Przegląd pomp ciepła
Alternatywne Źródła Energii
Wykłady współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach EFS, UDA-POKL 04.01.02.-00-137/11-00 „Absolwent Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej – inżynier z przyszłością”.
UNIA EUROPEJSKAEUROPEJSKI
FUNDUSZ SPOŁECZNY
Lewandowski Witold
Pompa ciepła sama nie jest źródłem energii, umożliwia natomiast konwersję niskotemperaturowej energii promieniowania słonecznego, gromadzonej w gruncie, powietrzu lub w wodzie, w energię użyteczną cwu lub co w budynkach.
Historia pomp ciepła
1852 r. - W. Thomson (lord Kelwin) opracował teorię i zasadę działania pompy ciepła.
1898 r. - w Balsbergu w Niemczech powstała pierwsza pompa.
1914 r. - w Szwajcarii pompą zatęża-no roztwór NaOH w farbiarni.
1928 r. – T.G.N. Haldane pompą ogrzewał dom.
1938 r. - w Zurichu pompą ciepła ogrzewano ratusz.
1941 r. - w Zurichu pompę ciepła ogrzewano Politechnikę.
William Thomson Lord Kelvin 1824-1907
Pompa – urządzeniem cieplnym
W ujęciu termodynamicznym praca typowych pomp ciepła, na tle poziomów energetycznych, wyrażonych temperaturami dolnego i górnego źródła ciepła oraz otoczenia jest zbliżono do pracy chłodziarki i silnika.
Podział pomp ciepła− sprężarkowa z czynnikiem jednoskładnikowym,
− sprężarkowa z czynnikiem dwuskładnikowym,
− absorpcyjna,
− absorpcyjny transformator ciepła,
− resorpcyjna napędzana energią mechaniczną,
− resorpcyjna wykorzystująca sprężanie oparów,
− sprężarkowa z obiegiem gazowym,
− sprężarkowa z otwartym obiegiem powietrznym,
− chemiczny transformator ciepła,
− wykorzystująca efekt Ranque'a,
− wykorzystująca efekt elektrodyfuzji,
− termoelektryczna, magnetyczna i inne.
Budowa i zasada działania sprężarkowej pompy ciepła
Dolne źródło ciepła dźc
13oC
40oC10oC
3oC60oC
Qg
L
Paro
wni
k
Skra
plac
z
Zawór rozprężny
Sprężarka
20oC
Górne źródło ciepła gźc
Qd
Współczynnik efektywności pompy ciepła
Qd
QgL
Paro
wni
k
Skra
plac
zSprężarka
Efektywność pierwszych pomp ciepła była niewielka i wynosiła ok. 2.
Współczesne sprężarkowe pompy ciepła mają współczynnik efektywności znacznie wyższy np.: = 5,6 dla td = 10oC i tg = 35oC, a pompa w oczy-szczalni ścieków w Łodzi nawet = 6,4.
Pompa ciepła sprężarkowa z czynnikiem jednoskładnikowym
skraplacz
parownik
Qg
Qd
3
1
2
4
Schemat
T
s
3
4 1
2KTermodynamiczne przemiany zachodzące w tej pompie, przedstawione na rysunku w układzie T, s, są teoretycznym obiegiem Lindego. Punkt K określa punkt krytyczny.
Para czynnika 1 sprężana jest od stanu 1 do 2 wpływa do skraplacza, gdzie konden-suje przy stałym ciśnieniu i temperaturze. W tym górnym źródle ciepła wydziela się wysokotemperaturowe ciepło Qg.
Ciecz 3, po rozprężeniu w zaworze, jako mieszanina dwufazowa 4, wpływa do paro-wnika i w warunkach p, T = const. pobiera niskotemperaturowe ciepło Qd parując 1.
Pompa ciepła sprężarkowa z czynnikiem dwuskładnikowym
T 3 2
4 1 s
T
s4
32
2*
1pd
pg
K
4
33'
2*
2'2
1
skraplacz
parownik
Pary czynnika 1, po sprężeniu 2, ulegają schłodzeniu do pojawienia się pierwszych kropel, stan 2'. Kondensacja mieszaniny 2* trwa aż do zaniku ostatnich pęcherzy pary 3'. Skroplona ciecz 3, po rozprężeniu w zaworze, w postaci pary i cieczy 4 wpływa do parownika, gdzie zamienia się w parę 1.
