13● DZIKA AFRYKA

Geografia (NPP: SP kl. 7–8, SPP: GIM kl. 2–3)

JAK woDA KsZtAłtuJe żYcIe w AFRYce?Czas realizacji tematu45 min

Cele lekcjiUczeń:• określaznaczeniewodywprzyrodzieiprzedstawiajejobieg;• omawiaświatowezasobywodnezeszczególnymuwzględnieniemwódpowierzchniowych;•wymieniaiwskazujenamapiewybraneformywódlądowychnakontynencieafrykańskim;•wskazujeprzyczynydeficytówwody;• przedstawiaprzykładrzeźbotwórczejroliwódpłynących;• uzasadniapotrzebęracjonalnegogospodarowaniazasobamiwodnymi(zwłaszczawśrodowiskucharakteryzują-cymsiępoważnyminiedoboramisłodkiejwody).

Metody i formy pracy• pracaindywidualnaiwgrupach;• burzamózgów;•wykład;• dyskusjakierowana;• obserwacjapośrednia.

Środki dydaktyczne• kartypracy;• tablicainteraktywnalubzestawmultimedialny;•mapafizycznaAfryki.

Powiązanie scenariusza z podstawą programową przedmiotuGeografia (NPP: SP kl. 7–8)XV.WybraneproblemyiregionygeograficzneAfryki[…].Uczeń:2) wyjaśnianapodstawiemaptematycznychistnieniestrefowościklimatyczno-roślinno-glebowejwAfryce;3) wyjaśniazwiązkimiędzywarunkamiprzyrodniczymiamożliwościamigospodarowaniawstrefieSaheluorazprzy-

czynyprocesupustynnienia.

Geografia (SPP: GIM kl. 2–3)3. Wybranezagadnieniageografiiifizycznej.Uczeń:6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących,

falmorskich,wiatru,lądolodówilodowcówgórskich;7) rozpoznajeiopisujewterenieformyrzeźbypowstałewwynikudziałaniaczynnikówrzeźbotwórczych.10.Wybraneregionyświata.Relacje:człowiek–przyroda–gospodarka.Uczeń:8) charakteryzujenapodstawiemaptematycznych iwyjaśniawystępowaniestrefklimatyczno-roślinno-glebowych

wAfryce;9) wykazuje,naprzykładziestrefySahelu,związekpomiędzyformamigospodarowaniaczłowiekaazasobamiwodny-

mi;uzasadniapotrzebęracjonalnegogospodarowaniawśrodowiskucharakteryzującymsiępoważnyminiedobora-misłodkiejwody.

Przygotowanie do lekcjiLekcjapowinnasięodbyćpoobejrzeniufilmuDzika Afryka.Przedprojekcjąnauczycielprosiuczniów,byzwróciliuwa-gęnaaspektyzwiązanezzasobamiwodynakontynencieafrykańskimiuzupełnilikartępracynr1(patrzs.17).Przedlekcjąnauczycielkopiujekartypracy.

Przebieg lekcjiFAZAWSTĘPNANauczycielprzedstawiatematicelelekcji.Przypominauczniom,żepodczasprojekcjifilmumielizwrócićuwagęnaaspektyzwiązanezzasobamiwodynakontynencieafrykańskim.

FAZAREALIZACYJNANauczycielprosiwybranychuczniówoprzedstawienieuzupełnionychkartpracy.

14● DZIKA AFRYKA

Poprawne odpowiedzi1.Kenii;wody,pożywienia;rafykoralowe2.Nie,ponieważnapustynimożnaspotkaćzwierzęta,któreprzystosowałysiędożyciawtaksuchymśrodowisku.3.Np.:dopicia,doschładzaniasię,domycia,dożycia(żyjąwśrodowiskuwodnym).

Nauczycielinicjujedyskusję,pytając,doczegoludziewykorzystująwodę.Uczniowiewypowiadająsięswobodnie,aichpropozycjezapisywanesąnatablicywodpowiedniejkategorii(kategorietworząuczniowiezpomocąnauczyciela).

Przewidywane odpowiedzi

DO CZEGO LUDZIE WYKORZYSTUJĄ WODĘ?

Nauczycielprosichętnych,abysformułowaliwnioski.Uczniowiepowinnim.in.zauważyć,żewodajestpotrzebnawewszystkichdziedzinachnaszegożycia,bezniejniejestmożliweżycienaZiemi.

