 549,

652, 675, 678Sulistrowski Kazimierz 73, 82, 94,

105, 106, 111, 152, 153, 196, 291,682

Sulistrowski Onufry 571Sułek Leon A. 529, 753Sułek Zdzisław 281, 305, 609, 754Sułkowski Antoni P. 214, 222, 235,

709, 741Sułkowski Ignacy 570Surwiłło S. 350Sybill, oficer francuski 350Sylwestrowicz Antoni 297Symonowicz, szlachcic litewski 594Synoradzki Michał 19, 254, 286,

362, 754Szadurski, współpracownik M.K.

Ogińskiego 79Szantyr K. 371, 754Szczerbatow Aleksiej 673Szczerbinin Semen Aleksandr 118,

119, 121Szczuka Lucjan 86, 311, 754Szczyt, zesłaniec 688Šilder Nikolaj K. 83, 128, 130, 211,

685, 754Sziszkow Aleksandr 192Szostakowski, porucznik 697Szostakowski Józef 305, 618Szulc Michał Dominik 93, 191, 239Szultka Zbigniew 710, 755Szumski Józef 47, 254, 402, 453,

455, 622, 661Szumski Stanisław 54, 658, 741Szuwałow Paweł 104, 125, 164,

180, 191Szwankowska Hanna 135, 746Szweykowski, szlachcic litewski 428Szwykowski (Szweykowski) Kazi-

mierz 298, 684Szybieka Zachar 366, 754Szymanowski, major Wojska Pol-

skiego 646, 647, 648Szymanowski Józef 168, 190, 482,

656, 670, 671, 741Szymanowski Michał 687Szymkiewicz, członek municypalno-

ści Wilna 320Szymonowicz, szlachcic litewski

594

Indeks osobowy780

Page 41: Summary of Litwa i Napoleon

Szyndler Bartłomiej 21, 27, 186,187, 189, 190, 741, 754

Szyszło Józef 408

Śledziński, członek municypalnościWilna 320

Śliwowska Wiktoria 688, 754Śniadecki Jan 105, 198, 253, 263,

265, 274, 278, 289—294, 335,394, 399—401, 431, 668, 689,696, 700

Świdowa, szlachcianka litewska 379Świdziński Jan Nepomucen 257,

305, 702Świętorzecki Antoni 601Świętorzecki Tadeusz 230, 320

Talleyrand Charles 23, 48, 142, 150Tański Kazimierz 254, 553, 626,

627, 630, 742Tarankiewicz Marceli 320Tarayre Jean 175, 177Tarle Evgenij 53, 754Tarnowski S. 154Tarnowski Wincenty 298, 348Tartakovskij A.G. 128, 192—194,

216, 656, 664, 681, 742, 754Tatistcheff Sergiej S. 44, 46, 47,

130, 204, 754Tatiščev A. 612, 681, 754Tegner E. 106, 189, 194, 754Terrier Jacob 679Thery (Therie), pułkownik francuski

545Thiers Adolf 172, 205, 440, 653,

664, 754Thirion Auguste 176, 185, 666,

672, 742Thiry J. 36, 754Thomas, komisarz francuski 257,

429Thurn und Taxis August 234, 742Todd Charles B. 414, 754Tokarz Wacław 34, 35, 47, 54, 56,

89, 140, 754Tokarzewski S. 232

Toliński Józef 709Tołstoj Petr 30Tołwiński Jerzy 257Tomaszewicz, sekretarz podprefek-

tury 526Topolski, major gwardii narodowej

618Tormasow Aleksandr 34, 125, 126,

217, 218, 245, 246, 317, 358,359, 438, 625, 634

Towiański Andrzej 247Trębecki Stanisław 487, 678Troickij N.A. 46, 53, 57, 59, 62, 63,

125, 130, 132, 168, 178, 191—193, 204, 211, 216, 218, 224,272, 372, 373, 637, 669, 754

Trojan, członek municypalnościMińska 320

Troland, członek municypalnościWilna 320

Troyat Henri 46, 57, 754Trunow A. 595Truska Liudas 425, 747Trzciński Feliks 488Trzecieski Augustyn 35, 492Tuczkow Nikołaj 104, 125, 179, 180Tuczkow Sergiej 681, 682, 683Tuetey Louis 170, 173—175, 177,

