Download - Karty miejskie w Polsce jako etap w rozwoju płatności ... · Technologiczne standardy karty miejskiej i ogólny schemat działania Jak przedstawiono to w punkcie powy ej, karta

ŁUKASZ ZAKONNIK

Uniwersytet Łódzki

KARTY MIEJSKIE W POLSCE JAKO ETAP W ROZWOJU PŁATNOCI BEZGOTÓWKOWYCH OPIEWAJ�CYCH NA NISKIE KWOTY

Streszczenie

W tym artykule autor prezentuje problem u�ycia kart miejskich w Polsce. Autor

przedstawia opis kilku interesuj�cych rozwi�za�, zwracaj�c uwag� na aspekt płatno-

�ci bezgotówkowych.

Słowa kluczowe: Karty miejskie, płatno�ci bezgotówkowe, e-handle

1. Wprowadzenie

Na wst�pie tego artykułu nale�y zastanowi si� nad dwoma poj�ciami zawartymi w tytule

opracowania.

Po pierwsze nale�y zdefiniowa poj�cie karty miejskiej. Nie jest to proste, bo termin ten po-

wstał stosunkowo niedawno i pocz�tkowo stanowił wył�cznie ogólne okre�lenie karty (najcz��ciej

bardzo podobnej wymiarowo do standardowej karty płatniczej), przy pomocy której mo�na było

dokonywa pewnych płatno�ci na rzecz usług publicznych dostarczanych przez poszczególne

miasta (a w�ród tych usług najcz��ciej chodziło o transport lokalny). Je�li pokusi si� o skorzysta-

nie z internetowej encyklopedii wikipedia (jako tej, która chyba najszybciej reaguje na zmiany

i powstawanie nowych poj� ) mo�na zobaczy , �e w polskoj�zycznej wersji wikipedii wpisanie

terminu karta miejska powoduje przekierowanie na hasło karta zbli�eniowa1. Cho zestawienie

tych terminów jest w pewnym sensie słuszne, to oczywi�cie nie mo�na postawi znaku równo�ci

mi�dzy tymi dwoma poj�ciami. Rozs�dn� definicj� wydaje si� by definicja, któr� przedstawiono

na Kongresie ITS, a która mówi, �e karta miejska to:

„karta elektroniczna (chipowa) u�ywana do wnoszenia opłat w co najmniej dwóch z nast�pu-

j�cych obszarów: transport publiczny, parkowanie oraz wst�p do miejskich obiektów kultury

i sportu”2.

Tego rodzaju definicja jest o tyle problematyczna, �e na jej podstawie z kilkudziesi�ciu istnie-

j�cych rozwi�za� karty miejskiej w Polsce nale�ałoby bra pod uwag� tylko kilka – cała reszta

byłaby uznana jako elektroniczny bilet komunikacji lokalnej. Niemniej, korzy� wynikaj�ca

z powy�szej definicji sprowadza si� do mo�liwo�ci zastanowienia si� tylko nad wiod�cymi

w kraju rozwi�zaniami z danej dziedziny.

Drugi termin pojawiaj�cy si� w tytule opracowania to bezgotówkowe płatno�ci opiewaj�ce na

niskie kwoty. W tym miejscu autor przedstawi jeden3 z bardziej znanych podziałów zwi�zanych

z ogólnie poj�t� problematyk� płatno�ci: makropłatno�ci, minipłatno�ci, mikropłatno�ci, milipłat-

no�ci.

Podział ten ma na celu – w sumie w mniej lub bardziej precyzyjny sposób – okre�li przedzia-

1 Patrz: [15] 2 Patrz: [2] 3 Wi�cej rozwa�a� na ten temat (szczególnie w zakresie mikropłatno�ci) w: [3].

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�

Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010

168

ły kwotowe dokonywanych płatno�ci. W literaturze polskoj�zycznej przyj�to przedziały te przed-

stawia w sposób nast�puj�cy (patrz tabela poni�ej).

Tabela 1. Okre�lenia klas płatno�ci na rynku polskim

Termin Kwota transakcji

Makropłatno�ci Powy�ej 1000 zł

Minipłatno�ci Od 100 zł do 1000 zł

Mikropłatno�ci Od 1 zł do 100 zł

Milipłatno�ci Poni�ej 1 zł

ródło: [1]

W �wietle powy�ej przedstawionych okre�le�, autor zakłada, �e płatno� opiewaj�ca na nisk�kwot� powinna mie�ci si� w ramach terminu mikropłatno� .

