Download - Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Transcript
Page 1: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

1910 - 19861910 - 1986

Page 2: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta
Page 3: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

KapłanKapłan po święceniach kapłańskich (24.06.1934r.) 5 po święceniach kapłańskich (24.06.1934r.) 5 lat pracował jako katecheta szkół średnich w lat pracował jako katecheta szkół średnich w Bielsku;Bielsku; biegła znajomość języków umożliwiała mu biegła znajomość języków umożliwiała mu dostęp i oczytanie w światowej literaturze dostęp i oczytanie w światowej literaturze teologicznej oraz samodzielne opracowywanie teologicznej oraz samodzielne opracowywanie tematów z którymi był zapraszany na tematów z którymi był zapraszany na konferencje i wykłady nie tylko dla kapłanów i konferencje i wykłady nie tylko dla kapłanów i katechetów;katechetów; w 1947 roku uzyskał doktorat na Wydziale w 1947 roku uzyskał doktorat na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu JagiellońskiegoTeologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1958 roku Rada Wydziału Teologii KUL w 1958 roku Rada Wydziału Teologii KUL postanowiła powołać ks. bp. Wilhelma Plutę na postanowiła powołać ks. bp. Wilhelma Plutę na wykładowcę katedry teologii pasterskiej ogólnejwykładowcę katedry teologii pasterskiej ogólnej pracując jako wikariusz w latach 1939-48, pracując jako wikariusz w latach 1939-48, później jako proboszcz i dziekan, nie rozstawał później jako proboszcz i dziekan, nie rozstawał się z pracą naukowąsię z pracą naukową

Page 4: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

jednak 4 lipca 1958 roku papież Pius jednak 4 lipca 1958 roku papież Pius XII mianował ks. Bp. Wilhelma Plutę, na XII mianował ks. Bp. Wilhelma Plutę, na prośbę Prymasa Polski kard. Stefana prośbę Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, biskupem tytularnym Wyszyńskiego, biskupem tytularnym Leptis Magno i rządcą ordynariatu Leptis Magno i rządcą ordynariatu gorzowskiegogorzowskiego z tego powodu bp. nie zdążył objąć z tego powodu bp. nie zdążył objąć wykładów z teologii pastoralnej w wykładów z teologii pastoralnej w Katolickim Uniwersytecie LubelskimKatolickim Uniwersytecie Lubelskim

Page 5: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Teolog – myśl teologiczno Teolog – myśl teologiczno pastoralnapastoralna

ks. Bp. Wilhelma Plutyks. Bp. Wilhelma Pluty w odpowiedzi na wydaną w 1975 roku przez w odpowiedzi na wydaną w 1975 roku przez Episkopat Polski Instrukcję o sakramencie Episkopat Polski Instrukcję o sakramencie bierzmowania, biskup W. Pluta wydał bierzmowania, biskup W. Pluta wydał podręcznik: podręcznik: Pomoce dla duszpasterstwa Pomoce dla duszpasterstwa sakramentalnego w parafii - sakramenty sakramentalnego w parafii - sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego - wtajemniczenia chrześcijańskiego - Bierzmowanie śwBierzmowanie św. . Autor zawarł w nim Autor zawarł w nim wprowadzenie teologiczno -pastoralne, wprowadzenie teologiczno -pastoralne, wskazania duszpasterskie dla parafii, osiem wskazania duszpasterskie dla parafii, osiem katechez dla młodzieży i cztery dla rodziców.katechez dla młodzieży i cztery dla rodziców.

biskup Pluta wielokrotnie przypominał o biskup Pluta wielokrotnie przypominał o "duszpasterskim charakterze sprawowania "duszpasterskim charakterze sprawowania sakramentów", z czym nierozdzielnie związana sakramentów", z czym nierozdzielnie związana była odpowiednia katechizacja. Biskup była odpowiednia katechizacja. Biskup naświetlił i uzasadnił sposób udzielania i naświetlił i uzasadnił sposób udzielania i przygotowywania do sakramentów, mając przygotowywania do sakramentów, mając również na uwadze aspekt pedagogiczny i również na uwadze aspekt pedagogiczny i ascetyczny. ascetyczny.