Prowadzącyprzypomina,żezasobywodynaZiemisąstałe iwynosząokoło1,4mldkm3.Natablicy interaktywnejprzedstawiapodziałtychzasobów(patrzs.18).Wybraniuczniowieodczytująprocentowyudziałwódzpodziałemnawodysłodkieisłone,wodypowierzchniowe,podziemne,pokrywęlodowąilodowceorazrzeki,bagnaijeziora.Na-stępnienaprośbęnauczycielasamodzielnieformułująwnioski(powinnizauważyć,żewodysłodkie,któremająpod-stawoweznaczeniedlaorganizmówżyjącychnaZiemi,stanowiąniewielkączęśćogólnychzasobówwody;wodypo-wierzchniowestanowiąbardzomałyprocentwódsłodkich–tylko0,3%;najwięcejwodysłodkiejgromadzisięwpo-krywielodowejilodowcowej).

Prowadzącyzwracauwagęnanierównomiernerozmieszczeniewódpowierzchniowychnakontynencieafrykańskimzwiązanezwystępowaniemstrefklimatycznychiróżnąwielkościąopadów.Rozdajekartypracynr2(patrzs.19).

DZIEDZINA ŻYCIA PRZYKŁADY

Czynnościżycioweorganizmów

•dożycia(np.udorosłegoczłowiekawodastanowiok.60%masyciała)

•dopicia•doprzygotowywaniaposiłków

Higienaiutrzymanieczystości

•domycia•doprania•dozmywania•dosprzątania

Rolnictwo•donawadnianiapól•dopojeniazwierząt

Transport •doprzewożenialudziitowarów

Przemysł•wprocesachprodukcyjnych•doschładzaniaurządzeń•wcharakterzerozpuszczalnika

Energetyka•doprodukcjienergii•doschładzaniaurządzeń

Turystykairekreacja •jakoźródłorekreacjiiwypoczynku

Medycyna •jakośrodekleczniczy

15● DZIKA AFRYKA

Poprawna odpowiedź

Nauczycielnawiązujedofragmentówfilmu,wktórychpokazano,jakwodaciąglekrążywprzyrodzie,zmieniającstanskupienia.Wyjaśnia,żedziejesię takpodwpływemenergiicieplnejSłońca.Dziękiniejwodaparujezpowierzchnimórz,oceanów,rzek,jezior,obszarówbagiennychilodowców,atakżezpowierzchniglebyiroślin.Niewidocznaparawodnaunosisiędogóryischładzasię,napewnejwysokościulegaskropleniu,tworzącchmury,zktórychmożepadaćśnieg,deszczlubgrad.

Prowadzącydzieliklasęnatrzygrupyirozdajekartypracynr3(patrzs.20).Uczniowieuzupełniająschematobieguwodywprzyrodzie.Poupływieustalonegoczasuposzczególnegrupyprezentująefektyswojejpracy.

 Poprawna odpowiedź

NauczycielprzedstawiauczniomkadryzfilmuilustrującekrajobrazyiformacjeroślinnewystępującewAfryce(patrz s.21-24).Zwracauwagęnarzeźbotwórcząrolęwódpłynących.WskazujenamapielokalizacjęjezioraBogoriaorazrówninySerengeti.

AG

F

E BC

D

16● DZIKA AFRYKA

Prowadzącyzauważa,żewkażdymśrodowiskumożnaznaleźćwieleorganizmów,któreprzyczyniająsiędocałościo-wejróżnorodnościbiologicznejekosystemu.Niektóreekosystemysąwstaniezapewnićprzetrwaniewiększejróżno-rodnościbiologicznejniżinne.FilmDzika Afryka pokazujeekosystemybogatewróżnorodnośćbiologiczną(lasydesz-czoweirafykoralowe)oraztakie,wktórychmożnazaobserwowaćmniejsząróżnorodność(np.pustyniaNamib).Skalaróżnorodnościbiologicznejdanegoekosystemujestwskaźnikiemcałościowegozdrowiategoekosystemu.Prowadzą-cyinicjujedyskusję.Pyta,czyekosystemywAfryce,takiejakSerengeti,sąpodobnedoekosystemu,wktórymucznio-wiesamifunkcjonują,czymożesięróżnią.Prosidzieci,byzastanowiłysię,cojużwiedząoAfryce,aczegopowinnysiędowiedzieć,abymócodpowiedziećnazadanepytanie.

NauczycielodwołujesiędokadrówprzedstawiającychpustynięNamibisawannęwporzesuchej.Uświadamiauczniomproblemdeficytuwodynaświecie.Wskazujenapotrzebęracjonalnegogospodarowaniazasobamiwodnymi,ponie-ważwodakształtujeżyciewkażdymmiejscunaZiemi.

FAZAPODSUMOWUJĄCANauczycielrozdajekartyewaluacjizajęć.Wykorzystująctarczęstrzelecką,uczniowiemająocenićwskaliodzerado10materiałfilmowy,swojezainteresowanietematemizaangażowanienalekcjiorazwspółpracęwgrupie.