Obieg ten (rys. gór-ny) i jest bliższy ideal-nemu obiegowi Loren-za (rys. dolny) i w związku z tym jest bardziej sprawny niż obieg Lindego z poprzedniej pompy.
Czynniki pomp sprężarkowych
Najczęściej są to freony, które zgodnie z zaleceniami ISO mają następujące skróty nazw:
CFC − chlorofluorowęglowodory (chlorofluorocarbons); pod skrótem tym kryją się węglowodory, w których wszystkie atomy wodoru zostały zastąpione atomami chloru i fluoru.
HCFC − wodorochlorofluorowęglowodory (hydrochloro-fluorocarbons); jest to grupa węglowodorów, w których część atomów wodoru została podstawiona atomami chloru i fluoru.
HFC − hydrofluorowęglowodory (hydrofluorocarbons); są to węglowodory zawierające tylko atomy wodoru i fluoru.
Oznaczenia freonów Zgodnie z obowiązującą normą DIN 8962, związki CFC, HCFC i HFC oznacza się kodem literowo−cyfrowym, gdzie:
− pierwsza litera (R) oznacza czynnik chłodniczy,
− pierwsza cyfra od prawej określa liczbę atomów fluoru,
− druga cyfra od prawej oznacza: liczbę atomów wodoru + 1,
− trzecia cyfra od prawej określa: liczbę atomów węgla – 1,
− litera (B) i cyfra oznaczają brom i liczbę jego atomów,
− liczbę atomów chloru jest resztą i można ją wyliczyć.
Przykładowo R12 ma: 2 atomy F, 1 − 1 = 0 atomów H, 0+1=1 atomów C, Br nie ma, więc liczba atomów chloru wynosi 4−2−0 = 2, co odpowiada wzorowi CF2Cl2.
R22 odpowiada wzór chemiczny CHF2Cl.
Absorpcyjne pompy ciepłaW pompach absorpcyjnych kompresja czynnika odbywa się
termicznie. W układzie przepływają dwa czynniki nisko- i wysokoprężny (np.: NH3–H2O, LiBr – H2O, LiBr – MetOH...)
skraplacz
parownik
Qg
Qd
Qab
Qdes 2
5'
6'
7
absorber
desorber
Ppompa
4 NH3g+c 1 NH3g
NH3g
9 H2O c+g
8 H2Oc3 NH3c
6 (NH3+H2O)c+g
5 (NH3+H2O)c
Są w nich po dwa dolne i górne źródła ciepła: desorber NH3 I dźc, skraplacz II gźc, parownik II dźc, a absorber NH3 jest I gźc.
5‘, 6’ mieszaniny dwu-fazowe i dwusładni-kowe
5 ciekła mieszanina (roztwór bogaty)
8 ciekły sorbent (roz-twór ubogi)
6, 9 mieszaniny pary i cieczy
Stany termodynamiczne pompy absorpcyjnej Wyidealizowane stany czynnika w
układzie T, s po karnotyzacji rozkłada-ją się na dwa obiegi: obieg silnika ciepl-nego (5, 6, 7, 8), w którym ciepło za-mieniane jest w pracę i obieg pompy właściwej (1, 2, 3, 4), w której zachodzi sprężanie i przepływ czynnika.
Termodynamiczne obiegi w absorpcyjnej pompie ciepła, ale w układzie p, T mają postać:
T
p
Wymiennik
Absorber
potP
Desorber
Parownik
P
Skraplacz
Przykłady absorpcyjnych pomp ciepła
Prototyp pompy 13 kW
Absorpcyjna pompa klimatyzatora Pompa LiBr-H2O, 100 kW Pompa LiBr-H2O
Absorpcyjna pompa w Z.G.Mszczonów
Absorpcyjny transformator ciepła
parownik
skraplacz
P
P
Qpa
Qg
Qd
desorber
absorber
5
4
7
Qsk
pompa3(NH3+H2O)c
2’(NH3+H2O)g+c 8(NH3)g
6(NH3)c
1(NH3)g4’(NH3+H2O)c+g
2(H2O)c+g
9(H2O)c
Sprężona para 1 z de-sorbera (dźc obiegu wła-ściwego) ulega schłodze-niu 5, a następnie kon-densacji 6 w skraplaczu (gźc silnika cieplnego).
