PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
1
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁA Ń MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GROD ŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
Sprawozdanie cz ąstkowe
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
2
ZESPÓŁ WYKONUJĄCY MONITORING:
Koordynatorzy:
Marta Wronka-Tomulewicz
Stefan Obłąkowski
Herpetolodzy:
Maciej Bonk
Lars Briggs
Robert Kruszyk
Michał Maniakowski
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
3
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP ............................................................................................................................. 4
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BADANEGO TERENU.......... ...................................... 5
2.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA DROGI S1 NA ODCINKU OD K M 613+570 DO 615+244 .................................................................................................................. 7
3. OCENA WPŁYWU ISTNIEJĄCEGO ZAGOSPODAROWANIA TERENU NA POPULACJE PŁAZÓW ................................... ....................................................... 8
4. OPISY GATUNKÓW.................................. ....................................................................... 9
5. METODYKA........................................ .............................................................................13
5.1 METODYKA BADANIA MIGRACJI PŁAZÓW ............... ................................................14
5.2 SZCZEGÓŁOWA METODYKA INWENTARYZACJI ............ .........................................14
5.3 WARUNKI ATMOSFERYCZNE Z CZASU TRWANIA MONITORIN GU.........................15
6. WYNIKI ............................................................................................................................16
6.1 STWIERDZONE GATUNKI PŁAZÓW..................... .......................................................16
6.2 ILOŚĆ I GATUNKI PŁAZÓW KORZYSTAJ ĄCYCH Z NOWYCH ZBIORNIKÓW ZASTĘPCZYCH .....................................................................................................19
6.3 ILOŚĆ I GATUNKI PŁAZÓW KORZYSTAJ ĄCYCH POZOSTAŁYCH ZBIORNIKÓW W ANALIZOWANYM OBSZARZE .............................. ...............................................23
6.4 SZLAKI MIGRACJI I DYSPERSJI .................... .............................................................26
6.5 ŚMIERTELNOŚĆ PŁAZÓW NA DRODZE S1 ............................... ................................28
6.6 ŚMIERTELNOŚĆ NA DROGACH LOKALNYCH.............................. .............................29
7. OCENA WPŁYWU BUDOWY I EKSPLOATACJI DROGI S-1 NA POPULACJE PŁAZÓW...............................................................................................................................30
8. MONITORING I OCENA SKUTECZNOŚCI OGRODZEŃ DLA PŁAZÓW........................33
9. WNIOSKI .........................................................................................................................35
10. ZAŁĄCZNIKI..................................................................................................................37
10.1 ZAŁĄCZNIK FOTOGRAFICZNY ................................ .................................................37
10.2 ZAŁĄCZNIK KARTOGRAFICZNY............................... ................................................63
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
4
1. WSTĘP
Niniejsze opracowanie zostało wykonane na zlecenie GDDKiA oddział Katowice, na
potrzebę wykonania monitoringu płazów oraz efektywności wykonania działań
minimalizujących i kompensujących na odcinku trasy ekspresowej S-1 obwodnica Grodźca
Śląskiego od km 613+570 do 615+244 na odcinku przecinającym obszar Natura 2000
Cieszyńskie Źródła Tufowe (PLH240001).
Opracowanie obejmuje wyniki badań prowadzone w terminie od marca do lipca 2011
Celem niniejszego opracowania jest:
• Określenie liczby i lokalizacji miejsc bytowania i rozrodu płazów z podaniem
szacunkowej ilości płazów występujących na badanym obszarze,
• Określenie szlaków migracji oraz składu gatunkowego płazów oraz szacunkowej
liczby migrujących osobników po obu stronach trasy ekspresowej,
• Ocena wpływu istniejącego zagospodarowania terenu na populację płazów,
• Monitoring i ocena skuteczności ogrodzeń dla płazów (siatki oraz ekran
akustyczny) na odcinku od km 613+570 do 615+244
• Określenie ilości i gatunków płazów korzystających z nowych i istniejących
zbiorników przy S-1 oraz określenie stopnia wykorzystania zbiorników
znajdujących się w obszarze Natura 2000 Cieszyńskie Źródła Tufowe
(PLH240001),
• Oszacowanie wpływu budowy i eksploatacji S-1 Obwodnica Grodźca na
populację płazów chronionych na podstawie art. 12 Dyrektywy Siedliskowej z
uwzględnieniem pozyskanych w ramach zamówienia danych (w tym dotyczących
wpływu innych źródeł) oraz materiałów i danych istniejących.
• Ocena zastosowanych działań minimalizujących i kompensujących ze
szczególnym uwzględnieniem poprawności lokalizacji zbiorników wykonanych
przez Zamawiającego
Monitoring objął gatunki płazów wymienionych w: Załączniku II i IV Dyrektywy Rady
92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej
fauny i flory (tzw. Dyrektywy Siedliskowej) oraz Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną
(Dz. U. Nr 220, poz. 2237).
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
5
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BADANEGO TERENU
Kontrola objęła strefę znajdującą się w pasie do 900 m z kaŜdej ze stron
wyznaczonego odcinka trasy S-1 w km od 613+570 do 615+244. Obszar prowadzonego
monitoringu znajduje się w południowo-zachodniej części województwa śląskiego w
gminach: Skoczów, Jasienica oraz Brenna. Są to tereny podgórskie obejmujące podnóŜe
Beskidu Śląskiego. RóŜnica w wysokości nad poziomem morza waha się od 300 do 340m.
Teren monitoringu jest głównie terenem rolniczym (najwięcej pól ornych znajduje się w
północno zachodniej części terenu objętego badaniami) z mozaiką licznych zadrzewień,
lasów, łąk i zabudowy wiejskiej. Teren badań graniczy ze zwartą zabudową miejscowości
Jasienica, a w północnej i zachodniej części z duŜymi kompleksami stawów hodowlanych.
Dla występowania płazów zasadnicze znaczenie ma obecność i rozmieszczenie
zbiorników wodnych i cieków. Na terenie badań zlokalizowane są dwa stosunkowo niewielkie
kompleksy stawów hodowlanych, które dzięki połączeniu poprzez doliny cieków stanowią
kontynuację siedlisk duŜych kompleksów stawów zlokalizowanych poza badaną
powierzchnią (w okolicy wsi Łazy). Sieć cieków (rz. Kowale, Łański Potok, Jasienica i inne
mniejsze) ma znaczenie dla migracji płazów, jak teŜ zimowania - w szczególności dla Ŝaby
trawnej. Dodatkowo występują tu nieregularnie rozrzucone mniejsze zbiorniki wodne, takie
jak małe oczka wodne i stawy przydomowe oraz wykonane zbiorniki dla płazów podczas
budowy drogi S-1, mające znaczenie jako miejsca rozrodu. PodłoŜe stanowią tu głównie
mało przepuszczalne gleby gliniaste.
Odcinek drogi S1 objęty monitoringiem przecina Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk
Natura 2000 Cieszyńskie Źródła Tufowe (PLH240001) oraz przylega do rezerwatu Morzyk.
PołoŜenie względem obszarów chronionych przedstawia poniŜsza tabela oraz mapa 01.01
Specjalne Obszar Ochrony Siedlisk
Nazwa Kod Odległość [m] KilometraŜ
Cieszyńskie Źródła PLH240001 Przecina 613+565
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
6
Rezerwat leśny "Morzyk" w Grodźcu Śląskim na Pogórzu Cieszyńskim obejmuje swą
ochroną cenny drzewostan, będący pozostałością lasów dworskich. W roku 1996
Ministerstwo Ochrony Środowiska utworzyło na obszarze 11-hektarowów rezerwat o nazwie
"Morzyk". Znajduje się tam równieŜ unikalne stanowisko tufów wapiennych, w wyniku którego
w roku 2004 utworzono tam obszar Natura 2000 'Cieszyńskie Źródła Tufowe'. Rezerwat ten
w około 95% leŜy w Obszarze Specjalnej Ochrony Siedlisk Natura 2000. Ostoja połoŜona
jest w zachodniej części Pogórza Śląskiego, nazywanej zwyczajowo Pogórzem Cieszyńskim
(Działy Cieszyńskie i Bialskie wg J. Kondrackiego). W skład ostoi wchodzą cztery izolowane
obszary aktywnych współcześnie źródlisk z depozycją martwicy wapiennej (tufów
wapiennych i trawertynów) i z towarzyszącą im typową florą mszaków (ze związku
Cratoneurion): Morzyk (Grodziec, gm. Jasienica, pow. bielski), Góra Jasieniowa ( 521 m
n.p.m., na pograniczu Goleszowa, Dzięgielowa, i Cisownicy, gm. Goleszów, pow.
cieszyński), Kamieniec (375 m n.p.m, między Ogrodzoną i Gułdowami, gm. Dębowiec, pow.
cieszyński) i Skarpa Wiślicka (361,7 m n.p.m., Wiślica, gm. Skoczów, pow. cieszyński). W
obszarze monitoringu znajduje się jedna część obszaru - Morzyk. Zalesione zbocza
łagodnych wzgórz pocięte są licznymi głębokimi dolinkami wciosowymi, na dnie których
sączą się stałe lub okresowe strumienie. Wzgórza naleŜące do ostoi zbudowane są ze skał,
naleŜących do silnie sfałdowanej płaszczowiny cieszyńskiej (warstwy cieszyńskie).
Dominującymi skałami są tu margle i łupki z wkładkami wapieni (tzw. dolne i górne łupki
cieszyńskie) oraz wapienie cieszyńskie, które ze względu na większą odporność budują
Tufowe - 614+060
Beskid Śląski PLH240005 710 612+800 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków
Nazwa Kod Odległość [m] KilometraŜ
Dolina Górnej Wisły PLB240001 600 615+400 Rezerwaty
Nazwa Kod Odległość [m] KilometraŜ
Morzyk - Przylega
614+070 - 614+130 Oraz 613+790 - 613+880 W odległości 35m
Dolina Łańskiego Potoku - 715 612+640
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
7
większość kulminacji Pogórza Cieszyńskiego. Ostoja ta, jest obecnie najlepiej zachowanym i
jedynym wykształconym na taką skalę obszarem występowania czynnych tufów wapiennych,
którym towarzyszą zbiorowiska mchów brunatnych ze związku Cratoneurion commutati i
jednym z nielicznych na terenie Polski. NajbliŜsze, znane stanowiska tego siedliska znajdują
się w okolicach Opatowa i na Pogórzu Kaczawskim. Stanowiska tych siedlisk są największe i
najlepiej zachowane w województwie śląskim i w całym pasie Pogórzy
Zachodniobeskidzkich.
W obszarze Natura 2000 Cieszyńskie Źródła Tufowe PLH240001 wskazuje się na
występowanie kumaka nizinnego oraz traszki grzebieniastej, przy czym gatunki te nie
stanowią przedmiotu ochrony obszaru.
