Download - Od zabawy do mówienia. Poradnik dla rodziców i logopedów

5

Część I

Samogłoski dla malucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Dlaczego„Guguhopla”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11KtosięmożebawićzCiociąGuguhoplą? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozmowa z maluszkiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Rozmowazmaluszkiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Schematprowadzeniadialoguwokalicznego . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Pielęgnacja i stymulacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19„Oo”woda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20„Uuuu”dogóryjaksamolocik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21„Yy”–głośnazmianapieluszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21„Eeeee”–masujiwycierajmnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22„Aaa”–masujębuzięipatrzęwoczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22„Iii”naciskamypaluszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23„Am”jedzonko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23„Ba”nabrzuszekistópki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Samogłoskowy blues 0+ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Samogłoska „A” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26Pomagamyrękami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Zabawazpiłeczkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Zabawazkocykiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Oswajajzliterką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Małaksiążeczkazsamogłoskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Samogłoska „U” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Pomagamyrękami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Zabawazpiłeczkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Oswajajzliterką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Małaksiążeczkazsamogłoskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Samogłoska „I” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Pomagamyrękami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Odrywaniekarteczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Oswajajzliterką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Zabawazpiłeczkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Małaksiążeczkazsamogłoskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Samogłoska „O” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Pomagamyrękami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Zabawazpiłeczkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32„Akuku” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Oswajajzliterką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Małaksiążeczkazsamogłoskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Samogłoska „E” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Pomagamyrękami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Zabawazpiłeczkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Oswajajzliterką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Małaksiążeczkazsamogłoskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Samogłoska „Y” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Pomagamyrękami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Zabawazpiłeczkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Rozdzierajpapier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Oswajajzliterką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Małaksiążeczkazsamogłoskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Spistreści

6

Z kuferka cioci Guguhopli, czyli zabaw kilka, jak utrwalać samogłoski u Ani i Emilka . . . . . . . 39Pacynki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40Bańkimydlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42„Łapmisiu” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Budujemywieżę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Łapkazałapką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Papiertoaletowynawesoło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Rzutdocelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Dużapiłka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Pobrudźmamielustro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Klocki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Kloceknaklocek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45„Titi” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Samogłoskowalampka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Jestiniema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Głowanapodusię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Wyścigówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47„Guguhoplaj”zBeyonceiGawlińskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48Sylabajużtużtuż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Książeczka dla malucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Przygotowanieksiążeczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Część II

Od zabawy do mówienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Odzabawydomówienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Krok po kroczku, krok po kroczku – o rozwoju aż do roczku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Jakbawićsięzmiesięcznymniemowlęciem? . . . . . . . . . . . . . . . .65

2 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66Jakbawićsięz2‑miesięcznymniemowlęciem? . . . . . . . . . . . . . .66

3 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67Jakbawićsięz3‑miesięcznymniemowlęciem? . . . . . . . . . . . . . . 67

4 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69Jakbawićsięz4‑miesięcznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69


6 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Jakbawićsięz6‑miesięcznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

7 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Jakbawićsięz7‑miesięcznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . . .72

8 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73Jakbawićsięz8‑miesięcznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . . .73


10 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Jakbawićsięz10‑miesięcznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . .77

11 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Jakbawićsięz11‑miesięcznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

12 . miesiąc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80Jakbawićsięzrocznymmaluchem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

Jak sprawdzić, czy Twoje dziecko słyszy? . . . . . . . . . . . . . .81

7

Gugu, bebe, mama, łała, bawi się rodzina cała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Przytulaj,masuj,kołysz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85Łap,trzymaj,poruszajrączkami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86Dmuchaj,chuchaj,pluj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88„Gugu”,„hopla”,ruszajsięimów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90„Bul,bul,bul”,kąpielsłowna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90Gest,rytmicodziennychlebek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Dlastarszaków–paluszekiliterka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

O autorce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Oautorce,czylikimjestCiociaGuguhopla? . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Dodatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Recenzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Z kuferka cioci GuGuhopli

40

4 Z kuferka cioci GuGuhopli

Pacynki

Nałóż na rękę pacynkę. Naśladuj odgłosy zwierzątek, używając samogłosek. Następnie na-łóż pacynkę na rączkę dziecku. Zachęcaj je do naśladowania ruchów pacynki i powtarzania samogłosek.

