ANIOŁY

ANIOŁOWIE...

zatem że są to pewne widziałem ich tu i tam krążących w zakamarkach duszy otwartych drzwiach umysłówporzuconych myślach rozproszonych

na dnie studni sumienia beznadziejądudniącej w pełnych piersiach matki karmiącej nowo narodzone złudzenia w kluczu żurawi szukających powrotów

w lipie pszczoły kuszącej w okruchach chleba ze stołu wędrówce mrówek za niczym lub po co... zatem że są to pewne

***tylko dlaczego nikt do tej pory oprócz mnie ich nie widział

Wiersz pochodzi z tomiku Lecha Tkaczyka ,,Anioły Codziennej Troski”, Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław 2007

ANIOŁY

Barbara Jakimowicz-Klein

www.wydawnictwo-astrum.plWROCŁAW

© Copyright by Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o., Wrocław 2007Wszelkie prawa zastrzeżone

RedakcjaAgnieszkA golubiewskA

Redakcja technicznaElżbiEta bursztynowicz

RysunkiJErzy MasErak

Projekt okładkiPiotr biEń

Wydanie I (dodruk)

Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, włącznie z fotokopiowaniem,

nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy (art. 116, 117 Ustawy o prawie autorskim

i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r.)Zamówienia na książki można składać na kartach pocztowych

lub przez Internetową Księgarnię Wysyłkową Wydawnictwa ASTRUM Sp. z o.o.

Nasz adresWydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o.50-950 Wrocław 2, skr. poczt. 292e-mail: astrum@astrum.wroc.pl

tel. 071 328-19-92, fax 071 328-09-87Internetowa Księgarnia Wysyłkowa http://www.astrum.wroc.pl

Zapraszamy do Klubu Książki Wydawnictwa ASTRUM Sp. z o.o.Napisz do nas lub zadzwoń!

ISBN 978-83-7277-425-5

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Aniołowie w różnych religiach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Kim są aniołowie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Aniołowie upadli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Kult aniołów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Kult imion anielskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Anioły w ,,Biblii” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Aniołowie w Starym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Aniołowie w Nowym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Kiedy aniołowie zostali stworzeni? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Cechy aniołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Co robią dobrzy aniołowie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Jak wyglądają anioły? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Płeć aniołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Mowa aniołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Ilu jest aniołów? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Organizacja aniołów, czyli chóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Serafini – anioły miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Cherubini – anioły wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Trony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Panowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Moce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Władze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Zwierzchności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Archaniołowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Aniołowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Spis treści

6 SPIS TREŚCI

Archaniołowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Święty Michał Archanioł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Święty Gabriel Archanioł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Święty Rafał Archanioł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Aniołowie Stróże . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Modlitwy anielskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Bez aniołów nie ma Pisma Świętego, czyli Jan Paweł II o aniołach . . . . . . . 114

Anioły w życiu świętych i mistyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Aniołowie w tradycji ludowej, sztuce, literaturze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

Aniołowie w naszym życiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

Ezoteryczny świat aniołów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

Leksykon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

Anioły są bytami fascynującymi, ale wciąż szczelnie okry-tymi tajemnicą, niepoznawalnymi, częściowo dlatego tak nas intrygują. Jakby na przekór temu staramy się o nich mówić w sposób jak najbardziej konkretny. Powstają prace naukowe na temat aniołów w literaturze, sztuce, folklorze.

Ludzkie pragnienia nadawania imion oraz chęć objaśnia-nia wszystkiego przez rozum zaowocowały powstaniem an-gelologii, czyli nauki o aniołach. Powinniśmy jednak zdawać sobie sprawę, że natury anielskiej umysł ludzki nie może do końca przeniknąć. Chociaż intuicyjnie odczuwamy obecność aniołów w naszym życiu, muszą nam wystarczyć pewne ogól-ne ustalenia dotyczące ich istoty. Zbyt daleko idące hipotezy natury metafizycznej są bowiem niesprawdzalne empirycznie.

