FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
2
Agenda
Wstęp………………………………………………………………..3Dziękujemy………………………………………………………....4Rozwody2.0–podsumowaniebadań……………..…..6Rozwody–ryshistoryczno-kulturowy………………….7RozwódwPolsce………………………………………………..12Małżeństwairozwodywkulturzepopularnej…..…14Wnioskizbadań………………………………………………..17SOR–StrategiaOdbudowyRodziny………………….34Podsumowanie…………………………………………………..43
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
3
Wstęp
Rodzinatomiejsce,którejestpoczątkiemnowegożycia.Początkiempoznawaniaświata,kultury,relacjispołecznych,wartości,norm,tradycji,zwyczajów,rólspołecznych,savoirvivre’u.Towrodziniepoznajemy,coznaczybyćmężczyznąikobietą.Torodzinapozwalanamzdobywaćkompetencjeniezbędnedodorosłegożycia.Rodzinajestmiejscem,wktórymdzielimysięswoimisukcesami,szukamyoparciawmomentachtrudnych,awdoświadczeniurodzicówiprzodkówszukamyswojejdrogi.Wszystkiewielkiekulturydbająorodzinę.Powszechna,ogólnoludzkamądrośćdbaotenskarb,obudowującgonormamiiinstytucjami,którechroniąrodzinęipomagająjejsięrozwijać.Bezbezpiecznej,trwałejisilnejrodzinyspołecznościginą.Wiedzieliotymzaborcy,kolonizatorzyitotalitaryści;niszczącto,cotradycyjne,uderzaliprzedewszystkimwrodziny,dzielącje,osłabiająciosłabiającpodwalinyichbiologicznegobytu.KarolMarksiFryderykEngelswrodzinachupatrywaligłówneźródłosprzeciwudlaichnietylenowatorskich,cozbrodniczychidei.Ichideowispadkobiercywciążpodejmująwalkębyrodzinyniszczyćiosłabiać,atomizującspołeczności,pozbawiającichswojegodziedzictwa.FundacjaMamyiTatypodejmujewalkęorodzinę.Naszymcelemjestwzbudzeniespołecznejaktywnościnarzeczrodziny,zainspirowanieinstytucjirządowych,samorządowychipozarządowychnarzeczochrony,odnowyiwzmocnieniategowielkiegoipodstawowegodziedzictwakulturowo-społecznegojakimjestrodzina.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
4
Wniniejszymdokumencieprzedstawiamy:
• najważniejszewnioskiznajnowszychbadańdotyczącychrozwodów,przeprowadzonychdlanasprzezprof.DominikęMaison,DziekanWydziałuPsychologiiUniwersytetuWarszawskiego
• naszerefleksjebazującenasiedmioletnimdoświadczeniubadańnt.rodzin,prowadzonychnazlecenieFundacjiMamyiTaty,jakidoświadczeńinnychkrajów,któreuznały,iżniezależnieodpanującegowświecieideineomarksizmu,amożewbrewniemu,należyzawalczyćotrwałeistabilnerodziny.
Nierościmysobieprawadoposiadaniawiedzyabsolutnejiniekwestionowalnejwsprawachrodzinnych,jednakmamynadziejęnażyczliwespojrzeniePaństwananiniejszydokumentipodjęciewspólnego,niezależnegoodbarwpartyjnychiwyznawanegoświatopoglądudziałanianarzeczOdbudowyRodzinywPolsce.Zachęcamydopodpisaniapetycjinarzeczwprowadzeniamyśleniarodzinocentrycznego(„FamilyMainstreaming”)dostępnejnastroniewww.sor.mamaitata.org.pl
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
5
DZIĘKUJEMY!Bardzodziękujemywszystkimosobom,któreprzyczyniłysiędopowstaniategoraportu.
Poniższe badania i analizy powstały dzięki wsparciuprywatnych darczyńców.Bardzo dziękujemy zadotychczasową pomoc.Jeśli ten dokument jak i inne naszeraporty, reklamyspołeczne iaktywnościuważaciePaństwoza wartościowe, prosimy o pomoc finansową.Istnieją̨ trzysposoby,wjakimożnatozrobić.́
1. Zapomocą̨płatnościinternetowychDotPay.plpoprzezstronę̨internetowąFundacji:http://www.mamaitata.org.pl/pomoz
2. BezpośredniawpłatanarachunekbankowyFundacjiwAliorBank:40249000050000452034412862orazdlawpłatzzagranicySWIFT/BIC:ALBPPLPWIBAN:PL40249000050000452034412862
3. Przekazanie1%podatku:FundacjaMamyiTatyKRS0000356995
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
7
Ryshistoryczno-kulturowy
Małżeństwoirodzinajakopowszechnikspołeczny
Małżeństwoirodzinasą̨taksamowysokocenionewzupełnieróżnych kulturach ze wszystkich stron świata. Rodzina jestpodstawową komórką społeczną, zapewniającą stabilność́ ibezpieczeństwo.Chociaż̇ niektóre kultury przyzwalają̨ na rozwód, jest onzawsze traktowany jako bardzo poważna decyzja, nad którąnależysię̨zastanowić́iniepodejmować́jejlekkomyślnie.