Page 6: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

fundamentem nowego programu fundamentem nowego programu przygotowania do sakramentu przygotowania do sakramentu bierzmowania „Życie Boże” bierzmowania „Życie Boże” ( koncepcja, naczelne idee i wymiary ) ( koncepcja, naczelne idee i wymiary ) stało się dzieło wielkiego Pasterza, dla stało się dzieło wielkiego Pasterza, dla którego troska o rozwój życia Bożego w którego troska o rozwój życia Bożego w człowieku była priorytetem w posłudze człowieku była priorytetem w posłudze biskupiejbiskupiej

.

Page 7: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Od samego początku szczególną troską Od samego początku szczególną troską nowy biskup objął nowy biskup objął duszpasterstwo duszpasterstwo małżeństw i rodzin.małżeństw i rodzin. swój programowy List Pasterski z okazji swój programowy List Pasterski z okazji Ingresu do katedry gorzowskiej poświęcił Ingresu do katedry gorzowskiej poświęcił w całości rodziniew całości rodzinie

„…Oto jedno z głównych zadań duszpasterskich naszej diecezji: odbudowa życia rodzinnego, aby rodzina stała się na nowo pierwszą i najlepszą instytucją wychowawczą dzieci Bożych dla świętego życia na ziemi i wiecznego szczęścia w niebie. …” (bp W. Pluta)

Page 8: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

jako biskupowi zależało mu najbardziej jako biskupowi zależało mu najbardziej na:na:

katolickim wychowaniu dziecikatolickim wychowaniu dziecidbałości o wzajemną miłość małżeńskądbałości o wzajemną miłość małżeńskąmodlitwie rodzinnejmodlitwie rodzinnejwspólnym świętowaniu Dnia Pańskiegowspólnym świętowaniu Dnia Pańskiegotrosce o rodziny wielodzietne i trosce o rodziny wielodzietne i zaniedbanezaniedbane

Page 9: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

biskup Wilhelm Pluta zajął się również biskup Wilhelm Pluta zajął się również kształtem diecezjalnych struktur kształtem diecezjalnych struktur duszpasterstwa rodzin, a także wypracował duszpasterstwa rodzin, a także wypracował wiele wskazówek dla duszpasterzy w trosce wiele wskazówek dla duszpasterzy w trosce o małżeństwo i rodzinę, które zawarte były o małżeństwo i rodzinę, które zawarte były w w tzw. „Rozporządzeniach duszpasterskich”, tzw. „Rozporządzeniach duszpasterskich”, oznaczanych literą oznaczanych literą „L”„L”"L" 3 - Kontakt duszpasterski przez wizyty duszpasterskie.

"L" 4 - Zagrożenie małżeństwa sakramentalnego."L" 5 - Przygotowanie do małżeństwa: nauki przedślubne, kurs przedmałżeński i duszpasterstwo młodych małżeństw."L" 9 - Konferencje wychowawcze z rodzicami, łącznie z katechizacją parafialną, poświęcone wychowaniu do czystości (samowychowanie)."L" 10 - O odnowionym obrzędzie chrztu. Polecenie opracowania planu pracy nad młodymi małżeństwami."L" 14 - Pomoce duszpasterskie do przeprowadzenia spotkań z rodzicami , łącznie z katechizacją dzieci."L" 16 - Nabożeństwa rocznicowe ślubów małżeńskich."L" 18 - Obrona zdrowego życia moralnego dzieci, młodzieży i rodziny."L" 20 - Instrukcja duszpasterska o sakramencie małżeństwa."L" 23 - W obronie poczętego życia."L" 33 - Współpraca z rodzicami - wywiadówki i katechezy."L" 36 - O wychowaniu do czystości. Autoerotyzm a spowiedź św. młodzieży dorastającej."L" 42 - Ewangelizacja przez wychowanie chrześcijańskie dzieci i młodzieży w rodzinie."L" 44 - Ewangelizacja środowiska przez rodzinę.

