Johann Gottlieb Fichte 1762-1814
Fichte i kant• Kant odniósł tylko częściowy sukces szukając transcendentalnej
jedności naszego poznania, ponieważ był pod zbytnim wpływem empiryzmu.
• Treść nie jest nam po prostu dana, ale jest wytworem naszej świadomości.
• Fichte postulował dedukcję całej rzeczywistości z jednej zasady, z Absolutu, który rozumiał jako wspólne źródło „podmiotu i przedmiotu”
IDEALIZM
Ja i świadomość
• Najprostszą zasadą jest twierdzenie o identyczności: „A jest A”. Twierdzenie takie jest zasadą, ponieważ jest zawsze absolutnie prawdziwe.
• Zdanie „A jest A” nie mówi nam nic o tym, czy A istnieje.
• Jest jednak jeden przypadek, w którym twierdzenie o identyczności dzięki samej swej treści zawiera w sobie istnienie (pozostając pewne i transcendentalne), jest to twierdzenie „Ja jestem” (Ich bin).
• W tym twierdzeniu znajduje Fichte model wszelkiej pewności w poznaniu, ponieważ wszystko „co inne” staje się pewne dla mnie dzięki odniesieniu do realnego ja.
Ja i nie-ja
ja (podmiot)
nie-ja (przedmiot)
Podmiot odkrywa siebie jedynie w opozycji do inności przedmiotu, przedmiot zaś może istnieć
tylko wtedy, kiedy podmiot potwierdzi jego istnienie.
akty świadomości
• Fichte tłumaczy to przejście od podmiotu do przedmiotu, od jedności ja do wielości nie-ja poprzez wolny akt, w którym świadomość napotyka na pewien opór przedmiotu.
• Idea ustala się w walce świadomości o samorealizację, co następnie wyraża się w sądzie, w którym może ona rozdzielać i łączyć rzeczy, które ustaliły się „w walce”.
• Świadomość jest więc „procesem” i ciągłym działaniem.
Eksterioryzacja wolności
• Proces świadomości nie dzieje się tylko w działaniu teoretycznym, ale także w praktycznym.
• Działanie jest po prostu uzewnętrznieniem tego procesu świadomości. Fichte postrzega to jako dyskursywną samorealizację wolności.
• W ten sposób nie tylko kontynuuje się na zewnątrz proces, który dzieje się w świadomości, ale także dokonuje się dalsze samookreślenie się ego.
• Nieograniczona wolność świadomości napotyka tu opór i odnajduje się w pewnych ramach.
Prawo i państwo
• Tak rodzi się pierwsza zasada prawa: „każda jednostka musi ograniczać swą wolność pojmując możliwość wolności innych.”
• Ponieważ przedmiot także wpływa na podmiot, dlatego zasada prawa jest także źródłem ostatecznej realizacji wolności ego.
• Z tego zaś wynika, że prawo jest źródłem moralności, a nie tak jak chciał Kant, moralność źródłem prawa.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel
(1770-1831)
Idealizm
Myśl jest pierwotna a byt jest wytworem myśli.
Ogólność, która jest cechą pojęć stanowi istotę bytu.
Pierwotne jest to, co ogólne, a to co jednostkowe jest wtórne
Byt tak samo jak myśl musi mieć naturę procesu.
DialektykaKażdemu prawdziwemu twierdzeniu towarzyszy
nie mniej prawdziwe przeczenie
Prawda leży w syntezie twierdzenia i przeczenia.
synteza
teza
antyteza
Pierwsza przemiana dialektyczna
teza – pojęcie bytu istniejące w myśli
antyteza – przyroda, która jest zewnętrzna wobec myśli
synteza - duch
Przemiana dialektyczna ducha
duch subiektywny
duch obiektywny
duch absolutny
przemiana dialektyczna ducha przejawy ducha
prawo państwo
moralność
sztuka religia
filozofia
Filozofia państwa i dziejów
• państwo to najwyższy szczebel rozwoju społecznego (nieunikniona postać rozwoju ducha obiektywnego) - „boska idea na ziemi”
• dzieje to nie mozaika przypadkowych wydarzeń, ale jednolity i konieczny rozwój idei (stopniowe kształtowanie się ducha świata)
Kolejne etapy rozwoju państwa:
wschodni (dziecięcy)
grecki (chłopięcy)
rzymski (męski)
germański (starczy)
Filozofia sztuki
Piękno jako wyraz ducha absolutnego jest syntezą
➡ zjawiska i idei, rzeczywistości i myśli, treści i formy
• Okresy rozwoju sztuki to:
1. wschodni - symboliczna forma nie umie wyrazić treści
2. starożytny - klasyczne połączenie treści i formy
3. chrześcijański - ideowa treść ma przewagę nad formą.