184, 201, 203, 205, 235, 244,253, 345, 373, 428, 430, 432,440, 740

Tulard Jean 35, 44, 129, 131, 135,176, 185, 669, 717, 745, 748, 754

Tupalski Mustafa 558Turno Szczepan 100, 101, 687, 742Turski Józef 110, 123, 243Twardowski Józef 246, 311Tymofiew, przełożony monastyru

Świętego Ducha 617Tyrowicz Marian 149, 754Tyszka Andrzej 493, 734Tyszkiewicz Henryk 488Tyszkiewicz Józef 427, 555, 754Tyszkiewicz Józef, hrabia 416, 481,

536, 540—543, 635, 674, 679,699, 710, 711, 750, 754

Indeks osobowy 781

Page 42: Summary of Litwa i Napoleon

Tyszkiewicz Józef Ignacy 38Tyszkiewicz Ludwik 38Tyszkiewicz Michał 130, 239, 488,

530, 543, 545, 546, 548, 679,681

Tyszkiewicz Tadeusz 30, 33, 35, 44,45, 49, 134, 181

Tyzenhauz Antoni 21, 33, 38, 104,339, 525

Tyzenhauz Antoni, podskarbi 65,130

Tyzenhauz Ignacy 81, 104, 130,278, 292, 299, 304, 335, 366,386, 401, 402, 431, 454, 457,483, 714

Tyzenhauz Konstanty 487, 543,546, 698, 715

Tyzenhauz Rudolf 564, 678Tyzenhauzówna Zofia, patrz Choi-

seul-Gouffier Zofia

Uliński Franciszek 231, 232Ułan Dawid Murza 558Ułan Samuel Murza 558, 559Umiastowski Tomasz 300Umiński Jan Nepomucen 250Ussel J. 622, 674, 754Uwarow Fedor 125Uziębło Marcin 491Uzłowski Kazimierz 239, 251

Vandal Albert 44, 53—56, 58—60,70, 84, 89, 106, 130, 141,171—173, 183, 184, 202—204,235, 262, 268, 428, 430, 755

Vandamme Dominique 214, 222Vasil’ev I.N. 252, 629, 643, 644,

648, 752, 755Vauban Henriette 381Vaudoncourt Guillaume 637, 649,

673, 680, 742Vernadskij Georgij 42, 755Victor Claude, książę Belluno 178,

350, 359, 378, 437, 581, 634,637, 638, 649—651, 668

Villamov A. 191, 755

Villemain M. Abel 127, 130, 133,142, 742

Vincent Étienne 22, 48Vionet de Maringoné Louis J. 176,

667, 672, 742Voenskij Konstantin 14, 47, 53,

107, 130, 177, 184, 198, 200,205, 207, 209, 210, 222, 241,242, 247, 252, 253, 296, 304,305, 324, 328, 332, 335, 337,342—346, 355, 360, 361, 371,372, 375, 378, 381, 382, 384,410, 412, 430, 432, 433, 437—439, 441, 443, 445, 447—449,453, 454, 474, 507, 520, 524,533, 542, 552, 553, 559, 566,579, 599, 602, 606, 607, 612,617, 622, 628—630, 635, 636,658, 663, 674, 685, 692—694,696, 702, 709, 711, 742, 748, 755

Vossler Heinrich 184, 742

Walicki Korneli 618Walicki Onufry 487, 491Waliszewski Kazimierz 42, 44, 57,

140, 702, 755Waltersdorff Ernst 380Wańkowicz A. 257, 355, 382, 574Wasilczykow Nikołaj 674Waszkowicz, marszałek powiatowy

38Watzdorff Karl 380, 414Wawrzecki Jan 298Wawrzecki Józef 79, 390, 393, 394,

416, 484, 485, 488, 490, 501,585, 639, 645, 679

Wawrzecki Michał 309Wawrzecki Tomasz 33, 38, 40, 41,

45, 68, 70, 72, 73, 79, 81, 107,115—117, 196, 198, 262, 291,365, 393, 690—692, 716

Wazgird, chorąży merecki 593Wąsowicz Stanisław 661Wedel Carl 742Wereszczaka Franciszek 467Wersocki J. 595