2.1 Ogólna charakterystyka drogi S1 na odcinku od km 613+570 do 615+244
Droga S1 na monitorowanym odcinku jest drogą o statusie drogi ekspresowej. Droga
charakteryzuje się:
• dwoma jezdniami po 2 pasy ruchu z pasem awaryjnym
• 3 obiektami mostowymi w ciągu drogi S-1 o łącznej długości 540 m
• 3 obiektami nad drogą S-1 przeprowadzającymi drogi powiatowe
• urządzeniami ochrony środowiska m.in. ekrany akustyczne, ogrodzenie rezerwatu,
przebudowa linii energetycznych, wodociągowych i gazowych.
Powierzchnię monitoringu przecinają liczne doliny strumieni oraz niewielkie wąwozy. W celu
nie przecinania tych dolin, będących naturalnymi szlakami migracji zwierząt, wybudowano
drogę na czterech estakadach.
Kilometra Ŝ
L.p. Od Do
Długo ść
[m]
1 612+900 613+155 255
2 614+030 614+155 125
3 614+500 614+660 160
Łączna długość 540
Dzięki zastosowaniu konstrukcji drogi S1 opartej na wielu estakadach i mostach
przechodzących przez urozmaicony pod względem ukształtowania teren, nie powoduje kolizji
drogi ze szlakami migracji płazów i innych zwierząt prowadzących dolinami. Zastosowano
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
8
takŜe wygrodzenie wzdłuŜ granicy drogi S-1 w celu naprowadzenia płazów do najbliŜszych
przejść w wąwozach pod drogą S1. Wygrodzenie z siatki znajduje się na odcinku od km
613+570 do 615+244 natomiast w jego obrębie ekrany akustyczne znajdują się na odcinku
613+830 do 614+150 po południowej stronie drogi.
3. Ocena wpływu istniej ącego zagospodarowania terenu na
populacje płazów
Wiele elementów zagospodarowania terenu, w okolicy prowadzonego monitoringu
wpływa pozytywnie na płazy. Do takich z pewnością naleŜy park połoŜony na południe od
Łazów oraz dwa spore kompleksy rybnych stawów hodowlanych. Prawdopodobnie wszystkie
wykryte zbiorniki wody stojącej są zbiornikami sztucznymi, takŜe działalność człowieka ma
duŜy pozytywny wpływ na podtrzymanie populacji płazów.
Wiele elementów stanowi jednak powaŜne zagroŜenie dla płazów. Do stwierdzonych na
terenie badań zagroŜeń naleŜy zaliczyć gęstą sieć dróg lokalnych, niezwiązanych
bezpośrednio z budową i eksploatacją drogi S-1, na których dochodzi do masowej
śmiertelności płazów. W pewnym stopniu ograniczają moŜliwość migracji i dyspersji większe
pola uprawne połoŜone na północ od drogi S-1. Warto jednak dodać, Ŝe stanowią one
środowisko występowania ropuchy szarej i ropuchy zielonej. W wielu miejscach na znacznej
długości cieków stwierdzono ich uregulowanie w sposób, który moŜe utrudniać się
wydostawanie z nich płazów - np. zimującej Ŝaby trawnej (strome brzegi, umocnione dno).
RównieŜ gospodarka rybna ma oprócz aspektu pozytywnego i negatywny jak np.
niedostosowanie napełniania stawów do pory godów płazów. Np. część stawów nr 10
została napełniona późną wiosną, co uniemoŜliwiło rozród w nich głównie Ŝab trawnych i
ropuch szarych. Sama droga S-1, obecnie nie stanowi duŜego zagroŜenia bezpośredniego.
Warto jednak mieć na uwadze, Ŝe w dłuŜszej perspektywie moŜe ona szkodzić poprzez
przedostanie się do wód róŜnych substancji pochodzących z samochodów oraz soli
uŜywanej w zimie do odladzania. Takie oddziaływanie mogą jednak wykazać tylko
długotrwałe badania z jednoczesnym monitorowaniem chemizmu wód w pobliŜu drogi.
Dość gęsta zabudowa mieszkalna sprawia, Ŝe zdarzają się incydenty spuszczania
ścieków do wód bieŜących, co moŜe pogarszać jakość siedliska, zwłaszcza dla płazów
zimujących w strumieniach jak Ŝaba trawna i prawdopodobnie Ŝaba wodna.
Zagospodarowanie terenu przedstawiono na mapie 01.03.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
9
4. OPISY GATUNKÓW
Płazy i gady są kręgowcami zmiennocieplnymi, których aktywność jest uzaleŜniona
od temperatury otoczenia. Zwierzęta te w miesiącach zimowych zapadają w stan hibernacji,
po którym rozpoczynają aktywne Ŝycie. Wraz z wiosennym ociepleniem, płazy rozpoczynają
masowe wędrówki na miejsca godowania i składania skrzeku (rodzenia larw). Terminy i
nasilenie migracji płazów jest uzaleŜnione od warunków atmosferycznych (głównie
temperatury i wilgotności powietrza) oraz od gatunku płaza. Najwcześniej na gody wyruszają
Ŝaby brunatne - Ŝaba trawna (Rana temporaria), Ŝaba moczarowa (Rana arvalis), Ŝaba
dalmatyńska (Rana dalmatina), oraz traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), traszka górska
(Triturus alpestris), traszka zwyczajna (Triturus vulgaris) i ropucha szara (Bufo bufo).
Wcześnie migrującym płazem jest teŜ salamandra plamista (Salamandra salamandra),
aczkolwiek u tego gatunku migrują wyłącznie samice. Grzebiuszka ziemna (Pelobates
fuscus), kumak nizinny (Bombina bombina) oraz rzekotka drzewna (Hyla arborea) w
sprzyjających warunkach teŜ rozpoczynają migrację wczesną wiosną, ale migracja ta nie jest
masowa i jest ona bardziej rozłoŜona w czasie. Bardziej ciepłolubnymi i tym samym później
godującymi gatunkami płazów są ropucha zielona (Pseudepidalea viridis) oraz Ŝaby zielone -
Ŝaba wodna (Rana esculenta) i Ŝaba jeziorkowa (Rana lessonae). W zaleŜności od
panujących dobowych warunków atmosferycznych (zwł. temperatury powietrza nocą -
rysunek 2) płazy mogą wędrować masowo i w krótkim okresie czasu lub wędrówka ta moŜe
trwać dłuŜej. Płazy migrują w ciągu dnia (późne popołudnie) i w nocy, jednak podczas
nocnych spadków temperatury przerywają migrację.
Traszka grzebieniasta ( Triturus cristatus)
Ten największy gatunek traszki, wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej
UE jest stosunkowo łatwy do stwierdzenia przy zastosowaniu odpowiedniej metodyki.
Traszki pojawiają się w zbiornikach rozrodczych wcześnie, zwykle juŜ w marcu a opuszczają
je stopniowo w ciągu lata, ale stwierdzenie ich obecności jest wtedy raczej kwestią
przypadku – pozostają zwykle ukryte wśród roślinności, wypływając tylko co kilka minut w
celu zaczerpnięcia powietrza. MoŜna wypatrywać osobników dorosłych, najlepiej nocą (są
wtedy bardziej aktywne i mniej się ukrywają) lub zastosować pułapki samołówki, które takŜe
jednak dość przypadkowo pozwalają schwytać pojedyncze osobniki.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
10
Najbardziej miarodajną metodą jest poszukiwanie jaj tego płaza. Zwykle (to takŜe zaleŜy od
warunków pogodowych w danym roku) traszki zaczynają składać jaja w połowie kwietnia, a
kończą w pierwszych dniach czerwca (choć czasem znajduje się złoŜone świeŜo jaja jeszcze
w lipcu). U tych płazów nie ma zjawiska masowego składania jaj – proces ten trwa długo,
etapami, co pozwala efektywnie prowadzić badania w ciągu około 2 miesięcy. Jaja traszki
grzebieniastej są łatwe do odróŜnienia od jaj pozostałych traszek (są większe, jednolicie
ubarwione - bez wyraźnego podziału na dwa bieguny). TakŜe larwy tego płaza są bardzo
charakterystyczne w ciągu całego rozwoju, trwającego zwykle około 3 miesięcy. Tak więc,
liczebność lokalnej populacji traszek będzie szacowana na podstawie badań prowadzonych
w okresie od połowy kwietnia do początków czerwca, szukając jaj składanych do zaginanych
w charakterystyczny sposób liści roślin wodnych.
Traszka górska ( Triturus alpestris)
Gatunek ten, wbrew nazwie występuje takŜe na terenach nizinnych. Biologia tej
traszki podobna jest do podanej powyŜej, choć występują pewne róŜnice (traszka górska
często rozmnaŜa się w bardzo niewielkich, okresowych zbiornikach, w których traszka
grzebieniasta nie występuje). W przypadku tego gatunku okres godowy trwa krócej, krótszy
jest takŜe czas rozwoju larw. Jaja traszki górskiej łatwe są niestety do pomylenia z jajami
traszki zwyczajnej, często zasiedlającej te same zbiorniki. W przypadku tego gatunku lepiej
sprawdza się obserwacja larw, które moŜna znaleźć w zbiornikach rozrodczych w ciągu
wiosny i lata. Są one łatwe do odróŜnienia od larw innych traszek ze względu na właściwy im
kształt płetwy ogonowej i charakterystyczny, „marmurkowy” deseń. Poszukiwania tego
gatunku będą prowadzone od kwietnia do lipca, albo nawet dłuŜej.
Traszka zwyczajna ( Triturus vulgaris)
Jest to najpospolitszy gatunek traszki w Polsce, zasiedlający bardzo róŜne
środowiska i rozmnaŜający się takŜe w bardzo zróŜnicowanych zbiornikach wodnych.
Dorosłe traszki tego gatunku moŜna spotkać w wodzie od wczesnej wiosny do początku lata,
natomiast larwy niekiedy aŜ do jesieni. O ile dorosłe osobniki i larwy tego gatunku są łatwe
do odróŜnienia od pozostałych traszek, to jaja są bardzo podobne do jaj traszki górskiej i to
akurat stadium rozwojowe nie moŜe być podstawą prowadzonych badań na terenie, na
którym występują oba gatunki.
Ropucha szara ( Bufo bufo)
Jest to najpospolitsza nasza ropucha i jeden z najczęściej spotykanych w Polsce
gatunków płazów. Zasiedla ona róŜne środowiska lądowe, a w okresie godowym dorosłe
osobniki gromadzą się (często bardzo licznie) w zbiornikach rozrodczych. Są to najczęściej
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
11
zbiorniki dość duŜe, niewysychające, często zarybione (obecność ryb temu gatunkowi płaza
nie przeszkadza ze względu na trujące właściwości skrzeku i kijanek). Ropucha szara ma
zwyczaj odbywania masowych wędrówek do zbiorników rozrodczych i to właśnie ona jest
płazem najczęściej ginącym na szosach. Wtedy teŜ (w okresie godowym, czyli zwykle na
początku kwietnia – zaleŜy to od aktualnych warunków pogodowych) moŜna oszacować
liczebność tego gatunku na danym terenie i określić trasy sezonowych wędrówek. Kijanki
ropuchy zwyczajnej rozwijają się szybko i juŜ w czerwcu młode ropuszki opuszczają stawy,
co takŜe często ma charakter masowych wędrówek.