W parowniku (dźc sil-nika cieplnego) konden-sat 7 ogrzewa się, odpa-rowuje 8 i wpływa do absorbera (gźc obiegu właściwego) 2‘. Stąd bo-
gata mieszanina 3 poprzez wymiennik wpływa do desorbera 4, tam tworzy się 4', z którego wydzielają się pary NH3 1, wpływające do skraplacza, a ubogi roztwór 2 tłoczony jest do adsorbera itd.
Stany termodynamiczne absorpcyjnego transformatora ciepła
Przemiany termodynamiczne zachodzące w absorpcyj-nym transformatorze ciepła w układzie T, s i p, T
785
2
1
3
46
Obieg silnika cieplnego
T
s
Obieg właściwy pompy ciepła
T
p
Wymiennik
AbsorberParownik
potPP
Skraplacz Desorber
Resorpcyjna pompa ciepła ze sprężarką mechaniczną
Zmian stanu skupienia zachodzi na drodze desorpcji i resorpcji. Para czyn-nika 1 po sprężeniu 2 wpływa do absor-bera, gdzie zachodzi absorpcja w roztworze ubogim 3'.
Współczynnik efektywności tej pompy jest wyższy niż sprężar-kowej, gdyż procesy desorpcji i resorpcji, w przeciwieństwie do kondensacji i wrzenia, nie zachodzą izotermicznie.
P
Qre
Qdedesorber
absorber 3'
5
4
4'
3
1
26
Roztwór bogaty 3 przez wymiennik i zawór rozprężny wpływa do desor-bera 4, gdzie jako dwuskładnikowa i dwufazowa mieszanina 4' ulega resor-pcji na sorbent 5 i pary czynnika 1.
Resorpcyjna pompa ciepła ze sprężaniem sorpcyjnym czynnika
6 7
5 83 2
4obieg właści-wy pompy
s
T obieg silnika cieplnego
1
Qre
Qde desorber
absorber
4
4'
3
1
Qde
Qab
5
8 8'
6
6'2'
7desorber
absorber
PP
Z analizy schematów, obiegów tej pompy wynika, że jest to zmodyfikowana pompa resorpcyjna, w której realizowany jest właściwy obieg pompy (1, 2, 3, 4), w której do sprężania par czynnika zamiast sprężarki zastosowano silnik cieplny o termodynamicznym obiegu (5, 6, 7, 8).
Pompa ciepła wykorzystująca sprężanie oparów
W pompie tej sprężanie oparów powoduje podniesie ich entalpii. Wrzący roztwór jest dźc., a skraplające się opary gźc., które jed-nocześnie podgrzewają wrzący roztwór. Czynnikiem roboczym są opary, najczęściej para wodna w tzw. otwartym obiegu pompy.
T
s
6 7
82
1435
6 7
35 8
24 1
obiegwłaściwy
obieg silnikacieplnego
pompy
K
T
s
Różnica temperatur tego otwartego obiegu jest niska, ok. 10 K, stąd duży współczynnik efektywności tych pomp. Zamiast strumienicą, napędzaną „żywą” parą opary mogą być sprężane termicznie silnikiem cieplnym lub mechanicznie sprężarką albo wentylatorem.
koci
oł
stru
mie
nica
paro
wni
k
skraplacz
71
8
6
45 3
2Qz Qd
QgP
oraz:
Chemiczna pompa ciepłaDziałanie pompy opiera się na połączeniu dwóch
odwracalnych reakcji uwodornienia CaO i odwodnienia Ca(OH)2 z procesem parowania i skraplania czynnika – wody.
Reakcje chemiczne i procesy fizyczne zachodzące w tej pompie są następujące:
W zależności od rodzaju energii wymuszającej ruch ciepła z dolnego do górnego źródła chemiczna pompa ciepła może być sprężarkowa, absorpcyjna, termoelektryczna itd.
i odwodnienie: CaO + H2O(g) → Ca(OH)2 + Q Reakcja egzotermiczna
Ca(OH)2 + Q → CaO + H2O (g) Reakcja endotermiczna
H2O (g) →H2O (c) + Q i H2O (c) + Q →H2O (g)
Działanie chemicznej pompy ciepłaPraca odbywa się w na-
przemiennych cyklach, w których reaktor i jest albo endo- albo egzotermiczny, a wymiennik skraplaczem lub parownikiem.
Zmianom tym odpowia-dają cyklicznie zmiany źródeł ciepła.