Page 10: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

w latach 1965 – 1970 biskup był w latach 1965 – 1970 biskup był przewodniczącym Komisji przewodniczącym Komisji Duszpasterstwa Rodzin przy Konferencji Duszpasterstwa Rodzin przy Konferencji Episkopatu PolskiEpiskopatu Polski pomoc w realizacji celów, które pomoc w realizacji celów, które zakładał w związku z rodziną, widział w zakładał w związku z rodziną, widział w oddaniu się rodzin opiece Matki Bożej oddaniu się rodzin opiece Matki Bożej oraz w poświęceniu ich Najświętszemu oraz w poświęceniu ich Najświętszemu Sercu Pana JezusaSercu Pana Jezusa

Page 11: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Pasterz – kapłanówPasterz – kapłanów życie i posługa biskupa Wilhelma Pluty życie i posługa biskupa Wilhelma Pluty naznaczone były wielkim zatroskaniem o naznaczone były wielkim zatroskaniem o świętość życia kapłanówświętość życia kapłanów w liście pasterskim „O posłudze w liście pasterskim „O posłudze kapłańskiej” pisał:kapłańskiej” pisał:

„ „ Drodzy Diecezjanie – Drodzy Diecezjanie – pomagajcie waszym pomagajcie waszym księżom, aby nie zagubili księżom, aby nie zagubili się w świecie się w świecie doczesności! Módlcie się doczesności! Módlcie się za nich, bądźcie dla nich za nich, bądźcie dla nich dobrzy, aby oni z dobrzy, aby oni z wdzięczności za wasze wdzięczności za wasze serca starali się być serca starali się być bardziej uduchowieni i bardziej uduchowieni i świadomie dążyli do świadomie dążyli do świętości…” świętości…” ( 26.XI 1973 r.)( 26.XI 1973 r.)

Page 12: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

biskup konsekwentnie zwracał uwagę biskup konsekwentnie zwracał uwagę na formację duchową, intelektualną i na formację duchową, intelektualną i pastoralną kapłanów oraz alumnów pastoralną kapłanów oraz alumnów przygotowujących się do kapłaństwaprzygotowujących się do kapłaństwa seminarium duchowne było dla niego seminarium duchowne było dla niego „„sercem diecezji”sercem diecezji”

kładł duży nacisk na życie duchowe i kładł duży nacisk na życie duchowe i zaangażowanie duszpasterskie zaangażowanie duszpasterskie kapłanówkapłanów dbał o kapłanów we wszystkich dbał o kapłanów we wszystkich wymiarach ich życia; byli mu oni wymiarach ich życia; byli mu oni szczególnie bliscyszczególnie bliscy

Page 13: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Pasterz ubogichPasterz ubogich biskup Wilhelm Pluta wprowadził w biskup Wilhelm Pluta wprowadził w ordynariacie gorzowskim nowy kształt służby ordynariacie gorzowskim nowy kształt służby bliźniemu i rozwój duszpasterstwa bliźniemu i rozwój duszpasterstwa dobroczynnegodobroczynnego jako wspaniały duszpasterz pozostawił po jako wspaniały duszpasterz pozostawił po sobie cenny dorobek w postaci wydanych przez sobie cenny dorobek w postaci wydanych przez siebie rozporządzeń, między innymi:siebie rozporządzeń, między innymi:„L” 2 – Planowanie pracy charytatywnej w parafii„L” 7 – Opieka nad chorymi„L” 15 – O rozbudzaniu ducha czynnej miłości do bliźnich w każdej parafii

„…„…Miłość do Pana Boga bez Miłość do Pana Boga bez miłości do bliźniego jest miłości do bliźniego jest kłamstwem…, parafia jest kłamstwem…, parafia jest wspólnotą braterską – usłużnej wspólnotą braterską – usłużnej miłości…, najskuteczniejszym miłości…, najskuteczniejszym apostolstwem jest szeroko pojęte apostolstwem jest szeroko pojęte duszpasterstwo charytatywne.” duszpasterstwo charytatywne.” (GWK XI 1973, nr 15)(GWK XI 1973, nr 15)