Kumak nizinny ( Bombina bombina)
Jest to gatunek płaza wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Kumak
prowadzi zdecydowanie wodny tryb Ŝycia, zasiedlając róŜnego rodzaju zbiorniki wody
stojącej, ale zawsze bogato zarośnięte roślinnością. Idealnym środowiskiem dla tego płaza
są kompleksy opuszczonych stawów rybnych. Pora godowa zaczyna się dość późno –
zwykle w połowie kwietnia i trwa długo. Samce wydają głosy godowe do lipca. Płaza tego
najłatwiej stwierdzić na podstawie bardzo charakterystycznych głosów godowych samców.
TakŜe skrzek i kijanki tego gatunku są łatwe do rozpoznania. Termin monitoringu tego
gatunku jest zatem długi, praktycznie od kwietnia do lipca, a i później moŜna napotkać
kumaki w zasiedlonych przez nie zbiornikach, choć ocena ich liczebności jest juŜ wtedy
utrudniona.
Rzekotka drzewna ( Hyla arborea)
Ten gatunek płaza jest bardzo charakterystyczny we wszystkich etapach swojego
Ŝycia (osobniki dorosłe, skrzek, kijanki). Rzekotki rozpoczynają porę godową zwykle w
kwietniu i trwa ona przez cały maj. Samce wydają wtedy bardzo charakterystyczny i donośny
(słyszalny z odległości setek metrów, a często i dalej) głos godowy. Właśnie na podstawie
tych głosów najłatwiej stwierdzić obecność rzekotek na danym terenie i oszacować ich
liczebność. W ciągu lata głosy rzekotek milkną, ale zwykle w sierpniu i wrześniu samce tego
gatunku znowu się odzywają (tym razem juŜ nie ze zbiorników wodnych i ich okolic, ale z
koron drzew i krzewów). Stwierdzenie występowania i określenie liczebności tego gatunku
płaza jest wykonywane w okresie pory godowej, a więc od połowy kwietnia do początków
czerwca, później natomiast jest to juŜ utrudnione.
Grzebiuszka ziemna ( Pelobates fuscus)
Jest to płaz dość pospolity w niŜowej części Polski, ale często przeoczany ze względu
na skryty tryb Ŝycia, niemniej przy zastosowaniu odpowiedniej metodyki poszukiwań dość
łatwy do odnalezienia. Grzebiuszki zaczynają porę godową często juŜ pod koniec marca, ale
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
12
jest ona zwykle kilkuetapowa i skrzek bywa składany jeszcze w maju. Grzebiuszka jest
jednym z nielicznych płazów, które głosy godowe wydają pod wodą, ich obecność w danym
zbiorniku nie jest łatwa do stwierdzenia (głosy te słychać z odległości zaledwie kilku metrów)
dopóki nie pojawią się charakterystyczne sznury skrzeku i później kijanki. Grzebiuszka jest
najłatwiejsza do stwierdzenia na danym terenie właśnie na podstawie skrzeku i później
kijanek (osiągają one największe rozmiary spośród kijanek naszych płazów), które spotyka
się w zbiornikach rozrodczych aŜ do lipca (takŜe na podstawie obserwacji kijanek moŜna
szacować liczebność lokalnej populacji).
śaba trawna ( Rana temporaria)
śaba ta jest najpospolitszym gatunkiem płaza w naszym kraju, występującym od
Bałtyku, po wysokie Tatry. Gody rozpoczyna bardzo wcześnie – zwykle w marcu i są one
krótkie. Wtedy właśnie najłatwiej jest ocenić liczebność tego gatunku na danym terenie na
podstawie obserwacji godujących osobników. Podobnie do ropuchy szarej, choć na mniejszą
skalę, gatunek ten odbywa krótkie, masowe wędrówki do miejsc rozrodu
(i często ginie wtedy licznie na szosach). Po odbyciu godów Ŝaby trawne opuszczają
zbiorniki wodne i trudniej juŜ wtedy jest ocenić kondycję lokalnej populacji. Jaja i kijanki
rozwijają się szybko; zwykle juŜ w czerwcu młode Ŝabki opuszczają zbiornik wodny.
śaba moczarowa ( Rana arvalis)
Podobnie jak poprzedni gatunek, równieŜ i ten naleŜy do grupy tzw. „Ŝab brunatnych”,
która charakteryzuje się krótką i wczesną porą godową, a następnie lądowym trybem Ŝycia.
Podobnie zatem, jak u Ŝaby trawnej gatunek ten będzie monitorowany w okresie godów, co
zwykle ma miejsce na początku kwietnia i takŜe trwa krótko – zaledwie kilka dni. W
przypadku opóźniającej się wiosny Ŝaba moczarowa odbywa gody wspólnie z Ŝabą trawną i
często w tych samych zbiornikach. Oba gatunki są jednak wtedy łatwe do odróŜnienia ze
względu na intensywne błękitne zabarwienie godowe samców Ŝaby moczarowej. Skrzek i
kijanki obu Ŝab brunatnych są bardzo podobne, natomiast osobniki dorosłe moŜna bez
problemu odróŜnić. Najłatwiej gatunek ten badać w okresie krótkiej pory godowej, a więc
zwykle na początku kwietnia.
śaba wodna ( Rana esculenta)
śaba wodna nie jest gatunkiem lecz naturalnym mieszańcem Ŝaby śmieszki (Rana
ridibunda) i Ŝaby jeziorkowej (Rana lessonae). Wszystkie trzy formy naleŜą do grupy tzw.
„Ŝab zielonych”, które oprócz zawartego w nazwie podstawowego zielonego zabarwienia
ciała, charakteryzują się wodnym trybem Ŝycia i rozciągniętą w czasie, dość późną porą
godową. śaby zielone często stwarzają powaŜne problemy w oznaczaniu co do gatunku,
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
13
czasem jest to po prostu niemoŜliwe bez odłowienia danego osobnika lub nawet badań
genetycznych. Wynika to z krzyŜowania się wszystkich form i powstawania Ŝab wodnych na
drodze hybrydo genezy (Ŝaba wodna nie produkuje gamet z własnym materiałem
genetycznym, a jedynie z genomem jednego z gatunków rodzicielskich). Dlatego teŜ, jeśli nie
ma w danym zbiorniku Ŝab zielonych o typowych cechach gatunkowych Ŝaby śmieszki lub
Ŝaby jeziorkowej, określa się napotkane populacje Ŝab zielonych jako „Rana esculenta
complex” albo po prostu jako „Ŝaby zielone”.
śaba jeziorkowa ( Rana lessonae)
śaba ta zasiedla niewielkie zbiorniki wodne róŜnego typu, w których zwykle
współegzystuje z Ŝabą wodną, z którą się krzyŜuje. Płaza tego moŜna odróŜnić od innych
Ŝab zielonych w okresie godowym (w maju i na początku czerwca), gdyŜ samce Ŝaby
jeziorkowej przybierają intensywnie kanarkowo-Ŝółte zabarwienie grzbietu. W zasiedlonych
zbiornikach Ŝaby te występują przez całą ciepłą porę roku, a więc stwierdzenie ich obecności
moŜliwe będzie od końca kwietnia do września, natomiast do określenia gatunku Ŝab
zielonych na danym stanowisku najlepsze jest monitorowanie terenu w porze godowej, czyli
w maju. PoniewaŜ odróŜnienie skrzeku i kijanek poszczególnych Ŝab zielonych jest bardzo
trudne i nie zawsze moŜliwe, w przypadku stwierdzenia ich obecności trudno pokusić się o
determinację gatunkową.
5. METODYKA
Monitoring składał się z dwóch zasadniczych elementów, oceny migracji,
śmiertelności i skuteczności ogrodzeń ochronnych oraz z monitoringu miejsc rozrodu płazów
i stawów kompensacyjnych. Pierwsza część wykonywana była od marca 2011 do lipca
średnio co 3 - 4 dni natomiast druga w odpowiednich pod względem atmosferycznym wg.
wskazań herpetologa dniach kwietnia, maja, czerwca oraz lipca. Większość zbiorników
została skontrolowana co najmniej dwukrotnie w ciągu dnia, w okresie od marca do czerwca.
Ponadto, Wszystkie z wyjątkiem dwóch skontrolowano w nocy. Kontrola objęła zbiorniki
znajdujące się w pasie do 900 m z kaŜdej ze stron wyznaczonego odcinka od km 613+570
do 615+244 trasy S1.
Płazy i gady są kręgowcami zmiennocieplnymi, których aktywność jest uzaleŜniona
od temperatury otoczenia. Zwierzęta te w miesiącach zimowych zapadają w stan hibernacji,
po którym rozpoczynają aktywne Ŝycie. Wraz z wiosennym ociepleniem, płazy rozpoczynają
masowe wędrówki na miejsca godowania i składania skrzeku (rodzenia larw). Terminy i
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
14
nasilenie migracji płazów jest uzaleŜnione od warunków atmosferycznych (głównie
temperatury i wilgotności powietrza) oraz od gatunku płaza. W zaleŜności od panujących
dobowych warunków atmosferycznych (zwł. temperatury powietrza nocą - rysunek 2) płazy
mogą wędrować masowo i w krótkim okresie czasu lub wędrówka ta moŜe trwać dłuŜej.
Płazy migrują w ciągu dnia (późne popołudnie) i w nocy, jednak podczas nocnych spadków
temperatury przerywają migrację.
5.1 Metodyka badania migracji płazów
Miesiącami o nasilonych migracjach płazów zazwyczaj są kwiecień, czerwiec i
wrzesień. W przypadku płazów waŜne jest monitorowanie warunków atmosferycznych i
dostosowywanie do nich terminów prowadzonych obserwacji. Przesunięcia w terminach
migracji w skrajnych przypadkach mogą dochodzić do 1 miesiąca, często są to dwa lub
jeden tydzień.
Metodyka inwentaryzacji i monitoringu polega przede wszystkim na obserwacji tych
zwierząt w okresie godowym, gdy wszystkie dorosłe osobniki z danego obszaru pojawiają się
w określonych zbiornikach wodnych i przez krótki okres są stosunkowo łatwe do
stwierdzenia i policzenia. Dla wielu gatunków bardzo pomocne jest nasłuchiwanie
charakterystycznych głosów godowych wydawanych przez samce, często takŜe łatwo dany
gatunek rozpoznać na podstawie wyglądu zniesionych jaj lub kijanek. W sumie moŜna
stwierdzić, Ŝe specyfika prowadzenia badan terenowych dla kaŜdego płaza jest nieco inna,
co wynika z róŜnic w ich biologii (róŜny termin i długość trwania pory godowej, odmienne
wymagania środowiskowe, zróŜnicowana długość rozwoju larwalnego).
5.2 Szczegółowa metodyka inwentaryzacji
Zbiorniki początkowo lokalizowano przed wizytami terenowymi na podstawie
przeglądu map www.geoportal.gov.pl oraz GoogleEarth. Dodatkowo zbiorniki (o numerach 5
i 9) wykryto podczas penetracji terenu.