2. Technologiczne standardy karty miejskiej i ogólny schemat działania

Jak przedstawiono to w punkcie powy�ej, karta miejska powinna generalnie by kart� elek-

troniczn�. W definicji nie podano jednak jednego wa�nego faktu, �e w chwili obecnej na rynku

polskim obowi�zuj�cym standardem s� karty zbli�eniowe w technologii MIFARE4.

Poni�ej przedstawiono schemat budowy karty opartej o wspomnian� technologi�5.

4 Cho� na �wiecie istniej� inne standardy zwi�zane z technologi� zbli�eniow� np.: FeliCa. 5 Wi�cej informacji na stronie : [9].

Łukasz Zakonnik

Karty miejskie w Polsce

jako etap w rozwoju płatno�ci bezgotówkowych opiewaj�cych na niskie kwoty

169

Rys. 1. Schemat budowy karty MIFARE

ródło: [13].

Najwa�niejsze parametry technologii MIFRE s� nast�puj�ce6:

• Transmisja danych bezdotykowa;

• Zasi�g optymalny od czytnika – do 100 mm;

• Transfer danych na poziomie 100 kbit/s;

• Wa�no� przechowywanych danych – 10 lat;

• Mo�liwo� zapisu do 100 tysi�cy cykli.

Ogólny schemat działania karty miejskiej przedstawiono natomiast na rysunku poni�ej:

6 Dotyczy wi�kszo�ci rozwi�za� implementacji karty miejskiej w Polsce a opartej na MIFARE. Na podstawie: [13].



170

Rys. 2. Schemat działania karty miejskiej

ródło: [6]

3. Mo�liwo�ci wykorzystania karty miejskiej

Jak ju� wcze�niej wspomniano, głównym zakresem zastosowa� karty miejskiej s� płatno�ci

zast�puj�ce opłaty za bilety komunikacji miejskiej. Jednak�e według podanej definicji, płatno�ci

takie nie powinny by jedynymi mo�liwymi do zrealizowania. Co wi�cej, karta miejska nie musi

by przeznaczona wył�cznie do dokonywania płatno�ci. Zakres najpowszechniejszych zastosowa�przedstawiono poni�ej:

• transport publiczny,

• parkowanie,

• wst�p do o�rodków kultury (ewentualnie na imprezy kulturalne),

• wst�p na tereny sportowe (ewentualnie na imprezy sportowe),

• �rodek płatniczy w instytucjach zwi�zanych umowami z miastem,

• zakupy w automatach z napojami,

• elektroniczna portmonetka,

• integracja z elektroniczn� legitymacj� studenck� (ELS),

• baza dla podpisu elektronicznego,

• elementy systemów bezpiecze�stwa.

Łukasz Zakonnik



171

4. Karty miejskie – podział dodatkowy

Ze wzgl�du na fakt, �e karty miejskie w wielu polskich miastach s� jednak tylko form� opłaty

transportowej (a wi�c tym samym nie spełniaj� wymogów stawianych w definicji) przydatny

wydaje si� dodatkowy podział tzw. „kart miejskich”. Podział ten mo�e bazowa na nast�puj�cych

przesłankach7:

a) typowa karta miejska – czyli u�ywana w wi�cej ni� jednym charakterze w dokonywanych

płatno�ciach. Do kart takich mo�na zaliczy karty w nast�puj�cy miastach:

• Warszawa,

• Kraków,

• Rybnik,

• Cz�stochowa.

b) karta o funkcji elektronicznego biletu komunikacji miejskiej z dodatkowymi udogodnieniami.

Do kart takich mo�na zaliczy karty w nast�puj�cy miastach:

• Gda�sk,

• Wałbrzych,

• Pozna�, • Suwałki.

c) elektroniczny bilet komunikacji miejskiej8. Do kart takich mo�na zaliczy karty w nast�puj�cy

miastach9:

• Gdynia,

• Głogów,

• Inowrocław,

• Jaworzno,

• Kalisz,

• Kołobrzeg,

• Lublin,

• Mielec,

• Piła,

• Piotrków Trybunalski,

• Radomsko,

• Szczecin,

• Tczew,

• Wejherowo.

7 Warto porówna� podobn� prób� podziału w: [2]. 8 Nale�y tak�e pami�ta�, �e w kilku miastach wprowadzono równolegle – albo zamiast karty miejskiej – inne formy

elektronicznego dokonywania opłat za przejazd transportem lokalnym – patrz np. mPay (www.mpay.pl) czy moBILET (www.mobilet.pl). 9 Ze wzgl�du na wspomniane kwestie ró�nic w definicji mo�e si� okaza�, �e i inne miasta b�d� deklarowały posiadanie tzw.