Page 14: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Przewodnik duchowyPrzewodnik duchowy

niestrudzony niestrudzony głosiciel Ewangelii głosiciel Ewangelii dążył do uświęcenia dążył do uświęcenia wiernych swojej wiernych swojej diecezjidiecezji

podczas wizytacji podczas wizytacji pasterskich, pasterskich, udzielania udzielania sakramentu sakramentu bierzmowania i bierzmowania i innych uroczystości innych uroczystości głosił z mocą Słowo , głosił z mocą Słowo , które trafiało do które trafiało do słuchaczysłuchaczy

Page 15: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

misję nauczania wypełniał również misję nauczania wypełniał również poprzez pisanie i opracowywanie:poprzez pisanie i opracowywanie:listów pasterskichlistów pasterskichodezwodezwpism do kapłanówpism do kapłanówpism do wiernych czy poszczególnych pism do wiernych czy poszczególnych parafiiparafiimateriałów duszpasterskichmateriałów duszpasterskichpublikacji książkowychpublikacji książkowych artykułów naukowych artykułów naukowych

Page 16: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

rozmodlenie duchowieństwa i rozmodlenie duchowieństwa i wiernych miało być fundamentem wiernych miało być fundamentem pogłębienia życia religijnego w parafii i pogłębienia życia religijnego w parafii i w rodziniew rodzinie kościół parafialny był w nauczaniu kościół parafialny był w nauczaniu biskupa podstawą życia Bożego dla biskupa podstawą życia Bożego dla Kościoła domowego, a Kościół domowy, Kościoła domowego, a Kościół domowy, przez sakramentalny związek małżeński, przez sakramentalny związek małżeński, podstawą uświęcenia codzienności podstawą uświęcenia codzienności

Page 17: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Świadek modlitwyŚwiadek modlitwy Ojciec Święty Jan Paweł II w jednym Ojciec Święty Jan Paweł II w jednym z listów do biskupa W. Pluty napisał z listów do biskupa W. Pluty napisał charakterystyczne zdania, które oddają charakterystyczne zdania, które oddają znaczenie biskupiej posługi znaczenie biskupiej posługi Ordynariusza diecezji gorzowskiej:Ordynariusza diecezji gorzowskiej:„„Dziękuję Duchowi Świętemu Dziękuję Duchowi Świętemu za to, że Biskup Gorzowski za to, że Biskup Gorzowski jest człowiekiem wielkiej jest człowiekiem wielkiej modlitwy, życia modlitwy, życia wewnętrznego, nieustającego wewnętrznego, nieustającego dojrzewania w łasce. Że czyni dojrzewania w łasce. Że czyni to również przedmiotem to również przedmiotem swojej pasterskiej troski swojej pasterskiej troski względem kapłanów względem kapłanów i względem wszystkich. Niech i względem wszystkich. Niech cała ta niestrudzona cała ta niestrudzona działalność przynosi działalność przynosi błogosławione owocebłogosławione owoce.” .” (Watykan, 1.11.1985 r.)(Watykan, 1.11.1985 r.)

Page 18: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

bp Wilhelm opracował materiały bp Wilhelm opracował materiały pomocnicze do owocniejszego pomocnicze do owocniejszego sprawowania sakramentów:sprawowania sakramentów: chrztuchrztu bierzmowaniabierzmowania wczesnej komunii św.wczesnej komunii św. pokutypokuty małżeństwamałżeństwaModlitwa to bardzo Modlitwa to bardzo ważna forma ważna forma przygotowania do przygotowania do pełnego udziału pełnego udziału wiernych w tych wiernych w tych sakramentach; to ona sakramentach; to ona uzdalnia człowieka do uzdalnia człowieka do pełnego otwarcia się pełnego otwarcia się na Boże działanie.na Boże działanie.

Page 19: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

AdministratorAdministrator biskup Wilhelm odegrał wielką rolę w biskup Wilhelm odegrał wielką rolę w budowaniu fundamentów Kościoła w budowaniu fundamentów Kościoła w północno – zachodniej Polscepółnocno – zachodniej Polsce wszedł on na te tereny po dwóch wszedł on na te tereny po dwóch bardzo trudnych okresach historycznych; bardzo trudnych okresach historycznych; po okresie powojennych zniszczeń, po okresie powojennych zniszczeń, zamętu i przesiedleń oraz po okresie zamętu i przesiedleń oraz po okresie „błędów i wypaczeń” „błędów i wypaczeń” swoją troską objął swoją troską objął ówczesne terytorium, ówczesne terytorium, które obejmowało 1/7 które obejmowało 1/7 obszaru Polski i liczyło 2 obszaru Polski i liczyło 2 mln ludzimln ludzi