O aniołach wiadomo tyle, ile udało się odczytać ze świę-tych ksiąg największych religii świata. Wiedza ta jest nie tyl-ko umowna, ale również niepełna. W zasadzie dowiadujemy się o aniołach z duchowych przeżyć, wewnętrznych doświad-czeń i przekazów innych osób.

Kościół katolicki odrzuca wszelkie dokładniejsze wnika-nie w istotę i działanie aniołów oraz wszelką ludzką cieka-wość, skłaniającą człowieka do przekonania, iż posiadł całko-witą wiedzę na ich temat. Jeśli jednak potraktujemy naukę Kościoła poważnie, mamy pełne prawo mówić o aniołach, przez które Bóg ukazuje nam swą bliskość, przez które na nas

Wstęp

Aniołowie chyba dlatego są aniołami,że widzą w nas więcej dobrego niż ludzie złego.

Ks. Jan Twardowski

8 WSTĘP

wpływa. Kiedy wraz z teologią pojmujemy anioły jako stwo-rzone istoty duchowe, wówczas konkretyzuje się w nich bo-ska zbawienna bliskość i stworzona przez Niego doświad-czalna rzeczywistość.

Nie musimy wierzyć w anioły. Nie są one – jak pisze benedyktyn, ojciec Anzelm Grün – przedmiotem naszej wia-ry. Wierzyć możemy jedynie w Boga. Jednak za pośredni-ctwem aniołów może się skonkretyzować i skondensować wiara w Jego miłość.

Mam nadzieję, że książka przybliży Państwu „anielską” tematykę i pobudzi do przemyśleń na temat duchowego wy-miaru rzeczywistości i refleksji nad własnymi duchowymi przeżyciami.

Barbara Jakimowicz-Klein

Od tysięcy lat istoty niebiańskie, pośredniczące między rzeczywistością stworzoną a rzeczywistością boską, pojawia-ły się pod różnymi imionami i postaciami w wielu religiach, mitologiach i filozofiach. Obdarzone rozmaitymi atrybutami i cechami miały strzec, chronić, sądzić i uzdrawiać ludzi. Istoty podobne do chrześcijańskich aniołów występowały w staro-żytnym Egipcie, w Mezopotamii i Azji Mniejszej, w wielkich religiach Dalekiego Wschodu (braminizm, buddyzm, hindu-izm), w mitologii chińskiej i rozwiniętych kulturach Ameryki prekolumbijskiej oraz przedchrześcijańskiej Europy.

W religiach politeistycznych linia graniczna oddzielająca te niezwykłe istoty od samej boskości jest często płynna, staje się ona natomiast wyraźna w religiach monoteistycznych. Różne świadectwa literackie i religijne związane ze światem aniołów świadczą o wzajemnych wpływach między różnymi kulturami i religiami.

W religiach politeistycznych – asyryjskiej, babilońskiej, egipskiej, irańskiej, greckiej, etruskiej, rzymskiej – jest mowa nie tylko o dobrych i złych bóstwach, ale także o ich pośred-nikach. Wśród nieskończonej liczby duchów dobrych i złych są takie, które podtrzymują porządek świata, mają jakiś zwią-zek z człowiekiem, są obdarzone cechami wykraczającymi poza ludzkie doświadczenie.

Pierwsze znamiona postaci anioła można odkryć w reli-giach Mezopotamii, gdzie każda istota boska miała swoich heroldów – uskrzydlone stworzenia zstępujące z niebios na ziemię i pełniące funkcję posłańców. W astrologii babiloń-skiej ciała niebieskie pojmowano jako żyjące istoty. Czczono