Indeks osobowy782

Page 43: Summary of Litwa i Napoleon

Weyssenhoff Józef 401Weyssenhoff Józef, generał 44, 235,

493, 742Węgierski Emilian 487, 522, 529Węgleński Jan 492Wibers Samuel 385Widacki Jan 15, 755Widerszal Ludwik 688, 755Wielański Jan 450Wielhorski Józef 576Wielhorski Michał 492Wieprzowski, oficer szwoleżerów li-

tewskich 553Wierzbicki Franciszek 320Wilczek Wincenty 203, 235, 658,

661, 742Wilgocki Ambroży 678Willaume Juliusz 73, 158, 160,

346, 561, 755Wilson Robert 46, 131, 239, 377,

670, 681, 695, 742Wiłeyko Józef 297Wiłeyko Tomasz 684Winter Otto F. 328, 752Wirtemberski Eugeniusz 59, 61, 63Wiszniewski, inspektor 651Wiszniewski Antoni 687Wiszniewski Stanisław 467Witanowski Michał 305Witejni Józef 595Witkiewicz Wiktoryn 241, 242, 309,

315Witkowski Melchior 187, 188Witkowski Stanisław 246Witte Jan 75, 92Wittgenstein Petr 63, 106, 117, 125,

127, 164, 178—180, 191, 192,211, 358, 625, 634, 637, 650,652, 655, 681, 710

Władysław Jagiełło, król Polski,wielki książę litewski 31

Włodek Michał 253Wojnarowski Józef 489Wojnicz, chirurg, członek municy-

palności Wilna 320Wolmer, wicemarszałek 408

Wolski Adam 634Wolzogen Justus 61, 62, 128, 742Wołczacki, kanonik 594Wołk Wilhelm 429Wołkowicki Franciszek 321Wołkowicki Hipollit 323Wołłowicz, członek gwardii honoro-

wej 254Wołłowicz Joachim 257Wołłowicz Stanisław 305, 323Wołodkowicz Józef 38, 102, 304,

478, 522, 682Wołodkowicz Wincenty 257Wołodyka Kajetan 681Wołżyński Tadeusz 350, 351Woolf Stuard 308, 755Wortnowski Feliks 94, 742Woyniłłowicz Józef?, podprefekt 311Woyzbun Maciej 602Wrede Carl 30, 659, 665, 668Wrotnowski, pisarz grodzki 593Wróbel Antoni 257, 462Wrzesiński Wojciech 15, 743, 749Wybicki Józef 21, 47, 291, 292, 331,

333, 335Wyleżyński Tadeusz 700, 755Wyrozumski Jerzy 15, 746, 748, 755Wyszkowski Franciszek 79, 394,

483, 519

Yorck Johann 674

Zabiełło, członek gwardii honorowej254

Zabiełło Henryk 489Zabiełło Jerzy 38, 266Zabiełło Józef 21, 177, 238, 309,

313, 402, 595Zachwatowicz Jan 707, 747Zadarnowski Stanisław 320Zahorski Andrzej 44, 132, 150, 158,

306, 755Zahorski Władysław 192, 201, 210,

265, 337, 371, 755Zajączek Józef 41, 43, 393Zajączkowski Andrzej 595

Indeks osobowy 783

Page 44: Summary of Litwa i Napoleon

Zajewski Władysław 57, 68, 331,389, 710, 755

Zakrzewski Andrzej B. 85, 427,755, 756

Zakrzewski Stanisław 608, 609, 615Zaleski, podkomorzy rosieński 298,

402Zaleski, syn Michała 188Zaleski Bronisław 41, 44, 45, 88,

360, 756Zaleski Józef 489Zaleski Michał 19—22, 38, 72,

99—101, 103, 104, 187, 188, 295,298, 355, 360, 370, 460, 478,479, 667, 674, 680, 696, 701, 742

Zalewski (Zaleski) Wincenty 243,298, 315, 316

Załuski Andrzej 68, 756Załuski Józef 22, 48, 174, 175, 185,

187, 265, 553, 628, 661, 672,742

Zambrzycki Walenty 492Zamoyski Andrzej 53, 55, 59, 62,

127, 132, 171, 183, 233, 660,664, 680, 755

Zamoyski Andrzej, hrabia 340, 701

Zan Tomasz 364Zaremba Teofil 136Zawadowskij Petr 71Zawadzki Józef 257Zawisza Ignacy 703Zenowicz Michał 238, 311, 693Zielonowicz, szlachcic litewski 241,

242, 315Złotkowski Dariusz 369, 755Znosko Jan 298Zubow Płaton 34, 38, 94, 206, 242,