Filozofia religii
Skoro religia jest zespołem wyobrażeń, to religie rozwijały się według poziomów wyobrażeń
1. wschodnie religie natury
2. religie indywidualności duchowej
➡ wzniosłość u żydów
➡ piękno u greków
➡ celowość u rzymian
3. chrześcijaństwo - absolutna religia prawdy i wolności ducha
Filozofia ducha
• Sztuka ogląda (kontempluje) ducha - religia wyobraża ducha
• Filozofia jest najwyższym przejawem ducha, ponieważ wyraża go w pojęciach
• W filozofii duch absolutny wykracza poza to, co przejściowe i zaczyna rozumieć siebie
• Dokonuje się to w stopniowym (dialektycznym) rozwoju prowadzącym do szczytu - filozofii Hegla…
Fenomenologia ducha
Heglowska nauka o zjawiskach (fenomenach) to opis tego, w jaki sposób duch ludzki przejawia
się w historii, aby dojść do pełni - takiej świadomości prawdy, że człowiek rozpoznaje w sobie działanie Absolutu (poznaje siebie jako
ducha)
Marksizm - leninizm
Karol Marks (1818-1883)
Fryderyk Engels (1820- 1895)
Włodzimierz Lenin (1870-1924)
Dylematy filozofii Hegla
• Głównym problemem filozofii Hegla było to, w jaki sposób duch subiektywny się uzewnętrznia.
• Dzięki temu niejako odzyskuje siebie w przejawach ducha absolutnego (sztuce, religii i filozofii)
• Człowiek w ten sposób stara się dotrzeć do świata zewnętrznego, aby w jakiś sposób się określić
• Ten proces uzewnętrzniania ducha wydawał się jednak nieprzekonujący i nierzeczywisty…
Materializm dialektyczny
pojęcie bytu
duch
przyroda
Hegel Marks (materializm dialektyczny)
duch
pojęcie bytu
przyroda
Nowość materializmu dialektycznego
• Materializm dialektyczny rozwiązuje Heglowski dylemat, ponieważ jest zgodny z ludzkim doświadczeniem wywodząc byt z materii, a nie przyrodę z pojęcia bytu
• Unika zagrożeń wcześniejszych postaci materializmu (Lenin):
• nie jest mechanistyczny tylko dynamiczny
• nie jest ahistoryczny, ponieważ wyjaśnia historię ludzkości
• unika traktowania istoty ludzkiej w sposób abstrakcyjny, ponieważ ujmuje ją jako „zespół stosunków społecznych”
Przekształcanie przyrody w kulturę
• Marks przejął od Hegla przekonanie, że człowiek nie odnosi się do człowieka bezpośrednio, tylko przez kulturę - człowiek musi pracować i przekształcać przyrodę w kulturę tak, aby rzeczywistość odpowiadała jego potrzebom.
• Aby zrozumieć stosunki społeczne trzeba prześledzić, w jaki sposób w historii dokonywało się przekształcanie przyrody w kulturę.
• Każda klasa społeczna występująca w historii ma swój sposób przekształcania przyrody w kulturę
Walka klas
• Skoro każda klasa społeczna inaczej przekształca przyrodę w kulturę ich interesy społeczne są sprzeczne.
• W ten sposób dochodzi do walki klas, która odbywała się dialektycznie w historii.
• Dwie klasy walczące ze sobą prowadzą do zwycięstwa jednej z nich i w ten sposób tworzy się nowy ustrój.
• Historia ludzkości to historia walki klas, która nieuchronnie prowadzi do ostatecznej jedności społeczeństwa bezklasowego - komunizmu.
• Materializm dialektyczny ostatecznie więc wyprowadza ideę z materii nie przez działania jednostki, ale przez walkę klas.
Top Related