JAK ANALIZOWAĆ UTWÓR LITERACKI NA EGZAMINIE MATURALNYM
W ROKU 2011?
prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek
Instytut Filologii PolskiejKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Co to jest szkolna interpretacja tekstu?
Szkolna interpretacja tekstu jest zdyscyplinowaną
formą wypowiedzi, której najważniejszym zadaniem jest udowodnieniedanej hipotezy interpretacyjnej.
koncepcyjnie
kompozycyjnie
językowo
Co to jest szkolna interpretacja tekstu?
Wypowiedź ta musi być przekonująca,
tzn. zawierać argument
y
literaturoznawstwa
kulturoznawstwa
językoznawstwa
zbudowana na wiedzy z zakresu
Analiza (obserwacja)
utworu literackiego
jest więc narzędziem służącym
interpretacji,czyli
wydobyciu sensów
znaczeniowych z utworu.
• postawienie hipotezy interpretacyjnej, która wskaże na całościowe odczytanie utworu.
• wyselekcjonowanie elementów tekstu, które będą służyły udowodnieniu hipotezy.
• uporządkowanie logiczne argumentów popierających hipotezę.
• przywoływanie właściwych kontekstów wspierających hipotezę.
• wnioskowanie cząstkowe i końcowe.• otwarcie na szersze, nowe, inne perspektywy
interpretacyjne w podsumowaniu.• funkcjonalne zastosowanie terminologii.• kwestie językowe: urozmaicona składnia,
bogaty słownictwo, poprawna fleksja, ortografia i interpunkcja.
Co jest ważne w szkolnej analizie oraz interpretacji tekstu?
Schemat oceniania i jego stosowanie
Czy należy się „wstrzelać” w maturalny klucz?
NIE !
Po pierwsze, dlatego, że nie ma klucza, lecz istnieje tzw. analityczny model
odpowiedzi
Po drugie, dlatego, że to jest po prostu
nieracjonalne, ponieważ w chwili pisania matury
jeszcze nie ma analitycznego modelu
wypowiedzi…
Co zawiera analityczny model wypowiedzi?
Zawiera obszary kryteriów, które zdający powinien
uwzględnić w swoim wypracowaniu, te z kolei
podzielone są na konkretne wskazania.
Co wyznacza obszar kryteriów?
Obszar kryteriów wyznacza sposób formułowania tematu:
• czyli najważniejszą kwestią jest odpowiednia jego analiza
analiza
• która pozwala na przyjęcie odpowiedniej struktury wypowiedzi
struktura wypowiedz
i• oraz dobór
właściwego materiału rzeczowego
materiał rzeczowy
Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy)
Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek”
scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta
i Elmiry wobec tytułowej postaci.
Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek”
scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta
i Elmiry wobec tytułowej postaci.Obszary kryteriów
były przyporządkowane
kolejnym segmentom tematu
Segment pierwszy: charakterystyka
Tartuffe’a (postawa bohatera „dla świata” i
rzeczywista = hipokryzja) na
podstawie podanych fragmentów (wraz z otwarciem na cały
utwór)
Segment drugi: postawy wymienionych
w temacie trzech postaci wobec Świętoszka na
podstawie podanych fragmentów (wraz z otwarciem na cały
utwór).
Segment trzeci: podsumowanie (dostrzeżenia przez zdających
hipokryzji Tartuffe’a, różnych postaw bohaterów wobec niego oraz
interpretacji postaw bohaterów w kontekście przesłania utworu.
Umiejętności, które sprawdza ten temat
Zdający:• rozpoznaje bohaterów w utworze i określa relacje między
nimi,• dostrzega najistotniejsze zagadnienia utworu, wskazuje
sposoby kreacji bohatera,• problematyzuje odczytanie tekstu, • dobiera przykłady z tekstu dla uzasadnienia oceny
postawy bohatera,• podsumowuje obserwacje analityczne, wartościuje
postawy bohaterów,• pisze tekst spójny, stosując właściwą dla interpretacji
zasadę kompozycyjną, nadaje mu właściwy kształt graficzny,
• pisze stylem o cechach indywidualnych, komunikatywnym, żywym, dostosowanym do formy wypowiedzi,
• pisze językiem zgodnym z obowiązującą normą,• pisze zgodnie z zasadami ortografii i interpunkcji.
Oczekiwane czynności, które powinien wykonać maturzysta
przedstawienie postaci i relacji między nimi,
określenie postawy Tartuffe’a „dla świata” (fałsz),
określenie prawdziwej twarzy Tartuffe’a, określenie postawy Orgona wobec
Tartuffe’a, określenie postawy Kleanta wobec
Tartuffe’a, określenie postawy Elmiry wobec
Tartuffe’a, podsumowanie:
określenia cech bohatera na podstawie jego wypowiedzi i zachowań (elementy bezpośredniej charakterystyki postaci), określania relacji między Świętoszkiem a innymi bohaterami i na ich podstawie wnioskowania o cechach charakteru i osobowości Tartuffe’a (elementy charakterystyki pośredniej).