MałżeństwowkulturzerzymskiejDoIIr.n.e.wRzymieistniały3formymałżeństwa:• Confarreatio–dostępnawedługdominującejopiniitylkodla patrycjuszy, odbywała się w obecności kapłanów idziesięciuświadków,a jejkulminacyjnympunktembyłoofiarowanie Jowiszowi chleba orkiszowego. Forma taprzetrwałanajdłużej,zewzględunato,żepewnefunkcjekapłańskie mogli pełnić tylko urodzeni z małżeństw, wktórych matka weszła pod władzę męża przezconfarreatio
• Coemptio – fikcyjna sprzedaż – ojciec ”oddawał” córkęmężowi
• Usus – rok współżycia pozwalał na uzyskanie prawprzysługującychmałżeństwom
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
8
Za czasów cesarstwa małżeństwo było poprzedzonezaręczynami, zawieranymi wobec świadków. Narzeczonaotrzymywała pierścień, który zakładała na serdeczny paleclewejrękijakosymbolpowagizwiązkuorazmiłości.Panowało dosyć luźne podejście do małżeństwa –„matrimonia debent esse libera"(małżeństwa powinny byćwolne)izarównomąż,jakiżonamogliswobodniewystąpićorozwód.Pomimocoraz liczniejszychobwarowańprawnychiwysiłkówcesarzy, aby temuprzeciwdziałać, liczba rozwodówwepocecesarstwarosła.
Małżeństwowśredniowieczu
• W średniowiecznej Europie małżeństwo byłoregulowane przez prawo kanoniczne i uznawane zaważne jeśli obie strony wyraziły wolę wzięcia drugiejstronyzaodpowiedniomężalubżonę
• W kościele prawosławnym błogosławieństwo ślubnestałosięobowiązkiemwIXwieku
• Od XIII w., po Soborze Laterańskim IV, całąchrześcijańską Europę zaczęły obowiązywać zasadykanonicznegoprawamałżeńskiego
• Małżeństwo było uważane za sakramentalny związekkobietyimężczyzny,ustanowionyprzezBogao W związku z tym rozwód jako taki nie istniał;możliwe było jedynie stwierdzenie istniejącejnieważnościmałżeństwa
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
9
SekularyzacjaEuropy–reformacja• PoreformacjiipowstaniukolejnychodłamówprotestantyzmuwEuropiemałżeństwozacząłobyćpostrzeganejakocywilnykontraktpomiędzymałżonkami,możliwydorozwiązaniaprzezświeckiesądy–„divortiumavinculomatrimonii”.
• MarcinLuterzadeklarował,żemałżeństwojest„sprawąziemską(...),któraprzynależydosferypaństwowej”.PodobnypoglądgłosiłtakżeJanKalwin.
• WXVIIw.purytanieangielscyuchwaliliustawęparlamentarnąstwierdzającą,żemałżeństwoniejestsakramentem.
• Reformatorzyprotestanccyniewierzyliwnierozerwalnośćmałżeństwa.
• JohnMiltonw„Doktrynieidyscyplinierozwodów”z1634r.zalecał,byrozwodzićsiębezangażowaniaKościołaczyPaństwa;uważał,żemałżeństwojestkwestiądopasowaniawspółmałżonkówitam,gdziebrakujemiłościwzajemnej,jestonopozoremimusizostaćrozwiązane.
• Rozwodybyłyprzyznawane,jednakbyłynatyleskomplikowaneikosztowne,żetylkoniewielumogłoztejproceduryskorzystać–kosztrozwodurównałsięrocznejpensjiurzędnikaśredniegoszczebla.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
10
Małżeństwowjudaizmie
• Ślubwkulturzeżydowskiejjestzarównoprzeżyciemreligijnym,jakiuregulowaniemprawnym.
• Małżeństwojest„zjednoczeniemdusz”;rozwódjestprzywróceniemichdostanupierwotnego.
• Rozwódjestważnytylkopoprzekazaniuprzezmężalisturozwodowego(get)żonie,wobecnościświadków.
• Bezget,niezależnieodtego,jakąilościądokumentówcywilnychparadysponuje,wświetlepraważydowskiegonadaljestwpełnimałżeństwem.
• Rozwódjestprzywilejemmęża;jeślizpowództwemwystępujeżona,orzeczeniejestważnedopierowchwiliwydanialisturozwodowegoprzezmęża;
• Jeśliżonaniewyrażazgodynarozwód,decydujeBejtDin(sądrabinacki),jeślizaśmążniewyrażazgodynarozwód,BejtDinmożeużyćwszelkichdostępnychśrodków,bynaniegowpłynąć
Małżeństwowislamie
• Małżeństwowislamiejestzalecane,awniektórychprzypadkachnakazane.
• Jestreligijnymobowiązkiemimastanowićzarównozabezpieczeniemoralności,jakipodstawęspołeczności.
• Abymałżeństwobyłoważne,musizaistniećzgodaobustron.
• Islamuznajekoniecznośćrozwoduwuzasadnionychokolicznościach;jeśliwmałżeństwieharmoniajestnieosiągalna,rozwódjestzalecany.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
11
• Rozwódmożebyćprzeprowadzonyprzezmężczyznę,jednakwniektórychprzypadkachmożewystąpićoniegokobieta.
• Mahometnauczał,że"ŻadnadozwolonarzeczniejestbardziejznienawidzonaprzezAllahaodrozwodu”.
• Przyprzeprowadzaniurozwoduobowiązkowyjestokresoczekiwania,wtrakciektóregomążmożezmienićdecyzjęiprzyjąćżonęzpowrotem.
MałżeństwowkulturachWschodu
• Buddyzm
o Dlabuddystówmałżeństwojeststanemradości.o Wrelacjiistotnesądobroć,współczucieiwzajemnauwaga.
o Buddyścizobowiązująsiędouczciwościiwiernościmałżeńskiej.
• Sikhizmo Celmałżeństwa–złączeniedwóchduszwjedno.o Potępiasięuleganieinstynktom,któreprowadzidonaruszeniawiernościmałżeńskiej.