244, 428Zubowicz Antoni 136Zych Gabriel 43, 755

Żaba Ignacy 309, 408Žamov V.E. 219, 755Žarinov D.A. 195, 755Žilin P.A. 132, 755Żmijewski, członek komisji do

spraw jeńców 545Żmijewski Bernard 457Żółkowski, szlachcic litewski 350Żyliński Aleksy 594Żyliński Stanisław 594Żytkowicz Leonid 85, 86, 305, 755

Indeks osobowy784

Page 45: Summary of Litwa i Napoleon

Dariusz Nawrot

La Lituanie et Napoléon en 1812

R é s u m é

L’an 1806 a apporté l’intervention de l’armée napoléonienne sur les terri-toires appartenant à la Prusse après le partage, ainsi que des contacts de laLituanie avec l’empereur des Français. Elles procuraient des plans d’inciterune insurrection sur les arrières de l’armée d’Alexandre Ier, mais la paixsignée à Tylża et la constitution du Duché de Varsovie ont barré les espéran-ces des Lituaniens sur la reconstitution de leur patrie en 1807. La crise dansles rapports français-russes après la guerre en 1809 a ressuscité ces aspira-tions. Premièrement la Russie, inquiète par l’agrandissement du Duché deVarsovie et par la croissance des ambiances patriotiques dans les gouverne-ments d’ouest a décidé entreprendre des pas diplomatiques envers la France,mais face à l’échec de ces procédés à Saint-Pétersbourg on a commencéà envisager la guerre. La conception des actions défensives, où on admettaitl’abandon des gouvernements d’ouest de la Russie et la répulsion del’attaque de l’ennemi sur la ligne des grands fleuves Dźwina, Berezyna etDniepr, gagnait successivement. Selon cette stratégie, les territoires cédésà Napoléon devraient être ravagés économiquement pour qu’il ne puisse pasprofiter de leurs richesses dans la continuation de la guerre contre la Russie.Le même plan admettait la neutralisation de la société de la Lituanieà l’égard de la proclamation par l’empereur des Français la restitution duRoyaume Polonais. Contrairement aux opinions répandues, il faut soulignerque les Lituaniens n’ont pas soutenu le plan de la constitution duGrand-Duché Lituanien autonome. La politique de l’exploitation économiquedes gouvernements d’ouest, la limitation des droits de l’autonomie de la no-blesse, des répressions envers toutes les personnes suspectes de favoriserNapoléon, renforcés après 1809, ont provoqué l’abandon de l’attitude oppor-tune du tournant des siècles XVIIIe et XIXe, et le regard de la plupart de lasociété optait pour l’Occident. La sympathie des Lituaniens pour Alexandre Ier

ne signifiait pas une approbation de ses fonctionnaires ni du gouvernementrusse, de plus en plus agaçant. La thèse sur « le gouvernement russepaisible » s’avère être un mythe, surtout face au fait qu’à la veille de la

Rozdział pierwszy 17p. komp. 785

50 Litwa...

Page 46: Summary of Litwa i Napoleon

guerre la Lituanie était systématiquement ravagée économiquement. La re-forme des impôts, en résultat des démarches de M.K. Ogiński, n’a apportéque leur augmentation. La création par les Russes du Comité Général desDevoirs de Guerre ne servait pas à la formation des sources de l’autonomiedu pays mais à l’approfondissement de l’exploitation des richesses de la Li-tuanie. Alexandre Ier et ses généraux et fonctionnaires ne doutaient pasqu’avec la prise de la Lituanie par les Français et avec la déclaration par Na-poléon de la reconstitution du Royaume Polonais la plupart de la société sedresseraient contre la Russie.

Napoléon, en attaquant la Russie, visait à un dénouement militaire ra-pide de la campagne et à une conclusion prompte de la paix. La Lituanien’était pour l’empereur des Français qu’un domaine des opérations militairesde ses armées contre celles de la Russie. On a abandonné l’idée de préparerune insurrection sur le territoire russe, après avoir essayé de les inciter auprintemps 1807. Le problème le plus important pour Napoléon, qui s’est posédès les premiers jours de la guerre contre la Russie, était l’incapacité de ga-rantir l’approvisionnement pour son armée; en plus, le climat se détériorait.En Lituanie une « internationale des maraudeurs » s’assemblait et les Litua-niens devenaient des victimes de la guerre. Les territoires par lesquels les ar-mées napoléoniennes passaint ont été complètement dévastés ce qui signifiaitpour de nombreux habitants du pays des tragédies personnelles qui modé-raient le soutien des « libérateurs ». Malgré cela, la plupart des Lituanienssaluaient avec enthousiasme l’empereur des Français. Sur les régions libresde grands assemblements de soldats une action de soulèvement commençaitcependant tous les agissements spontanés des Lituaniens étaient bloquéssous les ordres des autorités françaises.