Oprócz powyższej, w chemicznej pompie ciepła można wykorzystać inne odwracalne reakcje:
H2O (g)re
akto
r
wym
ienn
ik
endo
term
iczn
y
skra
plac
zH2O(g)→H2O(g+c)
Qd
Ca(OH)2→CaO+H2O(g)
Qg
H2O (g)re
akto
r
wym
ienn
ik
egzo
term
iczn
y
paro
wni
k
Qd
H2O(g)H2O (g+c)CaO+H2O(g)Ca(OH)2
Qg
CaCO3 CaO + CO2, 2SO3 2SO2 + 2O2, CO2 + CH4 2CO + 2H2, NH4HSO4 NH3 + SO3 + H2O, C6H12 C6H6 + 3H2 , 2NH3 N2 + 3H2 i inne.
Chemiczny transformator ciepłaSiłę napędową wymuszającą przepływy czynników jest
reakcja egzotermiczna, która stanowi gźc. Reakcje endotermicz-ne zachodzą w wyniku doprowadzenia energii w dźc.
Różnica efektu cieplnego reakcji i nie przeczy prawu Hessa i IZT, gdyż wartości entalpii dotyczą różnych stanów skupienia.
Reakcją może być np.: endotermiczne odwodornienie 2 - propanolu (ciecz) pod wpływem katalizatora I (proszek Ni) na gazowy aceton i wodór:
i egzotermiczne uwodornienie acetonu na gazowy 2-propanol przy katalizatorze II (Ni osadzony na węglu aktywnym):
(CH3)2CHOH → (CH3)2CO + H2 H = 100.4 kJ/mol
(CH3)2CO + H2 → (CH3)2CHOH H = -55 kJ/mol
Schemat chemicznego transformatoraDo endotermicznego reaktora
z kolumną rektyfikacyjną do-prowadza się 2-PrOH oraz Qd, który podtrzymuje reakcję Qr, wrzenie oraz rozdział produ-któw (acetonu i H2) Qo.
Z mieszaniny acetonu (Tw = 329.3 K) i 2-PrOH (Tw = 355.5 K) w kolumnie oddestylowuje ace-ton i H2. Ciekły aceton wraca ze skraplacza do reaktora, a gazo-
wy aceton i H2 przez regeneracyjny wymiennik przepływają do reaktora egzotermicznego, gdzie powstaje 2-PrOH i wydziela się strumień ciepła Qg = Qr .
QgQot
Qd
reaktor endotermiczny
reak
tor
egzo
term
iczn
y
kolu
mna
rekt
yfik
acyj
naskraplacz
wymiennik
W 1931 r. G. Ranque zaobserwował różnicę temperatur strumienia powietrza płynącego w osi cyklonu i przy jego ściance.
Pompa wykorzystująca efekt Ranque‘a
W 1945 R. Hilsch potwierdził eksperymentalnie i teoretycznie występowanie tego zjawiska.
Sprężony gaz o p1 i T1 wprowa-dzony do dyszy 1 rozpręża się izentropowo w otworze przesłony do ciśnienia p0. Rzeczywisty stan gazu określa punkt 2, ciepłego 5 (po rozprężeniu 6) (do 127oC) i zimnego p. 3 (do -46oC).
Efektywność tej pompy ciepła jest niska =1.2, a dodatkową jej wadą jest hałas przepływającego w niej powietrza.
6 1 3 45 2
T
s
p 1
p 0
p g1 h=const
h=const
1
5
6
2
3
4
T1T3
T4
T5
Td
Tg
p z=p g
=pot
T6
T2
Aplikacje
http://www.tricity.wsu.edu/htmls/mme/me303/fall2001/hilsch.jpg
http://www.physics.kee.hu/ranque.html
http://www.astro.umontreal.ca/fantomm/Description/compresseur.htm
Elektrodyfuzyjne pompy ciepłaElektrodyfuzja zachodzi w porowatym materiale przewodzą-
cym prąd elektryczny (np. Beta- Aluminium- Solid- Electrolte BASE), na którym są adsorbowane pary Na(g) z parownika 1
Jony Na+ migrują i po rekombi-nacji mają wyższy potencjał elektro-chemiczny (wyższe p i T) 2. Następnie pary Na(g) kondensują w skraplaczu 3 Na(c), rozprężają się w zaworze 4 i wpływają do parownika.