• Hinduizmo Małżeństwotosakramentalnyzwiązekmającyboskiebłogosławieństwo.
o Jestnierozerwalne.o Odwspółmałżonkówoczekujesięwiernościiwzajemnegowsparcia.
o Małżeństwojestogólniezorientowanenaposiadaniedzieci,aszczególniesynów.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
12
RozwódwPolsce
• PrzedReformacjązjawiskorozwoduprawiewogólenieistniało;poReformacji–wzasadzierównieżbyłoograniczonetylkodoelit,itoszczególnychprzypadków.
• NamocyKodeksuNapoleonaz1804r.,obowiązującegowutworzonymw1807r.KsięstwieWarszawskim,małżeństwozostałowpełnizlaicyzowane;traktowanejakoumowacywilna;rozwódbyłdopuszczalnyjakoformajegorozwiązania.
• PoupadkuKsięstwaWarszawskiegowKrólestwiePolskimrozpoczętozmianywprawodawstwie,szczególniewczęścidotyczącejmałżeństwa,niezgodnejzdawnąpolskątradycją.
• Poodzyskaniuniepodległościw1918r.prawomałżeńskiewPolscebyłodosyćzróżnicowane,wzależnościodtego,wjakimzaborzepozostawałwcześniejdanyregion.Obowiązywałyczterysystemy:o Laicki–wdawnymzaborzepruskim
§ Małżeństwojakoinstytucjapaństwowa;rozwóddostępnydlawszystkichniezależnieodwyznania
o Mieszany–wdawnymzaborzeaustriackim:§ Małżeństwozawieranewkościele/wyznaniuipodlegającejegojurysdykcji;
§ Rozwódmożliwywzależnościodwyznania:• Protestanci–tak• Katolicy–nie;rozwiązaniemałżeństwadopuszczalnewwypadkustwierdzeniajegonieważnościprzezKościół.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
13
• Prawosławni–możliwewzależnościodokoliczności.
• Wyznaniowy–wdawnymzaborzerosyjskim.• FakultatywnemałżeństwacywilnenaSpiszuiOrawie.• 1.01.1946r.możliwośćrozwoduzostaławprowadzonawcałymkraju
AkceptacjarozwoduwPolsceobecnie
WPolscezdecydowanizwolennicyrozwodówstanowiągrupędwukrotniewiększąliczebnieniżichzagorzaliprzeciwnicy.Obecniejedyniecoósmyankietowany(13%,od2008rokuspadeko2punkty)twierdzi,iżbezwzględnienieaprobujerozwodów,coczwartyzaś(26%,wzrosto6punktów)wychodzizzałożenia,żejeśliobojemałżonkowiezdecydująsięnarozwiązanieswojegomałżeństwanadrodzepostępowaniasądowego,niepowinnimiećkutemużadnychprzeszkód.1
1Źródło:http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_036_13.PDF
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
14
Małżeństwairozwodywkulturzepopularnej–filmy,seriale
1. „Rozwód”SerialopowiadahistorięFrancesiRoberta,małżeństwaprzechodzącegoprzezdługiitrudnyrozwód.Rozwódjestpokazanywdośćnegatywnymświetle,jakocośbardzoniszczącegodlaczłowieka.Zdrugiejstronyjednakwydajesięniemiećzabardzowpływunadziecipary,araczejnaichsamych.Poprzezodcinkiprzechodzimypokoleiprzezkolejneetapyichbataliirozwodowej.2. „PlacZbawiciela”
Filmopartynafaktach.Opowiadahistorięmałżeństwa,BeatyiBartka,którzywłaśniemająsięwprowadzićdoswojegopierwszegowłasnegomieszkania.Przedtem,abyzaoszczędzićtrochępieniędzy,wprowadzająsiędomatkiBartka.Nagleokazujesię,żedeweloperzbankrutowałimieszkanie
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
15
przepadłorazemzpieniędzmi.Począwszyodtego,poprzezkłótniemiędzyteściowąasynową,przeradzającesięwlawinęawantur,relacjewrodziniesiępsują.OprócztegomążwdajesięwromanszsiostrąprzyjaciółkiBeatyiżądarozwodu.Kobieta,doprowadzonadoostateczności,dochodzidomomentu,wktórympróbujepopełnićpoważneprzestępstwo-zabićsiebieidzieci.Filmukazujepowolnyrozkładzwiązku,jakipowodujepsuciesięibrakrelacjimiędzymałżonkami,będącepodłożemdlarozwodu.3.ClaireiFrankUnderwood–„HouseofCards”Niewieledobregomożnasięponichspodziewać.Jednak,jaknapisałaautorkapewnegoartykułuinternetowego,„mamwrażenie,żesąnajlepszymmałżeństwemwtelewizji”.Ichzwiązekopartyjestnawzajemnymbezgranicznymzaufaniu.Zostawiająsobienawzajemwmałżeństwieprzestrzeńnarozwój,potrafiąsobienawzajemwybaczyć,rozumieją,żeniesąidealni.Wiedzą,żeto,coczyniichsilnymi,tofakt,żesąidziałająrazem.4.„Kocha,lubi,szanuje”FilmopowiadahistorięCala,któregozdradziłażona,iterazżądarozwodu.WidzimypowolirozpadającesięcałedotychczasoweżycieCala,idestrukcyjnywpływ,jakimanajegodzieci,aszczególnienastoletniegosyna,decyzjarodzicóworozwodzie.Synzaczynaźlezachowywaćsięwszkole,przestajewogólewierzyć,żeistniejecośtakiegojakmiłość;uważa,żetopustesłowa.Calpodejmujejednakdecyzjęotym,żebywalczyćoswojążonę,którąnazywa
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
16
swoją„bratniąduszą”,czymprzywracasynowiwiaręwmiłośćijejsens.5.JuliaiPaulChild-„JulieiJulia”FilmnieskupiasięwogólenamałżeństwieJuliiiPaula(wątekprzewodnifilmujestprzecieżzupełnieinny),ajednakpokazujewpięknysposóbwsparcie,jakiemałżonkowieokazująsobienawzajemijakpotrafiąprzezwyciężyćróżnegóryidolinypojawiającesięwichzwiązku.7. CarliEllieFredricksen–„Odlot”
Poruszająco,piękniesportretowane,choćwbardzozwartysposób,małżeństwowyrosłezgłębokiejprzyjaźni,potrafiąceporadzićsobiezróżnymiżyciowymiwyzwaniamiitrudnymimomentami.Sązesobąnadobreinazłe,dokońcażyciaidłużej.