Dla kaŜdego ze zbiorników zastosowano róŜne techniki wykrywania płazów.
1) obserwacja wizualna – zawsze pierwszy etap obserwacji polegający na wypatrywaniu
osobników i odławianiu ich siatką w celu oznaczenia,
2) czerpakowanie – odłowy siatką o średnicy obręczy 30cm oraz średnicy oczka 3mm.
Czerpakowanie prowadzono równomiernie wzdłuŜ linii brzegowej najmniejszych
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
15
zbiorników, a w przypadku zbiorników duŜych i głębokich na płyciznach i w miejscach
najgęściej porośniętych szuwarem.
3) Stwierdzanie obecności na podstawie jaj – rodzaj obserwacji wizualnej (rzadziej jaja
znajdowano w siatce po czerpakowaniu). W trakcie badań wykryto za pomocą tej
metody następujące gatunki płazów: Ŝaba trawna, traszka grzebieniasta, traszka
zwyczajna i traszka górska. W przypadku Ŝaby trawnej jaja obserwowano w wodzie
natomiast w przypadku traszek, wyjmowano ze zbiorników rośliny o zgiętych liściach
(niezapominajka, gnijące zeszłoroczne źdźbła traw) i odwijano w celu identyfikacji
gatunku.
4) Nasłuch tokujących samców - metodę stosowano przy okazji innych obserwacji,
ponadto dla prawie wszystkich zbiorników wykonano przynajmniej raz kontrolę nocną
polegającą na kilkunastu sekundowym nasłuchu tokujących płazów z brzegu
zbiornika. Metoda ta miała na celu głównie wykrycie rzekotek i kumaka nizinnego.
Niezbędna okazała się jedynie w przypadku rzekotek, gdyŜ kumaki częściej i głośniej
odzywały się w ciągu dnia.
5) Odłów larw – jeden z etapów czerpakowania. Spośród wykrytych płazów moŜliwe do
zidentyfikowania w terenie były Ŝaby trawne, ropuchy szare, których larwy występują
w duŜych zagęszczeniach i pojawiają się wcześnie.
Wszystkie złowione płazy ich jaja oraz larwy po identyfikacji były natychmiast
umieszczane w wodzie w miejscu ich złowienia. W przypadku Ŝab zielonych nie zawsze było
moŜliwe jednoznaczne oznaczenie. Ponadto, wykrycie jednego z gatunku moŜe oznaczać
występowanie równieŜ innych gatunków Ŝab zielonych. Jeśli jednak jeden z nich występuje
liczniej moŜe zawsze trafiać się w próbie. Stąd, naleŜy uznać z potencjalne występowanie
Ŝaby wodnej w miejscach gdzie wykryto tylko jeziorkową, oraz Ŝaby jeziorkowej w miejscach
gdzie wykryto tylko Ŝabę wodną.
Szczegółowe terminy kontroli zbiorników podane są w kartach kontroli.
Przy jednorazowych wizytach minimalny czas kontroli najmniejszych zbiorników
wynosił 15 minut.
5.3 Warunki atmosferyczne z czasu trwania monitorin gu Wysokie temperatury na przełomie marca i kwietnia 2011 r., dochodzące do 12 stopni
w ciągu nocy, były czynnikami przyczyniającymi się do duŜej migracji płazów w tym okresie.
Stąd teŜ w tym czasie wykazano największą śmiertelność płazów na drogach lokalnych. W
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
16
kolejnych miesiącach, aŜ do końca pierwszego tygodnia maja, temperatura w nocy nie
rzadko spadała poniŜej zera stopni, co z kolei zmniejszało aktywność płazów, które jako
zwierzęta zmienno cieplne w okresach niskich temperatur wykazują bardzo niską aktywność.
Temperatury maksymalne i minimalne w danym okresie przedstawiają poniŜsze wykresy.
Rysunek 1 - Temperatury maksymalne dla okresu wiosennego
Rysunek 2 - Temperatury minimalne dla okresu wiosennego
6. WYNIKI
6.1 Stwierdzone gatunki płazów Wykryto łącznie 9 lokalizacji gdzie stwierdzono rozród płazów. Kompleksy stawów
rybnych traktowane były, jako pojedyncze lokalizacje składające się z kilku stawów. W opisie
nie rozdzielono ich, a skład gatunkowy dla kaŜdego ze zbiorników jest przedstawiony na
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
17
mapie. Jest to podejście uzasadnione faktem niewielkich odległości między zbiornikami.
Dotyczy to trzech lokalizacji.
Łącznie wykryto 11 gatunków płazów, dla których stwierdzono rozród w zbiornikach.
Ponadto, jeden raz stwierdzono występowanie grzebiuszki Pelobates fuscus. Był to jednak
tylko jeden osobnik rozjechany na lokalnej drodze. MoŜna go przypisać z pewnością do
kompleksu nr 8, jednak symptomów rozrodu (głosy godowe, jaja, larwy) nie udało się
potwierdzić. WaŜną właściwością zbadanego obszaru jest przebieganie przez niego strefy
mieszańcowej kumaków, co zwiększa jego wartość, jako terenu waŜnego dla ochrony
róŜnorodności płazów i procesów ewolucyjnych. Mieszańcowe formy kumaków stwierdzano
w zbiorniku kompensacyjnym 4. Prawdopodobnie są one częstsze jednak nie zawsze łatwe
do wykrycia i identyfikacji, stąd ich frekwencja jest z pewnością zaniŜona.
Zestawienie zinwentaryzowanych gatunków płazów z uwagi na ich status ochronny
przedstawia tabela poniŜej.
Tabela 1 Status ochronny zinwentaryzowanych gatunków płazów
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk z dn. 19 wrze śnia w 1979 roku
Nazwa polska
Nazwa łacińska
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa)[1]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, poz. 2237)[2]
(Konwencja Berneńska)[3]
PŁAZY Amphibia śabowate (Ranaidae) śaba Rana Załącznik I
wodna esculenta Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
(Linnaeus, 1758)
-
Załącznik III Ochrona częściowa
śaba Rana Załącznik I
trawna temporaria Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
(Linnaeus, 1758)
-
Załącznik III Ochrona częściowa
Załącznik I śaba jeziorkowa
Rana lessonae (Camerano,1882)
Załącznik IV Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
Załącznik III Ochrona częściowa
Grzebiuszkowate (Pleobatidae) Grzebiuszk Pelobates Załącznik IV Załącznik I Załącznik II Ochrona ścisła
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
18
fuscus Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
a ziemna
(Laurenti, 1768)
Ropucha Załącznik I
szara
Bufo bufo (Linnaeus,1758)
- Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
Załącznik III Ochrona częściowa
Rzekotkowate (Hylidae) Rzekotka Załącznik I
drzewna
Hyla arborea (Linnaeus,1758)
Załącznik IV Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
Załącznik II Ochrona ścisła
Salamandrowate (Salamandridae) Traszka Triturus Załącznik I Załącznik III
zwyczajna vulgaris Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
Ochrona częściowa
(Linnaeus, 1758)
-
Załącznik II Załącznik I Załącznik II
(kod 1166) Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej
Ochrona ścisła Traszka grzebieniasta
Triturus cristatus (Laurenti,1768) Załącznik IV
Załącznik I Załącznik III
- Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej Ochrona częściowa
Traszka górska
Triturus alpestris (Laurenti,1768)
Ropuchowate (Bufonidae) Kumak Bombina Załącznik II Załącznik I Załącznik II
nizinny bombina (kod 1188) Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej Ochrona ścisła
(Linnaeus, 1761) Załącznik IV
Kumak Bombina Załącznik II Załącznik I Załącznik II
górski variegata (kod 1188) Ochrona ścisła, wymóg ochrony czynnej Ochrona ścisła
(Linnaeus, 1761) Załącznik IV
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
19
6.2 Ilość i gatunki płazów korzystaj ących z nowych zbiorników zastępczych
Zestawienie płazów oraz lokalizację ich siedlisk przedstawia tabela poniŜej.
Tabela 2 Ilość i gatunki płazów korzystających z nowych zbiorników zastępczych
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
1 Grodziec 49.807546°N 18.876177°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Bombina bombina 10 - 20
z II/IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana esculenta <10
km 613+625 strona: prawa odległość od osi: 33m.
Zdj.1-4
Opis Zbiornika Są to dwa zbiorniki kompensacyjne. Mniejszy jest prawdopodobnie bardziej zanieczyszczony (rdzawy kolor wody), obydwa porośnięte są pałką wodną oraz roślinnością podwodną zanurzoną. Powierzchnia ok. 1,5a wraz z rozlewiskami i kałuŜami, nasłonecznienie 90%, zarośnięcie (głównie pałka) do 50%.
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
2 Grodziec 49.808884°N 18.862418°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Triturus cristatus 10 - 20
z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Bombina bombina 10 - 20
z II/IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Triturus vulgaris 10 - 20
Rana lessonae 10 - 20
z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
km 614+600 strona: prawa odległość od osi: 50m.
Zdj.5-6
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
20
Opis Zbiornika Jest to jeden ze zbiorników kompensacyjnych połoŜny niedaleko stawów nr 10. Zbiornik w duŜej części porośnięty jest pałką wodną, a wczesną wiosną równieŜ duŜą ilością glonów nitkowatych. Powierzchnia ok. 1,5a z rozlewiskami, nasłonecznienie 90%, zarośnięcie (głównie pałka wodna) 80%.
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
3 Grodziec 49.806883°N 18.876538°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Triturus cristatus <10
z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana sp 10 - 20
z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
km 613+570 strona: lewa odległość od osi: 25m.
Zdj.7-8
Opis Zbiornika Jest to jeden ze zbiorników kompensacyjnych. Porośnięty jest w niewielkim stopniu pałką wodną. Przez większą część czasu badań porośnięty był grubą warstwą glonów nitkowatych pokrywających niemal całą powierzchnię wody, co w znacznym stopniu utrudniało odławianie płazów siatką. Stąd moŜna przypuszczać, Ŝe liczba gatunków podana w opracowaniu jest zaniŜona. Powierzchnia ok.1a, nasłonecznienie 90%, zarośnięcie (pałka) ok 30%, wiosną równieŜ glony nitkowate do 90%.
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
4 Grodziec 49.808256°N 18.876818°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Triturus cristatus 10 - 20
z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Triturus vulgaris 10 - 20 Triturus alpestris <10
Bombina bombina 20 - 100
z II/IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Bombina bombina X Bombina variegata – mieszańce <10
z II/IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
km 613+615 strona: prawa odległość od osi: 120m.
