Podręczniki Prawnicze
C.H.Beck
Prawo cywilne– część ogólna
Zbigniew RadwańskiAdam Olejniczak
13. wydanie
PODRĘCZNIKI PRAWNICZE
† Zbigniew Radwański, Adam Olejniczak • Prawo cywilne – część ogólna
W sprzedaży:
E. Marszałkowska-KrześPostęPowanie cywilne, wyd. 2Ćwiczenia Becka
K. PiaseckiPostęPowanie sPorne rozPoznawcze w sPrawach cywilnych, wyd. 3Studia Prawnicze
K. Flaga-GieruszyńskaPostęPowanie cywilne. Pytania, wyd. 7Repetytoria C.H.Beck
K. Flaga-GieruszyńskaPostęPowanie cywilneTesty Becka
KodeKs PostęPowania cywilnego z wProwadzeniem, wyd. 43Twoje Prawo
www.ksiegarnia.beck.pl
Prawo cywilne – część ogólna
† zbigniew radwańskiUniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
adam olejniczakUniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
13. wydanie uaktualnione i zmienione
WYDAWNICTWO C. H.BECKWARSZAWA 2015
Wydawca: Aneta Flisek
© wydawnictwo c.h.Beck 2015
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Interdruk, Warszawa
ISBN 978-83-255-7732-2
ISBN e-book 978-83-255-7733-9
spis treści
Wykaz skrótów ................................................................................................................ XVIIPrzedmowa do trzynastego wydania .............................................................................. XXIII
rozdział i. wprowadzenie do prawa cywilnego ......................................................... 1
§ 1. Prawo cywilne .................................................................................................... 1 I. Prawo publiczne i prawo prywatne .......................................................... 1
1. Wprowadzenie ....................................................................................... 12. Prawo prywatne ..................................................................................... 23. Prawo publiczne .................................................................................... 34. Użyteczność wyróżnienia ...................................................................... 3
II. Gałęzie prawa, kompleksowe regulacje prawne, dyscypliny naukowe i dydaktyczne ............................................................................................. 41. Gałęzie prawa ........................................................................................ 42. Kompleksowe regulacje prawne ........................................................... 53. Dyscypliny naukowe i dydaktyczne ..................................................... 5
III. Status prawa cywilnego ............................................................................. 61. Metoda regulacji .................................................................................... 62. Przedmiot regulacji ............................................................................... 8
IV. Zakres prawa cywilnego ............................................................................ 81. Uwagi wstępne ...................................................................................... 82. Prawo pracy ........................................................................................... 93. Prawo rodzinne ...................................................................................... 104. Prawo handlowe .................................................................................... 115. Prawo rolne ........................................................................................... 136. Prawo spółdzielcze ................................................................................ 13
V. Systematyka prawa cywilnego .................................................................. 131. Uwagi ogólne ........................................................................................ 132. Poszczególne działy prawa cywilnego ................................................. 143. Inne wyróżnienia zespołów norm cywilnoprawnych .......................... 15
VI. Zasady prawa cywilnego ........................................................................... 151. Pojęcie ................................................................................................... 152. Katalog zasad ........................................................................................ 16
§ 2. Unifikacja i kodyfikacja prawa cywilnego w Polsce ........................................ 18 I. Unifikacja prawa cywilnego ...................................................................... 19
1. Druga Rzeczpospolita ........................................................................... 192. Okres powojenny .................................................................................. 21
II. Kodyfikacja prawa cywilnego ................................................................... 221. Pierwsze próby kodyfikacji ................................................................... 222. Uchwalenie Kodeksu cywilnego .......................................................... 24
VI Spis treści
3. Charakter prawny .................................................................................. 254. Zakres .................................................................................................... 255. Podział ................................................................................................... 266. Forma ..................................................................................................... 277. Warstwy ideologiczne ........................................................................... 27
III. Reforma Kodeksu w Rzeczypospolitej Polskiej ....................................... 27
rozdział ii. Źródła prawa cywilnego ........................................................................... 30
§ 3. Rodzaje źródeł .................................................................................................... 30 I. Uwagi wstępne ........................................................................................... 30 II. Prawo stanowione ...................................................................................... 31 III. Zwyczaje i prawo zwyczajowe ................................................................. 32
1. Zwyczaje ................................................................................................ 322. Prawo zwyczajowe ................................................................................ 34
IV. Rola orzecznictwa ...................................................................................... 35 V. Rola nauki .................................................................................................. 35
§ 4. Ważniejsze rodzaje norm i przepisów prawa cywilnego .................................. 36 I. Uwagi ogólne ............................................................................................. 36
1. Struktura normy prawnej ...................................................................... 362. Norma a przepis prawny ....................................................................... 37
II. Ważniejsze rodzaje norm prawa cywilnego ............................................. 381. Normy bezwzględnie i względnie wiążące oraz semiimperatywne .... 382. Normy kompetencyjne .......................................................................... 403. Metanormy ............................................................................................ 41
III. Ważniejsze rodzaje przepisów prawa cywilnego ..................................... 421. Definicje legalne .................................................................................... 422. Przepisy odsyłające ............................................................................... 423. Klauzule generalne ................................................................................ 43
§ 5. Obowiązywanie norm prawa cywilnego w zasięgu czasowym i przestrzennym .................................................................................................. 47
I. Obowiązywanie norm w zasięgu czasowym ............................................ 481. Początek obowiązywania ...................................................................... 482. Koniec obowiązywania ......................................................................... 49
