NIEZBĘDNIK
GMINNEJ RADY SENIORÓW
Październik 2018 r.
WSPARCIE DLA GMINNYCH RAD
SENIORÓW W POLSCE
I MAŁOPOLSCE
Sposób funkcjonowania osób dojrzałych –
w kontekście postępujących procesów de-
mograficznych wskazujących na starzenie
się populacji – w coraz większym stopniu
wpływa na życie społeczeństwa jako cało-
ści. W tym kontekście jednym z istotniej-
szych wyzwań stojących przed władzami
publicznymi różnych szczebli, jak również
organizacjami społecznymi, staje się upo-
wszechnianie i podnoszenie jakości dzia-
łania mechanizmów partycypacyjnych
szczególnie tych, które są dedykowane
stricte seniorom. Jak pokazuje bowiem
praktyka i dostępne wyniki badań poziom
uczestnictwa osób starszych w życiu pu-
blicznym w Polsce – mimo wielu nowych
inicjatyw w tym obszarze podejmowanych
w ostatnich latach – jest wciąż na bardzo
niskim poziomie. Przykładowo: badanie
„Diagnoza społeczna 2015” wykazało,
iż w grupie wiekowej 60-64 lata tylko ok.
14% osób jest zrzeszonych w jakiejś orga-
nizacji pozarządowej, a w grupie 65+ –
tylko ok. 12% (za: „Diagnoza społeczna
2015. Raport”, Rada Monitoringu Społecz-
nego, Warszawa 2015). Jak wynika z badań opisanych w publikacji „Seniorzy partycypują” (red. K.
PUNKT KONSULTACYJNO - DORADCZY
dla działających i tworzących się w Małopolsce
rad seniorów
prowadzony przez
Fundację Europejski Instytut Rozwoju Obywatelskiego
ul. Jagiellońska 18, 33-300 Nowy Sącz
tel. (18) 443-57-08
OFERUJEMY:
bezpłatne poradnictwo dla istniejących gminnych
rad seniorów, powiatowych rad seniorów, dzielnico-
wych rad seniorów;
bezpłatne poradnictwo dla osób zamierzających zai-
nicjować powstanie gminnej rady seniorów, powia-
towej rady seniorów, dzielnicowej rady seniorów;
wizyty studyjne – szkolenie w siedzibie rady senio-
rów.
Zainteresowanych uzyskaniem ww. wsparcia
prosimy o kontakt mailowy: [email protected]
lub telefoniczny (18) 443-57-08.
Sztop-Rutkowska, Białystok 2014) na pytanie, „Czy w okresie ostatnich 12 miesięcy brała Pani/Pan
udział w konsultacjach społecznych” twierdząco odpowiedziało zaledwie 4% respondentów – senio-
rów. Niewiele więcej badanych uczestniczyło w spotkaniach z przedstawicielami władz publicznych
(7,3%) czy też innych debatach/spotkaniach publicznych(8,3%).
Brakuje znajomości przepisów i zasad określających kompetencje
samorządu gminnego, reguł jego funkcjonowania, podejmowania decyzji,
dysponowania środkami publicznymi – często rady koncentrują się
na doraźnych, incydentalnych zagadnieniach nie wykorzystując należycie
ważnej funkcji inicjatywnej np. w zakresie inspirowania władz
i współkreowania lokalnej, strategicznej polityki senioralnej a następnie
współuczestniczenia w jej realizacji.
Za szczególnie istotne uznać należy umiejętne, praktyczne korzystanie z uregulowanych prawnie
narzędzi umożliwiających partycypację publiczną osób dojrzałych – doniosłą rolę odgrywa
tu zwłaszcza konstrukcja gminnej rady seniorów unormowana przepisem art. 5c ustawy o sa-
morządzie gminnym. Niestety, mimo upływu blisko 5 lat od wejścia w życie w/w regulacji, tego typu
ciała opiniodawczo-doradcze zostały utworzone tylko w ok. 20% gmin (na chwilę obecną w Polsce
działa ok. 500 gminnych rad seniorów na ogólną liczbę blisko 2 500 gmin), a w Małopolsce –
w ok. 17% (na 182 gminy rady seniorów działają w 31). Co więcej – wiele utworzonych już gminnych
rad seniorów boryka się z licznymi problemami natury organizacyjnej i merytorycznej, które wynikają
m.in. z niewystarczającej wiedzy i umiejętności seniorów – członków tych ciał – w zakresie twór-
czego wykorzystania potencjału rady dla kształtowania i realizowania lokalnych polityk senioralnych.