Utarteschematy–oswajanierozwodu?Kulturapopularna,przedstawiajączwiązki,bardzoczęstopodążajednązkilkuutartychścieżek.Rzadkozdarzasiępozytywneprzedstawieniepary.Najczęściejwystępująponiższelubbardzozbliżoneopcje:• Rozwiedzionemałżeństwospotykasięponowniepojakimśczasieodrozwodu;dawneuczucieodżywaischodząsięzpowrotemnadłużej(„TheParentTrap”,„Crazy,Stupid,Love”)lubnakrócej(„It’scomplicated”)
• Onlubonaporozwodzie/wtrakcie,spotykakogoś,zkimnajpierwsięzaprzyjaźnia.Relacjaprzebiegabardzoprzyjemnie,poczymnastępujenagłyzwrotakcji,po
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
17
którymwszystkosięznówwaliiwydajesię,żebędziejeszczegorzejniżbyłowcześniej.Naszczęścienastępniedziejesięcośrównieniespodziewanegoiwszystkowracadonormy,abohaterowieżyjądługoiszczęśliwie(”NottingHill”,„WhenHarrymetSally”,„AlongcamePolly”)
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
18
Rozwody–wnioskizbadań
Celebadaniaimetodologia-MaisonandPartnersGŁÓWNYCELMODUŁUILOŚCIOWEGO:Diagnozapostrzeganiarozwodów(przyczyny,konsekwencje,emocje,itp.)przezspołeczeństwopolskie.
METODA:CAWI(ComputerAssistedWebInterview)napanelubadawczymAriadnawramachcotygodniowegosondażuDetektorOpinii(badanietypuomnibus)OgólnopolskareprezentatywnapróbaPolaków18+N=1000CZASREALIZACJI:10-15marca2017r.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
19
Rozwód–postrzeganie
Skutkidlarozwiedzionych
Rozwódnie jestobojętnydla samychmałżonków. Jestwyraźnym przejawem braku sukcesu w tak ważnejsprawie,wktórą zainwestowali część swojego życia, apotwierdzili słowem i przyrzeczeniem. Rozwód to nietylkopoczucieklęski,alerównieżtrwałekonsekwencjew sferze psychologicznej i zdrowotnej oraz brakpewnościjutra.• Wpływrozwodunastanzdrowia
o Osobyrozwiedzionewporównaniuzosobamipozostającymiwzwiązkachmałżeńskichgorzejoceniająswójstanzdrowia.Zależność́tadotyczyzarównokobietjakimężczyzn.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
20
Samoocenastanuzdrowia
Stancywilny
Rozwiedziony/a(%) Zamężna/żonaty(%)
Bardzodobre 7,5 14,3
Raczejdobre 51,1 57,0
Raczejzłe 28,2 20,7
Bardzozłe 10,6 6,5
Niewiem 2,6 1,5
Razem 100 100Źródło:PawełRydzewski,Socjologiczneanalizyrozwodów.Aspektyteoretyczne,empiryczne,metodologiczne,WydawnictwoWSPA,Lublin2010,s.77.
• Wpływrozwodunastanpsychicznyo Osobyrozwiedzionewporównaniuzosobamipozostającymiwzwiązkachmałżeńskichgorzejoceniająswójstanzdrowia.Zależnośćtadotyczyzarównokobietjakimężczyzn.
Poczucieszczęściazobecnegożycia
Stancywilny
Rozwiedziony/a(%) Zamężna/żonaty(%)
Bardzoszczęśliwy(a) 5,3 24,0
Raczejszczęśliwy(a) 51,5 64,0
Niezbytszczęśliwy(a) 32,6 9,8
Nieszczęśliwy(a) 6,6 1,0
Trudnopowiedzieć 4,0 1,2
Razem 100 100
Źródło:PawełRydzewski,Socjologiczneanalizyrozwodów.Aspektyteoretyczne,empiryczne,metodologiczne,
WydawnictwoWSPA,Lublin2010,s.85.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
21
Rozwód–zmianawrelacjachzotoczeniem
Każdąrodzinęotaczakrągludzi–krewni,przyjaciele,znajomi,zktórymiutrzymujeonarelacjespołeczne.Rozwódnietylkokończyrelacjęmiędzydwojgiemludzi,aletakżeczęstozrywawieloletniewięziwichgronieznajomych,bliskich.
