Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Zakład Badania Żywności i Przedmiotów UżytkuZakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład HigienyZakład Higieny
Jacek Postupolski Postupolski
Monitorowanie występowania Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywnościmikotoksyn w żywności
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów
Użytku NIZP-PZH Rozporządzenie MZ z dnia 26 kwietnia 2004 w sprawie laboratoriów referencyjnych (Dz. U nr
97 poz. 976)
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów
Użytku NIZP-PZH• Opracowywanie, weryfikacja i wdrożenie metod
analitycznych• Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki• Opracowywanie projektów przepisów krajowych• Opracowywanie planów pobierania próbek do badania
żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS
• Organizowanie badań biegłości w zakresie zanieczyszczeń chemicznych i mikrobiologicznych, w tym mikotoksyn
• Współpraca z organizacjami międzynarodowymi (Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF)
• Współpraca z CRL w tym ds. mikotoksyn• Uczestnictwo w pracach KT PKN
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów
Użytku NIZP-PZH• Opracowywanie, weryfikacja i wprowadzanie metod
analitycznych• Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki• Opracowywanie projektów przepisów krajowych• Opracowywanie planów pobierania próbek do badania
żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS
• Organizowanie badań biegłości w zakresie mikotoksyn • Współpraca z organizacjami międzynarodowymi
(Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF)
• Współpraca z CRL ds. mikotoksyn• Uczestnictwo w pracach KT PKN
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu
sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami
dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt
„monitorowanie" oznacza prowadzenie zaplanowanej sekwencji obserwacji i pomiarów w celu uzyskania obrazu stanu zgodności z prawem paszowym i żywnościowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program monitoringu realizowany jest przez
„Plany pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej
kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej”
Opracowywane w NIZP-PZH od 2003 r.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Podstawowe cele
• Ocena narażenia na zanieczyszczenia• Kontrola skuteczności działań nadzorowych• Kontrola skuteczności działań
zapobiegawczych dokonywanych przez branżę żywnościową
• Dane do dyskusji nad ustanowieniem nowych /rewizji maksymalnych poziomów zanieczyszczenia
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Zagadnienia objęte programami monitoringowymi koordynowanymi lub
wykonywanymi przez ZBŻiPU• Zanieczyszczenia mikrobiologiczne żywności
– Salmonella w jajach z obrotu handlowego i produktach pochodzenia zwierzęcego
– Bakterie chorobotwórcze (E. coli, S. aureus, Salmonella) w wybranych środkach spożywczych
• Badania monitoringowe zawartości:– Pb, Cd, Hg, As, Sn w środkach spożywczych– azotanów w sałacie i szpinaku– azotanów i azotynów w przetworach mięsnych– 16 WWA w olejach roślinnych – 16 WWA w rybach wędzonych i konserwach rybnych– furanu w produktach dla niemowląt i małych dzieci– furanu w kawie– 3-MCPD w wybranych środkach spożywczych– mikotoksyn w wybranych środkach spożywczych
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Programy monitoringowe koordynowane (k) lub wykonywane
(w) przez ZBŻiPU w zakresie mikotoksyn
•2004 - Aflatoksyny w wybranych środkach spożywczych (k)
•2005 - Mikotoksyny w produktach dla niemowląt i małych dzieci (k)
•2006 - Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych (k)
•2009 – Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw (k) - realizowane
•2004 - Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach (w)
•2006 - Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie (w)
•2007 - Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych (w)
•2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci (w) - realizowane
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany przez ZBŻiPU - 2004 Oznaczanie poziomu
ochratoksyny A w przyprawach - cele
• Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej dla urzędowej kontroli
• określenie poziomów zanieczyszczenia OA w wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego z terenu całego kraju, jak również dla oceny narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z przypraw.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach
ProduktLiczba próbek
zakres [µg/kg]
Najwyższy poziom [µg/kg]
średnia
[µg/kg]
Mediana [µg/kg]
< 1,4 1,4 - 10
> 10
papryka 81 4 58 19 71,6 8,25 6,56
pieprz 77 29 43 5 99,6 5,26 1,96
gałka muszkatołowa
31 18 10 3 26,0 3,79 1,12
imbir 27 24 3 0 5,9 0,37 0,0
kurkuma 15 11 2 2 64,2 8,29 0,55
inne 12 10 2 0 - - -
Razem 244
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach - wnioski
• Maksymalne poziomy stwierdzone w pieprzu i papryce mogą stanowić znaczny udział w dziennym narażeniu konsumenta (ok. 20% TDI)
• Umiarkowane i zrównoważone spożycie nie stanowi ryzyka dla zdrowia konsumenta.
• Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii przypraw, a poziom mikotoksyn w przyprawach powinien być tak niski, jak to możliwe. Wydaje się zasadne ustalenie maksymalnego dopuszczalnego poziomu OTA w przyprawach, a zwłaszcza w papryce i pieprzu.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Wydawnictwa Metodyczne PZH
Oznaczanie ochratoksyny A w przyprawach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program koordynowany 2004Aflatoksyny w wybranych środkach
spożywczych
• Sprawdzenie w próbkach żywności pochodzących z obrotu handlowego prawidłowości zastosowanych dotychczas działań zapobiegawczych zarówno w produkcji jak i kontroli
• Ogółem przebadano 289 próbek orzechów arachidowych i ich przetworów oraz 199 próbek kukurydzy i przetworów.
• Nieliczne kwestionowane próbki orzechów arachidowych (3 z 289 zbadanych próbek)
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program koordynowany 2005Mikotoksyny w produktach dla
niemowląt i małych dzieci• Cel - sprawdzenie w próbkach surowców oraz
produktów gotowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci pobieranych z obrotu detalicznego zgodności z obowiązującymi przepisami w zakresie zanieczyszczenia mikotoksynami: AF B1 i M1, OTA i patuliną.
• Pobrano 475 próbek, w których wykonano 728 oznaczeń
• W jednej (Jabłka – deser od 5. miesiąca) stwierdzono zawartość patuliny (15 g/kg) przekraczającą maksymalny dopuszczalny poziom wg. Rozporządzenia WE 466/2001.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Wydawnictwa Metodyczne PZHOznaczanie aflatoksyny B1 (AF B1) w produktach dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie patuliny w soku jabłkowym i przetworach z jabłek, w tym w produktach dla niemowląt i małych dzieci, metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem do fazy stałej (SPE). Warszawa, 2005Oznaczanie ochratoksyny A w produktach mleczno-zbożowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego.Warszawa, 2006
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany w ZBŻiPU - 2006
Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A
w słodzie i piwie
Badania poziomów zanieczyszczenia OTA słodu i piwa pochodzących z browarów z terenu całego kraju oraz ocenę narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z piwa.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A
w słodzie i piwie
ProduktLiczba próbek
Liczba próbek w zakresie
[µg OTA/kg] Maksymalny poziom
[µg/kg]
Średnia<LOQ[µg/kg]
Średnia z
próbek[µg/kg]
< 0,1 0,1 - 3 > 3
Słód 90 38 44 8 18,6 2,1 1,2
ProduktLiczba próbek
Liczba próbek w zakresie
[µg OTA/l] Maksymalny poziom
[µg/l]
Średnia
<LOQ[µg/l]
Średnia z
próbek [µg/l]
< 0,06
0,06 - 0,2
> 0,2
Piwo 89 58 19 12 0,79 0,18 0,083
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A
w słodzie i piwie - wnioski
• Piwo nie jest istotnym źródłem OTA w diecie. Tygodniowe pobranie OTA z piwem dla średniej wartości spożycia wynosi 2,4 ng/kg m.c., co odpowiada ok. 2 % TWI
• Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii słodu – w 8 próbkach z 90 zbadanych stwierdzono wyższy poziom niż obowiązuje w Rozporządzeniu WE 1881/2006 tj 3,0 µg/kg; maksymalny stwierdzony poziom sześciokrotnie przekracza tę wartość.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia
toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych
• Ocena w zakresie zanieczyszczenia toksynami Fusarium wybranych środków spożywczych
• W monitoringu produktów dla niemowląt i małych dzieci wykonano 182 oznaczenia. – W 1 próbce z 71 zbadanych stwierdzono przekroczenie
poziomu zanieczyszczenia DON w kaszce kukurydzianej(739 µg/kg)
– W przypadku fumonizyn w 2 z 70 próbek stwierdzono przekroczenie poziomu proponowanego jako najwyższy dopuszczalny (mąka kukurydziana– 264 µg/kg i kaszka kukurydziana – 231 µg/kg)
– W 72 próbkach nie stwierdzono przekroczeń proponowanego najwyższego dopuszczalnego poziomu ZEA
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia
toksynami Fusarium cd.