Zdj.9
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
21
Hyla arborea 10 - 20
z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana temporaria <10
Rana lessonae 10 - 20
z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana esculenta <10 Opis Zbiornika Zbiornik bardzo podobny do opisanych wcześniej. Wokół zbiornika tworzą się rozlewiska, w których przebywają i tokują kumaki. Cechuje się on najwyŜszą liczbą gatunków płazów spośród wszystkich zbiorników kompensacyjnych. Warte podkreślenia jest występowanie w nim mieszańców kumaka górskiego i nizinnego. Powierzchnia ok, 1,5a (oba zbiorniki łączni), nasłonecznienie 100%, zarośnięcie (pałka) ok. 30%
Ogólne uwagi odnośnie zbiorników zastępczych
Zbiorniki kompensacyjne wzdłuŜ trasy S1 charakteryzują się wysoką róŜnorodnością
gatunkową płazów. Spośród płazów stwierdzonych na terenie objętym monitoringiem nie
stwierdzono w nich jedynie kumaka górskiego, ropuchy szarej i zielonej oraz grzebiuszki.
Mimo to, liczebności płazów tam występujących są stosunkowo niewielkie, wynikiem ze
względu na niewielką powierzchnię tych zbiorników (od 1,0 do 1,5 a). Aby mogły one pełnić
rolę waŜnych miejsc rozrodu płazów, naleŜałoby uniemoŜliwić ich zarastanie. MoŜna tego
dokonać na dwa sposoby: poprzez powiększenie juŜ istniejących zbiorników bądź regularne
ich oczyszczanie z nadmiaru roślinności wodnej. Ocenia się, iŜ zwiększenie powierzchni
analizowanych zbiorników jest rozwiązaniem skuteczniejszym zarówno ze względów
ekonomicznych jak i przyrodniczych. Powiększone zbiorniki nie będą zarastać tak szybko jak
to ma miejsce teraz oraz jakość wody będzie lepsza i będzie ona dostatecznie dotleniona.
Kolejnym argumentem za zwiększeniem zbiorników jest zarastanie zbiorników pałką wodną.
Szczególnie widać to w przypadku zbiornika 2. Zbiorniki o niewielkiej powierzchni porastają
nią szybciej. Ponadto, gatunek ten przyspiesza wysychanie zbiorników zwiększając
odparowywanie. Prawdopodobnie zwiększenie ich powierzchni przy zachowaniu tej samej
głębokości znacznie opóźni porastanie przez tę roślinę. NaleŜy jednak zwrócić uwagę na
zachowanie odpowiednio niewielkiej głębokości zbiorników, aby nie moŜliwy był w nich
rozwój ryb. Jeśli przyjęte zostałoby rozwiązanie polegające na usuwaniu roślinności bez
powiększania zbiorników, to sugeruje się następujące zabiegi. Jesienią 2011 (do połowy
października) zaleca się ręczne usunięcie pałki wodnej wraz z korzeniami i kłączami,
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
22
wykoszenie i usunięcie roślinności zielnej (w tym krzewów) na terenie oczek wodnych i w
odległości 10 m od brzegów. Usuniętą biomasę naleŜy wywieźć z terenu oczek i ich
otoczenia. Jeśli zabieg nie byłby moŜliwy do wykonania w tym roku przed połową
października, to naleŜy zrealizować go we wrześniu 2012 r. na powierzchni kaŜdego z oczek.
Zabieg naleŜy powtarzać w latach kolejnych. ZaleŜnie do skuteczności zastosowanego
zabiegu naleŜy go modyfikować do aktualnych potrzeb.
Kolejną kwestią jest zabezpieczenie zbiorników ogrodzeniami ochronnymi. Wszystkie
wykonane zbiorniki znajdują się blisko drogi. W szczególności naraŜone na jej oddziaływanie
są zbiorniki zaznaczone na mapach numerami 3. Dzieje się tak, dlatego, Ŝe umieszczone są
tuŜ przy końcu grodzenia zabezpieczającego przed dostawaniem się płazów na jezdnię. W
pobliŜu zbiorników w odległości do około 300 m znaleziono 3 martwe płazy na drodze S-1.
Dwa z nich przedostały się na drogę w miejscu gdzie nie było Ŝadnych zabezpieczeń. Jako
rozwiązanie tego problemu sugeruje się wydłuŜenie płotków zabezpieczających o około 120
m po obu stronach (łącznie 240 mb) drogi S1 od km 613+450 do km 613+570. Zakończenie
płotków powinno mieć w zarysie kształt litery „c”, aby skierować poruszające się wzdłuŜ
płotka płazy do wnętrza obszaru, poza drogę. Działanie takie zmniejszyłoby szanse
wtargnięcia płazów na drogę w czasie ich migracji ze zbiorników zastępczych. W trakcie
wiosennych migracji śmiertelność na tym odcinku była niska, jednak sytuacja po zebraniu
dodatkowych danych związanych z migracją jesienną do miejsc hibernacji da pełniejszy
obraz w sprawie zasadności tworzenia takiego wygrodzenia.
Lokalizacja zbiorników, która została wskazana w raporcie dra Guzika wydaje się
szczególnie zasadna dla zbiorników o numerach 2 i 4. Inwentaryzacja wykazała szczególnie
duŜą liczebność i róŜnorodność gatunków płazów w zbiorniku 4., który ponadto
zlokalizowany jest na szlaku migracji wielu gatunków płazów (w tym gatunków z II/IV
Załącznika Dyrektywy Siedliskowej). Zbiornik 2. takŜe został usytuowany na szlaku migracji
płazów pod estakadą w dolinie rzeki Kowale.
W pobliŜu zbiornika zastępczego numer 4 znajdowała się otwarta studzienka (zdjęcia
26-27) z przewodami telekomunikacyjnymi, która stanowiła rodzaj pułapki dla płazów.
Stwierdzono w niej kilka Ŝab jeziorowych, kumaków, rzekotkę, traszki grzebieniaste oraz
zaskrońca. Po poinformowaniu GDDKiA o/Katowice, dzięki współpracy z Rejonem Dróg w
Pszczynie i TP S. A. studzienkę zabezpieczono, po uprzednim wyciągnięciu z niej płazów.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
23
6.3 Ilość i gatunki płazów korzystaj ących pozostałych zbiorników w analizowanym obszarze Tabela 3 Ilość i gatunki płazów korzystających pozostałych zbiorników w analizowanym obszarze
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
5 Świętoszówka 49.802133°N 18.887057°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Rana temporaria <10
km 612+800 strona: lewa odległość od osi: 315m.
Zdj. 15
Opis Zbiornika Jest to niewielka wybetonowana sadzawka o stromych brzegach znacznie utrudniających płazom, które dostają się do środka wydostanie się na zewnątrz. Zbiornik jest zacieniony przez drzewa. Powierzchnia 1a, nasłonecznienie: 10%, zarośnięcie 0%
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
6 Grodziec 49.806093°N 18.883210°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Rana sp <10 (młode) z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana temporaria 10 - 20
km 613+100 strona: prawa odległość od osi: 100m.
Zdj. 16-17
Opis Zbiornika Zbiornik stanowi niewielka sadzawka mocno zacieniona przez drzewa. Na skutek duŜego nagromadzenia opadających liści oraz obumierającej rzęsy woda ma zapach siarkowodoru. Najprawdopodobniej jedynymi płazami, które mają w tym zbiorniku sukces rozrodczy są Ŝaby trawne. W przepływającym obok strumieniu stwierdzono obecność Ŝab trawnych, co świadczy o ich zimowaniu i migracji wzdłuŜ tego cieku. Ponadto, dwa kłęby jaj wykryto samym strumieniu, co jest sytuacją rzadką u tego gatunku. Powierzchnia 1,5a, nasłonecznienie: mniej niŜ 5%, zarośnięcie (rzęsa) 100%
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
7 Grodziec 49.813729°N 18.880280°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Triturus cristatus 20 - 100 z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Triturus vulgaris 100 - 1000
km 613+650 strona: prawa odległość od osi: 750 m.
Zdj. 18-19
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
24
Triturus alpestris 20 - 100
Bombina bombina 100-1000 z II/IV załącznika
Dyrektywy Siedliskowej
Bufo bufo 100-1000
Hyla arborea 20 - 100 z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana temporaria 20 - 100
Rana lessonae 20 - 100 z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana esculenta 100-1000 Opis Zbiornika
Stanowisko składa się z trzech stawów hodowlanych skąpo porośniętych roślinnością (pałka wodna, trzcina, kotewka) oraz przepływających dwóch strumieni i rowów. W kartach obserwacji oraz załączonej mapie poszczególne zbiorniki nazwane są 11, 11’, 11”. Powierzchnie 11: 90a, nasłonecznienie 70-80%, zarośnięcie (pałka wodna, kotewka orzech wodny) ok 5-10%. 11': ok, 20a, nasłonecznienie 100%, zarośnięcie (trzcina) ok. 5%. 11": 43a, nasłonecznienie 100%, zarośnięcie (trzcina) ok. 10%
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
8 Grodziec 49.807449°N 18.868903°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Rana lessonae >1000 z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Rana esculenta 100-1000 Bombina bombina 100-1000 z II/IV załącznika
Dyrektywy Siedliskowej
Hyla arborea 100-1000 z IV załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Triturus cristatus 100-1000 z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Triturus vulgaris 100-1000
Triturus alpestris
20 - 100 (martwe na drodze w pobliŜu)
Rana temporaria > 1000 Bufo bufo 20 - 100
Pelobates fuscus 10 - 20 z IV załącznika Dyrektywy
km 614+300 strona: lewa odległość od osi: 150 m.
Zdj. 20
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
25
(martwy osobnik na drodze w pobliŜu)
Siedliskowej
Opis Zbiornika Stanowisko to składa się z 4 stawów wypełnionych wodą oraz jednego z wodą spuszczoną. Przy czym dwa stawy niemające numeru na mapie i niefigurujące w kartach pracy, jako oddzielne zostały wypełnione wodą w maju i skolonizowane przez Ŝaby jeziorkowe oraz kumaki nizinne. Stawy dla, których wyszczególniono obserwacje mają numery 9’ i 9”. Jest to jeden z kompleksów stawów, które mają największe znaczenie dla zachowania płazów na tym terenie zarówno pod względem liczebności jak i liczby gatunków. Powierzchnia: 9' 27a, zarośnięcie ok. 10% głównie pałka wodna 9'': 30a, zarośnięcie ok. 30% głównie pałka wodna
Numer Zbiornika Miejscowo ść Lokalizacja
Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1
Zdjęcie
9 Pogórze 49.801680°N 18.846926°E
Stwierdzone gatunki płazów
Szacowana liczebność Status ochrony
Rana temporaria 10 - 20 Rana esculenta <10
Bufo bufo
Nie moŜliwa do
oszacowania liczba
martwych osobników
km 616+000 strona: prawa odległość od
osi: 40 m.
Zdj. 21-23
Opis Zbiornika Zbiornik wodny stanowi tu niewielkie rozlewisko w 1/3 porośnięte pałką wodną, późną wiosną niemal w całości rzęsą. Jest mocno zacienione, stąd warunki do rozrodu znajdują tu jedynie Ŝaby trawne, inne płazy jak Ŝaby zielone i ropuchy szare mogą być stwierdzane w czasie wędrówki wiosennej lub dyspersji. W pobliŜu stanowiska znajduje się uregulowany strumień, w którym stwierdzono młodociane osobniki Ŝab zielonych. Powierzchnia ok. 2a, nasłonecznienie < 10%, zarośnięcie (pałka, rzęsa) 100%.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
26
6.4 Szlaki migracji i dyspersji
W załączonych mapach zaznaczono równieŜ najwaŜniejsze szlaki migracji płazów.