Karty miejskiej.



172

5. Przegl�d istniej�cych rozwi�za�

W tym miejscu przedstawiony zostanie krótki przegl�d kart miejskich wymienionych w punk-

cie poprzednim w podpunktach a (przedstawiane szerzej) oraz b.

5.1. Warszawa

Karta warszawska jest jedn� z najstarszych rozwi�za� istniej�cych w kraju.

Rys. 3. Przykład karty miejskiej z Warszawy

(istnieje mo�liwo�� utworzenia karty według własnej koncepcji)

ródło: [22].

Tabela 2. Opis Warszawskiej Karty Miejskiej

Cecha Opis

Nazwa Warszawska Karta Miejska.

Data wej�cie na rynek Pa�dziernik 2001 roku.

Koszt wprowadzenia projektu Około 100 milionów PLN.

Koszt wydania dla klienta Wydawana bezpłatnie (na pocz�tku projektu koszt 5 PLN).

Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela jak i imienne (bilety okresowe wymagaj� od 2010 roku

personalizacji).

Funkcjonalno� płatnicza Opłata za bilety w transporcie lokalnym10. U�ytkownik musi aktywowa zakupiony bilet w kasowniku.

Opłaty za parkowanie.

Współpraca z Elektroniczn�Legitymacj� Studenta

Tak

Inne cechy Posiadacze karty (w ogóle biletu) mog� korzysta z bezpłatnych parkin-

gów w ramach programu ParkujiJed�11

ródło: Opracowanie własne na podstawie [22], [17], [14].

10 Warto zaznaczy�, �e istnieje tak�e inne rozwi�zanie tzw. E-bilet oparty o usług� mPay – patrz: [22]. 11 Patrz: [22].

Łukasz Zakonnik



173

5.2. Kraków

Kraków od do� długiego czasu wprowadzał ró�ne rozwi�zania mog�ce by uznawane za

Kart� miejsk� – m.in. do chwili obecnej oferuje turystom specjaln� kart� turystyczn�.

Rys. 4. Przykład karty miejskiej z Krakowa

ródło: [11].

Tabela 3. Opis Krakowskiej Karty Miejskiej

Cecha Opis

Nazwa Krakowska Karta Miejska.

Data wej�cie na rynek 1 wrze�nia 2007 roku (próby od 2005 roku).

Koszt wprowadzenia projektu 9,2 miliona PLN.

Koszt wydania dla klienta Wydawana bezpłatnie.

Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela.

Funkcjonalno� płatnicza Opłata za bilety w transporcie lokalnym.

Opłaty za parkowanie12.

W planach inne typy płatno�ci.


Tak.

Inne cechy W 2008 roku nast�piło około 1 miliona

wykupie� biletów okresowych zapisanych na

Krakowskiej Karcie Miejskiej.

Istnieje tak�e Krakowska Kart Turystyczna,

która umo�liwia przejazdy transportem lokal-

nym i wst�p do muzeów. Karta wydawana jest

na 1–3 dni13.

ródło: Opracowanie własne na podstawie [7], [10].

12 Mo�na płaci� tak�e z wykorzystaniem systemu mPay. 13 Patrz: [8].



174

5.3. Rybnik

Rybnik cho – w porównaniu do Warszawy czy Krakowa – nie jest du�ym miastem, stał si�pionierem w wydawaniu Karty miejskiej z innymi funkcjonalno�ciami ni� tylko bilet elektronicz-

ny.

Rys. 5. Przykład karty miejskiej z Rybnika

ródło: [6].

Tabela 4. Opis Elektronicznej Karty Miejskiej z Rybnika

Cecha Opis

Nazwa Elektroniczna Karta Miejska.

Data wej�cie na rynek Listopad 2006 roku.


Koszt wydania dla klienta Wydawana bezpłatnie (ale wymagana aktywacja – czyli np. zakup biletów

jednorazowych za minimum 8 PLN).

Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela i imienna.

Funkcjonalno� płatnicza Opłaty za bilety w transporcie lokalnym (tak�e bilety jednorazowe).

Wymagane ka�dorazowe zbli�enie karty do czytnika w �rodku komunika-

cji – nawet w przypadku biletu okresowego.

Opłaty za parkowanie.