• W przypadku monitoringu poziomu toksyn Fusarium w produktach ogólnego przeznaczenia otrzymanych z kukurydzy w kierunku zanieczyszczenia toksynami Fusarium – w 105 próbkach oznaczono fumonizyny B1 i B2; w jednej
próbce stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu dla FB (popcorn – 1100 µg/kg);
– w 138 próbkach oznaczono DON oraz ZEA; dla DON w 4 próbkach stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu (1590 µg/kg ziarno kukurydzy; 1223 µg/kg kaszka, 844 µg/kg popcorn), dla ZEA w 2 próbkach (popcorn 481 µg/kg i 117 µg/kg).
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia
toksynami Fusarium - wnioski
• Zarówno w przypadku produktów dla dzieci i niemowląt jak i produktów spożywczych otrzymanych z kukurydzy stwierdzono zbyt wysokie ( w stosunku do obowiązujących lub planowanych) poziomy zanieczyszczenia toksynami Fusarium. Szczególne zaniepokojenie budzi wykrycie przekroczeń w produktach dla niemowląt i małych dzieci.
• Konieczne jest wdrożenie przez producentów i przedsiębiorców branży spożywczej odpowiednich działań, mających na celu wyeliminowanie zagrożeń,
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Wydawnictwa Metodyczne PZHOznaczanie toksyn Fusarium - deoksyniwalenolu (DON) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie toksyn Fusarium - zearalenonu (ZEA) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku
zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - cel
• Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej do celów urzędowej kontroli
• określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach zbożowych, ze szczególnym uwzględnieniem otrzymanych z owsa, jak również dla wstępnej oceny narażenia populacji
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku
zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych
Metoda HPLC – MS/MS
Toksyna T-2 HT-2
Granica wykrywalności 3g/kg 4g/kg
Granica oznaczalności 5 g/kg; 7 g/kg
Odzysk 75% 87%
Powtarzalność 8 % 12 %
Niepewność 17 % 17 %
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku
zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych
Ogółem
Przetwory z owsa
Pozostałe
Liczba próbek ogółem 107 65 42
% próbek > LOD 43 60 14
% próbek > 50g/kg (T-2 + HT-2)
7,4 9,2 4,7
Średnia (T-2 + HT-2) g/kg 11,7 22,5 7,0
Mediana (T-2 + HT-2) g/kg 3 6,9 1,5
Wartość maksymalna (T-2+HT-2) g/kg
109 109 95,6
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku
zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - wnioski
• Opracowana metoda oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w przetworach zbożowych techniką HPLC-MS/MS spełnia wymagania dla kontroli urzędowej
• W produktach pochodzących z owsa stwierdzano częściej obecność toksyn T-2 i HT-2 oraz ich wyższe zawartości (22,5 g/kg) niż w pozostałych przetworach zbożowych (7,0 g/kg).
• Wartości tolerowanego dziennego pobrania dla toksyn T-2 i HT-2 nie są przekroczone
Uwaga - warunki pogodowe - kontynuowanie badań.
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Plan pobierania próbek w ramach monitoringu i urzędowej kontroli na 2009 r.
w Państwowej Inspekcji Sanitarnej wg asortymentu żywności i zakresów badań w kierunku mikotoksyn (aflatoksyn B1, B2, G1,
G2, aflatoksyny M1, ochratoksyny A, patuliny, toksyn Fusarium - DON, ZEA, fumonizyn oraz toksyn T-2 i HT-2) w wybranych środkach spożywczych
• 1350 próbek – kontrola urzędowa• 150 próbek - monitoring
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program realizowany przez ZBŻiPU - 2009 2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w
produktach dla niemowląt i małych dzieci - aktualnie realizowany
• Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w żywności dla niemowląt i małych dzieci do celów urzędowej kontroli
• określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Program koordynowany 2009 Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw – obecnie
realizowaneWdrożenie zmian do Rozporządzenia 1881/2006
przyprawy: proponowany poziom 15-30 g/kg• Wdrożenie zasad pobierania próbek i metod
analitycznych przez kontrolę urzędową• Określenie poziomów zanieczyszczenia OA w
wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Współpraca pomiędzy laboratoriami PIS i NIZP-PZH - „wartość dodana”
• Wdrożenie i akredytacja nowych metod analitycznych
• Uczestnictwo laboratoriów PIS w badaniach biegłości
• Informacje o: – stosowanych metodach i ich charakterystyce
(granice oznaczalności, wartość odzysku, niepewność)
– pobieraniu próbek – zakres – sposobie przedstawiania wyników
• Podstawa do wytyczania przyszłych kierunków badań
• Dostosowanie programów szkoleń do bieżących potrzeb
Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009
Dziękuję za uwagę !
Top Related