II. Prawo intertemporalne ............................................................................... 501. Uwagi ogólne ........................................................................................ 502. Zasada nieretroakcji .............................................................................. 503. Kolizje norm nieobjętych zasadą nieretroakcji .................................... 51
III. Obowiązywanie norm prawa cywilnego w zasięgu przestrzennym ........ 54 IV. Prawo prywatne międzynarodowe ............................................................ 54
rozdział iii. stosowanie prawa cywilnego .................................................................. 55
§ 6. Model stosowania prawa .................................................................................... 55 I. Model normatywny .................................................................................... 55 II. Trójczłonowy model stosowania prawa .................................................... 56
§ 7. Ustalenie stanu faktycznego sprawy .................................................................. 56 I. Reguły dowodowe ..................................................................................... 56
1. Dowody ................................................................................................. 562. Rozkład ciężaru dowodu ....................................................................... 57
VIISpis treści
II. Domniemania ............................................................................................. 581. Domniemania faktyczne ........................................................................ 582. Domniemania prawne ........................................................................... 583. Domniemanie dobrej wiary .................................................................. 614. Moc wiążąca orzeczeń .......................................................................... 62
§ 8. Ustalenie właściwej normy dla rozstrzygnięcia sprawy ................................... 63 I. Wykładnia prawa ....................................................................................... 64
1. Uwagi wstępne ...................................................................................... 642. Dyrektywy językowe ............................................................................ 653. Dyrektywy systemowe .......................................................................... 664. Dyrektywy funkcjonalne ....................................................................... 685. Wyniki wykładni ................................................................................... 70
II. Wnioskowanie z norm o normach ............................................................ 701. Pojęcie ................................................................................................... 702. Reguły instrumentalnego nakazu i zakazu ........................................... 713. Reguły a fortiori ................................................................................... 714. Analogia z ustawy ................................................................................. 715. Analogia z prawa .................................................................................. 72
III. Związanie sądu w działaniach interpretacyjnych i inferencyjnych ......... 731. Uwagi wstępne ...................................................................................... 732. Nadzór judykacyjny .............................................................................. 733. Zasady prawne ...................................................................................... 734. Powszechnie obowiązująca wykładnia ................................................. 755. Wskazania wspomagające ..................................................................... 76
IV. Zbieg norm ................................................................................................. 77 V. Wykładnia prawa wspólnotowego ............................................................. 77
1. Reguły wykładni ................................................................................... 772. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa
krajowego .............................................................................................. 783. Właściwość sądów ................................................................................ 78
§ 9. Wiążące ustalenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego ........................ 79
rozdział iV. Prawo podmiotowe ................................................................................... 81
§ 10. Pojęcie prawa podmiotowego ............................................................................ 81 I. Koncepcja prawnonaturalna i system prawny .......................................... 81
1. Prawo podmiotowe i system prawny ................................................... 812. Koncepcja umiarkowanego pozytywizmu ............................................ 82
II. Określenie prawa podmiotowego ............................................................. 821. Stosunek cywilnoprawny ...................................................................... 822. Definicja prawa podmiotowego ............................................................ 833. Przydatność koncepcji prawa podmiotowego ...................................... 86
III. Uprawnienia ............................................................................................... 871. Uwagi ogólne ........................................................................................ 872. Roszczenia ............................................................................................. 883. Uprawnienia kształtujące ...................................................................... 884. Zarzut ..................................................................................................... 89
§ 11. Rodzaje praw podmiotowych ............................................................................. 90 I. Uwagi wstępne ........................................................................................... 90 II. Prawa bezwzględne i względne ................................................................ 90
VIII Spis treści
1. Prawa bezwzględne ............................................................................... 902. Prawa względne .................................................................................... 913. Prawo podmiotowe w zobowiązaniach realnych ................................. 914. Przyporządkowane prawa bezwzględne ............................................... 92
III. Prawa akcesoryjne i związane ................................................................... 921. Prawa akcesoryjne ................................................................................. 932. Prawa związane ..................................................................................... 93
IV. Prawa majątkowe i niemajątkowe ............................................................. 931. Prawa majątkowe .................................................................................. 932. Prawa niemajątkowe ............................................................................. 94
V. Prawa przenoszalne i nieprzenoszalne ...................................................... 951. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 952. Zbywalność ............................................................................................ 953. Dziedziczność ........................................................................................ 96
VI. Prawa tymczasowe ..................................................................................... 96§ 12. Sposoby nabycia i utraty prawa podmiotowego ............................................... 97
I. Uwagi wstępne ........................................................................................... 97 II. Nabycie pochodne i pierwotne .................................................................. 98