Le 1 juillet 1812 à Vilnius Napoléon a décidé de fonder le nouveau gou-vernement lituanien sous forme de la Commission de Gouvernement Provi-soire et des gérants pour les gouvernements de Vilnius, Minsk, Grodno et dudistrict administratif de Bialystok. Les membres de ces autorités étaient ap-pelés par voie d’élection par des représentants de la société lituanienne etl’accord de Napoléon pour cette forme d’élection résultait de ses décisionssuccessives subordonnaient les nouvelles autorités lituaniennes à l’admi-nistration française.

Nominalement à leur tête se situait la Commission de Gouvernementpourtant c’était le commissaire impérial qui avait la voix décisive et à qui desintendants français, des chefs de l’administration des gouvernements-dépar-tements, étaient subordonnés. Parallèlement on a créé dans le pays une ad-ministration française militaire. En fait Napoléon a fondé en Lituanie troiscentres concurrents du pouvoir et, en abandonnant Vilnius, il a confié sasurveillance à son ancien ministre des affaires étrangères, H. Maret. En fait,la directive sur le traitement des territoires occupés d’ouest de l’ancienRoyaume, comme un pays conquis sur la Russie, était en vigueur. Dans cecadre on a initié une expérimentation d’établir des autorités civiles pour lasociété locale. La fondation des autorités distinctives de la Lituanie ne résul-tait pas de la volonté d’apaiser le séparatisme lituanien. Elle n’était non plus

Résumé786

Page 47: Summary of Litwa i Napoleon

une réponse à la politique d’Alexandre Ier, leurrant les Lituaniens à la veillede la guerre par un plan de la restitution du Grand-Duché de Lituanie enunion avec la Russie, mais était la résolution la plus rationnelle du statutdes territoires occupés en vue d’exploiter leurs richesses dans la continua-tion des actions militaires. Après une fin victorieuse de la guerre cela auraiteu permis l’union de ces territoires avec le Duché de Varsovie et la créationd’un nouvel organisme politique qui aurait eu adhéré au nouveau systèmedu pouvoir en Europe, qui avait été créé après l’échec d’Alexandre Ier.

En juillet 1812 il fallait instituer dès le début en Lituanie non seulementl’administration du degré central mais aussi des autorités départementales etde district. Ce qui plus est, des autorités nouvellement créées ont été dému-nies de toutes ressources de l’appareil administratif et statistique, permettantune orientation dans le potentiel du territoire géré. Pendant les trois pre-miers mois les autorités n’ont disposé d’aucuns moyens financiers, en pluscertains districts ne se sont pas trouvés sous le plein contrôle des autoritéslituaniennes. Aussi, appelée par des décisions de Napoléon la structure sicompliquée devait causer des conflits et déjà après le premier mois du fonc-tionnement de la nouvelle administration le problème s’est posé. Tout effortet toute activité des autorités lituaniennes Napoléon orientait à garantirl’approvisionnement maximal de la Grande Armée, à soutenir la paix sur lesarrières et même à compléter des rangs hors de grandes opérations militai-res, en soulignant ainsi dans les questions primordiales le caractère ser-viable de l’administration du pays. Malgré cela, les Lituaniens soutenaientNapoléon. Sans doute la destruction du pays par la Grande Armée et la bes-tialité des maraudeurs affaiblissaient le premier enthousiasme d’une partiede la société, mais encore en juillet de nombreux habitants de la Lituanie sesont dressés contre les Russes et dans les mois suivants la majorité s’estsoumise sans résistance aux directives des autorités. Les généralisations surles attitudes des Lituaniens en 1812 doivent être restreintes, mais il est sûrqu’après les premières perturbations en juillet 1812 une grande partie de lasociété lituanienne était prête à oublier ses incertitudes, à abandonner despositions opportunes dominant sous le gouvernement russe et à faireconfiance à Grand Napoléon. La cause de cette situation résidait dans lepassage du fond de l’humiliation nationale, dont la source était le démem-brement, à la hauteur de la splendeur nationale c’est-à-dire à la déclarationde la restauration du Royaume Polonais, ce qui semblait être un miracle, unacte de rédemption dont l’auteur était un vrai génie — Napoléon. Il y avaitdes éléments d’une croyance pseudo-religieuse, exprimée à travers le mysti-cisme d’un salut national et d’une naissance réitérée. Aussi des paysans sa-vaient-ils que le résultat final de la guerre déciderait de leur condition. Lafondation du Royaume Polonais devait signifier l’admission des solutions uni-voques dans la situation juridique et économique des paysans et leur appor-ter la liberté.