Ćwiczymy „i”

Ćwiczymy „i”

Ćwiczymy „a” Ćwiczymy „u”

Ćwiczymy „u” Ćwiczymy „u”

Z kuferka cioci GuGuhopli Z kuferka cioci GuGuhopli

41

4

Ćwiczymy „i”

Ćwiczymy „a”

Ćwiczymy „a”

Ćwiczymy „u”

Z kuferka cioci GuGuhopli

42

4 Z kuferka cioci GuGuhopli

Bańki mydlane

Dmuchaj bańki mydlane, następnie dotykaj ich palcem, aby pękały. Jednocześnie wypowiadaj dowolną samogłoskę. Teraz kolej na malucha – zachęcaj go, aby sam dotykał baniek i powtarzał ustaloną samogłoskę.

„Łap misiu”

Ustaw misia lub innego pluszaka, który może bronić „bramki”. Tocz w jego kierunku piłeczki i głośno powtarzaj wybraną samogłoskę.

Z kuferka cioci GuGuhopli Z kuferka cioci GuGuhopli

43

4Budujemy wieżę

Układaj wieżę z krążków. Podczas nakładania każdego elementu wymawiaj wybraną samogło-skę. Zachęć dziecko do naśladowania. Krążki możesz nakładać na gumowy drążek. Dziecko także wymawia samogłoskę. Zabawę możecie zakończyć zrzuceniem wszystkich krążków, z głośnym okrzykiem „o”, „u” lub „a”.

Łapka za łapką

Odrysuj na kartonie dłonie dziecka i wy-tnij. Ułóż tor. Dziecko przesuwa rączkami po śladach i jednocześnie powtarza wybraną samogłoskę.

KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu

74

1 KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu

Kiedy oglądacie zwierzęta lub ilustracje, uży-��waj wyrażeń dźwiękonaśladowczych, np. „miau”, „hau”, „me”, „be”.

Kiedy jesteś naprzeciwko dziecka, ekspansyw-��nie wypuszczaj powietrze, wypowiadając sylaby „ba”, „pa”, „ta”, „da”, „ma”, „fa”, „by”, „py”, „ty”, „dy”, „my”, „fy”. W ten sposób maluch poczuje siłę wydechu.

Delikatnie przeciągaj z maluchem apaszkę, sznu-��rek, rajstopki, tak by dziecko trzymało za jeden koniec. Tej zabawie może towarzyszyć jakaś sy-laba, np. „oj”.

Zainteresuj maluszka kartonowymi pudłami, ��pokaż, jak można je otwierać i nimi manipu-lować.

Usiądź z maluchem na podłodze. Podrzucaj ��do góry lekką chustę, pokaż, w jaki sposób ją zła-pać, i zachęcaj dziecko, żeby Cię naśladowało.

Rozsyp cukier lub chrupki, pokaż dziecku, jak ��złapać je za pomocą kciuka i palca wskazującego. Możesz zerwać kwiatek i pokazać, jak odrywać płatki.

„ba”

, „pa”,

„ta”, „da”, „ma”, „fa”.

„fy”, „by”, „py”, „ty”, „dy”, „m

y”,

„fy”, „by”, „py”, „ty”, „dy”, „my”,

MIAU!

MIAU!

MIAU!

KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu

75

19. miesiącSprawdź, czy Twoje dziecko podobnie się zachowuje

Twój maluch z leżenia na plecach samodzielnie ��się podnosi i siada.

Jeśli schowasz zabawkę w pudełku lub kartonie, ��potrafi samodzielnie ją wyciągnąć.

Próbuje wykonywać gest „papa”.��

Rozumie zabawę „a kuku”.��

Maluch używa chwytu pęsetowego – łapie drobne ��przedmioty, łącząc kciuk i palec wskazujący.