WpływrozwodunadzieckoNawetspokojnieikulturalnieprzeprowadzonyrozwódjesttrudnymprzeżyciemdladziecka,ponieważznanymudotądświatulegarozpadowi.Wspomnieniategookresudzieciństwanadalwywołujążyweemocjeurespondentów,choćminęłowielelatiterazsamipozakładalijużrodzinyimajądzieci.Rozwódrodzicówmawielorakiekonsekwencjedladziecka,nakilkupoziomach:1. Przeżywanychemocji:
o Poczuciebezradności–dzieckomapoczuciebrakuwpływunaswojąsytuację
o Lękiniepewność,związanezprzyszłościąo Wstydprzedrówieśnikamio Smutek,zagubienie.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
22
2. Społecznym
o Wycofanie–dzieckojestskoncentrowanenaswoichprzeżyciach,poradzeniusobiezkryzysowąsytuacją,przezcobrakujemusiły,energiidozaangażowaniawinnedziedzinyżycia.
o Osamotnienie,izolacja–dzieckosamowycofujesięzkontaktów,alemożebyćteżmniejatrakcyjnedlarówieśników–możezachowywaćsięagresywnie,niepoświęcainnymuwagi,mniejchętniemówiosobie,niemożezaprosićichdosiebiedodomu.Wefekcieinnisięodniegoodsuwają.
3. Psychologicznym–rozwódmożemiećteżdalekosiężnekonsekwencjedlafunkcjonowaniawdalszymżyciu:o Poczucieodrzucenia–szczególnie,gdyjednozrodzicówusuwasięzjegożycia
o Obniżeniepoczuciawłasnejwartościo Problemyznawiązywaniemrelacji.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
23
Rozwódzperspektywydziecka–cytaty
„Dochodziłozkuchni,jaksiękłócą,niewszystkotakidzieciakrozumiał,alebyłowiadomo,żenicdobregowdłuższejperspektywieztegoniewyjdzie.”(mężczyzna46lat,rozwiedzenirodzice)„Straszniesięwstydziłam,żejestemdzieckiemrozwodnikówiukrywałamto.Wdzieciństwiebyłambardzozestresowanaiwycofana,mającabardzomałoprzyjaciół.”(kobieta,27lat,rozwiedzenirodzice)„Czułamsięgorsza,boniebyłogonacodzień,miałamgotylkoodświęta.Ukrywałamto,kręciłamprzedkoleżankami,bowiedziałam,żeprzeztojestemgorsza.”(kobieta,49lat,rozwiedzenirodzice)„Niebyłamnaniegozła,tylkoczułamsiętakazdradzonamocno,takanieważna,niekochana.Przedtemczułamsięjakaśtakaszczęśliwsza,apotemjużczułamsięgorsza.”(kobieta,49lat,rozwiedzenirodzice)„Tenbrakpoczuciawartości…Przezlatagobudowałam,nawetchodziłamnatakikursbudowaniawłasnejwartości.”(kobieta,49lat,rozwiedzenirodzice)
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
24
IstotnarolaojcawżyciudzieciWynikiistotnejczęścibadańdotyczącychwpływumatkiiwpływuojcanarozwójdzieckawwyraźnysposóbwskazująnaszczególniedużeznaczenieroliojca.Wprzypadkutychkonkretnychprzedsięwzięćbadawczychrolaojcaokazywałasięistotniejszaodrolimatki:• Problemyznaukąiprzemocą̨rówieśnicząnastolatkówzdarzają̨się̨częściejwrodzinach,gdziewdzieciństwiebrakowałobliskościlubakceptacjiojca(Cheniinni,2000;ForehandandNousiainen,1993).
• Mężczyźni,którzymieliwdzieciństwiedobrąrelacjęzojcemlepiejradzą̨sobiezsytuacjamiproblemowymiistresemwdorosłości(Mallers,M.,2010).
• Zaburzeniaosobowościizaburzeniajedzeniazdarzają̨się̨częściejwśródkobiet,któreczułysię̨odrzucaneprzezojców(Dominyiinni,2000;RohnerandBrothers,1999).
• Poczucieszczęścia,satysfakcjiżyciowejorazniskipoziomlękuidepresjiumłodychdorosłychwiążesięzsilnąwięziązojcem(Amato,1994).