La preuve décisive pour des jugements négatifs de l’engagement des Li-tuaniens du côté de Napoléon en 1812 était l’effort militaire de la Lituanie.Malgré les premières difficultés, après une belle récolte en été 1812, les auto-

Résumé 787

50*

Page 48: Summary of Litwa i Napoleon

rités lituaniennes et l’administration française réalisaient le but d’accumulerl’approvisionnement pour la Grande Armée. En décembre 1812 les magasinspour les armées napoléoniennes étaient remplis et ont permis à une arméede 100 000 soldats de survivre l’hiver. On a formé cinq régiments d’infanterieet quarte régiments de cavalerie, qui devaient assurer les derrières de laGrande Armée. L’armée lituanienne a été créée dans des conditions fort infa-vorables, en plus en novembre et décembre 1812 ces actions ont été inter-rompues par l’échec de Napoléon en Russie. C’est pourquoi on ne pouvaitpar achever la formation des régiments. Les démarches des autorités litua-niennes ont apporté l’enrôlement des troupes de 16 000 soldats, et en ajou-tant aussi des formations comme : des bataillons de tireurs, la gendarmerie,la garde nationale, le résultat de l’effort national donnait des forces dépas-sant 20 000 soldats, ce qui épuisait le potentiel militaire et financier de la Li-tuanie à l’époque. Les armées lituaniennes ne pouvaient avoir aucune in-fluence sur l’échec de Napoléon dans la guerre contre Alexandre Ier, bienqu’on ait pu se servir d’eux, comme d’autres forces, pour protéger des quar-tiers d’hiver de la Grande Armée sur la lignée Vilnius—Grodno. La faute del’empereur consistait à un abandon trop empressé de ses régiments quis’enfonçaient dans un chaos de plus en plus grand. Il faut constater ferme-ment qu’une des causes de la guerre perdue en 1812 était le fait que Napo-léon a oublié la Lituanie. Non cinq mille francs mais trois-quatre milliond’emprunt accordé aux gouverneurs de la Lituanie, comme le postulait Alek-sander Sapieha, aurait facilité le fonctionnement de l’administration, et au-rait rendu possible aussi bien l’équipement des armées lituaniennes qu’unemobilisation plus efficace du pays. Cela pouvait influencer les opérations mi-litaires en novembre et en décembre 1812 et aurait permis de recommencerla campagne du 1813 en une autre position. Pourtant la défaite a eu lieuaprès laquelle les Lituaniens ont payé le prix élevé pour leur soutien deNapoléon. Le pays, dévasté par des opérations militaires déclenchant degrandes pertes démographiques et économiques, dépassant 100 000 person-nes et 40 millions de roubles en argent, malgré l’amnistie proclamée parAlexandre Ier, a été encore soumis à une exploitation économique et aux ré-pressions politiques de la part de l’administration russe.