Aniołowie w różnych religiach

10 ANIOŁOWIE W RÓŻNYCH RELIGIACH

jako bóstwa siedem planet. Istniały też bóstwa lokalne, będące „dworem”, pełnomocnikami najwyższego bóstwa. Były opie-kunami miast, grup, osób. U Babilończyków żywa była idea bóstw opiekuńczych przypisanych każdemu człowiekowi: nad-naturalnych istot, które wstawiały się za człowiekiem u bo-gów, opuszczały go, jeśli źle postępował, a wracały i wyba-czały mu, kiedy wyrażał skruchę. Występująca w Starym Testamencie nazwa cherub, cherubin, jest zapożyczeniem z wierzeń babilońskich. Asyryjski kerub to duch opiekuńczy przedstawiany na płaskorzeźbach bram i pałaców. Posiadał on skrzydła, ludzką twarz i ciało byka. Wierzono, że keruby wstawiają się za człowiekiem u bogów. Wyobrażenia ducho-wych opiekunów poszczególnych ludzi zostały wykorzystane z pewnymi modyfikacjami przez Hetytów i Persów, a także przez autorów biblijnych, szczególnie dotyczy to okresu nie-woli babilońskiej (Ezechiel, Daniel).

Można więc stwierdzić, że idea aniołów pojawiła się najwcześniej w Azji Mniejszej, tej antycznej kolebce cywili-zowanego świata, i rozciągnęła się na zachód, gdzie wieki później skrzydlata grecka Nike została przetransformowana w renesansowe anioły; takie, jakie mamy przed oczami, gdy myślimy o nich dzisiaj.

U Persów świat duchowy podzielony był na dwie części, obracające się wokół dwóch władców, różnych i sobie prze-ciwstawnych, według zasady dobra i zła. Władca dobra był otoczony pewną kategorią istot boskich, zwanych fravashi, pod wieloma względami przypominających anioły. Każdemu człowiekowi towarzyszyła jedna z takich istot, chroniąca go w walce z demonami.

W tradycjach Dalekiego Wschodu spotykamy istoty anielskie i demoniczne, które tworzą szerokie i złożone kos-mogonie. Świadczy o tym również bogata ikonografia po-krywająca hinduskie świątynie: obok bogiń i bogów przedsta-wione są anioły i demony, nimfy, bóstwa powietrzne i potwory ziemskie. W hinduizmie boskim posłańcem jest Agni (ogień ofiarny) oraz Angrias – półbogowie należący do wieszczów,

ANIOŁOWIE W RÓŻNYCH RELIGIACH 13

a pełniący jednocześnie funkcje posłańców. Bóstwem pomyśl-ności jest Ganesa, syn Siwy. W Wedach występują opiekuń-cze istoty duchowe – Gandharvas, które przypominają anio-łów stróżów.

W pierwotnej religii Chin (tzw. religia nieba) występo-wały duchy niebieskie, do których należało utrzymywanie porządku w przyrodzie, duchom tym nadawano postać ludzką lub zwierzęcą. Drugą grupę tworzyły duchy ziemskie, opie-kujące się życiem rodzinnym, rolnictwem itd. Buddyzm i bra-minizm głoszą wiarę w liczne stworzenia pośrednie przyja-cielsko lub wrogo nastawione do człowieka.

W starożytnym Egipcie duchami opiekuńczymi świątyń i pałaców były sfinksy. Rzadszą odmianą były sfinksy uskrzyd-lone. Ich podobizny zdobiły trony faraonów i wejścia do świą-tyń. Dla religii egipskiej charakterystyczne są istoty podobne do aniołów, a pewne założenia tej religii przypominają odpo-wiednie aspekty chrześcijaństwa. Zmarli byli sądzeni przez Ozyrysa i 42 sędziów Królestwa Zmarłych, ich dusze ważono na szalach, tak jak to czyni św. Michał. Znane są nagrobne malowidła, ukazujące uskrzydloną Izydę (czy była aniołem śmierci?), otulającą skrzydłami do snu swych wyznawców, albo mającego pierścień wieczności Ba – sokoła z ludzką gło-wą, unoszącego się nad mumią faraona.

Skrzydlate istoty w starożytnych kulturach nie zawsze były narzędziami boskiej sprawiedliwości, zesłanymi z nie-bios. Mogły pojawiać się ze świata podziemnego i przyjmo-wać postać – jak np. w wyobrażeniach etruskich (pod wpływem kultur bliskowschodnich) – straszliwych stworów o zwierzę-cych cechach, czasami trzymających węże.