Bilety wst�pu do jednostek rekreacyjnych MOSiR i CRiR Bushido.


Bd.

Inne cechy Opłaty za korzystanie z miejsc targowych.

Mo�liwo� wbudowania elektronicznego podpisu14.

ródło: Opracowanie własne na podstawie [14], [6].

14 Wymagany interfejs stykowy i co wa�ne elektroniczny podpis wystawiany jest przez SEKAP, który nie ma uprawnie� do

wydawania kwalifikowanego podpisu elektronicznego.

Łukasz Zakonnik



175

5.4. Cz�stochowa

Rozwi�zanie u�ytkowane w Cz�stochowie jest cz��ciow� prób� przeniesienia funkcjonalno�ci

karty rybnickiej.

Rys. 6. Przykład karty miejskiej z Cz�stochowy

ródło: [5].

Tabela 5. Opis Cz�stochowskiej Karty Miejskiej

Cecha Opis

Nazwa Cz�stochowska Karta Miejska.

Data wej�cie na rynek 13 lipca 2007 roku.


Koszt wydania dla klienta Spersonalizowana karta wydawana bezpłatnie a karta na okaziciela

kosztuje 15 PLN.

Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela i imienna.

Funkcjonalno� płatnicza Opłaty za bilety w transporcie lokalnym (tak�e bilety jednorazowe).

Wymagane ka�dorazowe zbli�enie karty do czytnika w �rodku komunika-

cji – nawet w przypadku biletu okresowego.

Posiada funkcjonalno� elektronicznej portmonetki ale z wykorzystaniem

jak na razie tylko do zakupu biletów jednorazowych.


Bd.

Inne cechy Brak.

ródło: Opracowanie własne na podstawie [12].



176

5.5. Miasta o kartach o funkcji elektronicznego biletu komunikacji miejskiej z dodatkowymi

udogodnieniami

Tabela 6. Opis innych kart miejskich

Miasto

Data

wej�cia

na rynek

Koszt wydania

dla klienta

Mo�liwo�ci

personalizacji

Funkcjonalno� płatnicza

Współpraca

z ELS Inne Cechy

Suwałki 2007 rok.

Wydawana

bezpłatnie,

chyba, �e

u�ytkownik chce

zamie�ci zdj�cie(koszt 20

PLN).

Karty imien-

ne.

Opłaty za bilety

w transporcie

lokalnym. Bd.

Planowane

zastosowanie

w innych

opłatach – np.

opłatach

parkingowych.

Pozna�Kwiecie�

2003

roku.

Pobierana

kaucja 16 PLN

(karta imienna),

10 PLN (karta

na okaziciela).

Karty na

okaziciela i

imienne.

Opłaty za bilety

w transporcie

lokalnym.

Tak

Karta nazywa

si� KOM-

KARTA. Pod

nazw� Po-

zna�ska Karta

Miejska

wyst�puje

karta tury-

styczna15

.

Wałbrzych 2004 rok.Pobierana

kaucja 11 PLN.

Karty na

okaziciela.

Opłaty za bilety

w transporcie

lokalnym (bilety

okresowe).

Wymagane

ka�dorazowe

zbli�enie do

czytnika.

Tak Brak

Gda�sk

1 lipca

2006

roku.

Pobierana

kaucja 10 PLN.

Karty na

okaziciela i

imienne.

Opłaty za bilety

w transporcie

lokalnym (bilety

okresowe).

Tak Brak

ródło: Opracowanie własne na podstawie [20], [19], [21], [13].

15 Patrz: [16].

Łukasz Zakonnik



177

6. Plany odno�nie kart miejskich w innych wi�kszych polskich miastach

W chwili obecnej dwa du�e polskie miasta przygotowuj� si� do wprowadzenia kart miejskich

– jest to Wrocław i Łód�. Obydwa miasta postawiły sobie ambitne plany aby ich karty miejskie

ł�czyły w sobie funkcjonalno�ci nie tylko biletu komunikacji miejskiej ale dawały szeroki zakres

zastosowa�. Jak te plany zostan� zrealizowane powinni�my przekona si� wkrótce – niestety

z ostatnich informacji prasowych wynika, �e szczególnie projekt Wrocławia b�dzie zdecydowanie

ubo�szy ni� pierwotnie zakładano i wejdzie w �ycie w pó�niejszym terminie16

.