Brakuje znajomości przepisów i zasad określających kompetencje samorządu gminnego, reguł jego
funkcjonowania, podejmowania
decyzji, dysponowania środkami
publicznymi – często rady koncen-
trują się na doraźnych, incydental-
nych zagadnieniach nie wykorzy-
stując należycie ważnej funkcji ini-
cjatywnej np. w zakresie inspirowa-
nia władz i współkreowania lokal-
nej, strategicznej polityki senioral-
nej a następnie współuczestnicze-
nia w jej realizacji.
Desig
ned b
y r
aw
pix
el.com
/ F
reepik
Wychodząc naprzeciw tym problemom i potrzebom Fundacja Europejski Instytut Rozwoju Obywa-
telskiego w Nowym Sączu opracowała projekt pn. „Aktywne i skuteczne gminne rady seniorów
w Małopolsce”, który uzyskał dofinansowanie ze środków Województwa Małopolskiego. W ramach
tego projektu dotychczas zrealizowano następujące działania:
uruchomiono Punkt Konsultacyjno-Doradczy dla działających i tworzących się gminnych
rad seniorów w Małopolsce, w ramach którego członkowie tych ciał oraz osoby chcące zaini-
cjować procedurę zmierzająca do utworzenia nowej rady seniorów uzyskują profesjonalną, bez-
płatną pomoc obejmującą m.in. kwestie związane z zainicjowaniem i wdrożeniem prac nad lo-
kalnymi strategiami polityki senioralnej, opracowaniem oprawy dokumentacyjnej funkcjonowa-
nia rady seniorów (uchwały, protokoły, rekomendacje, porozumienia itp.), opracowaniem zmian
do statutu gminnej rady seniorów, zainicjowaniem procedury tworzenia rady seniorów, jej prze-
prowadzeniem oraz skutecznym podejmowaniem różnorodnych inicjatyw w ramach utworzo-
nego organu.
zorganizowano 2 wizyty studyjno-szkoleniowe w działających w Małopolsce gminnych
rada seniorów – odbyły się one we wrześniu 2018 r. Z tej formy wsparcia skorzystały gminne
rady seniorów z Zabierzowa oraz Miechowa.
Niniejsze, pierwsze wydanie regionalnego newslettera „Niezbędnik gminnej rady seniorów”
jest kolejnym działaniem, w ramach którego upowszechniana będzie problematyka tworzenia i dzia-
łania gminnych rad seniorów. W bieżącym numerze poruszona zostanie tematyka podstawowych,
praktycznych i formalnoprawnych aspektów procedury tworzenia gminnej rady seniorów – istnieje
bowiem potrzeba zdynamizowania procesu powstawania tego typu ciał w województwie małopol-
skim, na obszarze którego działają one dotychczas tylko – jak wskazano wyżej – w ok. 17% gmin.
Zapraszamy do lektury!
ETAPY TWORZENIA GMINNEJ RADY SENIORÓW
– WYBRANE ZAGADNIENIA
Ustawą z dnia 11 października 2013 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym ustawodawca
wprowadził możliwość tworzenia gminnych rad seniorów. Wpisanie do ustawy o samorządzie gmin-
nym art. 5c unormowało nie sankcjonowaną dotychczas możliwość powoływania w gminach ciał
społecznych o charakterze konsultacyjnym, doradczym i inicjatywnym ukierunkowanych na proble-
matykę starszego pokolenia. Rady te mają reprezentować interesy i potrzeby seniorów wobec władz
gminy oraz formułować opinie i postulaty dotyczące ważnych spraw związanych z działalnością
i rozwojem lokalnego samorządu.
Na procedurę tworzenia gminnej rady seniorów składają się następujące etapy:
ETAP 1 – obejmujący konsultację pomysłu utworzenia tego typu ciała opiniodawczo-doradczego
z innym organizacjami pozarządowymi oraz ze środowiskiem seniorów i władzami lokalnymi. Etap
ten powinien skończyć się złożeniem wniosku o utworzenie gminnej rady seniorów wraz
ze stosownym uzasadnieniem – warto zadbać o to, by wniosek został podpisany przez jak
najszerszą reprezentację środowiska osób starszych – mieszkańców danej gminy.