Page 20: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

przybywając do przybywając do diecezji swe pierwsze diecezji swe pierwsze kroki skierował do kroki skierował do Matki Rokitniańskiej; to Matki Rokitniańskiej; to w sanktuarium w w sanktuarium w Rokitnie włożył szaty Rokitnie włożył szaty biskupie i biskupie i przygotowywał się do przygotowywał się do ingresu ingresu tutaj obchodził tutaj obchodził 25-lecie sakry biskupiej25-lecie sakry biskupiej i 50-lecie kapłaństwai 50-lecie kapłaństwa na jego prośbę papież na jego prośbę papież Paweł VI ogłosił MB Paweł VI ogłosił MB Rokitniańską Główną Rokitniańską Główną Patronką Diecezji Patronką Diecezji Gorzowskiej Gorzowskiej

Page 21: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

uczestniczył w obradach II Soboru uczestniczył w obradach II Soboru Watykańskiego Watykańskiego

Page 22: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

aktywnie brał udział w pracach aktywnie brał udział w pracach Konferencji Episkopatu PolskiKonferencji Episkopatu Polski w 1980 roku Episkopat delegował go w 1980 roku Episkopat delegował go na VI Sesję Synodu Biskupów w Rzymie, na VI Sesję Synodu Biskupów w Rzymie, poświęconą zadaniom rodziny w Kościele poświęconą zadaniom rodziny w Kościele i świeciei świecie wyświęcił 600 nowych kapłanów, wyświęcił 600 nowych kapłanów, erygował wiele nowych parafii, erygował wiele nowych parafii, wybudował nowy dom rekolekcyjny w wybudował nowy dom rekolekcyjny w Rokitnie, zainicjował budowę wielu Rokitnie, zainicjował budowę wielu kościołówkościołów w czasie rządów bp. Wilhelma w w czasie rządów bp. Wilhelma w diecezji gorzowskiej odbyła się diecezji gorzowskiej odbyła się peregrynacja obrazu Matki Bożej peregrynacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, intronizacja Serca Częstochowskiej, intronizacja Serca Jezusowego we wszystkich parafiach oraz Jezusowego we wszystkich parafiach oraz uroczystości milenijneuroczystości milenijne

Page 23: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

„„Elki” Elki” bp. Wilhelma Pluty znali bp. Wilhelma Pluty znali wszyscy księża w diecezji. To popularna wszyscy księża w diecezji. To popularna nazwa biskupichnazwa biskupich rozporządzeń rozporządzeń duszpasterskich sygnowanych literą duszpasterskich sygnowanych literą ”L””L”.. między wrześniem 1968, a styczniem między wrześniem 1968, a styczniem 1981 powstało 46 takich dokumentów 1981 powstało 46 takich dokumentów

„„Zgodnie z podstawowymi wymogami Zgodnie z podstawowymi wymogami celowej pracy duszpasterskiej i w duchu celowej pracy duszpasterskiej i w duchu soborowej zasady kolegialności i soborowej zasady kolegialności i odpowiedzialności za pracę oraz odpowiedzialności za pracę oraz konieczności dialogu w samym Kościele konieczności dialogu w samym Kościele rozporządzam co następuje…”rozporządzam co następuje…”

tak sługa Boży zaczął swój tak sługa Boży zaczął swój pierwszy komunikat do pierwszy komunikat do kapłanów, który dotyczył kapłanów, który dotyczył cotygodniowej narady cotygodniowej narady duszpasterskiej księży duszpasterskiej księży pracujących w parafiipracujących w parafii

Page 24: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

kolejne kolejne „elki” „elki” poruszały sprawy m. poruszały sprawy m. in.:in.: współpracy ze współpracy ze świeckimiświeckimi formacji małżeństwformacji małżeństw katechezy katechezy przedmałżeńskiejprzedmałżeńskiej zagadnień związanych z zagadnień związanych z moralnościąmoralnością życiem duchowym i życiem duchowym i apostolskimapostolskim ewangelizacji w parafiiewangelizacji w parafii obronie życia obronie życia poczętegopoczętego programów programów duszpasterskich na duszpasterskich na kolejne latakolejne lata