Ich przebieg moŜe się nieco zmienić, po uwzględnieniu danych, które mają być zbierane
latem i jesienią 2011.
Wstępne wyznaczenie szlaków migracji oparto głównie na śmiertelności
zaobserwowanej na drogach oraz obserwacji Ŝab trawnych obecnych w okolicach potoków
na przełomie marca i kwietnia. Ponadto, skojarzono te dane z ukształtowaniem i składnikami
krajobrazu (lasy, doliny potoków, nasypy kolejowe, obecność zbiorników i
zadrzewień/lasów). MoŜna wstępnie przyjąć, Ŝe najwaŜniejsze szlaki migracyjne i
dyspersyjne znajdują się wzdłuŜ strumieni przepływających w pobliŜu kompleksów stawów 7
i 8. W miejscach tych zaobserwowano największą śmiertelność płazów na drogach lokalnych
(nie związanych z budową drogi S1).
Warto zaznaczyć, Ŝe dla róŜnych gatunków płazów najprawdopodobniej róŜnią się
one długością. Zapewne krótsze są dla traszek, które nie oddalają się znacznie od
zbiorników rozrodczych w ciągu roku, a dłuŜsze dla ropuch i rzekotek, które mogą migrować
na odległości większe niŜ 1 km.
RóŜna moŜe być teŜ precyzja ich wyznaczenia. śaby trawne i traszki unikają pól
uprawnych i ich szlaki migracyjne są zawęŜone do łąk i zadrzewień, podczas gdy ropuchy w
zasadzie występują wszędzie, choć w pewnym stopniu wykazują preferencje do zadrzewień i
zabudowy wiejskiej.
Dzięki zastosowaniu wielu estakad w konstrukcji drogi doliny rzeczne pozostały
nienaruszone, dzięki czemu wciąŜ mogą pełnić funkcję korytarzy migracyjnych dla płazów
oraz innych zwierząt.
Tabela 4 Szlaki migracji płazów przecinające drogę S-1
Lp. Charakter szlaku migracji Poło Ŝenie wzgl ędem drogi S1 Lokalizacja
1
Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku:
Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt1
Przecina drogę S1 w km 614+570
Droga na estakadzie – brak kolizji
2 Wiosenne szlaki migracyjne
płazów Rt Przecina drogę S1 w km
613+520
Droga w terenie – stwierdzono
śmiertelność płazów
1 Tc - Triturus cristatus; Ta - Triturus alpestris;Tv - Triturus vulgaris; Rl - Rana lessonae; Re - Rana esculenta; Rt - Rana temporaria; Pf - Pelobates fuscus; Bbom - Bombina bombina; Ha - Hyla arborea; Bb - Bufo bufo
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
27
3
Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunków:
Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Przecina drogę S1 w km 612+950
Droga na estakadzie – brak kolizji
4 Wiosenne szlaki migracyjne
płazów: Rt, Rana sp.
Przecina drogę S1 w km 615+830
Droga na estakadzie – brak kolizji
Wykazano wiele szlaków migracji płazów poza strefą bezpośredniego oddziaływania
drogi S1. Szlaki te przecinają wiele dróg lokalnych które nie zabezpieczone stanowią duŜe
zagroŜenie dla migrujących płazów.
Tabela 5 Szlaki migracyjne przecinające drogi lokalne
Lp. Charakter 2 Opis
1 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Jeden z kilku szlaków migracyjnych łączących rezerwat Morzyk z dolna rzeki Kowale
2 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Jeden z kilku szlaków migracyjnych łączących rezerwat Morzyk z dolna rzeki Kowale
4 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunków: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Szlak migracji wzdłuŜ doliny Łańskiego Potoku w miejscowości Kąty
5 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunków: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Szlak migracji łączący tereny wiejskie ze stawem w miejscowości Kąty
6 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunków: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Szlak migracji łączący tereny wiejskie ze stawem w miejscowości Kąty
7 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunków: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Szlak migracji łączący tereny wiejskie ze stawem w miejscowości Kąty
8 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Bb, Rt
Szlak migracji łączący tereny wiejskie ze stawem w miejscowości Jasienica
9 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Bb, Rt
Szlak migracji łączący tereny wiejskie ze stawem w miejscowości Jasienica
10 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunków: Tc, Ta, Rl, Tv, Bb, Re, Pf, Bbom, Ha, Rt
Szlak migracji łączący zbiornik zastępczy 4 ze stawem oraz lasem w miejscowości Kąty
11 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Bb, Rt, Bom var
Szlak migracji łączący las i dolinę lewego dopływu rzeki Kowale w miejscowości Goruszki
12 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Bb, Rt, Bom var
Szlak migracji łączący las i dolinę lewego dopływu rzeki Kowale w miejscowości Goruszki
2 Tc - Triturus cristatus; Ta - Triturus alpestris;Tv - Triturus vulgaris; Rl - Rana lessonae; Re - Rana esculenta; Rt - Rana temporaria; Pf - Pelobates fuscus; Bbom - Bombina bombina; Ha - Hyla arborea; Bb - Bufo bufo; Bom var - Bombina variegata; Bv - Bufo viridis
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
28
13 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Bb, Rt, Bom var
Szlak migracji w dolinie lewego dopływu rzeki Kowale w miejscowości Goruszki
14 Wiosenne szlaki migracyjne płazów z gatunku: Bb, Rt, Tc, Tv, Bbom, Ha, Rana sp., Bv
Szlak migracji w dolinie cieku w Jasienicy
Stwierdzenie kierunku migracji jest sprawą złoŜoną. Przede wszystkim trzeba
rozróŜnić migrację od dyspersji. Pierwsza to sezonowe przemieszczeni organizmu np. z
miejsc zimowania do miejsc rozrodu, jest to zjawisko regularne. Dyspersja to proces mniej
regularny i dotyczy przemieszczania się zwierząt (młodych i dorosłych) do nowych siedlisk.
PoniewaŜ, wszystkie oparte są na danych zebranych wczesną wiosną naleŜy przyjąć za
pewne, Ŝe kierunek wzdłuŜ narysowanych przeze mnie linii odbywa się w stronę zbiorników
wodnych. W przypadku dolin strumieni sprawa jest bardziej złoŜona. Płazy z cieków
najpewniej migrują do najbliŜszych zbiorników wodnych. Jednak zimujące w strumieniach
płazy mogą pochodzić z róŜnych populacji rozrodczych, równieŜ takich połoŜonych poza
terenem badań. Stąd, najrozsądniej uznać, Ŝe przemieszczają się zarówno w górę jak i w dół
cieków. Obserwacja takich zachowań w terenie moŜe być obarczona błędem, gdyŜ
spłoszone obecnością obserwatora zwierzęta nie muszą przemieszczać się zgodnie z trasa
migracji. Cieki i ich okolica ze względu na duŜą wilgotność są teŜ miejscami dyspersji, a to
zwykle proces trwający dłuŜej niŜ jeden sezon i niemoŜliwy jest do zaobserwowania w tak
krótkim czasie.
Pełniejszy obraz szlaków migracyjnych i zarazem korytarzy ekologicznych dadzą
obserwacje we wrześniu, gdy płazy rozpoczynają wędrówkę do miejsc zimowania.
6.5 Śmiertelno ść płazów na drodze S1
Ogólne uwagi o śmiertelności
Badania śmiertelności prowadzono od marca do lipca z częstotliwością średnio co 3 -
4 dni, przy czym starano się wybierać takie dni kiedy migracje płazów mogły być największe,
a więc o sprzyjającej pogodzie. Odcinek drogi kontrolowano zarówno w ciągu dnia, jak i
wykonywano kontrole nocne. Płazów poszukiwano głównie prowadząc samochód z
prędkością maksymalną 30km/h po pasie awaryjnym. Gdy obserwowano płazy
zatrzymywano się i identyfikowano je. Podczas badań na drodze S1 nie stwierdzono
masowej śmiertelności płazów. Metodykę tą stosowano teŜ podczas innych badań w Polsce.
W ten sposób moŜna z powodzeniem wykrywać nawet tak małe płazy jak traszka zwyczajna.
Na drodze S1 w ten sposób wykryto równieŜ bardzo zniszczone i słabo widoczne szczątki
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
29
płazów. Podczas wykrycia płazów na jezdni kontrolowano równieŜ w miejscach ich
znalezienia grodzenie w najbliŜszej okolicy w celu wykrycia potencjalnych nieszczelności.
Na badanym odcinku drogi S-1 ruch drogowy ma znikomy wpływ na śmiertelność
tutejszych populacji płazów. Składają się na to zapewne dwa czynniki. Pierwszy to liczne
estakady nad dolinami potoków – głównych miejsc migracji płazów. Drugi, to skuteczne
zabezpieczenie drogi siatką, która uniemoŜliwia wchodzenia płazów na jezdnię na znacznej
jej długości. Mimo, Ŝe wykryto kilka przypadków śmiertelności płazów na badanym odcinku
nigdzie straty nie były znaczne. Poszukiwania płazów przechodzących przez jezdnię
prowadzono równieŜ podczas nocy w czasie masowej migracji. Takie działanie zwiększa
prawdopodobieństwo wykrycia jeszcze Ŝywych płazów. WaŜnym uzupełnieniem będą jednak
informacje uzyskane późnym latem/jesienią, gdy płazy zaczynają wędrówkę na zimowiska.
Miejsca, w których wykryto martwe lub przechodzące przez jezdnię płazy zaznaczono
na mapach. O przypadkach śmiertelności i potrzebie korekty szczelności wygrodzeń
Zleceniodawcę informowano na bieŜąco.
Lp. Data Gatunek Nazwa łaci ńska Liczebno ść Kilometra Ŝ Poło Ŝenie
Poło Ŝenie w obszarze
Natura 2000
2 22-MAR-11 śaba trawna Rana temporaria 1 613+520 Na drodze
S1 -
3 03-KWI-11 Traszka
grzebieniasta Tritus cristatus 1 613+900
Na drodze S1
+
4 04-KWI-11 śaba
moczarowa Rana arvalis 1 613+400
Na drodze S1
-
5 08-KWI-11 Ropucha szara Bufo bufo 1 615+770 Na drodze
S1 -
6 08-KWI-11 Traszka
grzebieniasta Tritus cristatus 1 614+760
Na drodze S1
-
6.6 Śmiertelno ść na drogach lokalnych
Wyjątkowo wysoką śmiertelność stwierdzono w okolicach stawów nr 7 oraz 8..