T pracy jest znacz-nie wyższa niż in-nych pomp ciepła.
skraplacz
parownik
Na+
e
e
zasilaczprądu
Eel34
2
1Qd
Qg
T
s
3
4 1
2K
Efektywność tych pomp, będąca Qg/Eel, wynosi = 6.51, dla izentropowego sprężania h = 0.9
Termoelektryczne pompy ciepła Na sumaryczny efekt termoelektryczny
pompy składają się trzy efekty:
- Efekt Seebecka (1822) - zależność między różnicą temperatur a siłą termoelektryczną,
- Efekt Peltiera (1834) jest odwrotny, gdyż przepływ prądu powoduje ruch ciepła.
- Efekt Thompsona (1899) (generowanie ciepła w obwo-dzie w wyniku T).
Thomas J.Seebeck (1770-1831)
Jean C.A.Peltier (1785 - 1845)
A.F. Joffe (1929) zwielo-krotnił działanie tych efektów, zastępując metale półprzewo-dnikami.
William Thomson Lord Kelvin
1824 - 1907
Działanie pomp termoelektrycznych
n p n p
górna
dolnaCu
Cu
CuQd
Qg
Qj
Qpe
Qp
Qj
Qd
Qj/2
Qj/2
Działanie termoelektrycznej pompy ciepła jest sumarycznym efektem trzech strumieni wewnętrznych strumieni cie-pła: Qpe – Peltiera, Qj – Joule’a i Qp – Fouriera (przewodzenia):
Qg = Qd + ½Qj + E – Qp
Qp
Qg
E
Qd(sum)
Q
d (ne
tto)
Aplikacje pomp termoelektrycznychGenerator prądu
gźc - radioaktywny PuO2, dźc- przestrzeń kosmiczna
System chłodzenia kamery
Regulator T
Klimatyzator samochodowy
Magnetokaloryczne pompy ciepłaZjawisko magnetotermiczne przewidział teoretycznie w 1907 r. Weiss, a w 1926 r. wraz z Forrerem udowodnił eksperymentalnie.
Gadolin (Gd), lantanowiec (M = 64) zmienia entropię przy zmianie natężenia pola magnetycznego (B=7,=0), co pozwoliło zbudować pompy z obiegiem Carnota, składającym się z izentropowo-izotermicznego procesu magne- i rozmagnesowania.
NASA stosując obieg Ericssona w magnetotermicznej pompie zwiększyło T pomiędzy dżc i gźc z kilku do kilkudziesięciu K.
Stosując magnetokalo-ryczne materiały (stałe lub ciekłe) można zmodyfiko-wać rurę cieplną (heat pipe) – rysunek obok – w pompę cieplną.
Zasada działania pompy magnetokalorycznejPakiet siatek z Gadolinu w
rurze z płynem jest izotermi-cznie magnesowany (1 – 2). Wydzielone ciepło Qgźc (gźc) jest odbierane przez płyn roboczy cwu (2 – 3).
Sm/RB =
0
B =
7T
280
320
360
B=0
B=7
2 1
3 41.6 1.8 2.0
T
Sm/R
Qgźc
Qdźc
Qgźc
2 – 3
1 – 2
3 – 4 Po usunięciu z pola magne-tycznego (3 – 4) pojemnik z Gadoliem schładza się.
W stanie (4–1) pojemnik jest dźc i pobiera niskotemperaturową energię
4 – 1
Qdźc
Magnetokaloryczne urządzenie w zależności od kierunku obiegu może być pompą ciepła lub urządzeniem chłodniczym (lodówką, zamrażarką).
Efekt termoakustyczny
Zakres dźwięku normalny termoakustycznyPoziom dźwięku 60 dB 170 dB
Fluktuacja T 0,00002 K 10 K
Amplituda w gazie (100Hz) 0.00001 cm 4 cm
Prędkość gazu 0.0001 m/s 35 m/s )130 km/h
Efekt termoakustyczny pole-ga na wzajemnym oddziaływa-niu fali akustycznej i T ośrodka, Zmiana T powoduje wzmocnie-nie fali dźwiękowej i vice versa
To oddziaływanie nie dotyczy tylko zmian T, ale również p i .