Zaczyna wskazywać palcem, najczęściej na przed-��mioty, które chce dostać.

Utrzymuje z Tobą wspólne pole uwagi, z zain-��teresowaniem patrzy na rzeczy, zjawiska, które mu pokazujesz.

Jak bawić się z 9‑miesięcznym maluchem?

Twój maluch intensywnie się porusza, stwarzaj ��mu bezpieczne miejsca do raczkowania. Możesz układać niewielkie przedmioty, które musi mi-nąć, żeby dostać się do zabawki.

Rozwijaj muzyczną wrażliwość dziecka, słuchaj-��cie razem nagrań, śpiewajcie, klaszcząc w ręce lub uderzając lekkim przedmiotem o kartonowe pudełko.

Oglądajcie razem książeczki, niech obserwuje, ��co robią twoje ręce, kiedy wycierasz szmatką, zamykasz pudełka. W ten sposób będzie się bawić w oparciu o wspólne pole uwagi.

Jeśli maluszek nie wskazuje palcem, pokaż mu, ��jak to się robi – wskazuj „to jest miau”, „to jest mama”, „to jest hau” itp.

Usiądźcie na dywanie, postaw przed dzieckiem ��pudełko po butach, wrzuć do niego lekką mate-riałową piłeczkę lub inną zabawkę, wyciągnij. Następnie zachęcaj dziecko, żeby bawiło się po-dobnie.

Podawaj mu drobne przedmioty (pod kontrolą), ��tak by ćwiczyło łapanie przedmiotów kciukiem i palcem wskazującym.

KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu

76

1 KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu

W okresie letnim możecie w zabawie wykorzystać ��kwiatek. Zerwij go, pokaż dziecku, w jaki sposób może odrywać płatki. Następnie wrzucajcie je pojedynczo do przezroczystego pudełka. Przy każdym ruchu możesz wypowiadać jakąś sylabę z repertuaru dziecka, np. „ba”, „ła”, „ma”.

Narzucaj sobie na twarz pieluszkę, ściągaj ją ��– następnie zachęcaj dziecko, żeby robiło to za Ciebie.

10. miesiącSprawdź, czy Twoje dziecko podobnie się zachowuje

Twój maluch raczkuje, samodzielnie siedzi.��

Kiedy babcia lub tata zapyta np. „gdzie jest ��mama?”, dziecko będzie szukać opiekuna wzro-kiem, obracać się. Podobnie, kiedy zawołasz je po imieniu, odwróci główkę.

Maluch doskonali trudną umiejętność łapania ��niewielkich przedmiotów za pomocą palca wska-zującego i kciuka.

Twoje dziecko coraz chętniej reaguje na zabawy ��paluszkowe, np. „ważyła myszka kaszkę”, „idzie kominiarz po drabinie”, czy „a kuku”.

KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu KroK po KroczKu, KroK po KroczKu – o rozwoju aż do roczKu

77

1Jak bawić się z 10‑miesięcznym maluchem?

To okres istotny dla dalszego rozwoju mowy. ��Dziecko powtarza dużo sylab. Im częściej po-wtarza, tym lepiej. Żeby opanować język, musi przejść drogę od powtarzania, przez rozumienie do samodzielnego nazywania. Najpierw będzie powtarzało za Tobą „mama”. Kiedy uda mu się powtórzyć, Twoja radosna reakcja: „tak, powie-działeś mama, mama już idzie” ułatwi dziecku dopasowanie słowa do jego znaczenia i naukę rozumienia języka. Dopiero gdy zrozumie, będzie wypowiadać pierwsze znaczące słowa.

Żeby poznać świat, trzeba się ubrudzić. Pozwól ��dziecku na samodzielne próby jedzenia, na do-tykanie rzeczy o różnej powierzchni, fakturze. Zabezpiecz mieszkanie i stwórz wygodny teren do eksploracji na czworaka.

Usiądźcie na podłodze, weź kilka zabawek. Mów ��do dziecka „daj misia”, „daj piłkę”. Najpierw po-dawaj zabawki za malucha, z czasem zachęcaj go do naśladowania Ciebie. W ten sposób dziecko będzie się uczyło rozumienia poleceń.

