Download - 4 WTOREK 20 GRUDNIA 2005 - bi.gazeta.pl

GAZETA WYBORCZA u WWW.GAZETA.PL

1

4 WTOREK 20 GRUDNIA 2005

Dokończenie ze s. 3

b) W kolumnie B przy podanym kra-

ju wpisz XVIII-wieczny tytuł je-

go władcy. Odpowiedź wybierz

spośród:

cesarz rzymski narodu niemieckiego,

król, sułtan, imperator.

A B

Rosja

Prusy

Austria

Zadanie 26. (3 pkt)

Obok każdej biografii wpisz imię

i nazwisko postaci, której ona dotyczy.

a) Wybitny polski jezuita, spowiednik

króla Zygmunta III i słynny kazno-

dzieja na jego dworze. Znany z ka-

zań o charakterze politycznym.

...................................................................

...................................................................

b) Publicysta, reformator szkolnictwa.

Doradca króla Stanisława Augusta

Poniatowskiego, współautor Kon-

stytucji 3 maja, twórca „Kuźnicy”.

...................................................................

...................................................................

c) Biskup warmiński, uczestnik sobo-

ru w Trydencie. Sprowadził do Pol-

ski zakon jezuitów oraz założył

pierwsze w Polsce kolegium jezu-

ickie.

...................................................................

...................................................................

Zadanie 27. (2 pkt)

Pod każdym z tekstów przedstawia-

jących pogląd na temat wolności wpisz

właściwą nazwę ideologii. Odpowiedzi

wybierz spośród:

konserwatyzm, liberalizm, anarchizm,

nacjonalizm.

a) Zasada ta brzmi, że jedynym celem

usprawiedliwiającym ograniczenie przez

ludzkość, indywidualnie lub zbiorowo,

swobody działania jakiegokolwiek czło-

wieka jest samoobrona, że jedynym ce-

lem, dla osiągnięcia którego ma się pra-

wo sprawować władzę nad członkiem cy-

wilizowanej społeczności wbrew jego

woli, jest zapobieżenie krzywdzie in-

nych. [...] Jedyną swobodą zasługującą

na to miano jest swoboda dążenia do

własnego dobra na swój własny sposób,

o ile nie usiłujemy pozbawiać innych ich

dobra lub przeszkodzić im w jego osią-

gnięciu.

źródło: A. Radziwiłł, W. Roszkowski,

Historia 1789-1871, Warszawa 1997,

s. 368 i n.

...................................................................

...................................................................

b) Chcemy wolności, to znaczy żąda-

my dla każdej osoby ludzkiej prawa

i środków do robienia wszystkiego, co

mu się tylko podoba, i do nierobienia ni-

czego na co nie ma ochoty; żądamy peł-

nego zaspokojenia wszystkich jego po-

trzeb, z jedynymi ograniczeniem, jakie

nakładają niemożności naturalne i po-

trzeby, respektowane w równej mierze,

naszych bliźnich. Pragniemy wolności

i uważamy, że jej istnienie jest nie do po-

godzenia z istnieniem jakiejkolwiek wła-

dzy, bez względu na to, jakie by były jej

źródła i formy [...].



s. 65-66

...................................................................

...................................................................

Zadanie 28. (3 pkt)

Zapoznaj się z tabelą. Odpowiedz na

pytania.

Tabela: Stopień mechanizacji uprawy

roli w gospodarstwach chłopskich

Ilość hektarów

ziemi ornej

na 1 młockarnię 21 94 377

na 1 siewnik 77 3 167 15 643

na 1 żniwiarkę 250 1 477 29 996

źródło: J. Łukasiewicz, Drogi rozwo-

ju rolnictwa, w: Polska XIX wieku, red.

S. Kieniewicz, Warszawa 1986, s. 38

a) Gdzie rolnictwo było najsłabiej

zmechanizowane?

..........................................................

b) Jakich maszyn było najwięcej

w Królestwie Polskim?

.....................................................

c) W odpowiednim miejscu w tabeli

zaznacz znakiem „X” obszar, który

należał do strefy rolnictwa intensyw-

nego.