Kluczowarolaojcairelacjizojcemwewspieraniuzdrowegorozwojudzieciimłodzieżyorazzapobieganiuzachowaniomryzykownymiproblemowymobejmujeszeregważnychobszarówżyciaimaprzełożenienafunkcjonowaniedziecizarównowdzieciństwie,jakiwżyciudorosłym.Wszczególnościojciecpomagadzieciomwbudowaniupoczuciawłasnejwartości,zdrowejtożsamościpłciowejsynówicórek,przygotowujedziecidorespektowanianormspołecznych,uczyradzeniasobieztrudnościamii
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
25
wyzwaniamiżycia.Swoimwpływemojciecchronidzieciprzedpodejmowaniemzachowańryzykownychizaburzeniamipsychicznymi,atakżeprzedpopadaniemwkonfliktzprawem(Rohner&Veneziano,2001).Inwestycjawojcostwototakżeogromneoszczędnościfinansowedlapaństwawynikającezograniczeniaskaliproblemówdzieciimłodzieżyorazskalikosztownychkonsekwencjiproblemówzdrowotnych,atakżezachowańryzykownychiprzestępczychmłodychludzi,wktórychwychowaniuzabrakłoaktywnego,życzliwegoiumiejętnegozaangażowaniaojca.2
2Źródło:http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/2415/plik/oe_211_.pdf
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
26
EmocjezwiązanezrozwodemJaksięPanu/iwydaje,jakieemocjeiodczuciazazwyczajtowarzysząrozwodowi?Proszęwskazaćmaksymalnie3odpowiedzi.N=1033,wszyscybadani
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
27
Emocjezwiązanezrozwodem–cytaty„Onabardzotoprzeżyła.Paniwszkolekiedyśzapytała,dlaczegojesttakasmutna,onawstałaiprzycałejklasiepowiedziała,żejejrodzicesięrozwodzą.Myślę,żeczułasięnastygmatyzowana,gorsza.”(mężczyzna,44lata,porozwodzie)„Jawidzępomoimdziecku,żeoncierpi.Nawetznajomimówią,żekiedyśbyłtakipogodny,otwarty,aterazjesttakizamknięty.”(kobieta,42lata,porozwodzie)„Starszysynpamięta,żetatamieszkałznamiiterazwidzę,żesąznimproblemy.Bardzojestagresywnyiwidać,żetłamsicośwsobie,apotemwybucha.”(kobieta,36lat,porozwodzie)„Miałamwrażenie,żetrochęomniezapomnieli,botaksiępochłonęlitymrozwodem.”(kobieta,27lat,rozwiedzenirodzice)„Mamadużopłakała,bardzoschudła,siostramiaładużeproblemy–leżała,niewstawała,nieszładoszkoły,płakała.Chybabałemsięwtedy.”(mężczyzna,45lat,rozwiedzenirodzice)
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
28
Comogłobypomóc?• Mediacje,edukacjaszkolnaorazterapiamałżeńskasąpostrzeganejakonajbardziejskutecznedziałaniawceluzmniejszenialiczbyrozwodówwPolsce.Jednocześnieanalizaczynnikowapokazuje,żedziałaniaocharakterzebardziej„miękkim”,edukacyjnymmająwięcejzwolennikówniż„twarde”rozwiązaniaprawne(choćczęstorozróżnieniena„miękkie”i„twarde”dotyczygłówniewarstwysłownej:możliwośćvs.obowiązek).Możliwe,żejesttozwiązaneztym,żePolacyzjednejstronyoczekująwsparciaodpaństwa,takżewobszarzeżyciarodzinnego,azdrugiej–obawiająsięzbytdużejingerencjiwładzw„ichprywatneżycie”.
• Wprzypadkupoważnychproblemówwzwiązku,Polacynajchętniejskorzystalibyzterapiimałżeńskiej(77%)orazmediacji(76%).Jednocześnieobserwujesię,żekobietysąbardziejskłonnedopodjęciaterapii(zarównomałżeńskiej,jakiindywidualnej)niżmężczyźni,atakżenajbardziejgotowenaratowaniazwiązku(niezależnieodsposobu)sąosobywwieku35-44lata(prawdopodobniewtejgrupietematrozwodówikryzysówmałżeńskichjestnajbardziejaktualny–młodsialbojeszczeniesąwstałymzwiązku,albojestonjeszcze„nowy”,astarsialbojużsięuporalizkryzysami,albosąporozwodzie).
• Szacunek,umiejętnośćrozmowy(teżotrudnychsprawach)orazmiłośćto3główneskładnikireceptynaudanemałżeństwo.Jednocześniekobietysilniejpodkreślająwagęelementówzwiązanychzkomunikacją
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
29
międzymałżonkami,natomiastmężczyźniczęściejniżkobietywskazująnamiłość,aspektfizycznyzwiązku,posiadaniedzieciiwspólnejpasji.
Postrzeganieskutecznościdziałańsystemowychi
edukacyjnych:czynniki
Napodstawieanalizyczynnikowejobserwujesię,żetestowanepomysłynarozwiązaniaedukacyjneisystemowagrupująsięw4czynniki:• Terapia,kurs,czyli:lepszekursyprzedmałżeńskie,refundowanaterapia,kursyrozwiązywaniakonfliktów
• Edukacja,kampaniespoł.,czyli:nauczaniewszkołach,kampaniespołeczne,promowaniekulturyrodzinnejwmediach
• „Miękka”pomocsystemowa,czyli:mediacje,przywrócenieinstytucjiseparacji,możliwośćwystąpieniaorozwóddopieroporokumałżeństwa
• „Twarda”pomocsystemowa,czyli:obowiązkowaseparacja,okresnaprzemyśleniedecyzji,obowiązkoweświeckiekursy,korzyściibonusypodatkowe
Wprzypadku„miękkiej”i„twardej”pomocsystemowej,wydajesię,żenietylkodotyczytosamychpropozycji,aleużytegojęzyka(możliwośćvs.obowiązek)
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
30
Jakzapobiegaćrozpadaniusięwięzimałżeńskiej?• 30%rozwodnikówmapoczucie,żeprzywykazaniudobrejwoli,chęciwysłuchaniapartneralubpójścianaterapięmożnabyłouratowaćichzwiązek.Cowięcej,wpercepcjispołecznejtakżejestprzekonanie,żeokoło30%małżeństwmogłosięnierozpaść.
• Wprzypadkuosób„świeżo”porozwodzieaż28%deklaruje,żezdecydowanielubraczejżałujątejdecyzji(cosugeruje,żewydłużenieprocedurrozwodowych,danieczasuna„ochłonięcie”,możeokazaćsięskutecznądrogą)
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
31
Chęćpodjęciakrokówwceluratowaniazwiązkuwzależnościodpłciiwieku
GdybywPana/izwiązkupojawiłysiępoważneproblemy,grożącerozwodem,tonailebył(a)byPan/iskłonnypodjąćponiższekrokiwceluratowaniazwiązku:
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
32
Podsumowaniewyników• Rozwódjestzjawiskiemwieloaspektowym,ajegoprzyczynnależyszukać́znaczniewcześniej,zanimnastąpiostatecznykryzys.o Częstobrakświadomościpowodówrozstania,bagatelizowaniepierwszychsygnałów(np.problemyzcodziennąkomunikacją,nierozwiązywanekonflikty).