ETAP 2 – obejmujący opracowanie statutu gminnej rady seniorów. Dokument taki powinien określać
tryb wyboru członków gminnej rady
seniorów i zasady jej działania.
Rekomendujemy, by wnioskodawcy
utworzenia rady seniorów włączyli
się w opracowanie statutu, gdyż
będzie on stanowił podstawę
późniejszej działalności tego ciała.
Etap ten powinien zakończyć się
podjęciem przez radę gminy
uchwały w sprawie powołania
gminnej rady seniorów i nadania
jej statutu.
ETAP 3 – obejmujący wdrożenie, ustalonej w statucie, procedury wyboru członków gminnej rady
seniorów i wyłonienie tych członków.
ETAP 4 – obejmujący ukonstytuowanie się gminnej rady seniorów i rozpoczęcie działalności przez
Radę.
Niezwykle istotnym elementem opisanej wyżej procedury jest przygotowanie
statutu gminnej rady seniorów, który będzie stanowił fundament prawny działania
tego podmiotu w kolejnych latach. Tematyka obejmująca tworzenie statutu,
konstruowanie jego merytorycznej treści jest złożona i wykracza poza ramy
niniejszego opracowania, ale warto w tym miejscu poruszyć zagadnienie wad
prawych wskazywanych przez organy nadzoru prawnego nad jednostkami
samorządu terytorialnego w uchwałach o powołaniu gminnych rad seniorów
oraz statutach tych ciał. Ustalenie istnienia tego typu wad upoważnia bowiem
wojewodę do stwierdzenia nieważność uchwały rady gminy bądź zaskarżenia jej do sądu
administracyjnego.
W ciągu kilku lat obowiązywania art. 5c ustawy o samorządzie gminnym wojewodowie relatywnie
często korzystali z uprawnień w tym zakresie odnośnie uchwał o powołaniu gminnej rady seniorów
Desig
ned b
y r
aw
pix
el.com
/ F
reepik
§
i nadaniu jej statutu. Poniżej omówione zostaną wybrane uchybienia podnoszone przez organy
nadzoru w stosunku do przedmiotowych uchwał, tj.:
a) wskazanie w uchwale o powołaniu gminnej rady seniorów, terminu wejścia
w życie z dniem podjęcia ww. uchwały;
Uchwałę o powołaniu gminnej rady seniorów podejmuje rada gminy – jednocześnie w tej uchwale
rada gminy nadaje radzie seniorów statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.
Uchwała w sprawie powołania gminnej rady seniorów oraz nadania jej statutu spełnia przesłanki
do uznania jej za akt prawa miejscowego w szczególności z uwagi na to, iż wydawana jest na
podstawie i w granicach upoważnienia zawartego w ustawie, normy w niej zawarte noszą cechy
generalności i abstrakcyjności, a poprzez swój charakter kształtują sytuację prawną adresatów,
a także jest kierowana do ogólnie określonej grupy obywateli – nieograniczonego kręgu adresatów.
Popierając stanowisko, że uchwała o powołaniu gminnej rady seniorów oraz nadaniu jej statutu jest
aktem prawa miejscowego podkreślić należy, iż tego rodzaju dokument normatywny może wejść
w życie dopiero po upływie co najmniej 14 dni od dnia jego ogłoszenia w wojewódzkim
dzienniku urzędowym.
b) wprowadzanie kryterium wiekowego dla członków gminnej rady seniorów;
W statutach gminnych rad seniorów
często znajdują się zapisy, stosownie do
których ich członkami mogą być
wyłącznie osoby, które ukończyły
określony wiek np. 60 lat. Taką praktykę
organy nadzoru traktują często jako
nieprawidłową. Ustawa o samorządzie
gminnym określa szeroki katalog
podmiotów mogących zasiadać
w radzie seniorów – mogą to być osoby
starsze i przedstawiciele podmiotów
działających na rzecz osób starszych.