Ogólnie, śmiertelność na drogach lokalnych jest o wiele większa niŜ na S1. Wynika to z kilku
czynników. Pierwszym jest większa penetracja terenu i sumaryczna długość dróg w obrębie
zbadanego obszaru. WiąŜe się to z bliskim przechodzeniem dróg w pobliŜu zbiorników oraz
częstszym przecinaniem korytarzy ekologicznych. Drugim jest brak jakichkolwiek
zabezpieczeń na drogach lokalnych. W niewielkim stopniu dysproporcja między drogami
lokalnymi moŜe teŜ wynikać z faktu, Ŝe na drogach lokalnych panuje mniejszy ruch i w
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
30
związku z tym martwe płazy dłuŜej utrzymują się na drodze. Śmiertelność na drogach
lokalnych obserwowana była głównie wczesną wiosną.
Lp. Data Gatunek Nazwa łacińska Liczebno ść Kilometra Ŝ Poło Ŝenie
Poło Ŝenie w obszarze
Natura 2000
4 17-
MAR-11
Ropucha szara
Bufo bufo 1 616+090
Na drodze lokalnej (ul. bielska) w okolicach Pogórze-Goruszki. Około 390m od osi
drogi S1
-
5 17-
MAR-11
Ropucha szara
Bufo bufo 1 613+670 Na drodze lokalnej w
okolicach Kątów. Około 1300m od osi drogi S1
-
6 17-
MAR-11
Traszka górska
Mesotriton alpestris 1 614+000
Na drodze lokalnej w Grodźcu Śląskim. Około
730m od osi drogi S1 -
8 17-
MAR-11
Traszka górska
Mesotriton alpestris 1 613+820
Na drodze lokalnej w Grodźcu. Około 545m
od osi drogi S1
+ (na drodze na
granicy obszaru)
9 17-
MAR-11
śaba trawna Rana
temporaria 2 613+800 Na drodze lokalnej w
okolicach Kątów. Około 800m od osi drogi S1
-
10 17-
MAR-11
Ropucha szara
Bufo bufo 3 613+800 Na drodze lokalnej w
okolicach Kątów. Około 800m od osi drogi S1
-
12 04-
KWI-11
Grzebiuszka ziemna
Pelobates fuscus 1 614+250
Na drodze lokalnej w Grodźcu. Około 200m
od osi drogi S1
+ (na drodze na
granicy obszaru)
13 04-
KWI-11
Traszka górska
Mesotriton alpestris Kilka 614+250
Na drodze lokalnej w Grodźcu. Około 220m
od osi drogi S1
+ (na drodze na
granicy obszaru)
14 08-
KWI-11
Ropucha szara
Bufo bufo
Nie moŜliwa do
oszacowania ilość
martwych osobników
614+200 Na drodze lokalnej w Grodźcu. Około 900m
od osi drogi S1 -
7. Ocena wpływu budowy i eksploatacji drogi S-1 na populacje
płazów
Część analizowanego obszaru była monitorowana w latach 2008 oraz 2009 i wyniki z
tych w prac znaleźć moŜna w raportach:
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
31
• M. Guzik, 2008, Monitoring migracji płazów na Obwodnicy Grodźca Śląskiego
w ciągu trasy ekspresowej S-1, w rejonie rezerwatu „Morzyk” Cz. 1. Raport jesienny”
• M. Guzik, 2009, Monitoring migracji płazów na Obwodnicy Grodźca Śląskiego
w ciągu trasy ekspresowej S-1, w rejonie rezerwatu „Morzyk” Cz. II. Raport końcowy.
Z uwagi na jesienny termin prowadzenia przedmiotowego monitoringu w obecnym raporcie
nie jest moŜliwe bezpośrednie dokonanie porównania. Odniesienie się do raportu dra Guzika
znajduje się we wcześniejszej części tekstu w rozdziale 6.2 na stronie 22.
Teren rezerwatu "Morzyk" od kilku lat jest równieŜ przedmiotem badań prowadzonych
przez Pana dra Marka Sołtysiaka, herpetologa z Chorzowa. W czasie jego badań znaleziono
tam rzadkie, chronione gatunki, takie jak rzekotka drzewna, grzebiuszka ziemna czy kumak
nizinny3. Zwierzęta moŜna spotkać nie tylko w istniejących tam od dawna zbiornikach.
Zajmują teŜ one zbiorniki powstałe przy okazji budowy drogi ekspresowej do Cieszyna.
Oczka wybudowano na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w
Katowicach (GDDKiA) inwestora drogi S1. Zanim powstały, od jesieni 2008 r. do wiosny
2009 r. na zlecenie GDDKiA prowadzony był uprzednio wspomniany monitoring migracji
płazów. Obserwacje dra Guzika wykazały, Ŝe zwierzęta z północnej strony trasy do
zbiorników po stronie południowej docierają głównie pod estakadami. Na podstawie tych
raportów dra Guzika i współpracy z panią mgr inŜ. Małgorzatą Półtorak z katowickiej
GDDKiA wyznaczono lokalizację zbiorników.
Wybudowane zbiorniki zastępcze dla płazów:
a) Zbiornik 1a strona północna S-1, wymiar 4x4 m, uszczelnienie dna Garden mat
b) Zbiornik 1b strona północna S-1, wymiar 5x5 m, uszczelnienie dna Garden mat
c) Zbiornik 2 strona północna S-1, wymiar 7x4,4 m,
d) Zbiornik 3 strona południowa S-1, wymiar 7x4,4 m, uszczelnienie dna Garden mat
e) Zbiornik 4 strona północna S-1, wymiar 7x4,4 m, uszczelnienie dna Garden mat
Zbiorniki i ich lokalizacje przedstawiono na mapie 01.02.
3 "Gazeta Wyborcza" - 'Płotki mają powstrzymać Ŝaby'
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
32
Warto zwrócić uwagę na fakt, iŜ w przypadku estakady połoŜonej w sąsiedztwie
rezerwatu, nad bezimiennym ciekiem, płazy skierowane zostały na drogę lokalną.
Przykładowo, jednorazowo w dniu 17 kwietnia 2005, więc przed wykonaniem estakady, na
ok. 200-metrowym odcinku drogi biegnącej pomiędzy stawami znaleziono 120 martwych
płazów4. Część płazów jednak pozostawała po stronie północnej i gody odbywała w
okresowych zastoiskach wody, najbliŜszych miejscu ich występowania. nich zbiorniki te były
jednak niewielkie i w czasie suchego okresu zanikały. Nowo wybudowane – po północnej
stronie rezerwatu, tak jak proponował Klub Gaja – mają zapewniać warunki Ŝycia i rozrodu
płazom bez potrzeby migracji na drugą stronę drogi.5
Według informacji zawartych w ekspertyzie wykonanej w ramach postępowania
prokuratorskiego, szacunkowa liczebność płazów Ŝyjących na analizowanym terenie
wynosiła ok. 4500-5500 osobników (w zaleŜności od metodyki); w tym populacja traszki
grzebieniastej i kumaka nizinnego wynosiła ok. 500-700 osobników kaŜdego gatunku.
Stwierdzono, Ŝe w wyniku budowy obwodnicy ponad 30% płazów (1700-1900 osobników)
została odcięta od miejsc rozrodu (stawy przy rezerwacie). Stwierdzona liczba płazów, które
zginęły w trakcie budowy inwestycji to ok. 12-15% (ok. 656 osobników). W wyniku
przeprowadzenia niniejszego monitoringu moŜna stwierdzić, iŜ całkowita liczba osobników
wszystkich gatunków moŜe być większa lub zbliŜona do wartości maksymalnej ze
wspomnianej ekspertyzy, czyli wynosić około 5500. Jednak podana powyŜej liczebność
kumaków jest prawdopodobnie zaniŜona, co wynika to teŜ ze względu występowania
róŜnych gatunków kumaków (nizinnego, górskiego i ich mieszańców łącznie) w tym
obszarze.
Szacunkowe odcięcie 30% płazów nie wydaje się poprawnym oszacowaniem, z dwóch
powodów:
• Miejsca gdzie płazy występują najliczniej, czyli stawy nr 7 i 8 są połoŜone w pobliŜu
korytarzy, które zostały co prawda przecięte przez drogę, jednak są połoŜone w
głębokich dolinach, gdzie droga biegnie estakadami.
4 " Dzikie śycie" - Grudzień 2006 / styczeń 2007 Wpływ przyszłej obwodnicy Grodźca Śląskiego na populacje płazów. Marek Sołtysiak
5 " Nowe zbiorniki w Grodźcu" - Klub Gaja
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
33
• Naprowadzanie w jednym z tych miejsc (zbiorniki 8 - wygrodzony jest od 614+155 do
614+500) płotkami do dwóch przejść - prześwitów mostów.
Dlatego dla wspomnianych 30% płazów mogło dojść jedynie do utrudnienia dostępu
do miejsc rozrodu ze względu na wydłuŜenie drogi migracji o długość płotków i skierowanie
jej na bardziej suche tereny a nie całkowitego odcięcia ich od miejsc rozrodu. Do liczby
płazów, które zginęły w trakcie inwestycji nie moŜna się odnieść biorąc pod uwagę inne
warunki i charakter wykonanego monitoringu.
8. Monitoring i ocena skuteczno ści ogrodze ń dla płazów
Stwierdzone nieszczelności to głównie odchodzenie części z siatką od części z pleksi
(przykładowe fot. nr 55). Wszystkie znajdują się w obrębie szlaków migracyjnych płazów
(potencjalnych, poniewaŜ, obecnie przecina je zabezpieczona droga) lub w ich bezpośredniej
bliskości. Mimo to martwe płazy na S-1 na odcinku objętym płotkami stwierdzono tylko w
dwóch miejscach (patrz Stwierdzenia płazów w okolicach nieszczelności). Sugeruje się
dociągnięcie siatki do elementów pleksi lub betonowych tak, aby nie było pomiędzy nimi
Ŝadnej przerwy. Zapewne jest to trudne i krótkotrwałe rozwiązanie. Prawdopodobnie
udoskonaleniem takiego rozwiązania jest dodatkowe uszczelnienie (spojenie) tych dwóch
elementów (np. folią). Wszystkie nieszczelności zgłaszana były bezpośrednio do GDDKiA
o/Katowice natomiast te, które wymagały najpilniejszej korekty naprawiane były na bieŜąco.
Korekta wygrodzenia w trakcie trwania monitoringu
Wczesną wiosną skorygowano przebieg ogrodzenie w rejonie 614+770 przesuwając
je w górę rowu oraz zabezpieczając „śluzą” opuszczaną do dna rowu. Nie wykonano
natomiast przedłuŜenia sugerowanych wygrodzeń. PoniewaŜ jednak śmiertelność płazów w
tych miejscach była bardzo niska nie musiały one być wykonywane natychmiast. NaleŜy
jednak podkreślić, Ŝe śmiertelność moŜe się zwiększyć np. wraz ze wzrostem liczebności
populacji szczególnie w zbiornikach kompensacyjnych nr 1a oraz 3. Stąd naleŜy
wygrodzenia wykonać najlepiej przed początkiem następnego sezonu rozrodczego, a jeśli to
moŜliwe, we wrześniu roku 2011.
Stwierdzenia płazów w okolicach nieszczelności
Stwierdzono płazy przy nieszczelnościach w km 614+760: traszka grzebieniasta.