7. Wnioski ko�cowe

Pomimo du�ego zainteresowania we wprowadzaniu kart miejskich przez ró�ne o�rodki miej-

skie w Polsce, funkcjonalno� rozwa�anych rozwi�za� pozostawia wiele do �yczenia. Tak na-

prawd� tzw. karty miejskie dobrze działaj� tylko jako metoda dokonywania opłat za korzystanie

z transportu lokalnego. To niestety za mało aby karty te mogły stanowi powszechniejszy mecha-

nizm dokonywania płatno�ci opiewaj�cych na niewielkie kwoty – co w zamierzeniach miało

wła�nie zosta zrealizowane (przynajmniej w sferze publicznej w poszczególnych miastach).

Niemniej, karty miejskie mog� stanowi pewien punkt po�redni w przyzwyczajaniu u�ytkowni-

ków do u�ywania elektronicznych portmonetek, których potencjał w płatno�ciach drobnych

wydaje si� zdecydowanie wi�kszy 17

. Kartom miejskim odda nale�y jednak to,

�e– z perspektywy samych władz miejskich – stanowi� udan� prób� eliminacji masowo drukowa-

nych papierowych dokumentów18

na rzecz instrumentu elektronicznego.

Bibliografia

[1] Gregor B., Stawiszy�ski M., E-Commerce, wyd. Branta, Bydgoszcz 2002.

[2] Krukowski P., Karty miejskie i bilety elektroniczne w Polsce, Kongres ITS 2008, 26–

28.V.2008 Warszawa.

[3] Zakonnik Ł., Mikropłatno�ci na polskim rynku internetowym, [w:] XI Konferencja Sieci

i Systemy Informatyczne, Łód� 2003.

[4] Zakonnik Ł., Systemy mikropłatno�ci oparte na pieni�dzu elektronicznym i ich przewaga nad

tradycyjnymi metodami płatno�ci detalicznych, [w:] Acta Universitatis Lodziensis – Folia

Oeconomica 211 – Wybrane problemy gospodarki elektronicznej, wyd. Uniwersytetu Łódz-

kiego Łód� – 2007.

[5] http://czestochowa.simis.pl/index.php?go=pokaz&www=news_pl&ilewynikow=7,

6.03.2010.

[6] http://www.ekarta.rybnik.eu/, 6.03.2010.

[7] http://www.kkm.krakow.pl/, 6.03.2010.

[8] http://www.krakowcard.com/, 6.03.2010.

[9] http://www.mifare.net/about/, 6.03.2010.

[10] http://www.mmkrakow.pl/3510/2009/1/15/krakowska-karta-miejska-coraz-

powszechniejsza?category=news, 6.03.2010.

16 Patrz: [18]. 17 Wi�cej na ten temat mo�na odnale�� np. w innym artykule autora: [4]. 18 Chodzi oczywi�cie o wszelkiego rodzaju bilety komunikacji miejskiej.



178

[11] http://www.mmkrakow.pl/1883/2008/9/10/krakowska-karta-miejska-

nagrodzona?category=news, 6.03.2010.

[12] http://www.mpk.czest.pl/, 6.03.2010.

[13] http://www.pgk.suwalki.pl/skm/, 6.03.2010.

[14] http://pi.gov.pl/pl/aktualnosci/archiwum_wiadomosci/12453.html, 6.03.2010.

[15] http://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_miejska, 6.03.2010.

[16] http://www.poznan.pl/mim/public/turystyka/pages.html?co=list&id=581&instance=

1017&lang=pl&lhs=publications&rhs=null, 6.03.2010.

[17] http://www.strefa.waw.pl, 6.03.2010.

[18] http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,7138059,Wroclawska_Karta_Miejska_tylko_w_w

ersji_dla_ubogich.html, 6.02.2010.

[19] http://www.zdik.walbrzych.pl/, 6.03.2010.

[20] http://www.ztm.gda.pl/karta.html, 6.03.2010.

[21] http://www.ztm.poznan.pl/komkarta/, 6.03.2010.

[22] http://www.ztm.waw.pl/, 6.03.2010.

CITY CARDS IN POLAND AS A STEP IN THE DEVELOPMENT

OF LOW AMOUNT CASHLESS TRANSFERS

Summary

In this article author presents the problem of using city cards in Poland. Author

presents a description of several interesting solutions. He also pays attention to the

aspect of cashless payments.

Keywords: city cards, cashless payments, e-commerce

Łukasz Zakonnik

Katedra Informatyki Ekonomicznej

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Uniwersytet Łódzki

ul. P.O.W. 3/5, 90-255 Łód�e-mail:[email protected]