Tym samym zawężanie katalogu osób
uprawnionych do członkostwa w radzie
(np. poprzez definiowanie pojęcia osoby
starszej i wprowadzanie ograniczeń
wiekowych) uznawane jest przez nadzory prawne wojewodów za istotne naruszenie prawa dające
podstawy do stwierdzenia nieważności przedmiotowej uchwały.
c) ograniczanie kręgu podmiotów, które mogą delegować kandydatów do gminnej
rady seniorów;
Zapisy ustawowe jasno wskazują, iż prawo delegowania swoich kandydatów do rady oprócz osób
starszych, mają również podmioty działające na rzecz tych osób. Nie jest więc dopuszczalne,
poprzez regulacje statutowe, pozbawienie tego prawa innych organizacji, które mogą
udokumentować działalność na rzecz seniorów a nie są wskazane imiennie w statucie.
d) brak wystarczająco precyzyjnych zasad wyboru członków gminnej rady
seniorów;
Zapisy statutowe powinny
być skonstruowane w sposób
precyzyjny, wyczerpujący
i czytelny – adresat aktu
prawnego nie może być
zaskakiwany wieloznaczną
treścią regulacji. Zgodnie
z przepisami ustawowymi w
statucie ma być opisany tryb
wyboru członków rady
seniorów, dlatego za
nieprawidłowe uznawane są
również praktyki polegające
na ogólnym tylko opisaniu w statucie gminnej rady seniorów trybu wyboru jej członków
z jednoczesnym delegowaniem uprawnienia do uszczegółowienia tych zapisów w regulaminie
wyborów przyjmowanym np. przez radę gminy.
e) niedookreślenie liczby członków gminnej rady seniorów;
W statucie rada gminy powinna określić konkretną liczbę członków gminnej rady seniorów.
Za nieprawidłowe należy uznać rozwiązanie polegające na wskazaniu tej liczby poprzez
zastosowanie tzw. widełek np. od 5 do 9.
f) zawężanie obszarów działania gminnej rady seniorów;
Przepisy ustawowe nie wprowadzają ograniczeń w zakresie spraw, co do których gminne rady
seniorów mogą podejmować określone działania. Oznacza to, iż rady seniorów mogą wykazywać
się aktywnością w tych wszystkich obszarach, które dotyczą bezpośrednio lub pośrednio osób
starszych, a w których władna jest gmina jako jednostka samorządu terytorialnego. W statucie nie
powinno się tych obszarów ograniczać.
Desig
ned b
y r
aw
pix
el.com
/ F
reepik
Warto zwrócić uwagę na niejednolitość w podejściu do tej problematyki
przez wojewodów w różnych częściach Polski, dlatego przed
przystąpieniem do przygotowania projektu statutu rady seniorów należy
ustalić, czy w danym województwie nadzór prawny zajmował się już
problematyką rad seniorów a jeżeli tak, to dostosować się do uwag
zamieszczonych w stosownych rozstrzygnięciach nadzorczych.
Opisane wyżej zagadnienia mają charakter przykładowy i nie wyczerpują wszystkich wskazywanych
przez organy nadzoru prawnego uchybień w statutach gminnych rad seniorów. Warto zwrócić
uwagę na niejednolitość w podejściu do tej problematyki przez wojewodów w różnych częściach
Polski, dlatego przed przystąpieniem do przygotowania projektu statutu rady seniorów należy
ustalić, czy w danym województwie nadzór prawny zajmował się już problematyką rad seniorów
a jeżeli tak, to dostosować się do uwag zamieszczonych w stosownych rozstrzygnięciach
nadzorczych. Można również wzorować się na statutach tych rad seniorów, które nie zostały
zakwestionowane w opisanym trybie nadzorczym. Wsparcie merytoryczne w zakresie
przygotowania projektu statutu gminnej rady seniorów osoby zainteresowane mogą uzyskać
również w ramach działalności Punktu Konsutacyjno-Doradczego, który jest prowadzony
w ramach projektu „Aktywne i skuteczne gminne rady seniorów w Małopolsce”.
Zapraszamy do współpracy!
Wydawca:
Fundacja Europejski Instytut Rozwoju Obywatelskiego
33-300 Nowy Sącz; ul. Jagiellońska 18
tel./fax (+48 18) 443 57 08; e-mail: [email protected]
Zespół redakcyjny:
Wiesława Borczyk
Daniel Jachimowicz
Wojciech Nalepa
Korekta:
Zofia Mółka
Skład techniczny:
Katarzyna Borczyk
„Aktywne i skuteczne gminne rady seniorów w Małopolsce”
Zadanie jest realizowane przy wsparciu finansowym
Województwa Małopolskiego.
Top Related