Trudno jednoznacznie wskazać, czy jedyny martwy osobnik znalazł się na jezdni
przechodząc przez nieszczelności. MoŜliwe, Ŝe korekta grodzenia polegająca na
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
34
przesunięciu go w tym miejscu w górę rowu odwadniającego nie jest doskonała i płazy co
jakiś czas mogą przedostawać się pod podnoszoną częścią w rowie. MoŜliwe jest teŜ, Ŝe
traszka przedostała się przez nieszczelności pomiędzy pleksi i siatką.
Kolejną traszkę grzebieniastą stwierdzono w kilometrze 613+910. gdzie znajdują się
ekrany akustyczne. Najbardziej prawdopodobnym miejscem przedostania się tego osobnika
na drogę były łączenia plastikowych elementów ekranów z pionowymi metalowymi
elementami. W obydwu miejscach znajdują się szlaki migracyjne. W przypadku pierwszym
nie wydaje się aby płazy często dostawały się na jezdnię poniewaŜ, jest ona połoŜona
znacznie wyŜej niŜ siedliska dogodne dla płazów.
W drugim przypadku, przedostawanie się płazów na drogę moŜe być jednak
częstsze, gdyŜ jezdnia znajduje się poniŜej poziomu siedlisk płazów w tej okolicy (las i
zbiorniki wodne kompensacyjne).
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
35
9. Wnioski
W wyniku prowadzonego monitoring stwierdzono:
• Zabezpieczenia dla płazów są szczelne i mimo stwierdzonych w nich
niewielkich usterek nie zanotowano masowej śmiertelności płazów na
kontrolowanym odcinku drogi S-1.
• Dzięki poprowadzeniu drogi w estakadach korytarze migracyjne zwierząt
zostały w zdecydowanym stopniu zachowane i nie przerwały moŜliwości
wymiany genetycznej miedzy lokalnymi populacjami płazów oraz innych
zwierząt.
• Zbiorniki zastępcze wykonane w okolicach drogi S-1 sugeruje się powiększyć
w celu zmniejszenia tempa zarastania zbiorników. Jednorazowe powiększenie
zbiorników zmniejszyłoby znacznie tempo zarastania zbiorników i ograniczyło
konieczność regularnych zabiegów polegających na usuwaniu roślinności.
Ponadto przyczyniłoby się do jeszcze lepszej sukcesji płazów w danym
terenie.
• Ze względu na sukcesję roślin wodnych, które opanowują wybudowane
niewielkie oczka wodne, jeśli nie moŜliwe byłoby powiększenie oczek, zaleca
się regularne wykonywanie zabiegów polegających na usuwaniu roślinności w
obrębie oczek i ich otoczeniu. Zabieg realizowany byłby w celu utrzymania
otwartej powierzchni lustra oczek wodnych, aby umoŜliwić dostęp światła i
odpowiednie warunki dostępu do rozrodu płazów.
• W odniesieniu do danych archiwalnych, w wyniku przeprowadzenia
niniejszego monitoringu moŜna stwierdzić, iŜ całkowita liczba osobników
wszystkich gatunków moŜe być większa lub zbliŜona do wartości maksymalnej
z archiwalnej ekspertyzy, czyli powinna wynosić około 5500. Jednak podana
we wspomnianej archiwalnej ekspertyzie liczebność kumaków jest
prawdopodobnie zaniŜona, co wynika takŜe ze względu na występowanie
róŜnych gatunków kumaków (nizinnego, górskiego i ich mieszańców łącznie)
w tym obszarze.
• W trakcie prowadzonego monitoringu dzięki dobrej współpracy z
pracownikami Rejonu Dróg w Pszczynie udało się na bieŜąco dokonać
napraw płotków w przypadku miejsc gdzie usterki były duŜe oraz dzięki
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
36
szybkiej mobilizacji udało się takŜe zaŜegnać między innymi problem otwartej
studzienki naleŜącej do Telekomunikacji Polskiej.
• Dodatkowo sugeruje się wydłuŜenie istniejącego ogrodzenia ochronnego
o ok. 240 mb łącznie w km 613+450-613+570 (po obu stronach drogi).
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
37
10. Załączniki
10.1 Załącznik fotograficzny
Zdj. 1. Zbiorniki nr 1 (a i b) znajdujące się w pobliŜu drogi S1 będące zarastającym siedliskiem płazów - km
613+625.
Zdj. 2. Zbiorniki nr 1 (a i b) znajdujące się w pobliŜu drogi S1 będące zarastającym siedliskiem płazów - km
613+625.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
38
Zdj. 3. Zbiorniki nr 1 (a i b) znajdujące się w pobliŜu drogi S1 będące zarastającym siedliskiem płazów - km
613+625.
Zdj. 4. Zbiorniki nr 1 (a i b) znajdujące się w pobliŜu drogi S1 będące zarastającym siedliskiem płazów - km
613+625.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
39
Zdj. 5. Zbiornik zastępczy nr 2 będący istotnym siedliskiem płazów na szlaku migracji pod estakadą
- km 614+600.
Zdj. 6. Zbiornik zastępczy nr 2 będący istotnym siedliskiem płazów na szlaku migracji pod estakadą
- km 614+600
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
40
Zdj. 7. Zbiornik zastępczy nr 3 będący - km 613+570.
Zdj. 8. Zbiornik zastępczy nr 3 będący - km 613+570
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
41
Zdj. 9. Zbiornik zastępczy nr 4 będący istotnym siedliskiem płazów - km 613+615.
.
Zdj. 10. Zbiornik nr 5, o stromych betonowych ściankach utrudniających wydostawanie się płazów - km
612+800.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
42
Zdj. 11. Zbiornik nr 6, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 613+100.
Zdj. 12. Zbiornik nr 6, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 613+100.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
43
Zdj. 13. Zbiornik nr 7, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 613+650.
Zdj. 14. Zbiornik nr 7, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 613+650.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
44
Zdj. 15. Zbiornik nr 8, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 614+300.
Zdj. 16. Zbiornik nr 9, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 616+000.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
45
Zdj. 17. Zbiornik nr 9, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 616+000.
Zdj. 18. Zbiornik nr 9, będący naturalnym siedliskiem płazów - km 616+000.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
46
Zdj. 19. Niezabezpieczona studzienka telekomunikacyjna, z której wydobyto płazy przy współpracy z lokalnymi pracownikami Rejonu Dróg w Pszczynie oraz Telekomunikacji Polskiej.
Zdj.20. Zabezpieczona studzienka telekomunikacyjna, z której wydobyto płazy przy współpracy z lokalnymi
pracownikami Rejonu Dróg w Pszczynie oraz Telekomunikacji Polskiej.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
47
Zdj. 21. Para Ŝab trawnych Rana temporaria w pobliŜu drogi S1.
Zdj. 22. Para Ŝab trawnych Rana temporaria zaobserwowana w pobliŜu drogi S1.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
48
Zdj. 23. Dorosły samiec traszki zwyczajnej Triturus vulgaris znaleziony w pobliŜu drogi S1.
Zdj. 24. śaba wodna Rana esculenta zaobserwowana w pobliŜu drogi S1.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
49
Zdj. 25. Kumak nizinny Bombina bombina znaleziony w pobliŜu drogi S1.
Zdj. 26. śaba jeziorkowa Rana lessonae znaleziona w pobliŜu drogi
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
50
S1 Zdj. 27. Para ropuch szarych znaleziona w pobliŜu drogi S1.
Zdj. 28. Dwie samice traszki grzebieniastej Triturus cristatus oraz jedna samica traszki zwyczajnej Triturus
vulgaris złapane w pobliŜu drogi S1.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
51
Zdj. 29. Siatka z tworzywa sztucznego zabezpieczająca płazy przed przedostawaniem się na jezdnię drogi S1.
Zdj. 30. Ogrodzenie drogi S1 z zabezpieczeniem dla płazów w postaci siatki z tworzywa sztucznego.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
52
Zdj. 31. Ogrodzenie drogi S1 szczelnie zabezpieczone siatką dla płazów.
Zdj. 32. Szczelne połączenie pomiędzy siatką i wyjściem ewakuacyjnym.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
53
Zdj. 33. Szczelne połączenie pomiędzy siatką i wyjściem ewakuacyjnym.
Zdj. 34. Połączenie siatki dla płazów przy wyjściu ewakuacyjnym - km 615+200.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
54
Zdj. 35. Połączenie siatki dla płazów z płytą plexi - km 615+110.
Zdj. 36. Połączenie pomiędzy siatką i wyjściem ewakuacyjnym - km 615+200.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
55
Zdj. 37. Szczelne połączenie siatki dla płazów z płytą z plexi - km 614+510.
Zdj. 38. Martwy płaz z gatunku traszki grzebieniastej Triturus cristatus - km 613+900.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
56
Zdj. 39. Martwy płaz z gatunku ropuchy szarej Bufo bufo na km 615+800.
Zdj. 40. Martwy płaz z gatunku Ŝaby trawnej Rana temporaria na km 613+500.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
57
Zdj. 41. Martwy płaz z gatunku Ŝaby moczarowej Rana arvalis na km 613+400.
Zdj. 42. Nieszczelne połączenie pomiędzy siatką i wyjściem ewakuacyjnym.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
58
Zdj. 43. Nieszczelne połączenie pomiędzy siatką i wyjściem ewakuacyjnym - km 614+040. Pomimo
stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
Zdj. 44. Nieszczelna konstrukcja siatki dla płazów wykonana w systemie drenaŜowym w km 614-770, która
została skorygowana w pierwszych dniach wiosny. W tym rejonie swierdzono śmiertelność traszki grzebieniastej (1 osobnik).
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
59
Zdj. 45. Pęknięcia w płotku z plexi - km 614+140. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
Zdj. 46. Nieszczelności przy połączeniu siatki z płytą z plexi km 614+140. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
60
Zdj. 47. Popękana płyta z plexi będąca zabezpieczeniem dla płazów. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
Zdj. 48. Nieszczelność przy podstawie ekranów akustycznych - km 614+150. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
61
Zdj. 49. Nieszczelność u podstawy ekranów akustycznych - km 614+220. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
Zdj. 50. Pęknięcie w płycie z plexi - km 614+510. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
62
Zdj. 51. Nieszczelność u podstawy ekranów akustycznych - km 614+510. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
Zdj. 52. Nieszczelne połączenie siatki dla płazów z płytą z plexi - km 614+040. Pomimo stwierdzonych nieszczelności, nie zauwaŜono płazów przechodzących przez ogrodzenie w tym miejscu.
PRZEPROWADZENIE MONITORINGU PŁAZÓW W TYM EFEKTYWNOŚCI WYKONANIA DZIAŁAŃ MINIMALIZUJĄCYCH I KOMPENSUJĄCYCH NA ODCINKU TRASY EKSPRESOWEJ S-1 OBWODNICA GRODŹCA ŚLĄSKIEGO OD KM 613+ 570 DO KM 615+ 244
63
10.2 Załącznik kartograficzny
Top Related