Zadanie domowe1.WjakisposóbmożnazmniejszyćcodziennezużyciewodywTwoimdomu?2.Odwiedźstronęinternetowąwww.wodapitna.pladministrowanąprzezPAHidowiedzsię,wjakisposóbmożeszpo-mócwdostarczeniuwodypotrzebującym.3.Stwórzdekalogekologiczny,wktórympodejmieszzobowiązaniaprowadzącedozmniejszeniazużyciawody.

Autorka scenariusza

HANNAHABERA–nauczycielkaidoradcametodycznyprzyrodyigeografiiwMazowieckimSa-morządowymCentrumDoskonalenia Nauczycieli; autorka i współautorka publikacjimetodycz-nychzzakresuprzyrody,edukacjiglobalnejiwykorzystywaniaTIKwnauczaniugeografii. 

17● DZIKA AFRYKA

KARtA PRAcY NR 1

Podczasprojekcjizwróćuwagęnato,jakwodakształtujeżyciewAfryce,anastępniewykonajponiższezadania.

1. Uzupełnij zdania.

JezioroBogoria,któregoobszarinajbliższeokolicezostałyuznanezaobszarchroniony,leżynaterenie..........................

............................................................................................................................................................................................................................................(nazwapaństwa)

Każdegoroku,kiedynadchodziporasucha,ponadmilionantylopgnuiinnychzwierzątroślinożernychwyruszazrów-

ninySerengetinaposzukiwanie....................................................................................i...................................................................................

WkrystalicznieczystychiciepłychwodachMorzaCzerwonegopowstałytętniąceżyciem......................................................

2. Namib uchodzi za najstarszą pustynię świata. W miejscowym języku namib oznacza „miejsce, gdzie nic nie ma”. Czy po obejrzeniu filmu Dzika Afryka zgadzasz się z tym stwierdzeniem? Uzasadnij swoją odpowiedź.

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

3. Do czego wykorzystują wodę zwierzęta w filmie Dzika Afryka?

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

18● DZIKA AFRYKA

PoDZIAł ZAsoBÓw woDY NA ZIeMI

Źródło schematu:: https://www.epodreczniki.pl/reader/c/148602/v/52/t/student-canon/m/inQqwm6N4V#inQqwm6N4V_d5e468

19● DZIKA AFRYKA

KARtA PRAcY NR 2

Podpiszodpowiednimiliteramiwybraneformywódlądowych:

A. Nil;

B. JezioroWiktorii;

c. Tanganika;

D. Niasa;

e. Kongo;

F. Niger;

G. Czad.

20● DZIKA AFRYKA

KARtA PRAcY NR 3

Uzupełnijcieschematprzedstawiającyobiegwodywprzyrodzie,wpisującwkółkaodpowiedniecyfry.

1. parowanienadmorzamiioceanami

2. parowanienadlądami

3. opadnadoceanami

4.opadnadlądami

5. spływpowierzchniowy

6.wsiąkanie

7. odpływpodziemny

Źródło schematu:: opracowanie własne z wykorzystaniem ilustracji dostępnej na stronie http://www.clioonline.se/kemi/7-9/omraaden/miljoekemi/

vatten/vattnets-kretslopp/

21● DZIKA AFRYKA

KRAJoBRAZY I FoRMAcJe RoŚLINNe wYstĘPuJĄce w AFRYce

W biegu górnym rzeki, który najczęściej znajduje się w górach, woda intensywnie niszczy podłoże (erozja wgłębna).

Wilgotny las równikowy jest niezwykle bogatym środowiskiem przyrodniczym. Żyje tam przeszło połowa wszystkich gatunków roślin i zwierząt świata.

22● DZIKA AFRYKA

Gdy woda zalewa wulkaniczne doliny, powstają wielkie jeziora. To jezioro Bogoria w Kenii.

Jezioro Bogoria to wyjątkowe miejsce, które upodobały sobie flamingi.

23● DZIKA AFRYKA

Sawanna w porze suchej. Słoń musi wypić aż 200 l wody dziennie. Aby ją znaleźć, pokona nawet 50 km.

Równina Serengeti. Nadeszła pora deszczowa. Sawanna budzi się do życia.

24● DZIKA AFRYKA

Sawanna w porze deszczowej.

Pustynia Namib.

 

25● DZIKA AFRYKA

KARtA ewALuAcJI ZAJĘĆ

Oceńwskaliodzerado10:materiałfilmowy,swojezainteresowanietematemizaangażowanienalekcjiorazwspół-pracęwgrupie.

 

Materiałfilmowy

Mojezainteresowanietematem

Współpracawgrupie

Mojezaangażowanienalekcji