• Toproblemyikryzysymałżeńskiestanowią̨społecznetabu,aniesamrozwód.o Rzadkierozmowyzrodzinączyznajomymiokryzysachwswoimmałżeństwie,izolowanieodnichdzieci.Konsekwencja–braktransferuwiedzyidoświadczeń́związanychzesposobamiradzeniasobiezproblemamiibłędami,którychnależyunikać.́
• Choć́małżonkowieczęstomająświadomość,́żenadzwiązkiemtrzebapracować,́niewiedzą,naczymtapracapolegaibrakujeimdotegoodpowiednichumiejętności.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
33
Ø Edukacjawzakresiekomunikacjiirozwiazywaniaproblemównaturyosobistejczyrelacjimiędzyludzkichjestniewystarczająca(zazwyczajtakaedukacjapojawiasię̨wkontekściezawodowym:np.kursynegocjacjibiznesowychlubkomunikacjizklientem).
Ø Niskaświadomość́możliwościskorzystaniazpomocyzewnętrznejwtymzakresie,metodjejudzielaniaorazwiedzaomiejscach,doktórychmożnasię̨ponią̨zwrócić́àpomocdocieradoosóbjejpotrzebującychsporadycznie,zapóźno,lubniedocierawcale.
Ø Potrzebawsparciasystemowego.Polacyoczekują̨działań́wceluzmniejszenialiczbyrozwodówwPolsce,zarównoocharakterzeedukacyjnym(uczenieumiejętnościrozwiązywaniakonfliktówpomiędzypartnerami),jakiprawnym(mediacje,refundowanaterapia,przywrócenieinstytucjiseparacji).
Ø Istniejespołecznaświadomość́dużejpowszechnościrozwodów.WedługPolakówrozwodytozjawiskocorazbardziejpowszechnewPolsce.71%Polakówprzyznaje,żewichnajbliższymotoczeniusą̨osobyrozwiedzione;17%znichrozwiodłosię,̨a16%osóbdeklaruje,żepochodzizrozbitejrodziny.
Ø Dużawiarawmiłość́nacałeżycie,choć́niezawszelkącenę.̨Większość́Polakówjestzdania,żezwiązeknacałeżyciejestmożliwyipostrzegają̨rozwódjakoporażkę̨iwirustrawiącyspołeczeństwo,atakżewidząnegatywnekonsekwencjerozwodu,szczególniewkontekściedzieci
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
34
rozwodników.Jednocześnieistniejedużeprzyzwoleniespołecznenarozwódwmomencie,gdymałżonkom„się̨nieukłada”.
Ø Rozwódrodziców,niezależnieodjegoprzebiegu,jesttrudnymdoświadczeniemdladziecka,gdyż̇jegodotychczasowyświatulegarozpadowi.Jednocześnie,imbardziejrodzicewłączają̨dzieckowproces,tłumaczączaistniałąsytuację,dającprzestrzeń́dowyrażeniaswoichemocji,tymmniejszesą̨negatywnekonsekwencjerozwodudlaprzyszłegofunkcjonowaniadziecka.
Ø Odmiennepostrzeganierozwodówwoczachkobietimężczyzn.Kobietyrzadziejprzypisują̨sobiewinnęzarozwód,jednaksą̨bardziejskłonnepodjąć́krokiwceluratowaniazwiązku.Mężczyźnisilniejodbierają̨rozwódwkategoriachporażkiżyciowej,alesą̨mniejotwarcinaformypomocy.
Ø Około1/3małżeństwmożnauratować!́Choć́osoby,któresięrozwiodły,rzadkoprzyznają,̨żeżałują̨tejdecyzji,to30%mapoczucie,żemożnabyłocośzrobić,́abyniedoszłodorozpadumałżeństwa.WpercepcjiwszystkichPolakówtakżeśrednio30%rozwiedzionychmałżeństwmogłouniknąć́tegokroku.
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
37
Rozwiązanie:FamilyMainstreaming• Rozpatrywaniekażdegoaktuprawnegonietylkopodkątemskutkówekonomicznych,aletakżepodkątemichwpływunarodzinę̨
• Reorientacjapolitykipaństwanabudowaniesilnychitrwałychrodzin
• Oddzieleniepolitykipro-rodzinnejodpolitykisocjalnej
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
38
FamilyMainstreaming–cele:1. Ograniczenieliczbyrozwodówo30%do45tysięcy2. Zachętydozawieraniamałżeństw3. Budowaniepozytywnejkulturypro-rodzinnej4. Zatrzymanieemigracji
PromocjamałżeństwairodzinyRodzinaznajdujesiępodsilnąpresją:• Środowiskuważającychmałżeństwoirodzinęskładającąsięz
mamy/taty/dziecizaprzeżytekiformęinstytucjiopresyjnej• Należyspodziewaćsiękontynuacjinaciskównakulturowe
kształtowaniemłodzieżywstronęwyborualternatywnychrozwiązańinstytucjonalnych(jednorazowerelacje,konkubinaty,patchwork,związkijednopłciowe)àwkonsekwencjinastąpi:zniekształcenieseksualnościdojrzewającychmłodychosób,zinternalizowanienormnakierowanychwyłącznienaindywidualnąprzyjemność,wprowadzeniejakonormyryzykownychzachowańseksualnych(np.częstezmianypartnerów)
Proponujemy:• Promowaniemałżeństwairodziny,wspieranieorganizacji
pozarządowychocharakterzepro-rodzinnym• Kampaniespołecznenarzeczrodziny• Zachętydlafirm,abywkampaniachkomercyjnychpokazywały
rodzinyz2-3dzieci• Wycofaniesięzdeklaracjidotyczącychwspieranianaforum
międzynarodowympostulatówśrodowiskneomarksistowskichpostulującychwdrażanieprogramutzw.gender
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
39
ProponowanekierunkizmianRząd:
1. Zdrowie:a. Politykazdrowiaprokreacyjnego:zachętydoabstynencji
seksualnejdzieciimłodzieżyorazzachowaniawiernościb. Wspieraniewcześniejszegozawieraniamałżeństwà
optymalnegozuwaginabiologiczneposiadaniedzieciorazperspektywęposiadaniawięcejniżjednegodziecka
c. Tworzenielubwspółpracazsieciąporadnipsychologicznychwspierającychzwłaszczamłodemałżeństwaorazrodzinyprzeżywającetrudności(konflikty,zagrożoneciążeitp.)