Wielkopolska .........................

Królestwo Polskie .........................

Galicja .........................

Zadanie 29. (2 pkt)

Przeczytaj zamieszczone teksty

źródłowe i napisz, którego powsta-

nia dotyczą. Odpowiedź wybierz

spośród:

powstanie kościuszkowskie, powstanie

listopadowe, powstanie krakowskie 1846

roku, powstanie styczniowe.

a)

Nikczemny rząd najezdniczy, roz-

wścieklony oporem męczonej przezeń

ofiary, postanowił zadać jej cios stanow-

czy, porwać kilkadziesiąt tysięcy naj-

dzielniejszych, najgorliwszych jej obroń-

ców, oblec w nienawistny mundur mo-

skiewski i pognać tysiące mil na wiecz-

ną nędzę i zatracenie.

[...] W pierwszym zaraz dniu jawnego

wystąpienia, w pierwszej chwili rozpo-

częcia świętej walki, Komitet Centralny

Narodowy ogłasza wszystkich synów

Polski, bez różnicy wiary i rodu, pocho-

dzenia i stanu, wolnymi i równymi oby-

watelami kraju. Ziemia, którą Lud rol-

niczy posiadał dotąd na prawach czyn-

szu lub pańszczyzny, staje się od tej

chwili bezwarunkową jego własnością,

dziedzictwem wieczystym. [...]

Do broni więc, Narodzie Polski, Litwy

i Rusi, do broni!

...................................................................

...................................................................

..................................................................

b)

Rodacy! Nadzwyczajne wypadki

w stolicy Królestwa wydarzone, nad-

zwyczajnych wymagały środków. Na-

glącym kraju potrzebom nie mogła Ra-

da Administracyjna, pomimo przybra-

nia nowych członków, zaradzić. Nie

zdołał koniecznością sprawdzonym

oczekiwaniom narodu odpowiedzieć

ani utworzony później Wydział Wyko-

nawczy w Radzie, ani na gruzach jego

powstały Rząd Tymczasowy. Brakowa-

ło jedności i zgody. (...)

Rodacy wszelkiego wieku i powoła-

nia! Na współdziałaniu waszym, na

odziedziczonej po dziadach, gotowej

do wszystkiego miłości ojczyzny przy-

szły byt nasz polega. Godzi mi się prze-

to być pewnym, że byt ten zachować

potrafimy. Dalecy od naruszenia spo-

kojności mocarstw ościennych, pra-

gniemy tylko, aby i względem nas zba-

wienna niemieszania się jednego pań-

stwa do drugiego zasada zachowaną by-

ła. Do nas teraz należy, wszystko po-

święcając dla postawienia się w moż-

ności używania swobód konstytucyj-

nych, pokazać, że godni ich jesteśmy.

Niech żyje ojczyzna!

źródło: Wiek (...) w źródłach. Wybór

tekstów źródłowych z propozycjami me-

todycznymi dla nauczycieli historii, stu-

dentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-

Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998,

s. 179, 230-231

...................................................................

...................................................................

..................................................................

Zadanie 30. (4 pkt)

Przeanalizuj zamieszczoną na stro-

nie 23 mapę oraz diagramy przedsta-

wiające strukturę zatrudnienia według

gałęzi przemysłu w najważniejszych

okręgach przemysłowych na ziemiach

polskich w latach 80. XIX wieku. Wy-

konaj polecenia.

Struktura zatrudnienia A

Struktura zatrudnienia B

Struktura zatrudnienia C

oprac. własne na podstawie: J. Łuka-

siewicz, Początki cywilizacji przemysło-

wej na ziemiach polskich, Warszawa

1988, s. 37

mapa: opracowanie własne

a) Przedstawionym na mapie głów-

nym okręgom przemysłowym na

ziemiach polskich w XIX wieku

przyporządkuj właściwe struktu-

ry zatrudnienia.

Okręg przemysłowy nr 1

...................................................................


...................................................................