Résumé788

Page 49: Summary of Litwa i Napoleon

Dariusz Nawrot

Lithuania and Napoleon in 1812

S u m m a r y

In 1806 the Napoleonic army entered the territories under the Prusianrule, and first contacts between Lithuania and the French emperor weremade. They resulted in plans of the raising at the back of the army led byAlexander I, however, the peace treatise in Tylża, and the creation of KsięstwoWarszawskie shattered the Lithuanians’ hope for their contribution to therestoration of their country in 1807. Their hope was reborn by the crisis inFrench-Russian relationships after the war of 1809. In the beginning,Russia, worried by the fact of the enlargement of Księstwo Warszawskie andpatriotic atmosphere in western provinces of the Empire, decided to approachFrance in a diplomatic way. When it failed, they started to think about warin Petersburg. Gradually, the idea of defensive actions, which aimed at leav-ing western Russian provinces, and repulsing the enemy’s attack on the lineof big rivers, such as the Dźwina, Berezyna and Dniepr River, was takingover the other ones. According to the strategy employed, the land given backto Napoleon, was to be destroyed economically so that its resources could notbe used when continuing the war with Russia. The plan also intended toneutralise the society in Lithuania in the light of the expected announcementthe French emperor was to give on the restitution of Królestwo Polskie. Con-trary to the already-made statements, it needs to be emphasised that Lithua-nians did not support the plans of the creation of an autonomous WielkieKsięstwo Litewskie. The economic exploitation policy in western provinces,restriction of the gentry government laws, and repressions towards thosesuspected of conspiring with Napoleon which grew after 1809, contributed tothe change of opportunistic attitudes from the turn of the 18th and 19th cen-turies, whereas the eyes of the majority of the society were directed to theWest. Lithuanians’ liking for Aleksander did not mean their approval of hisclerks and Russian ruling which was getting more and more troublesome.The claim that the Russian ruling was tolerable, when economic exploitationof Lithuania took place one day before the war, is a myth. A nominal lower-ing of taxes, which was supposed to be the effect of actions taken by

Summary 789

Page 50: Summary of Litwa i Napoleon

M.K. Ogiński, gave rise to their increase. Komitet Główny Wojennych Po-winności created by Russians did not contribute to the development of thecountry’s autonomy, yet, it deepened the exploitation of resources in Lithua-nia. Aleksander, his generals, and clerks were certain that the moment theFrench army entered Lithuania and Napoleon announced the restoration ofKrólestwo Polskie, the majority of society would be against Russia.

Napoleon, starting the war with Russia, aimed to finish it quickly andmake peace immediately. Lithuania was, according to the French emperor’splans, merely the area of military operations for his army against Russians.They did not decide to prepare the raising action in the territory under theRussian rule, the beginning of which was planned for spring 1807. The mostserious problem Napoleon encountered in the first few days of the waragainst Russia was his inability to provide his army with suitable provision.In addition to it, the weather got worse. The so-called “marauderous Interna-tional” was beginning to form whereas Lithuanians were becoming the vic-tims of the war. The territories which the Napoleonic army went throughwere totally devastated. For the majority of people, it amounted to personaltragedies which blocked their engagement in war on the side of “liberators”.Nevertheless, most of the Lithuanians welcomed the French emperor with en-thusiasm. The raising action began in the territories free from bigger armyconcentration, but all spontaneous actions inspiring Lithuanians werestopped on the order of the French authorities.

On July 1st 1812 in Vilnius, Napoleon decided to form new authorities inLithuania in the shape of Komisja Rządu Tymczasowego (Commission of theProvisional Government) and authorities in the provinces of Vilnius, Mińsk,Grodzieńsk, and Białystok district authorities. The authority members werechosen by means of election in which participated the representatives of theLithuanian society, gathered in the capital city, whereas the Napoleon’s con-sent for this type of selection derived from his subsequent decision, on thebasis of which the emperor, in fact, incapacitated the new Lithuanian au-thorities.

Nominally, Komisja Rządu took the lead, however a deciding vote wasgiven to the emperor’s commissioner who was in charge of the Frenchintendents, leading administrations of provinces-departments. In fact, Napo-leon formed three competitive centres of power in Lithuania, and, when leav-ing Vilnius, it was H. Maret, his minister of the foreign affairs, who took overthe power. In reality, a directive on treating annexed western territories of theformer Republic of Poland as a country captured in Russia and given underthe strict discipline of occupation, next to which, or even within which, theexperiment of creating civil authorities for the local authorities was initiated,was still in force. The creation of separate authorities for Lithuania did notstem from the willingness to fulfill Lithuanians’ separatism. It was not a re-ply to Alexander’s policy either, deluding Lithuanians with the plan of therestitution of Wielkie Księstwo Litewskie in union with Russia, a day beforethe war, but it was then the most rational solution to the problem of thestatus of the annexed territories of the former Republic of Poland, in order to

Summary790

Page 51: Summary of Litwa i Napoleon

exploit their resources to continue the military actions. If the war with Rus-sia was won, it would make it possible to combine these territories withKsięstwo Warszawskie, and create a new political organ, fitting into the newsystem of power in Europe, which would be established after Alexander’s de-feat.