2. Edukacja:a. Lekturyànakierowanenaprezentowaniepozytywnych
wzorcówrodzinnych,ojcowskichimacierzyńskich;kształtowanieodpowiedzialnościzasiebieinajbliższeotoczenie
b. Naukarozwiązywaniakonfliktów,budowaniarelacji,nauczaniakomunikacjiinterpersonalnej,zwłaszczawkontekściewyrażaniaswoichemocji,potrzeb,więzimiędzyludzkich
c. Kształtowaniekulturyskierowanejnaposzanowanieżycia,wartościwięzirodzinnych,odpowiedzialnościzasiebieinajbliższeotoczenie
3. Politykaspołeczna/finanse:a. Ulgipodatkowedlatrwałychmałżeństwàwprowadzenie
zniżekpodatkowychuzależnionychodstażumałżeńskiego,np.wprzypadkupodatkuodnieruchomości
b. Wspólnerozliczeniapodatkowerodzinyàuwzględnianiewrozliczeniupodatkowymrodzicówiwychowywanychprzeznichdzieci
c. Prawowyborczedziecicedowanenarodzicówàupodmiotowieniedzieciimłodzieży
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
40
d. Wspieraniebudownictwa,zwłaszczadomówjednorodzinnych–bardziejperspektywicznychrozwiązańzpunktuwidzeniatworzeniadużychrodzin
4. Sądownictwo:a. Obowiązkowemediacjemającenaceluograniczenie
pochopnychrozwodówb. Bezpłatneterapiemałżeńskiedlarodzinzagrożonych
rozwodemc. Obowiązkoweświeckiekursyprzedmałżeńskiedlapar
planującychmałżeństwocywilne:przedstawienieprawiobowiązkówzwiązanychzmałżeństwem,sposobówrozwiązywaniakonfliktów,budowaniaudanychinterakcjimiędzyludzkich
d. Prezentowanieskonfliktowanymparompotencjalnychskutkówrozwodudlaichdzieci
e. „Urealnienie”rozprawrozwodowychzuwaginakosztyiczas.
f. Wspieranieopiekinaprzemiennejmającejnacelukontaktdzieckazkażdymzrodziców
NGO’s:
1. Kościółizwiązkiwyznaniowe:a. Mocniejszeakcentowaniewartościrodzinyiwierności.
„Towarzyszenie”rodzinom,zwłaszczawpierwszychlatachzwiązku.
b. Poprawakursówprzedmałżeńskich–dostosowanieichdowyzwańiwymogówdzisiejszegoświata,zwrócenieuwaginadynamikęzwiązku,wyzwaniazwiązanezpojawieniemsiędzieci
2. Harcerstwo:a. Promowanieharcerstwaiwartościznimzwiązanych.b. Naukaodpowiedzialnościzainnych,wierności
3. Sport:a. Zachętydouczestnictwamłodzieżywklubachsportowychb. Naukaodpowiedzialnościzasiebieiinnych
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
41
4. Duszpasterstwomłodzieży:a. Większywysiłekwangażowaniedzieciimłodzieżyb. Budowanieideałumiłościmałżeńskiej:wierność,
odpowiedzialnośćc. Wspieraniemłodychwokresienarzeczeństwai
pierwszychlatachmałżeństwa
FundacjaMamyiTaty:StrategiaOdbudowyRodziny
42
Podsumowanie
Mamynadzieję,żezaproponowanerozwiązaniastanąsiępoczątkiemdyskusjiotym,jakrealniewzmocnićrodzinywPolsce.Powyższedanesąjedyniewyboremczęściposiadanychprzeznasdanychiwyników.Mamyświadomość,żeuzdrowieniekondycjirodzinzajmie20-25lat.Pracemusimyrozpocząćjużdzisiaj.Zadanietojestponadkadencyjneiponadpartyjne.WinteresiePaństwaPolskiego,samorządówlokalnych,firmrodzinnychidużegobiznesuleżyto,abypoprawićsytuacjędemograficznąwPolsce,wzmocnićrodziny,ograniczyćnegatywnezjawiskazwiązanezdekonstrukcjąrodziniatomizacjąspołeczną.Silnerodzinysąważnączęściąspołeczeństwaobywatelskiego.Zachęcamyodbiorcówtegodokumentudodyskusjiiprzesyłaniauwag.
KontaktFundacjaMamyiTatyUl.Patriotów110p.31604-844Warszawae-mail:[email protected]
Top Related