...................................................................

b) Podaj nazwę okręgu przemysło-

wego zaznaczonego na mapie nu-

merem 2.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

Zadanie 31. (3 pkt)

Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj

polecenia.

hr. Aleksander Wielopolski, List

otwarty szlachcica polskiego do kancle-

rza Metternicha

1. Na pierwszą wieść o tej rzezi Euro-

pa zwróciła oczy ku Tobie, mości Ksią-

żę. Z dawna przywykła czcić w Panu

podporę, ojca porządku europejskiego,

czuła potrzebę wysłuchania Pańskiego

słowa. Od Pana oczekiwano rozwiąza-

nia zagadki, by móc osądzić, co w tych

wypadkach jest udziałem charakteru na-

rodowego, zastarzałych stosunków mię-

dzyklasowych, a co trzeba przypisać

wpływowi Pańskiego reżimu i podnie-

cie Pańskich agentów?

2. W wyniku Pańskich, z dawna przy-

gotowanych środków, których rezulta-

tem końcowym jest dzieło galicyjskie,

naród ten okazuje się wreszcie rozprę-

żonym, roztopionym w swych elemen-

tach. Odkąd te części składowe wielkiej

rodziny, szlachta i chłopi porwały się

podniecone przeciwko sobie, odkąd to

społeczeństwo szarpie swe własne trze-

wia, nie masz więcej narodu polskiego.

3. Zapewne rząd rosyjski jest srogi dla

szlachty polskiej, ale Romanow jest zbyt

dobrym szlachcicem, by dać zatłuc so-

bie podobnych nawet pośród swych nie-

przyjaciół: zbyt jest sumienny, by lżyć

swe ofiary. Samowładca górujący zarów-

no nad wszystkimi klasami poddanych

nie myśli tłumić buntu jednych za po-

mocą umówionej z drugimi zasadzki.

[...]

4. Szlachta polska będzie z pewnością

wolała iść z Rosjanami na czele cywili-

zacji słowiańskiej, młodej, jędrnej i peł-

nej przyszłości, niż wlec się spychana,

pogardzana, znienawidzona, zelżona,

w ogonie waszej cywilizacji, zgrzybia-

łej, zrzędnej i zbyt pewnej siebie. W za-

mian za to, co byśmy przynieśli Rosji,

otwarłaby ona naszej rasie szeroką ka-

rierę pracy społecznej, interesów pozy-

tywnych wyższego rzędu, które by za-

pełniły rozpaczliwą pustkę naszego

obecnego położenia.



s. 299-300

a) Napisz, do jakiego wydarzenia na-

wiązuje autor.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

b) Napisz, jaka idea polityczna zo-

stała zawarta w akapicie 4.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

c) Wskaż, w jaki sposób autor zrea-

lizował koncepcję zarysowaną

w akapicie 4. Podkreśl właściwą

odpowiedź.

1. Stanął na czele powstania krakow-

skiego 1846 roku.

2. Po nawiązaniu współpracy z dwo-

rem cesarskim w Wiedniu, zaangażował

się w uwłaszczenie przeprowadzane

w Galicji w 1848 roku.

3. Udał się na emigrację by stać się

czołowym działaczem Hotelu Lam-

bert.

4. Rozpoczął współpracę z rządem Ce-

sarstwa Rosyjskiego i stanął na czele rzą-

du cywilnego Królestwa Polskiego.

Zadanie 32. (3 pkt)

Przeanalizuj plakat (rys. poniżej).

Wykonaj polecenia.

a) Wskaż okres, z którego pochodzi

plakat. Podkreśl poprawną odpo-

wiedź.

Plakat powstał

1. przed I wojną światową.

2. w latach I wojny światowej.

3. w okresie międzywojennym.

4. w czasie II wojny światowej.

b) Uzasadnij swoją odpowiedź, po-

dając przynajmniej jeden argu-

ment.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

c) Napisz, co postuluje autor plaka-

tu.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

...................................................................

Zadanie 33. (4 pkt)

Przeczytaj tekst źródłowy. Wykonaj

polecenia.

Odezwa BBWR, Warszawa

20 I 1928 r.

Idziemy do obecnych wyborów z ha-

słem, by to przeklęte zło, które trawi-

ło tak jeszcze niedawno nasze Pań-

stwo, nie mogło nigdy powrócić.