Paluszki i rączki ćwiczcie w zabawie w przesy-��pywanie. Daj dziecku dwa kartonowe lub pla-stikowe pojemniki i zachęcaj do przesypywania chrupek lub małych, lekkich piłeczek.

Ułóż przed brzdącem kilka plastikowych pojem-��niczków na żywność. Pod jednym z nich ukryj kilka ulubionych chrupek, zachęcaj dziecko do odkrywania pojemniczków.

Rozsyp przed maleństwem duże guziki i zachęcaj ��do zabawy nimi, w ten sposób będzie ćwiczyć trudne trzymanie przedmiotu kciukiem i palcem wskazującym. Guziki muszą być duże, tak żeby maluch ich nie połknął. Zawsze nadzoruj zaba-wę z niewielkimi przedmiotami i nie zostawiaj z nimi dziecka.

Jak Twój maluch uczy się języka?

POWTARZANIE ROZUMIENIESAMODZIELNE NAZYWANIE

97

3O autOrce

Dr Marzena Machoś‑Nikodem jest logopedą, specjalistą wczesnej logopedii klinicznej, filologiem, oligofrenopedagogiem oraz kynoterapeutą. Zajmuje się terapią mowy małych dzieci, pracuje w ośrodku wczesnej interwencji oraz w szkole integracyjnej. Jako wykładowca prowadzi zajęcia na studiach po-dyplomowych na kilku uczelniach. Jest autorką kilkudziesięciu artykułów z zakresu terapii mowy i językoznawstwa. Opublikowała pierwszy polsko-języczny dogoterapeutyczny program wspierania komunikacji dziecka z deficytami rozwojowymi.

O autorce, czyli kim jest Ciocia Guguhopla?

101

DODatek 4„Od zabawy do mówienia” to książeczka przezna-czona dla rodziców i ich pociech. Okres pierwszych 12 miesięcy życia to doskonały czas, który oprócz pielęgnacji można poświęcić na zabawy stymulujące rozwój mowy.

Autorka – dr Marzena Machoś – w przystępny oraz zabawny sposób wprowadza dziecko, rodzica i tera-peutę w świat zabawy z podstawowymi dźwiękami mowy. Zastosowanie prostych rekwizytów z włącze-niem dźwięku i ruchu niewątpliwie ułatwi dziecku naukę pierwszych głosek. Nawiązanie komunikacji językowej i społecznej przez wspólną zabawę dziecka z dorosłymi daje nieograniczone możliwości do roz-wijania mowy. Polecam tę publikację zarówno ro-dzicom jak i terapeutom rozpoczynającym pracę z najmłodszymi dziećmi, które z różnych przyczyn mają utrudniony rozwój psychosensomotoryczny.

Dr Anna Regner

neurologopeda, pedagog, specjalista metody C.R. Moralesa,

wykładowca

Chyba po raz pierwszy rodzice niemowląt i terapeuci otrzymują lekką w formie, zabawną i – co najważ-niejsze – rozwijającą kreatywność propozycję uspraw-niania umiejętności komunikacyjnych niemowlęcia. Autorka krok po kroku, w zgodzie z ontogenetycznym rozwojem języka, uczy rodziców wspierania rozwoju mowy dziecka i podpowiada im i terapeutom, jak łączyć rozwój ruchu, mowy i ciekawości dziecka: „co dalej?”. Dzięki opanowaniu umiejętności wokalizacji dziecko otrzymuje po raz pierwszy w życiu możliwość wyrażenia samego siebie. Pozycja jest szczególnie cenna dla rodziców wszystkich dzieci, u których przyswajanie języka nie przebiega zgodnie z nor-mą. Rzadko mamy okazję skorzystać z tak dojrzałej i przemyślanej propozycji. Gorąco polecam.

Mira Rządzka

neurologopeda, specjalista wczesnego wspomagania

rozwoju dziecka, trenerka masażu Shantala, pomysłodawczyni DBDL, wykładowca

Recenzje