In July 1812, there was a need to recreate not only administration at thecentral level, but also departmental and local authorities in Lithuania. Whatis more, the newly appearing authorities were deprived of any resources ofan administrative and statistical type, allowing for getting to know the poten-tial of the territories administered by them. During the first three months theauthorities had no financial means either. Also, not all of the 33 Lithuaniancounties were fully controlled by the Lithuanian authorities. In addition to it,such an intricate structure of authorities in Lithuania, due to the Napoleon’sdirectives, had to provoke conflict, which was fully revealed as early as onemonth after its activity. All the efforts and activity of the Lithuanian authori-ties were directed by Napoleon to keeping the peace at the back of WielkaArmia, supplying it maximally, and even completing the military ranks at theback of great war actions, thus emphasising, in most significant issues, anancillary nature of the newly-created administration of the country. Neverthe-less, Lithuanians supported Napoleon. The first wave of enthusiasm partiallydisplayed in the society was gradually weakening as a result of devastationsWielka Armia brought to the country, and marauders’ bestiality, but it wasstill in July that many Lithuanians decided to fight against Russians, and, insubsequent months, the majority of them were subject to the authority direc-tives. Generalizations concerning the Lithuanian’s actions in 1812 must belimited in scope, however, it is clear that after the first shake-ups in July1812, the majority of the Lithuanian society was ready to forget about theirdoubts, leave the opportunistic attitudes dominant under the Russian rule,and believe in Napoleon the Great. It was caused by the movement from deepnational humiliation, the source of which were partitions, to the uplands ofnational splendour, it being a declaration of the restoration of KrólestwoPolskie, which, many considered to be a miracle, an act of redemption madeby Napoleon, an outstanding genius. It consisted of the elements of almostpseudoreligious faith, translated into the mysticism of national salvation andre-birth. Also, the Lithuanian peasants knew that the final outcome of thewar would decide upon their situation. The creation of Królestwo Polskiemust have meant the introduction of uniform solutions in the legal and eco-nomic situation of peasants, and their freedom.

What decided upon the so far negative evaluation of the Lithuanians’ in-volvement supporting Napoleon in 1812 was the Lithuania’s war effort. De-spite first difficulties, after rich harvest in summer 1812, the Lithuanian au-thorities and the French administration realised the task of gatheringsupplies for Wielka Armia. In December 1812, the containers for Napoleonicarmy were full, and allowed a one hundred army to survive the winter. Also,five infantry and four cavalry regiments were formed which were to protectthe back of Wielka Armia. The Lithuanian army was being created in very

Summary 791

Page 52: Summary of Litwa i Napoleon

difficult conditions. Besides, the action was stopped by Napoleon’s defeat inRussia in November and December 1812. Because of it, the organization ofregiments could not be completed. The actions of the Lithuanian authoritiescontributed to the establishment of a sixteen-thousand regular units to-gether with such formations as rifle battalions, military police, nationalguard, the armed forces consisted of more than twenty thousand people. Mo-bilization and financial capacity of Lithuania were decreasing at that time.The Lithuanian army could not have an influence on Napoleon’s final defeatin his war with Alexander I, although they could be used, together with otheravailable forces to protect the winter position of Wielka Armia on theVilnius—Grodno line. Napoleon made a mistake leaving his army too quickly,which was plunged in chaos. It needs to be stated firmly that one of the rea-sons of the defeat in 1812 was the fact that Napoleon forgot about Lithua-nia. Not 5 hundred thousand francs, but a 3 to 4 million loan given to theLithuanian authorities, which resembled what Alexander Sapieha asked theemperor for, would make the functioning of the administration easier, wouldequip and dress the Lithuanian army faster, and would mobilise the countryon a greater scale. It could influence the course of war events in Novemberand December 1812, and would allow for starting a 1813 campaign at a to-tally different point. The defeat came, though, after which the Lithuanianshad paid much for having taken sides with Napoleon. The country, devas-tated by the war actions, as a result of which it suffered from great demo-graphic and economic loss beyond one hundred thousand people and fourtymillion silver rubles, despite amnesty announced by Alexander I, underwentfurther economic exploitation, and a repressive policy conducted by the Rus-sian administration.

Summary792