Chcemy zabezpieczyć naszą Ojczyz-

nę od tego, by nikt nie mógł i nie śmiał

powrócić do tych zbutwiałych kart na-

szej historii. [...] Musimy dążyć do te-

go, by przyszły Sejm i Senat wzmoc-

niły władzę Prezydenta, dokonały mą-

drego w zasadach i praktyce rozdzia-

łu uprawnień władzy wykonawczej

i ustawodawczej i poprawiły nasz

ustrój tak, by gwarantował siłę i spraw-

ność w rządzeniu. [...] Konstytucyjną

podstawę dla silnej władzy wykonaw-

czej będzie musiał wywalczyć dla Pol-

ski nowy sejm. Nie wierzymy, by ci,

którzy dotychczas psuli przez swoje

partyjnictwo Konstytucję, mogli pra-

cę naprawy ustroju państwowego wy-

konać uczciwie i by nie powrócili do

chorobliwych nałogów, których przez

siedem lat byli niewolnikami. [...]

Wierzymy, że pracę tę wykonać będą

w stanie o wiele lepiej niż partyjni po-

litykierzy – ludzie, związani z pracą

samorządową, gospodarczą czy spo-

łeczną. Są oni bardziej wrośnięci w co-

dzienne życie realne, i trafniej rozu-

mieć będą jego potrzeby. [...]

źródło: W. A. Serczyk, Dzieje Polski

1918-39. Wybór tekstów źródłowych,

Kraków 1990, s. 261-263

a) Rozszyfruj skrót BBWR.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

b) Wskaż dwa pojęcia, którymi moż-

na zastąpić skrót BBWR. Wy-

bierz je spośród:

sanacja, lewica, Stronnictwo Narodo-

we, piłsudczycy, rojaliści.

...................................................................

...................................................................

...................................................................

c) Wskaż prawdziwą odpowiedź,

wpisując w odpowiednim miejscu

w tabeli PRAWDA.

BBWR chce utworzyć koalicję partii

startujących w najbliższych wyborach

.....................

BBWR chce bronić istniejącej konsty-

tucji .....................

BBWR chce umocnić władzę prezy-

denta .....................

Zadanie 34. (2 pkt)

Wypełnij tabelę.

a) W kolumnie A zapisz nazwiska

przywódców najważniejszych ru-

chów politycznych w Polsce dwu-

dziestolecia międzywojennego.

Wybierz spośród:

Wincenty Witos, Roman Dmowski,

Wojciech Korfanty, Ignacy Daszyński.

b) W kolumnie B postaw znak „X”

przy tym ruchu, który sformuło-

wał postulat przedstawiony w po-

niższym tekście.

Uspołecznienie dojrzałych do tego ga-

łęzi przemysłu, przede wszystkim ko-

palń wszelkiego rodzaju, hut i środków

komunikacji. [...] Upaństwowienie la-

sów i wód. Wywłaszczenie większej

własności rolnej z pozostawieniem czę-

ści wywłaszczonych gruntów dla gospo-

darki państwowej i gminnej, z wydzier-

żawieniem pozostałej części spółkom

i rodzinom bezrolnych i małorolnych

oraz kooperatywom

robotniczym.

źródło: A. Serczyk, Dzieje Polski

1918-39. Wybór tekstów źródłowych,

Kraków 1990, s. 91

A B

ruch socjalistyczny

ruch narodowy

ruch ludowy

Zadanie 35. (1 pkt)

Zapoznaj się z tekstem. Spośród

wskazanych przez autorkę przyczyn

przegranej Polaków we wrześniu

1939 roku wybierz jedną. Podaj argu-

ment potwierdzający jej zasadność.

Wie

lkopols

ka

rok 1

907

Kró

lest

wo P

ols

kie

rok 1

910

Gali

cja

rok 1

902

Plakat do zadania 32

źródło: W. L.Shirer, Powstanie i upadek Trzeciej Rzeszy, Toronto 1992, s. 90