Page 25: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

""Kościół w Polsce miał w Kościół w Polsce miał w historii wielu wybitnych historii wielu wybitnych biskupów. Biskup Wilhelm biskupów. Biskup Wilhelm Pluta należy do Pluta należy do najwybitniejszych. Mogę najwybitniejszych. Mogę spokojnie powiedzieć, że spokojnie powiedzieć, że niewielu takich pasterzy niewielu takich pasterzy miała w naszych czasach miała w naszych czasach Europa. Jego programy Europa. Jego programy duszpasterskie, jego duszpasterskie, jego analizy i przemyślenia analizy i przemyślenia wybiegają w przyszłość, wybiegają w przyszłość, promieniują intuicją wiary promieniują intuicją wiary i długo jeszcze będzie z i długo jeszcze będzie z nich się można uczyć nich się można uczyć duszpasterstwa duszpasterstwa nowoczesnego i nowoczesnego i skutecznego" skutecznego"

abp Józef Michalik, Gorzów Wlkp. 22 stycznia 2001 r.

Page 26: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

MODLITWA O BEATYFIKACJĘSŁUGI BOŻEGO

BISKUPA WILHELMA PLUTYWszechmogący Wieczny Boże w Trójcy Wszechmogący Wieczny Boże w Trójcy Jedyny, prosimy Ciebie wynieś na ołtarze Jedyny, prosimy Ciebie wynieś na ołtarze Sługę Twojego Biskupa Wilhelma Plutę, Sługę Twojego Biskupa Wilhelma Plutę, który przez sposób swego życia przypomniał który przez sposób swego życia przypomniał wiernemu Ludowi Dobrego Pasterza Jezusa wiernemu Ludowi Dobrego Pasterza Jezusa Chrystusa zatroskanego o zbawienie ludzi Chrystusa zatroskanego o zbawienie ludzi i zostawił nam wzór miłości do Bogarodzicy i zostawił nam wzór miłości do Bogarodzicy i Świętych Pańskich. Niech przykład Jego i Świętych Pańskich. Niech przykład Jego miłości z Ciebie Boże czerpanej i w Tobie miłości z Ciebie Boże czerpanej i w Tobie dawanej bliźnim, będzie światłem dla nas dawanej bliźnim, będzie światłem dla nas i następnych pokoleń. Za wstawiennictwem i następnych pokoleń. Za wstawiennictwem Sługi Twego Biskupa Wilhelma Pluty udziel Sługi Twego Biskupa Wilhelma Pluty udziel mi łaski: ........., o którą Cię pokornie proszę.mi łaski: ........., o którą Cię pokornie proszę.Przez Chrystusa Pana naszego. AmenPrzez Chrystusa Pana naszego. Amen

Page 27: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

1/ http://ddr.kuria.zg.pl/historia.html2/ http://parafia.bobrowniki.tgory.pl/?p=8283/http://www.archiwum.szczecin.pl/index.php?art_id=145&PHPSESSID=wrqgkkrv4/ http://www.wilhelmpluta.pl/index.html5/ http://ekai.pl/ludzie/x24749/setna-rocznica-urodzin-slugi-bozego-bp-wilhelma-pluty/6/ http://www.niedziela.pl/artykul_w_niedzieli.php?doc=ed200351&nr=223/ 7/ http://www.parafia-sulecin.com/sulecin/caritas/caritas_diecezja.htm8/ http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAK/9907F_01.html9/ http://www.swjzaleze.katowice.opoka.org.pl/?s=pluta.php

BibliografiaBibliografia

Page 28: Sługa Boży Biskup Wilhelm pluta

Materiały zebrała, opracowała i wykonała prezentację Materiały zebrała, opracowała i wykonała prezentację : :

Małgorzata Maria Jaskuła - społeczny doradca Małgorzata Maria Jaskuła - społeczny doradca katechetycznykatechetyczny