1. Nabycie pochodne ................................................................................. 982. Nabycie pierwotne ................................................................................ 99
III. Następstwo pod tytułem szczególnym i ogólnym .................................... 991. Następstwo pod tytułem szczególnym ................................................. 992. Następstwo pod tytułem ogólnym ........................................................ 100
IV. Nabycie translatywne i konstytutywne ..................................................... 1011. Nabycie translatywne ............................................................................ 1012. Nabycie konstytutywne ......................................................................... 101
V. Utrata prawa ............................................................................................... 1021. Uwagi ogólne ........................................................................................ 1022. Połączenie prawa i obowiązku ............................................................. 102
§ 13. Realizacja prawa podmiotowego ....................................................................... 102 I. Wykonywanie ............................................................................................. 103 II. Nadużycie ................................................................................................... 103
1. Teoria zewnętrzna ................................................................................. 1042. Teoria wewnętrzna ................................................................................ 1053. Stosowanie instytucji nadużycia prawa podmiotowego ...................... 106
III. Ochrona ...................................................................................................... 1071. Ochrona sądowa .................................................................................... 1072. Pomoc własna ........................................................................................ 108
IV. Kolizja praw podmiotowych ..................................................................... 108
rozdział V. Przedmioty stosunku cywilnoprawnego .................................................. 110
§ 14. Uwagi wstępne ................................................................................................... 110§ 15. Rzeczy ................................................................................................................. 111
I. Pojęcie ........................................................................................................ 1111. Cechy konstytutywne ............................................................................ 1112. Wyłączenia ............................................................................................ 112
II. Rzeczy ruchome i nieruchome .................................................................. 1131. Podstawa podziału ................................................................................. 1132. Grunty .................................................................................................... 114
IXSpis treści
3. Budynki ................................................................................................. 1144. Części budynków .................................................................................. 1155. Księgi wieczyste .................................................................................... 115
III. Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości ............................. 1151. Pojęcie ................................................................................................... 1152. Doniosłość prawna ................................................................................ 116
IV. Części składowe rzeczy i przynależności ................................................. 1161. Części składowe .................................................................................... 1162. Przynależności ....................................................................................... 118
V. Pożytki ........................................................................................................ 1191. Pojęcie i rodzaje .................................................................................... 1192. Konsekwencje prawne .......................................................................... 120
§ 16. Przedmioty inne niż rzeczy ................................................................................ 121 I. Przedmioty materialne niebędące rzeczami .............................................. 121
1. Ciecze i gazy ......................................................................................... 1222. Kopaliny ................................................................................................ 1223. Zwierzęta w stanie wolnym .................................................................. 122
II. Przedmioty niematerialne .......................................................................... 1231. Energia ................................................................................................... 1232. Dobra o charakterze intelektualnym ..................................................... 1233. Dobra osobiste ....................................................................................... 1244. Pieniądze ................................................................................................ 1245. Papiery wartościowe ............................................................................. 124
III. Przedsiębiorstwo ........................................................................................ 1251. Uwagi wstępne ...................................................................................... 1252. Pojęcie ................................................................................................... 1253. Konsekwencje i charakter prawny ....................................................... 1274. Gospodarstwo rolne .............................................................................. 128
IV. Zbycie przedsiębiorstwa ............................................................................ 1301. Uwagi wstępne ...................................................................................... 1302. Pojęcie zbycia przedsiębiorstwa ........................................................... 1303. Forma ..................................................................................................... 131
V. Odpowiedzialność za długi związane z prowadzeniem zbytego przedsiębiorstwa ........................................................................... 1321. Uwagi wstępne ...................................................................................... 1322. Odpowiedzialność zbywcy przedsiębiorstwa ....................................... 1323. Solidarna odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa ..................... 133
§ 17. Majątek i mienie ................................................................................................. 134 I. Majątek ....................................................................................................... 134
1. Pojęcie ................................................................................................... 1342. Sukcesja uniwersalna ............................................................................ 1353. Zarząd .................................................................................................... 1364. Odpowiedzialność ................................................................................. 1365. Surogacja ............................................................................................... 136
II. Mienie ........................................................................................................ 137
rozdział Vi. osoby fizyczne .......................................................................................... 138
§ 18. Uwagi ogólne ...................................................................................................... 138 I. Podmiotowość człowieka .......................................................................... 138
Top Related