Kulturę grecką i rzymską cechowała obfitość boskich i pół-boskich stworzeń, które przypominały – przynajmniej ze-wnętrznie – anioły. Byli wśród nich posłańcy, istoty skrzydla-te i uosobienia pojęć abstrakcyjnych. W mitologii greckiej, a szczególnie w kopalni informacji, jaką są poematy homery-ckie, znajdujemy boskie postaci pełniące podobne funkcje do aniołów w naszej tradycji religijnej. Grecki angelos to naj-

14 ANIOŁOWIE W RÓŻNYCH RELIGIACH

częściej ziemski posłaniec, niekiedy o dużych pełnomocnic-twach. Atena zachowuje się w sposób niezwykle podobny do naszych wyobrażeń o aniele stróżu. Agamemnon otrzymu-je boską pomoc – we śnie pojawia mu się Nestor, który okre-śla siebie jako „posłańca Zeusa”. W greckiej mitologii duchy są odpowiedzialne za poszczególne królestwa natury: driady, duchy leśne, nimfy, najady, tyfony. Znana była skrzydlata bo-gini zwycięstwa Nike. Ze skrzydłami przedstawiano także wiele innych bóstw, np. Erosa. W religiach politeistycznych trudno jest odróżnić bóstwa od pośredników. Bywają postaci, które odgrywają podwójną rolę, jak Hermes – greckie bóstwo i wysłannik bogów – czy Atena. Odyseusz w „Odysei” często wspomagany jest za ich pośrednictwem przez Zeusa.

Filozofowie starożytnej Grecji również wspominają o anio-łach. Platon pisał o licznych istotach pośrednich, żyjących między niebem i ziemią. Jest wśród nich Eros, półbóg ze sta-rożytnych mitów, często występujący w poematach homery-ckich. Jego zadaniem było tłumaczenie i przekazywanie bo-gom wiadomości od ludzi oraz ludziom od bogów.

Wierzenia rzymskie wspominają m.in. o duchach larach – opiekunach domów, rodzin, posiadłości i rozdroży, wyobra-żanych pod postacią młodzieńców w krótkich szatach, z ro-giem obfitości w dłoni. Jednakże skrzydlate istoty ze świata grecko-rzymskiego nie miały takiego duchowego znaczenia ani nie pełniły takich funkcji jak anioły w religii judeochrześ-cijańskiej.

W religiach animistycznych Afryki, Azji i Oceanii, gdzie wspólną cechą jest wiara w Boga najwyższego, ma On do dyspozycji wysłanników lub reprezentantów. Także Indianie często powierzają swoją modlitwę aniołowi, który zanosi ją do Wielkiego Ducha. Praktyki szamańskie mają związek ze skrzydlatymi istotami, chociaż często przyjmują one kształt orłów, kruków czy duchów, dla których nie znajdujemy odpo-wiedników w chrześcijańskiej ikonografii.

W Europie przedchrześcijańskiej także znane były wyob-rażenia duchów. W mitologii celtyckiej świat duchów współ-

Niedostępne w wersji demonstracyjnej.

Zapraszamy do zakupu

pełnej wersji książki

w serwisie

OkładkaStrona tytułowaSpis treściWstępAniołowie w różnych religiach Kim są aniołowie? Aniołowie upadli Kult aniołów Kult imion anielskich Anioły w ,,Biblii” Aniołowie w Starym Testamencie Aniołowie w Nowym Testamencie Kiedy aniołowie zostali stworzeni? Cechy aniołów Co robią dobrzy aniołowie? Jak wyglądają anioły? Płeć aniołów Mowa aniołów Ilu jest aniołów? Organizacja aniołów, czyli chóry ArchaniołowieAniołowie Stróże Bez aniołów nie ma Pisma Świętego, czyli Jan Paweł II o aniołach Anioły w życiu świętych i mistyków Aniołowie w tradycji ludowej, sztuce, literaturze Aniołowie w naszym życiu Ezoteryczny świat aniołów LeksykonBibliografia