Tylko fragment czy cały utwór?
Stworzenie pełnej krytycznej charakterystyki bohatera wiązało się ze znajomością całego
utworu, ponieważ tylko ona mogła dać piszącym możliwość wartościowania i
odróżniania:
hipokryzji i zakłamania od prawdy i szczerości
pozorów od rzeczywistości
oceny subiektywnej
od obiektywnej
Na egzaminie maturalnymtrzeba więc znać utwory w
całości,bo tylko to gwarantuje
pełneodczytanie sensu
podanego fragmentu!
Umiejętności niezbędne do
napisania maturalnego
wypracowania
doskonalenie analizy bohaterów literackich i świata przedstawionego
rozumienie znaczeń dosłownych i
przenośnych w tekście literackim
na wszystkich poziomach jego
odczytań
określanie funkcji środków
stylistycznych, niezbędnych do
interpretacji całości utworów łączenie wiedzy o
języku z analizą i interpretacją
tekstów literackich
doskonalenie kompozycji rozprawki
interpretacyjnej
Temat a kryteria oceniania
kryteria oceniania nie są sztywnym, jedynie
słusznym zapisem, są tylko możliwością, która
pomaga w ocenie
wśród kryteriów oceniania są również walory pracy, jeżeli
zaprezentowałeś wiedzę i umiejętności
wykraczające poza oczekiwania, uzyskasz
dodatkowe punkty
ciekawa, funkcjonalna kompozycja pracy
szczególnie bogate, urozmaicone słownictwo i
styl wypowiedzi wnikliwa analiza tekstu
umiejętność funkcjonalnego wykorzystania w
interpretacji odwołań do innych tekstów, które podejmują ten sam problem czy motyw
Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy)
Porównaj konwencje literackie podanych tekstów. Zwróć uwagę na wykreowane w nich przestrzenie i bohaterów
literackich (fragment Lalki Prusa oraz opowiadania Schulza)
Segment pierwszy: przestrzeń w Lalce Prusa i opowiadaniu Schulza
– realistyczne i mimetyczne obrazowanie Prusa a fantastyczne i
kreacyjne Schulza
Segment drugi: bohaterowie Lalki
Prusa i opowiadania Schulza
Segment trzeci: podsumowanie
Uwaga! Należy pamiętać o posługiwaniu się
kategoriami: określenie narratora, typy narracji
oraz inne elementy świata przedstawionego
• Np.: „Autorem Świętoszka jest Szekspir”; akcja dramatu Świętoszek rozgrywa się na Litwie w XIX w.;
• Takich prac jest kilkanaście!
Błędy kardynalne
• Np.: „Marek Edelman podczas wojny pracował w getcie jako lekarz” (piszący nie znał jednej z podstawowych lektur, ale ponieważ poprawnie analizował fragment zamieszczony w arkuszu, a praca była poprawna językowo i stylistycznie, egzaminator może ją oceniać).
• Takich prac jest niemało!
Błędy rzeczowe
Formuła wypracowań
•Abiturient interpretując fragment utworu musi uczynić to w kontekście jego całości (znajomość całej powieści Sienkiewicza).
Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z
Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem
wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy
danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę
na ich znaczenie dla całości utworu (2005)
•Abiturient, obok analizy fragmentów zawartych w arkuszu egzaminacyjnym, powinien znać dramat Szekspira, jeden dramat antyczny, rozumieć pojęcie tragizmu oraz wiedzieć, na czym polega różnica pomiędzy tragizmem antycznym a Szekspirowskim
Charakteryzując Makbeta na podstawie danych fragmentów dramatu Szekspira, określ, na czym polega tragizm postaci i porównaj go
z tragizmem bohatera ze znanego Ci dramatu antycznego (2006)
Formuła wypracowań
Analizując i interpretując wiersze Tadeusza Różewicza „Ocalony” i Józefa Barana „Mam dwadzieścia
pięć lat”, porównaj poetyckie kreacje doświadczeń
pokoleniowych i egzystencjalnych.
Dokonaj analizy i interpretacji opowiadania „Zabawa w klucz” Idy Fink, zwracając uwagę na
sposób podjęcia tematu zagłady Żydów w czasie II wojny
światowej.
Analizując i interpretując wiersz Anny Świrszczyńskiej „Budując
barykadę” oraz fragment „Pamiętnika z powstania warszawskiego” Mirona
Białoszewskiego, przedstaw i porównaj dwa sposoby
prezentacji dramatu zwykłych ludzi uwikłanych w historię.
Wszystkie pytania proszę kierować na adres: [email protected]
Odpowiem na wszystkie e-maile na 100%!
Top Related