Różnice oddziaływań akustycznych o różnym natężeniu
Izotermy
Płyta
Płyta
Termoakustyczna pompa ciepła
RezonatorL
Pow
ierz
chni
a od
bija
jąca
Wym
ienn
ik
Płyty
Wym
ienn
ik
Qdźc
Qgźc
Gło
śnik
Budowa termoakustycznej pompy ciepła
Czynnikiem roboczym w pompie może być hel, który w wyniku oddziaływania fali akustycznej, będącej siłą napędową procesu, ulega następującym przemianom termodynamicznym, :
izotermiczne sprężanie 1 – 2,
izochoryczne ogrzewanie 2 – 3,
izochoryczne chłodzenie 4 – 1.
izotermiczne rozprężanie 3 – 4,
p
v
Ekspansja
Sprężanie
Chł
odze
nie
Grz
anie
Qgźc
Obieg Stirlinga
3
1
42Qdźc
Aplikacje termoakustycznej pompy ciepła
Termoakustyczna lodziarka do produkcji lodów
Termoakustyczna lodówka (TAR), p=7at, T=15 K, 180 dB.
Literatura
2. Honda Develops New Energy-Efficient, Home-Use Equipment, World'ssmallest home-use absorption-type heat pump air conditioner http://world.honda.com/news/1998/p980312.html
3. J.Blanco, D.Alarcón, Improving the efficency of the hight capacity solar thermal seawater desalination systems: the AQUASOL Project, www.idswater.com/Common/Paper/Paper_181/Improving%20the%20efficiency%20of%20high%20capacity%20solar%20thermal%20seawater%20desalination%20systems.htm
4. Pompa absorpcyjna w Kutateladze Institute of Thermal Physics, http://www.sbras.nsc.ru/consult/versat8.htm .
6. THERMAL MANAGEMENT, Using Thermoelectric Heat Pumps for Temperature Control of Medical Equipment, http://www.devicelink.com/mem/archive/99/09/001.html
1. Dr. Harald Mehling (heat and cold storage), Absorpcyjna pompa ciepła, http://www.zae.physik.tu-muenchen.de/zae/a1/englisch/index.html
5. Pompa absorpcyjna w Geotermii Mszczonów, http://www.geotermia.com.pl/
Literatura cd.
11. J.Rudnik, Chemiczna pompa ciepła z odwracalną reakcja CaO/Ca(OH)2 III Krajowa Konferencja „Modernizacja Miejskich Systemów Cioepłowniczych w Polsce”, Międzyzdroje 1994, s. 187 – 189.
7. Weiss, P. , Forrer, F. , Absolute saturation of ferromagnetic substances and the law of approach as a function of the field and of the temperature Ann. de Phys., [10], 12, 279 (1929).
8. Montoya J.E.C., Developmevt of a magnetocaloric pump for applications in heat pipes, Mechanical Engineering Uiversity of Puerto Rico, 2005, w. 1-95, http://grad.uprm.edu/tesis/catanomontoya.pdf.
9. Breitzer J., Lisensky G., Synthesis of Aqueous Ferrofluid, Procedure modified from J. Chem. Educ., 76, s.943-948, (1999) , http://mrsec.wisc.edu/Edetc/nanolab/ffexp/index.html.
10. Engineering principles of advanced thermal management solutions, Overview (thermoelectric, thermoacoustic, thermomagnetic), http://www.crss.ucsb.edu/courses/ME156C/Lecture-4/L-4a.PDF
Literatura cd.312. Spoelstra S., Thermoacoustic heat pumps for energy savings, Seminar
"Boundary crossing acoustics" of the Acoustical Society of the Netherlands on 23 November 2005, s. 1-23, 2005, http://www.ecn.nl/docs/library/report/ 2005/rx05159.pdf
13. Hendricks T.J., Johnson V.H. Keyser M.A., Heat-Generated Cooling Opportunities, Center for Transportation Technologies and Systems National Renewable Energy Laboratory Golden, Colorado, 2007, http://www.nrel.gov/vehiclesandfuels/ancillary_loads/pdfs/heat_cooling.pdf
14. Arslanagic A., Brooks L., Chen E., The thermoacoustic refrigerator (TAR), Dept. of Mechanical Engineering, The University of Adelaide Australia, 2003, http://www.mecheng.adelaide.edu.au/anvc/thermoacoustics/index.php? option=com_content&task=view&id=6&Itemid=215. McCarty M., An Introduction to Thermoacoustic Refrigeration, School of Mechanical and Aerospace Engineering Cornell University April 29, 2005, http://132.236.67.210/EngrWords/issues/ew02/McCarty_slides.pdf
16. Harcerski Ośrodek Morski, ttp://www.hompuck.org/
Top Related